Język potoczny a definicje ustawowe (cz.5): rodzina, gospodarstwo

Język potoczny a definicje ustawowe (cz.5): rodzina, gospodarstwo domowe, osoba najbliższa
Wpisany przez BS
Nie, 22 kwi 2012
W języku potocznym przez rodzinę zazwyczaj rozumie się rodziców (małżeństwo lub
konkubinat) oraz dzieci będące pod ich wspólna opieką. W szerszym rozumieniu rodzinę tworzą
również inni krewni i powinowaci (dziadkowie, wujostwo, teść, szwagier, brat cioteczny itp.).
Słownik języka polskiego (www.sjp.pl) definiuje rodzinę jako podstawową grupę społeczną,
składającą się z rodziców i ich dzieci, cechuje ich więź formalna, wspólnota materialna,
mieszkaniowa oraz określony zespół funkcji. Powołana definicja wskazuje m.in. na wspólnotę
materialną jako jedną z cech rodziny. W praktyce ta więź materialna często nie występuje, a
pomimo to nadal mówimy o rodzinie (np. rodzice i pełnoletnie dzieci prowadzące własne
gospodarstwo domowe).
Co ciekawe kodeks rodzinny i opiekuńczy nie definiuje pojęcia rodziny. Na pewno na gruncie
Kodeksu rodzinę tworzą kobieta i mężczyzna poprzez zawarcie związku małżeńskiego (art. 27).
Nie ulega również wątpliwości, że rodzinę tworzą rodzice i dzieci, nawet jeżeli pomiędzy
rodzicami nie ma więzi prawnej. W niektórych przypadkach Kodeks mimo, iż nie posługuje się
samym pojęciem rodziny wskazuje na więzi rodzinne (nie tylko pokrewieństwo ale i
powinowactwo), które decydują o prawach i obowiązkach adresatów norm prawnych (np.:
obowiązek alimentacyjny może być w niektórych przypadkach nałożony na dziadków, wnuków,
rodzeństwo; kodeks zakazuje zawierania małżeństw pomiędzy powinowatymi w linii prostej
chyba że sąd zezwoli na zawarcie takiego małżeństwa; prawa powinowatych w linii prostej do
kontaktu z dzieckiem jeżeli przez dłuższy okres czasu sprawowało na nim pieczę itp.).
Definicji rodziny nie zawiera również ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Z przepisów ustawy wynika jednak, że ma ona zastosowanie do osób będących dla dziecka
1/4
Język potoczny a definicje ustawowe (cz.5): rodzina, gospodarstwo domowe, osoba najbliższa
Wpisany przez BS
Nie, 22 kwi 2012
rodziną w sensie socjologicznym a nie instytucjonalnym. Przykład: działania wspierające dla
rodziny borykającej się z trudnościami powinny być prowadzone nie tylko w stosunku do
rodziców biologicznych i dzieci ale również innych osób zamieszkujących wspólnie z tymi
osobami i prowadzącymi wspólnie gospodarstwo domowe (będzie to np. ojczym, macocha,
konkubent, konkubina, dziadkowie). Przydatna może być tutaj posiłkowanie się definicją rodziny
z ustawy o pomocy społecznej, zgodnie z którą rodzinę tworzą osoby spokrewnione lub
niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej definiuje natomiast pojęcie rodziny
zastępczej, którą tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, u
których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej. Rodzinę
zastępczą spokrewnioną tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim,
będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka. Rodzinę zastępczą zawodową lub rodzinę
zastępczą niezawodową tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim,
niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka.
Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów definiuje rodzinę jako następujących
członków rodziny: rodziców osoby uprawnionej, małżonka rodzica osoby uprawnionej, osobę, z
którą rodzic osoby uprawnionej wychowuje wspólne dziecko, pozostające na ich utrzymaniu
dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia oraz dziecko, które ukończyło 25. rok życia
otrzymujące świadczenia z funduszu alimentacyjnego lub legitymujące się orzeczeniem o
znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością przysługuje
świadczenie pielęgnacyjne, o którym mowa w przepisach ustawy o świadczeniach rodzinnych,
a także osobę uprawnioną; do rodziny nie zalicza się: dziecka pozostającego pod opieką
opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, rodzica osoby uprawnionej
zobowiązanego tytułem wykonawczym pochodzącym lub zatwierdzonym przez sąd do
alimentów na jej rzecz.
