Pobierz jako plik PDF - Państwowa Służba Hydrogeologiczna

Transkrypt

Państwowa Służba Hydrogeologiczna
http://psh.gov.pl/leksykon/leksykon_przydatnych_terminow/m-p
,strona,5.html
M-P
Makroskopowe badania gruntów - określenie rodzaju gruntu na podstawie prostych cech
fizycznych, opisanych w normie PN-88/B-04481. Należą do nich próby: wałeczkowania, rozcierania w
wodzie i rozmakania.
Mapa prowincji wód leczniczych i potencjalnie leczniczych według J. Dowgiałły i B. Paczyńskiego
(2002)
Mapa bitowa (bitmap) – obraz komputerowy zbudowany ze zbioru punktów reprezentowanych
przez bity w pliku. Struktura danych w pamięci komputera, której pojedyncze dane składają się z
bitów. Plik w formacie mapy bitowej ma rozszerzenie nazwy pliku bmp
Melioracje wodne - zespół czynności i urządzeń mających na celu poprawę stosunków wodnych w
glebie w kierunku sprzyjających uprawom lub szacie roślinnej. Poprzez redukcję nadmiaru wody w
glebie stwarzane są korzystne warunki glebowo-powietrzno-wodne umożliwiające rozwój roślin.
Urządzenia m.w. wykonuje się na podstawie projektu hydrologiczno-technicznego. Prace
wodno-melioracyjne dzieli się na podstawowe i szczegółowe.
Młaki – nieskoncentrowany wypływ wód podziemnych (gruntowych na powierzchni terenu.
Występują w miejscach podmokłych, bagiennych.
Wydrukowano dnia 2017-03-03 17:33:55, strona: 1/11
,strona,5.html
Modele gruntów - zbliżone do rzeczywistości matematyczne opisy zachowania się gruntów pod
wpływem zachodzących w nich zmian naprężeń. Najczęściej rozpatrywane są przypadki reakcji
→podłoża budowlanego na obciążenia konstrukcją. Wyróżniane są modele: sprężyste,
lepkosprężyste, sprężysto-plastyczne, plastyczne, reologiczne lub stochastyczne.
Wróć
Model hydrogeologiczny /pojęciowy/ (hydrogeological conceptual model) – model zbiornika
wód podziemnych to opisowe i graficzne przedstawienie struktury i procesów zachodzących w
systemie hydrogeologicznym. Model stanowi zbiór hipotez co do tego, jak zachowuje się rzeczywisty
system hydrogeologiczny, w jaki sposób jest powiązany z otoczeniem i jak reaguje na wymuszenia.
Hipotezy te weryfikowane są w kolejnych, uszczegóławiających etapach badań hydrogeologicznych
(np. modelowanie matematyczne).
Modelowanie komputerowe (computer modeling) – opis matematyczny procesów przyrodniczych
lub technicznych, który może być wykorzystany do symulacji ich przebiegu z wykorzystaniem metod
numerycznych i komputerów.
Model matematyczny zbiornika wód podziemnych (mathematical model of groundwater
reservoir) - zbiornika to uproszczone odwzorowanie obiektu hydrogeologicznego opisane
przestrzennym rozkładem parametrów hydrogeologicznych, warunków brzegowych, parametrów
zasilania, a także poprzez strukturę obiektu złożonego z warstw wodonośnych i słabo
przepuszczalnych biorących udział w systemie krążenia. W obrębie tak zdefiniowanego obiektu
następuje numeryczne (iteracyjne) rozwiązywanie równań filtracji (według algorytmu przyjętego
programu obliczeniowego) dla wszystkich węzłów obliczeniowych siatki dyskretyzacyjnej.
Pojecie model matematyczny ma swoje pierwotne znaczenie szersze i odnosi się zarówno do
procesu filtracji wód podziemnych, jak również do migracji transportu masy lub transportu ciepła w
środowisku gruntowo-wodnym. W odniesieniu do GZWP zastosowanie ma węższe znaczenie tego
terminu, opisane powyżej.
Model matematyczny niestacjonarny przepływu wód (unsteady flow model) - model, w którym
uwzględnia się czasową zmienność warunków brzegowych i przepływów. W wyniku symulacji otrzymuje się rozwiązanie (rozkład ciśnień piezometrycznych) dla konkretnych kroków czasowych.
Model matematyczny stacjonarny przepływu wód (steady state flow model) - model, w którym
rozwiązanie równania filtracji nie uwzględnia zmiennej czasowej, tzn. w wyniku obliczeń otrzymuje
się rozkład ciśnień piezometrycznych ustalony dla nieskończenie długiego odcinka czasowego.
