Open full article - Trendy ve vzdělávání

Trendy ve vzdělávání 2010
Sekce 2 – Informační a komunikační technologie a didaktika ICT
NAUCZYCIELA
UZALEŻNIENIOM
PRZECIWDZIAŁANIE
MŁODZIEŻY SZKOLNEJ OD KOMPUTERA I INTERNETU
JARZYŃSKA Agata – MASTALERZ Elżbieta, PL
Streszczenie
Artykuł zawiera opis oddziaływania nauczyciela edukacji techniczno informatycznej
oraz innych nauczycieli na młodzież szkolną celem zapobiegania uzależnieniom od
komputera i Internetu. Najważniejsze wartości edukacji w powyższym zakresie ujawniają się
w postawie uczniów, świadomych zgubnego wpływu nadmiernego korzystania z komputera
i Internetu.
Słowa kluczowe: komputer, dziecko, przeciwdziałanie, uzależnienie.
TEACHER’S PREVENTIVE ACTIONS AGAINST TEENAGE COMPUTER AND
INTERNET ADDICTION
Abstract
This article describes how a technical education teacher, amongst others, can help
prevent growing addiction to computer and internet of today's teenagers. The most import ant
values of education are visible in the attitude of students aware of the dangers coming from
excessive use of those tools.
Key words: computer, child, prevention, addiction.
1 Wprowadzenie
Dziecko może prawidłowo rozwijać się tylko wówczas, gdy odpowiednie bodźce mają
charakter wielostronny i dawkowane są w rozsądnym zakresie. W celu dokładnego zgłębienia
problemu przeciwdziałania uzależnieniom trzeba przeanalizować liczne materiały związane z
tym problemem w Internecie oraz w literaturze naukowej na przykład Tomasza Gobana-Klasy,
Byron’a Reeves’a , Zbigniewa Bauer’a. Można zgodzić się ze stwierdzeniem, iż chcąc
zminimalizować groźbę uzależnienia dziecka od jakichkolwiek mediów elektronicznych (w tym
oczywiście komputera i Internetu) najpierw należy dać mu odpowiedni przykład (3 s. 4).
Powszechnie wiadomo, że dzieci z rodzin, gdzie przesiaduje się godzinami przed telewizorem,
bądź komputerem, są bardziej podatne na uzależnienia (7, s. 341 - 343). Pożądany jest model
wychowania rodzinnego, gdzie rodzice spędzają wolny czas wspólnie, rozmawiając z dzieckiem,
odrabiając wspólnie zadania domowe, organizując wycieczki, spacery. Zagrożenie uzależnieniem
dziecka jest wówczas minimalizowane, wręcz mało prawdopodobne.
2 Profilaktyka realizowana w ramach edukacji techniczno informatycznej
Osobami, które mają największy wpływ i mogą zapobiegać uzależnieniom, oczywiście
obok rodziców, są wychowawcy oraz nauczyciele. Należy zacząć od tego, że pedagodzy mają
pewien poziom wiedzy informatycznej, co daje im możliwość kontrolowania historii odwiedzin
stron internetowych przez dziecko. Mogą więc kontrolować to, czy młody człowiek korzysta z
tego elektronicznego dobrodziejstwa tylko w celu poszerzania swojej wiedzy, czy jest to
bezsensowne przesiadywanie na nieodpowiednich stronach WWW. Mogą więc mieć informację
na temat aktywności internetowej dziecka. Nauczyciele informatyki w szkołach powinni również
zadbać o to, by ustawić z salach komputerowych zabezpieczenia blokujące dostęp do
niedozwolonych dla dzieci stron internetowych. Należy pamiętać, iż zastosowanie tego typu
382
Trendy ve vzdělávání 2010
Sekce 2 – Informační a komunikační technologie a didaktika ICT
kroków w szkole to zbyt mało, ponieważ dzieci głównie w domu spędzają czas przed
komputerem. Musimy być również świadomi, iż nie wszyscy rodzice posiadają choćby minimalną
wiedzę informatyczną. Dobrym rozwiązaniem byłoby organizowanie spotkań z rodzicami, bądź
nawet kursów, które poszerzałyby ich wiedzę z tej dziedziny. Uświadamianie zagrożeń
związanych z uzależnieniem od komputera i Internetu należy prowadzić równolegle dla
