ARAUKARIOWATE (Araucariaceae) ASTROWATE (Asteraceae)

ARAUKARIOWATE (Araucariaceae)
WYSTĘPOWANIE: obszary tropikalne i subtropikalne półkuli płd. Rodzina obejmuje 2 rodzaje
i 32 gatunki. Rodzaj igława (Araucaria) – 19 gat.,
soplica (Agathis) – 13 gat. Najstarsi przedstawiciele
rodziny znani od okresu jurajskiego, przy czym występowali wówczas także na półkuli pn.
MORFOLOGIA: formy drzewiaste osiągające
pokaźne rozmiary (do 60 m wys.). Liście przeważnie
szpilkowe, czasami jednak płaskie i szerokie, do
20 cm dł.
KWIATY: wiatropylne, rozdzielnopłciowe, rozmieszczone przeważnie dwupiennie. Kwiaty męskie
zebrane w długie do 25 cm kwiatostany, żeńskie
w kuliste szyszki o średnicy do 30 cm. Szyszki
dojrzewają w 2 lub 3 roku. Obie łuski, tj. nasienna
i wspierająca, są ze sobą ściśle zrośnięte. Nasiona
nie posiadają skrzydełek (Araucaria) lub są jednostronnie oskrzydlone (Agathis).
KWIATY
UŻYTKOWANIE: cenne drewno budulcowe i
cenna żywica zwana kopalem (używana do wyrobu
lakierów, linoleum). Jadalne, mączyste nasiona
„piniones” i lecznicza żywica - igława chilijska (A.
araucana). Rośliny ozdobne m.in. uprawiana
w mieszkaniach igława wyniosła (A. excelsa)
zwana też jodełką pokojową.
JK, KZ
ASTROWATE (Asteraceae)
WYSTĘPOWANIE: we wszystkich strefach klimatycznych. Około 1300 rodzajów i 30 000 gatunków. W Polsce ok. 68 rodzajów i 270 gatunków.
MORFOLOGIA: rośliny zielne (jednoroczne,
dwu- lub wieloletnie), półkrzewy, krzewy, rzadko
drzewa. Formy różne: kserofity właściwe i sukulenty, epifity, pnącza, rośliny poduszkowe. Liście
bardzo zróżnicowane.
KWIATY: drobne, w koszyczkowatych kwiatostanach, przypominających pojedynczy kwiat;
rurkowe 5-krotne lub/i języczkowe. 5 pręcików jest
przyrośniętych nitkami do korony, a zrośnięte pylniki tworzą rurkę wokół owłosionej szyjki słupka.
Słupek dolny 2-krotny, jednokomorowy, z 1 zalążkiem. Znamię 2-dzielne. Kielich zredukowany,
często tworzy puch. Owadopylne, rzadko wiatropylne.
OWOCE: niełupki. Nasiona bezbielmowe, zawierają białka i tłuszcze.
UŻYTKOWANIE: warzywa – sałata (Lactuca
sativa), endywia (Cichorium endivia), wężymord
(Scorzonera hispanica), karczoch (Cynara scolymus)
i inne. Oleiste – słonecznik (Helianthus annuus).
Pastewne – topinambur (Helianthus tuberosus). Liczne
stosowane są w lecznictwie i przemyśle. Ozdobne.
CHRONIONE W POLSCE: arnika górska
(Arnica montana), aster ożota (Aster linosyris),
dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis), d. popłocholistny (C. onopordifolia), omieg górski (Doronicum
austriacum), ostrożeń panoński (Cirsium pannonicum),
szarotka alpejska (Leontopodium alpinum), wężymord
stepowy (Scorzonera purpurea).
–7–
JK