Monitoring wód podziemnych (groundwater monitoring) - kontrolno-decyzyjny system oceny
dynamiki przemian w wodach podziemnych. Polega na prowadzeniu w wybranych punktach
powtarzalnych pomiarów i badań stanu zwierciadła wód podziemnych i ich jakości oraz interpretacji
ich wyników (na podst.: Słownik hydrogeologiczny, 2002).
Modelowanie cyfrowe powierzchni (digital surface modeling) – wytwarzanie modelu cyfrowego
powierzchni, w przypadku map cyfrowych, np. powierzchni terenu, powierzchni spągu lub stropu
warstw skalnych lub powrzchni granicznych warstw wodonośnych.
Moduł odkształcenia - stosunek przyrostu naprężenia (ciśnienia), podczas jednosiowego ściskania
próbki skały, do przyrostu jednostkowego odkształcenia liniowego próbki odkształcalnej na boki.
Zgodnie z prawem Hooke’a jednostkowe skrócenie lub wydłużenie materiału jest wprost
proporcjonalne do naprężenia je wywołującego. Symbolem jest Eμ. Odwrotnością m.o. jest moduł
sprężystości liniowej. Patrz: →moduł Younga
Wróć
,strona,5.html
Moduł Younga - nazywany także modułem sprężystości liniowej Younga E, określany jest poprzez
wielokrotne obciążanie i odciążanie próbki (skały) gruntu. Stosunek naprężeń normalnych do
wydłużenia względnego sprężystego. Jest wskaźnikiem cech sprężystych gruntów (odkształceń
sprężystych) ich reakcji na ściskanie i rozciąganie.
Mokradła – obszary podmokłe przez cały rok, pozbawione strefy aeracji (nienasyconej), o dużej
akumulacji materii organicznej. Najczęściej są fragmentem obszarów bagiennych.
Namuły organiczne - jeden z rodzajów gruntów rodzimych nieskalistych organicznych, zawierający
od 5 do 30% części organicznych. Symbol (Nm). Wydziela się wśród nich: n. piaszczyste (Nmp),
namuły pylaste (NmΠ), n. gliniaste (Nmg) oraz n. ilaste (Nmi).
Nasypy - →Grunty nasypowe.
Nasiąkliwość skał - nasiąkliwość skał (gruntów) M wyrażana jest ilością (ciężar lub objętość) wody,
jaką próbka skały może przyjąć pod normalnym ciśnieniem przez wypełnienie porów, wyrażona
wagowo (Mw) bądź objętościowo (Mo) w procentach w stosunku do ciężaru suchej próbki lub do jej
objętości, wg wzoru:
Mw = 100.(Cn – Cs)/Cs lub Mo = 100.(Cn - Cs)/V, gdzie: Cn – ciężar próbki nasyconej wodą; Cs – ciężar próbki suchej; V – objętość próbki.
Natężenie opadu – iloraz wysokości opadu i czasu trwania opadu I = P/t, wyrażany w mm/h lub
mm/min. Wartość powyżej 10 mm/h wskazuje na deszcz nawalny, natomiast powyżej 45mm/h
oznacza deszcz ulewny.
Nawiercone zwierciadło wód podziemnych - zwierciadło wód podziemnych pojawiające się w
otworze wiertniczym po nawierceniu warstwy wodonośnej. W przypadku wód o zwierciadle napiętym
(→warunki artezyjskie lub subartezyjskie), poziom wody podnosi się do stanu zwierciadła
ustabilizowanego, pod wpływem ciśnienia wód w warstwie wodonośnej. Warstwa wodonośna o
swobodnym zwierciadle ma zwierciadło nawiercone na tym samym poziomie, jak →zwierciadło
ustabilizowane w.p.
Nieprzepuszczalne warstwy - warstwy iłów (gruntów spoistych) o bardzo niskim współczynniku
filtracji k<10-10 m/s, dobrze izolujące środowisko wód podziemnych przed →przesączającymi się z
powierzchni terenu substancjami zanieczyszczającymi.
Niżówka rzeki – niskie stany wód w korycie rzeki, poniżej stanów średnich, spowodowane spadkiem
zasilania wodami powierzchniowymi i podziemnymi. Im niższe są stany wód powierzchniowych tym
głębsza jest niżówka. Przyczynami niżówek są: spadek zasilania i długotrwałe susze.
Obciążnik - część składowa przewodu wiertniczego, zwiększająca siłę udaru świdra na górotwór lub
ciężar świdra w przypadku w. obrotowych. O. jest grubościenną rurą stalową, mającą na końcach
gwintowany czop i mufę w celu połączenia z innymi elementami przewodu wiertniczego.
Obrotowe wiercenia - technologia wiertnicza, w której stosuje się skrawanie górotworu przez
świder, często dodatkowo obciążany, natomiast →zwierciny wynoszone są na powierzchnię przez
płuczkę. Moment obrotowy narzędzia wiertniczego przekazywany jest z powierzchni (wiertnica) przez
stół obrotowy lub wrzeciono, natomiast w otworze przez turbinę umieszczoną nad świdrem.