młodzieży i opiekunów (6, s. 162 - 163). Spotkania takie może prowadzić wychowawca, bądź
nauczyciel informatyki, bądź zaproszone osoby z zewnątrz np. instruktorzy klubów
komputerowych, rodzice dzieci specjalizujący się w omawianym zakresie. Zajęcia z informatyki
niestety z założenia związane są z używaniem komputera, nie jest więc zbytnio możliwe
ograniczenie korzystania z niego. Można jednak tak prowadzić zajęcia, aby uczniowie włączali
komputery tylko na część praktyczną lekcji. Dobrym rozwiązaniem jest wykorzystywanie
prezentacji multimedialnych przez nauczyciela, skupia się wtedy uwagę eliminując zbędną pracę
uczniów na komputerach, udostępniając komputery tylko na czas ćwiczeń. Oczywiście w plan
nauczania należałoby wprowadzić zajęcia dotyczące uzależnień od komputera i Internetu. Należy
uświadomić dzieciom jakie są objawy, skutki, gdzie mogą zasięgnąć wiedzy na ten temat oraz
skorzystać z pomocy specjalistów. Trzeba wyrobić w dzieciach nawyk odpowiedniego
korzystania z komputera oraz poczucie odpowiedzialności zarówno za samego siebie jak i za
innych, aby w tym przeświadczeniu rozwijały się i doskonaliły swoje umiejętności w zakresie
technologii informacyjnej.
3 Możliwości przeciwdziałania cyberuzależnieniom w skali szkoły
Dobrym rozwiązaniem byłyby cyklicznie organizowane apele, bądź konferencje (na
forum klasy, szkoły, gminy) na temat zagrożeń wynikających z nadmiernego korzystania
z Internetu. Pozwoliłoby to uświadomić problem społeczności szkolnej. Czynne zainteresowanie
młodzieży tym zagadnieniem sprawi, iż wiedza jaką zdobędzie, jaka zostanie im przekazana przez
nauczyciela, zostanie dłużej w ich pamięci i wywrze większe wrażenie. Należy korzystać z
konkretnych danych potwierdzających zgubny wpływ nadużywania komputera na zdrowie, na
przykład: liczby zanotowanych osób poddających się terapii, u których wystąpiło uzależnienie od
komputera, liczby zgonów spowodowanych wycieńczeniem przez nieustanne korzystanie z
komputera, przykłady różnego typu zachorowań na choroby psychiczne, neurologiczne. Ogólnie
wiadomo, że dane pokazywane poprzez liczby, wykresy, obrazki bardziej wpływają na
świadomość i wyraźniej obrazują przedstawiany problem.
Ciekawym rozwiązaniem byłoby organizowanie dzieciom wycieczek związanych
z wybranymi tematami lekcji. Dlaczego nie zabrać dzieci np. do Muzeum Komputerów w chwili
kiedy omawiamy ich rozwój, zorganizować wycieczkę na wystawę związane z nowoczesną
techniką, zaproponować obejrzenie filmu na temat np. produkcji części składowych komputera,
zamiast przekazu teoretycznych wiadomości przez 45 min. Dobrą praktyką jest też laboratoryjne
poznawanie budowy komputera poprzez rozkręcenie i dokładne analizowanie zużytych
elementów zestawu komputerowego, uczniowie uczą się rozpoznawać, wartościować, opisywać,
wyjaśniać różnice. Nauczyciele powinni zabiegać, w przypadku zaistnienia problemu
uzależnienia wśród uczniów, aby znaleźć miejsce na tablicach informacyjnych w szkole,
pracowni, dla informacji na temat ośrodków zajmujących się uzależnieniem od komputera,
numerów telefonów do poradni uzależnień, specjalisty terapeuty.
Portal internetowy www.dzieckowsieci.pl (10) jest organizatorem kampanii na rzecz
bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w Internecie. Na podanej stronie internetowej można znaleźć
materiały dydaktyczne pomocne przy realizacji zajęć z zakresu bezpieczeństwa dzieci w
Internecie oraz zapobieganiu uzależnienia od komputera. Podobnie pod adresem:
www.dzienbezpiecznegointernetu.pl (8). Atutem jest to, iż korzystanie z tych materiałów
w celach edukacyjnych jest całkowicie bezpłatne oczywiście z zastrzeżeniem podawania źródła.