W ustawie o świadczeniach rodzinnych ilekroć jest mowa o rodzinie - oznacza to odpowiednio
następujących członków rodziny: małżonków, rodziców dzieci, opiekuna faktycznego dziecka
oraz pozostające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25. roku życia, a także dziecko,
które ukończyło 25. rok życia legitymujące się orzeczeniem o znacznym stopniu
niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą niepełnosprawnością rodzinie przysługuje
świadczenie pielęgnacyjne; do członków rodziny nie zalicza się dziecka pozostającego pod
opieką opiekuna prawnego, dziecka pozostającego w związku małżeńskim, a także
pełnoletniego dziecka posiadającego własne dziecko. Dziecko w rozumieniu powołanej ustawy
oznacza dziecko własne, małżonka, przysposobione oraz dziecko, w sprawie którego toczy się
postępowanie o przysposobienie, lub dziecko znajdujące się pod opieką prawną.
Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie definiuje członka rodziny, przez którego należy
rozumieć osobę najbliższą w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy Kodeks karny, a także inną osobę
2/4
Język potoczny a definicje ustawowe (cz.5): rodzina, gospodarstwo domowe, osoba najbliższa
Wpisany przez BS
Nie, 22 kwi 2012
wspólnie zamieszkującą lub gospodarującą. Zgodnie z powołanym w powyższej definicji
przepisem Kodeksu karnego osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo,
powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz
jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu. Poza osobami pozostającymi
we wspólnym pożyciu na uznanie za osobę najbliższą nie ma znaczenia fakt istnienia więzi
materialnej czy mieszkaniowej.
Poza pojęciami rodzina, członek rodziny, osoba najbliższa ustawodawca posługuje się również
pojęciem gospodarstwa domowego (pojęciem to występuje np. w Kodeksie cywilnym, chociaż
nie jest tam zdefiniowane).
Gospodarstwem domowym w Systemie Rachunków Narodowych jest każda grupa osób, które
mieszkają razem i podejmują wspólne decyzje ekonomiczne dotyczące m.in. spożycia,
oszczędności oraz ilości świadczonej pracy. Obok przedsiębiorstwa i rządu jest to kolejny
podmiot decyzyjny w gospodarce. Niektóre gospodarstwa domowe składają się tylko z jednej
osoby, podczas gdy inne są tworzone przez rodziny lub grupy nie spokrewnionych osób. Każdy
z nas należy zatem do jakiegoś gospodarstwa domowego. Gospodarstwa domowe pełnią wiele
istotnych funkcji w gospodarce:
- sprzedają albo wynajmują przedsiębiorstwom i rządowi czynniki produkcji – pracę i
kapitał, a w zamian otrzymują dochody za ich wykorzystanie;
- płacą podatki rządowi i otrzymują od niego różne świadczenia;
- to co im pozostanie (tzw. dochód do dyspozycji) umożliwia zakupy dóbr od firm. Część
dochodu, której gospodarstwa domowe nie zużyją w danym okresie, stanowi ich oszczędności.
(Definicja z portalu
http://www.nbportal.pl/pl/commonPages/EconomicsEntryDetails?entryId=21&;pageId=608).
Według innej definicji gospodarstwo domowe to podstawowa jednostka ekonomiczna,
określana jako jedna lub więcej osób dobrowolnie żyjących razem, spożywających razem
posiłki, i czerpiących zyski z faktu prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego. Często
ekonomia, w przeciwieństwie do antropologii, nie znajduje wielkich różnic pomiędzy pojęciami
takimi jak "gospodarstwo domowe" i "rodzina", chociaż z punktu widzenia tożsamości płci,
związki ekonomiczne, procesy zachodzące wewnątrz gospodarstwa domowego i rodziny mają
całkowicie odmienne cechy. Gospodarstwo domowe jest formacją analogiczną do pojęcia firmy
jako jednostki gospodarczej. (definicja z portalu
http://www.neww.org.pl/pl/slownik/opis/10,10.html).
3/4
Język potoczny a definicje ustawowe (cz.5): rodzina, gospodarstwo domowe, osoba najbliższa
Wpisany przez BS
Nie, 22 kwi 2012
Wracając na grunt prawny ustawa o dodatkach mieszkaniowych przez gospodarstwo domowe
rozumie się gospodarstwo prowadzone przez osobę ubiegającą się o dodatek mieszkaniowy,
samodzielnie zajmującą lokal albo gospodarstwo prowadzone przez tę osobę wspólnie z
małżonkiem i innymi osobami stale z nią zamieszkującymi i gospodarującymi, które swoje
prawa do zamieszkiwania w lokalu wywodzą z prawa tej osoby. W ustawie o ochronie praw
lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego odwołano się do
definicji gospodarstwa domowego zawartej w ustawie o dodatkach mieszkaniowych.
4/4