Wróć
Obszar bezodpływowy – obszar bez opływu powierzchniowego do mórz i oceanów.
,strona,5.html
Obszar bilansowy wód podziemnych – jest to obszar występowania układu krążenia wód
podziemnych z rozpoznanymi strukturami hydrogeologicznymi, strefami zasilania i drenażu (rzeki,
ujęcia komunalne, przemysłowe i odwodnienia górnicze), z optymalnie wyznaczonymi granicami
(wododziały podziemne, strefy pełnego kontaktu hydraulicznego z wodami powierzchniowymi,
horyzonty i bariery nieprzepuszczalne-izolujące), z rozpoznanymi odnawialnymi i możliwymi do
zagospodarowania zasobami wód podziemnych, ze zidentyfikowanym ilościowo i przestrzennie
poborem wód, z rozpoznanym reżimem wód powierzchniowych i ekosystemów zależnych od wód
podziemnych. Obszar bilansowy tak zdefiniowany umożliwia przeprowadzenia bilansu
wodno-gospodarczego z dokonaniem modelowej oceny wpływu istniejącego oraz planowanego
poboru, drenażu i piętrzenia wód podziemnych na stan wód powierzchniowych i stan ekosystemów
lądowych zależnych od wód podziemnych z dokładnością określoną stopniem rozpoznania warunków
hydrogeologicznych i elementów bilansu wodno-gospodarczego.
Obszar bilansowy (region of water balance) - jednostka hydrogeologiczna lub jej część wydzielona
np. dla ustalenia zasobów odnawialnych i dyspozycyjnych oraz oceny stopnia ich zagospodarowania
(sporządzenia bilansu krążenia wód podziemnych) (na podst.: Rozporządzenie MŚ z dnia 3
października 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać dokumentacje
hydrogeologiczne i geologiczno-inżynierskie (Dz. U. Nr 201 poz. 1673)
Obszar dorzecza - obszar lądu i morza, składający się z jednego lub wielu sąsiadujących ze sobą
dorzeczy wraz ze związanymi z nimi wodami podziemnymi i przybrzeżnymi, określony jako główna
jednostka gospodarowania wodami w dorzeczu.
Obszar ochronny GZWP (protection area of major groundwater reservoir) – wydzielona część
(części) obszaru zasilania zbiornika wód podziemnych, w której podejmuje się działania w postaci
zakazów, nakazów i ograniczeń w użytkowaniu terenu, zmierzające do ochrony jakości i zasobów
wód podziemnych.
Obszar problemowy (task aera) - obszar szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej
lub występowania konfliktów przestrzennych wskazany w planie zagospodarowania przestrzennego
województwa lub określony w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy (na podst. ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym - Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717 z
późn. zm.).
Odporność na zanieczyszczenia wód podziemnych (contamination resistance of groundwater) –
cecha ośrodków wodonośnych. Jest przeciwieństwem podatności i określa cechy zbiorników wód
podziemnych wynikające z budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych decydujące o
możliwościach ich ochrony przed istniejącym lub potencjalnym zanieczyszczeniem oraz wpływające
na opóźnianie i ograniczanie migracji substancji zanieczyszczających.
Ognisko zanieczyszczeń wód podziemnych (source of pollution/contamination) - naturalne lub
sztuczne nagromadzenie substancji zanieczyszczających (realnie lub potencjalnie) wody podziemne.
Występuje na powierzchni terenu lub w litosferze, atmosferze czy hydrosferze. Ogniska
zanieczyszczeń mogą mieć zróżnicowany charakter przestrzenny: punktowy (wiercenia, stacje paliw,
magazyny), liniowy lub pasmowy (rzeki, kanały, drogi, rurociągi), powierzchniowy (składowiska
odpadów, osadniki, pola ściekowe i irygacyjne) oraz obszarowy (imisja gazów i pyłów, nawożenie i
chemizacja rolnic twa i leśnictwa) - (na podst.: Słownik hydrogeologiczny, 2002).
Wróć
Obszar zasobowy ujęcia (area of groundwater intake resources) – rozumie się przez to obszar
określony zasięgiem spływu wód podziemnych do ujęcia w granicach jego oddziaływania.
Obwód zlewni (perphery of water catchment area) - długość działu wodnego, który wyznacza
zlewnię rzeki, w km.
,strona,5.html
Ochrona wód podziemnych (groundwater protection) – działania mające na celu zagwarantowanie
możliwości poboru wody do spożycia i produkcji, utrzymanie jej dobrej jakości oraz zachowanie
pożądanych stosunków wodnych w ekosystemach zależnych od wód podziemnych.