Materiały obejmują scenariusze zajęć, realizację zajęć, kursy e-learningowe. Warto, aby
383
Trendy ve vzdělávání 2010
Sekce 2 – Informační a komunikační technologie a didaktika ICT
nauczyciele zapoznali się również ze stroną www.helpline.org.pl (9) gdzie można znaleźć wiele
informacji na tematy związane z zagrożeniami płynącymi z nieumiejętnego korzystania z
Internetu. Literatura dotycząca uzależnień młodzieży od komputera i Internetu jest stosunkowo
nowa, ale zjawisko cyberuzależnień narasta wśród młodzieży, także dorośli mają podobne
problemy. Znane są liczne inicjatywy środowisk naukowych /psychologów, pedagogów,
informatyków/organizowania różnego typu konferencji, projektów, broszurek i książek, liczne
artykuły w Internecie na portalach edukacyjnych. Wszystkie te działania, programy
profilaktyczne, opracowania statystyczne związane z cyberuzależnieniem, propozycje zajęć
pozalekcyjnych mają na celu wspomóc działalność szkoły i nauczycieli, wszystkich członków
społeczeństwa odpowiedzialnych za edukację i wychowanie (6, s. 165). Eliminacja uzależnień od
współczesnych mediów nie jest możliwa w pełni, w dużym stopniu można jednak zapobiec
uzależnieniom edukując i uświadamiając młodzież, społeczeństwo o zagrożeniach. Dla
nauczycieli edukacji techniczno informatycznej jest to ogromne wyzwanie, mogą oni zapobiegać
utracie zdrowia przyszłych pokoleń w wyniku nieumiejętnego korzystania z dobrodziejstw
współczesnej techniki. Pamiętajmy, aby nie stać obojętnie wobec zagrożeń, bowiem jest to
odpowiedzialność historyczna za pokolenie żyjące w dobie ekspansji techniki.
4 Zakończenie
Śledzenie problematyki uzależnienia młodzieży od komputera, zarówno badań
i publikacji, jak też zachowania się i trudności w nauce powierzonych opiece nauczyciela
uczniów, należy do koniecznych powinności pedagogicznych. Budowanie świadomości młodego
pokolenia odnośnie zagrożeń i wskazywanie alternatywnych działań człowieka uwikłanego w
dobrodziejstwa technosfery jest jednym z głównych zadań wychowawczych nauczyciela edukacji
techniczno informatycznej początku XXI wieku.
5 Literatura
1. Bauer Zbigniew: Antymedialny reportaż Ryszarda Kapuścińskiego, Wydawnictwo PAP,
Warszawa 2001.
2. Goban – Klas Tomasz: Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia,
telewizji i Internetu, PWN, Warszawa. Kraków 2000.
3. Marcinkowska Urszula: Nowe medium – nowe zagrożenia, Głoś Nauczycielski 2005 nr 2.
4. Nass Clifford, Reeves Byron: Media i ludzie, Wydawnictwo PIW, Warszawa 2000.
5. Materiały z kampanii społecznej na rzecz bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w Internecie,
„Dziecko w Sieci” 2009 rok.
6. E.Mastalerz, E.Studnicki: Profilaktyka – działaniem wspierającym wychowanie
i zapobieganie uzależnieniom [w] CYBERUZALEŻNIENI@ przeciwdziałanie uzależnieniom
od komputera i Internetu, Publikacja pokonferencyjna, red. E. Mastalerz, K. Pytel, H. Noga,
Wyd. NZS AP Kraków 2007, s.159-166, ISBN-13: 978-83-920051-3-1.
7. Tvarůžka V., Rudolf L.,: Systémový pohled na digitální vizuální záznam v technologické
edukaci, sborník příspěvků z mezinárodní vědecko – odborné konference, ISBN 80 – 7220 –
260 – X, Mezinárodní konference na Univerzitě Palackého v Olomouci: Trendy ve
vzdělávání, Olomouc 20. – 21. 6. 2006.
8. www.dzienbezpiecznegointernetu.pl
9. www.helpline.org.pl
10. www.dzieckowsieci.pl
Lektorował: dr hab. inż. Wiktoria Sobczyk prof. AGH Krakow.
Adres kontaktowy:
Elżbieta Mastalerz, Uniwersytet Pedagogiczny, Instytut Techniki, Kraków; [email protected]
384