Odpływ rzeki (run-off) - objętość wody V odpływającej w danym przekroju koryta rzeki w
określonym czasie T. Jest to zatem średnie natężenie przepływu w tym czasie tzn. V = Qi x T,
podawanego w m3 lub km3.
Odpływ jednostkowy (elementary run-off) – objętość wody q odpływającej w jednostce czasu z 1
km2 zlewni. Podawany jest w jednostkach [l/s.km2].
Odsalanie wody (desalination) – usuwanie rozpuszczonych soli z wody morskiej lub wód
brakicznych do celów konsumpcyjnych. W procesie odsalania wykorzystywana jest głównie metoda
odwróconej osmozy.
Odwodnienie (dewatering) – odwodnienie na przykład wykopów budowlanych, wyrobisk górniczych,
obiektów inżynierskich polega na obniżeniu zwierciadła wód gruntowych w w tych miejscach.
Stosowane są studnie odwadniające, igłostudnie, igłofiltry, kanały odwadniające, drenaże
warstwowe, itp.
Okrętne wiercenia - okrętne wiercenie otworów, dawniej stosowane do wykonywania płytkich
otworów, np. studziennych, do których jako siła napędowa stosowana jest siła ludzka. O.w.
stosowane były już w starożytności i obecnie są już archaiczne. Zagłębianie się narzędzia
wiertniczego następuje w wyniku ruchu obrotowego świdra (skrawanie), natomiast do wynoszenia
urobku (zwiercin) z otworu stosowane są zwykle łyżki wiertnicze. O.w. wymaga stosowania trój- lub
czwórnoga do przenoszenia w pionie narzędzi wiertniczych lub kolumny rur okładzinowych.
Operat wodno prawny - dokument sporządzany w formie opisowej i graficznej, stanowiący
podstawę prawną do wydania → pozwolenia wodnoprawnego. Jeżeli projekt urządzeń wodnych
odpowiada wymaganiom operatu wp., może być również podstawą do wydania pozwolenia
wodnoprawnego. W odniesieniu do wód podziemnych, operat na podstawie którego wydaje się
pozwolenie wodnoprawne na → szczególne korzystanie z wód jest zatwierdzoną dokumentacją
hydrogeologiczną, zawierającą ustalenie zasobów tych wód.
Osadnik - pojemnik służący do usuwania zawiesin lub większych cząstek stałych (mineralnych) z
wody w procesie jej uzdatnienia lub ścieków w urządzeniach oczyszczających. Urządzenie do
wstępnego oczyszczania. Zapobiega osadzaniu się szlamu i warstw piasków na powierzchni filtrów.
Osadniki mogą być jedno lub wielokomorowe.
Osuwisko - przemieszczenie mas skalnych (klina odłamu) pod wpływem sił ciężkości do podstawy
stoku, wzdłuż powierzchni ścięcia, na której nastąpiło przekroczenie wytrzymałości warstw skalnych
na ścinanie. Analiza stateczności zboczy sprowadza się do porównania sił utrzymujących do sił
obracających klin odłamu. W morfologii wyróżnia się niszą osuwiskową i jęzor osuwiskowy
(koluwium).
Wróć
Pakiet oprogramowania (application package) – zbiór programów dostosowanych do
rozwiązywania grupu problemów, np. grafika komputerowa lub →CAD lub statystyka.
Pale przemieszczeniowe - pale prefabrykowane, wbijane, wciskane, wkręcane lub wpędzane przez
wwibrowanie. P.p. wykonywane są ze stali, drewna, betonu i żelbetu lub budowane w gruncie przez
iniekty zagęszczające.
Pale wiercone - pale wykonywane metodą wiertniczą o długości do kilkudziesięciu metrów i
,strona,5.html
średnicy od 0,3 do 3 m. Mogą być wykonywane w zespołach otworów w formie fundamentowych
konstrukcji prostokątnych, owalnych lub krzyżowych. Otwór wiertniczy wykonywany jest w rurach
osłonowych lub zabezpieczony tylko płuczką wiertniczą. Parcie cieczy (wody) - siła pochodząca od ciśnienia cieczy, działająca prostopadle na określoną
powierzchnię. Jest wyrażana iloczynem tej powierzchni i ciśnienia. Parowanie potencjalne – maksymalna ilość pary wodnej, która może przedostać się z powierzchni
terenu, w tym z e zbiorników wodnych do atmosfery w klimatycznych panujących na danym
obszarze – temperatura, siła wiatru, nasłonecznienie, itp.).
Parowanie terenowe rzeczywiste – ilość parującej wody z danego obszaru (np. zlewni rzeki),
wyznaczona jako różnica między średnim z wielolecia opadem i analogicznym odpływem tej rzeki.
P.t.rz. nazywana jest również →deficytem odpływu. Parowanie terenowe – ilość wody unoszącej się w jednostce czasu (doba, miesiąc, rok) z
powierzchni terenu do atmosfery w określonych warunkach klimatycznych. Obejmuje procesy
sublimacji, parowania z powierzchni wody, z części opadów zatrzymanej na powierzchni terenu i z
profilu glebowego. Pasterka - część składowa przewodu do wierceń udarowych, łącząca nożyce wolno-spadowe z liną.
Zbudowana jest z grubościennej rury stalowej (korpus), w której umieszczona jest końcówka liny
zaopatrzona w trzpień stalowy. P. umożliwia obrót świdra podczas jego pracy. Peptyzacja - proces fizyczny polegający na przejściu żelu lub niezdiagenezowanego osadu w →zol
(roztwór koloidalny). W laboratorium otrzymuje się to przez dodanie stabilizatora. W warunkach
naturalnych p. zachodzi przez dopływ wody do świeżych osadów ilastych. pF – →siła ssąca, siła ssąca gleby, wyrażona jako dziesiętny logarytm ciśnienia kapilarnego. Siła ta
ma miano cm lub m słupa wody. pH - →odczyn wody, efekt dysocjacji cząsteczek wody, powodowany obecnością jonów
wodorowych i wodorotlenowych. Ujemny logarytm stężenia (aktywności) jonów wodorowych H+
(hydroniowych H3O+) wg zależności:
pH = -log[cH+(aq)] lub pH = -log[H3 O+]).
Stężenie c powinno być zastąpione aktywnością jonu w dokładnych obliczeniach. Ze stałej reakcji
dysocjacji wody: k = 1014 = cH+ * cOH - , wynika zależność: pH = 14 - pOH
Woda o odczynie obojętnym ma pH = 7.0 może być traktowany jako jeden ze wskaźników jakości
wody. Według ogólnie stosowanej klasyfikacji wyróżnia się: o. kwaśny, o. obojętny i o. zasadowy.
Wykorzystując skalę pH określa się kwasowość wody. Pieniawy → źródła wyprowadzające na powierzchnię terenu wody silnie zgazowane, najczęściej są
przesycone dwutlenkiem węgla, rzadko metan na terenach bagiennych. Inaczej źródła gazujące.
Wróć
Pierwszy poziom wodonośny - w rozumieniu Instrukcji MhP stanowi pierwsza od powierzchni
warstwa wodonośna lub zespół warstw wodonośnych, wykazujących dobrą łączność hydrauliczną. W
szczególnym przypadku – jeżeli warstwy te wykazują miąższość ponad 5m, wodoprzewodność ponad
50 m2/24godz. i wydajność potencjalną studni wierconej ponad 5m3/godz. – pierwszy poziom
wodonośny jest jednocześnie użytkowym poziomem wodonośnym a gdy ponadto stanowi
,strona,5.html
podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę podziemną o dominującym zasięgu i zasobności – jest on
także głównym użytkowym poziomem wodonośnym.
Wymienione kryteria powinny być spełnione na przeważającej części wydzielonej jednostki warunków
występowania pierwszego poziomu wodonośnego; oznacza, że w jej obrębie mogą lokalnie
występować strefy nie spełniające tych kryteriów. Piezometr → otwór obserwacyjny, badawczy wód podziemnych nie przeznaczony do stałej
eksploatacji. Najczęściej umożliwia pomiar zwierciadła wody i pobór próbek wody do analiz. Ploso – miejsce o największym natężeniu przepływu wody w korycie rzeki, obejmuje jego najgłębszy
fragment i odcinek o intensywnej erozji bocznej. Płuczki wiertnicze - płyn stosowany do wierceń obrotowych, służący do chłodzenia świdra,
wynoszenia zwiercin i zabezpieczenia przed osypywaniem się ścian niezarurowanego odcinka
otworu. Stosowane są p. gazowe (np. powietrze) lub p. ciekłe. Płuczki ciekłe, zaliczane do zawiesin
lub roztworów koloidalnych, są najczęściej roztworami wodnymi z dodatkami substancji
syntetycznych, olejów, itp. P. samorodna powstaje podczas zwiercania iłów i jest ich zawiesiną.
Wyróżnia się także p. beziłowe, bentonitowe, iłowe lub asfaltowe. Od wypełniacza w płuczce
pochodzą nazwy: p. barytowa, p. wapniowa, p. wapniowo-chlorkowa, p. gipsowa, p. solno-skrobiowe,
lub emulsyjna. Ta ostatnia tworzona jest przez dodanie ropy naftowej lub oleju i emulgatora.
Pośrednią pozycję między p. gazowymi i ciekłymi zajmują p. aeryzowane i pianowe o małym
ciężarze. Początkowy gradient hydrauliczny - gradient hydrauliczny o wartości minimalnej, przy którym
zaczyna się przepływ wód podziemnych w warstwach wodonośnych. Podłoże budowlane - część zewnętrzna warstw litosfery, na których wznoszone są fundamenty
różnych budowli i w których wskutek posadowienia obiektu inżynierskiego powstają mierzalne
zmiany w porównaniu do naturalnego stanu naprężeń oraz odkształcenia ośrodka skalnego, pod
wpływem obciążenia dodatkowego. Podrzędne użytkowe piętro/poziom wodonośny – użytkowe piętro lub poziom wodonośny,
współwystępujące z GUPW w obrębie tej samej jednostki hydrogeologicznej. Poissona liczba - odwrotność współczynnika rozszerzalności bocznej μ. Cecha skał (gruntów)
poddanych naprężeniom. Jednostkowe odkształcenie poprzeczne próbki ε’, wynikające z jej ściskania
jest wprost proporcjonalne do wytworzonego naprężenia σ według zależności:
ε’ = -μ .σ /Eμ,
gdzie: μ - współczynnik rozszerzalności bocznej; Eμ, - moduł odkształcenia, natomiast 1/μ - liczba
Poissona
Podatność specyficzna (zintegrowana) – podatność naturalna uwzględniająca rodzaj substancji
zanieczyszczającej, jej ładunek, czas oddziaływania oraz związany z nim charakter przestrzenny
ogniska zanieczyszczeń. Podziemny dział wodny – miejsce geometryczne punktów o najwyższej rzędnej zwierciadła wód
podziemnych z obszaru odpływu podziemnego do potoku, rzeki lub jeziora.
Wróć
,strona,5.html
Pojemność jeziora – objętość wody w zbiorniku w m3 lub km3, obliczana na podstawie mapy
batymetrycznej jeziora. Pole powierzchni topograficznej zlewni - pole powierzchni zlewni rzeki wyznaczone z
planimetrowania mapy topograficznej w granicach działu wodnego. Polowa pojemność wodna - maksymalna ilość wody, jaka może się utrzymać w strefie aeracji
wbrew sile ciężkości. Jest to więc maksymalna ilość wody jaką określona warstwa gleby może
zatrzymać, po pełnym jej wysyceniu i swobodnym odpłynięciu nadmiaru wody. Porowatość efektywna (effective velocity) - cecha gruntu (skały) wynikająca z całkowitej objętości
połączonych wolnych przestrzeni w skale lub glebie, biorących udział w przepływie płynów. P.e.
oznacza część przestrzeni porowej gruntu, w której woda przepływa pod działaniem sił grawitacji woda wolna. P.e. wyrażniana jest bezwymiarowym ułamkiem lub w procentach całkowitej objętości
płynu który zajmuje połączone przestrzenie w skale. Pomiar P.e. przeprowadza się w porozymetrach. Porowatość dyfuzyjna (diffusion porosity) – objętość porów w gruncie przez którą zachodzi
transport masy w procesie dyfuzji, podzielona przez całkowitą objętość porów gruntu.
Powierzchnia właściwa - łączna powierzchnia ziarn mineralnych w próbce gruntu o suchej masie 1
g. Jeżeli pominięta jest powierzchnia międzypakietowa minerałów ilastych, wyznaczana jest
powierzchnia właściwa zewnętrzna. Wyrażana jest w m2/g lub w m2/kg masy gruntu. Powietrzno suchy grunt - wysuszona w laboratorium, w temperaturze ok. 20 0C w ciągu min. 72
godzin próbka gruntu, która może zawierać jedynie wodę higroskopijną. Powszechne korzystanie z wód - termin korzystanie z wód oznacza ich wykorzystywanie na
potrzeby ludności i podmiotów gospodarczych. Powszechne korzystanie z wód wynikające wprost z
ustawy Prawo wodne nazywane jest powszechnym. Obowiązującą zasadą jest, że korzystanie z wody
powinno odbywać się w sposób najmniej szkodliwy dla środowiska i nie może powodować jej
marnotrawstwa. Prawo do powszechnego korzystania z wód rozciąga się na naturalne wody
powierzchniowe stanowiące →własność publiczną i z mocy prawa przysługuje każdemu. P.k.w. służy
do zaspokojenia potrzeb osobistych, gospodarstwa domowego i rolnego bez stosowania urządzeń
specjalnych, wypoczynku, uprawiania turystyki, sportów wodnych i amatorskiego połowu ryb.
Wydobywanie piasku i innych materiałów z dna rzek i zbiorników w granicach p.k.w. może odbywać
się tylko w miejscach do tego wyznaczonych. Poziom posadowienia - głębokość położenia dolnej powierzchni fundamentu (podstawy
fundamentu). Na tej podstawie wyróżniane są fundamenty płytkie i głębokie. Poziom wodonośny zawieszony - poziom zawieszony stanowi lokalne zbiorowisko nad stropem
soczewki utworów nieprzepuszczalnych lub słaboprzepuszczalnych, którego zasoby zmieniają się pod
wpływem opadów i parowania. Może występować zarówno w utworach porowych jak i szczelinowych.
Poniżej poziomu zawieszonego występuje strefa aeracji pierwszego poziomu wodonośnego.
Zwierciadło wód zawieszonych żywo reaguje na wpływ czynników klimatycznych, charakteryzuje się
małymi spadkami hydraulicznymi. Reżim hydrogeologiczny poziomu zawieszonego jest różny od
reżimu pierwszego poziomu wodonośnego. Wróć
Pozwolenie wodno prawne - pozwolenie wodnoprawne jest konstytutywnym aktem
administracyjnym wydawanym przez organy gospodarki wodnej na szczególne korzystanie z wód w
zakresie: eksploatacji →urządzeń wodnych, urządzeń służących do ujmowania wód podziemnych,
oczyszczania ścieków, gospodarowania wodą w zlewniach i prowadzenia robót budowlanych w
dziedzinie gospodarki wodnej, odwodnień budowli i zakładów górniczych. P.wp. stanowi także
,strona,5.html
uzgodnienie miejsca budowy ujęcia wód podziemnych. P.w. wydawane jest na podstawie →operatu
wodnoprawnego. P.w. wydawane jest na czas oznaczony i podlega cofnięciu lub ograniczeniu bez
odszkodowania. Wydanie, cofnięcie lub ograniczenie p.wp. podejmowane jest przez organ
administracji państwowej w postępowaniu nazywanym rozprawą wodnoprawną. W pozwoleniu określa się dopuszczalne natężenie i ograniczenia poboru a w przypadku zrzutu
ścieków, ich stan skład chemiczny i dopuszczalny ładunek zanieczyszczeń. W p.w. może być
określone zobowiązanie dla użytkownika do określonego sposobu gospodarowania wodą.
P.w. może uzyskać każdy, zarówno osoba fizyczna, jak i podmiot gospodarczy. Pozwolenia
wodnoprawnego nie wymaga pobór wód powierzchniowych w ilości poniżej 50 m3/24h lub pobór wód
podziemnych z ujęć o głębokości nie większej niż 30 m , jeżeli pobór wody nie przekracza 15
m3/24h. Półprzepuszczalne warstwy - warstwy skalne (grunty spoiste) o niskim współczynniku filtracji
k<10-8 m/s, które pełnią funkcję barier litologicznych dla substancji zanieczyszczających
przesączających się z powierzchni terenu i zabezpieczających środowisko wód podziemnych przez
zanieczyszczeniem. Rozdzielają w profilu pionowym warstwy wodonośne. Prawo Henry’ego - prawo, które opisuje zależność rozpuszczalności w wodzie gazu pod wpływem
zmian ciśnienia. W stałej temperaturze ciśnienie cząstkowe gazu jest proporcjonalne do jego
stężenia w rozworach o bardzo małym stężeniu. Ogólnie; im wyższe ciśnienie tym wyższa
rozpuszczalność gazu. Pod wysokimi ciśnieniami uwzględniany jest współczynnik Henry’ego,
opisywany równaniem termodynamicznym. Prawo własności wód - zgodnie z obowiązującą ustawą z dnia 18 lipca 2001 Prawo wodne (Dz. U. z
2005 r. Nr 239) wody stanowią własność państwa. Przedmiotem własności w. jest sama woda bez
zbiornika, w którym się znajduje. Powierzchniowe wody stojące oraz wody w studniach i rowach
stanowią własność właścicieli gruntów na których się znajdują. Wody takie stanowią części składowe
nieruchomości. Dlatego wyróżniana jest własność wód: państwowa i prywatna. Spory o własność wód
rozpatrywane są przez sądy. Prawy obieg płuczki - obieg płuczki polegający na tłoczeniu jej przez pompę do głowicy płuczkowej
umieszczonej na szczycie przewodu wiertniczego, następnie przez przewód do świdra. Płuczka
wypływa samoczynnie przestrzenią między przewodem a rurami okładzinowymi na powierzchnię i po
oczyszczeniu gromadzona jest w zbiorniku, skąd jest zasysana przez pompę. P.o.p. stosowany jest w
wierceniach mało- i normalnośrednicowych. Presjometr - urządzenie służące do badań geologiczno-inżynierskich (geotechnicznych), stosowane
do próbnego obciążenia gruntów w otworach wiertniczych i do oznaczania modułu pierwotnego
odkształcenia gruntu Eo, modułu wtórnego odkształcenia gruntu E, kąta tarcia wewnętrznego φu
oraz spójności cu, a także naprężeń granicznych. Wróć
Profil geotechniczny - graficzna i opisowa forma prezentacji wyników rozpoznania wiertniczego
gruntów podłoża budowlanego. P.g. zawiera informacje na temat genezy i wieku gruntów, stopnia
zagęszczenia, stopnia plastyczności, wilgotności, konsolidacji, barwy i domieszek, przy pomocy
konwencjonalnych barw i symboli.
Projekt prac geologicznych - zatwierdzony projekt prac geologicznych upoważnia do
wykonywania robót i badań geologicznych. Zgodnie z ustawą Prawo geologiczne i górnicze p.p.g.
powinien określać: cel zamierzonych prac, sposób jego osiągnięcia wraz z określeniem rodzaju
wymaganej dokumentacji geologicznej, harmonogram prac, przestrzeń, w obrębie której mają być
wykonywane prace geologiczne, przedsięwzięcia konieczne ze względu na ochronę środowiska, w
,strona,5.html
tym zwłaszcza wód podziemnych oraz sposób likwidacji wyrobisk, otworów wiertniczych, rekultywacji
gruntów i środki mające na celu zapobieżenie szkodom. W odniesieniu do przedsięwzięć
wymagających →koncesji projekt prac geologicznych stanowi element wniosku koncesyjnego a jego
zatwierdzeniem jest wydanie koncesji.
Prowincje wód leczniczych w Polsce według J. Dowgiałły i B. Paczyńskiego (2002) Prowincja
Region
A – platformy I – wyniesienia Łeby
prekambryjskie
II – basenu bałtyckiego
III – wyniesienia
mazursko-suwalskiego
IV – zapadliska
podlaskiego
V – wyniesienia
lubelskiego
B – platformy I – synklinorium
paleozoicznej
brzeżnego
II – antyklinorium
środkowo-polskiego
III – synklinorium
szczecińsko-miechowski
ego
IV – monokliny
przedsudeckiej
V – zapadliska
górnośląskiego
C – sudecka
I – bloku
przedsudeckiego
II - Sudetów
D – karpacka
I – zapadliska
przedkarpackiego
II – Karpat
zewnętrznych
III – Karpat
wewnętrznych
Subregion – 1; rejon – a, b
a – augustowski
a – białowieski
a – wisznicki
1 – świętokrzyski
a – niemodliński
1 – zewnęrznosudecki
2 – wewnętrznosudecki
a – izerski
1 – zachodni
a – kędzierzyński
b – oświęcimski
2 – wschodni
1 – pieniński
2 – podhalański
3 – tatrzański
Wróć
Próbne obciążenia - obciążenie podłoża budowlanego – gruntu, w naturalnym stanie jego
występowania oraz pomiar jego odkształcenia przy zadanej sile. Próbka skał (gruntów) o naturalnym uziarnieniu - próbka gruntu pobrana z ośrodka
naturalnego z zachowaniem naturalnego uziarnienia. Jej symbolem stosowanym w geologii
inżynierskiej i geotechnice jest NU. Próbka skał (gruntów) o naturalnej wilgotności - próbka skał (gruntów) pobrana z ośrodka
naturalnego, w sposób uniemożliwiający utratę jej wilgotności podczas przechowywania i transportu.
,strona,5.html
W geologii inżynierskiej i geotechnice jej symbolem jest NW. Próbka skał (gruntów) o naturalnej strukturze -próbka gruntu pobrana z ośrodka skalnego w
stanie naturalnym, w sposób zapewniający zachowanie naturalnej struktury podczas jej poboru i
transportu. W geologii inżynierskiej i geotechnice jej symbolem jest NNS.
Przekrój geotechniczny - graficzne odwzorowanie na płaszczyźnie pionowej poprowadzonej przez
miejsca wierceń układu warstw gruntowych, (→geotechnicznych), zawierające informacje w formie
konwencjonalnych symboli o rodzaju, cechach i parametrach gruntów. P.g. zawiera także informacje
o wodach podziemnych. Jest on wykonywany w różnych skalach poziomych (najczęściej 1:500 lub
1:2000) i pionowych (1:50 do 1:200).
Przesiąkanie - pionowy przepływ wód podziemnych w strefie saturacji (strefie nasyconej),
najczęściej przez warstwy słabo przepuszczalne rozdzielające warstwy wodonośne.
Przewodność cieplna skał - właściwość skał (gruntów) polegająca na przewodzeniu ciepła przy
znanym gradiencie termicznym, tj. zadanej różnicy temperatur na znanej drodze (grubości skały).
Przewodność cieplna skał jest wyrazem intensywności wymiany ciepła na drodze jego przepływu.
Przyrzecze – część zlewni rzeki, z która jest bezpośrednio odwadniana przez rzekę główną a nie
przez jej dopływy.
Wróć

Pobierz jako plik PDF - Państwowa Służba Hydrogeologiczna

Transkrypt

Podobne dokumenty