do druku

KANCELARIA ADWOKACKA
RECHTSANWALTSKANZLEI
DR JACEK FRANEK
MAGISTER LEGUM EUROPAE
Eksport towarów do Niemiec - pośrednik 2
Gazeta Prawna - Styczeń 2004
Nr Wydania: 8, strona 21
Jak eksportować towar do Niemiec: pośrednik handlowy - część II
W GP nr 7 przedstawiliśmy możliwości rozprowadzania towaru w Niemczech za
pomocą pośrednika handlowego - kwestie dotyczące zasad działalności niemieckiego
pośrednika handlowego i jego obowiązków wobec polskiego producenta. Poniżej
przedstawiamy obowiązki ciążące na producencie i regulacje dotyczące rozwiązania
umowy o pośrednictwo.
1. Obowiązki przedsiębiorstwa
Producent obowiązany jest przede wszystkim zaopatrywać pośrednika handlowego
we wszelkie dokumenty, jakie są niezbędne do wykonywania jego działalności na
rzecz przedsiębiorstwa. Należą do nich materiały reklamowe, próbki, cenniki, ogólne
warunki umów itp.
Producent jest obowiązany powiadamiać pośrednika o wszystkim, co jest istotne dla
jego działalności. Przedsiębiorstwo musi więc w razie potrzeby poinformować
pośrednika, że nie może ono, przykładowe ze względu na brak surowców lub zastoje
produkcyjne, przyjmować zamówień w dotychczasowej ilości. Ponadto
przedsiębiorstwo zobowiązane jest do bezzwłocznego zawiadomienia pośrednika o
zawarciu umowy z nabywcą towaru lub odmowie jej zawarcia. Ze względu na
obowiązek lojalności wobec pośrednika odmowa zawarcia umowy może nastąpić
tylko z uzasadnionych powodów.
W przypadku gdy producent narusza swoje obowiązki, pośrednik może - w razie
powstania szkody w swoim majątku - żądać od niego odszkodowania, a w razie
poważnego naruszenia obowiązków ma on także prawo do wypowiedzenia umowy
bez zachowania terminów.
2. Prowizja
Wynagrodzenie pośrednika przybiera zazwyczaj formę prowizyjną, jednakże strony w
tel.: + 48 22 622 95 96
fax: +48 22 622 12 85
mobile: +48 508 191 289
e-mail: [email protected]
umowie mogą uzgodnić inną formę ustalania wynagrodzenia. W praktyce spotyka się
często ustalenie mieszanej formy wynagrodzenia składającej się ze stałej kwoty
miesięcznej uzupełnionej prowizją od sprzedanego towaru. Często jednak pośrednicy
pracują także na bazie czysto prowizyjnej. Wysokość prowizji i jej rodzaje (np.
prowizja od pierwszego zamówienia i od kolejnych zamówień) określane są przez
strony w umowie. W przypadku gdy wysokość prowizji nie została ustalona w
umowie, pośrednik ma prawo żądania prowizji przyjętej w danych stosunkach
handlowych.
Pośrednikowi przysługuje prawo do prowizji, jeśli - ogólnie rzecz biorąc - jego
działalność stanowiła przyczynek do zawarcia umowy między przedsiębiorstwem a
klientem. Poza tym, w przypadku gdy pośrednikowi zostało przyznane prawo
wyłączności w odniesieniu do oznaczonej grupy klientów lub obszaru geograficznego,
a w czasie trwania umowy z pośrednikiem została (nawet bez udziału pośrednika)
zawarta umowa z klientem z tej grupy lub obszaru, pośrednik może żądać prowizji od
tejże umowy.
Prawo do żądania prowizji staje się jednak wymagalne dopiero z chwilą wykonania
umowy, to znaczy dostarczenia towaru przez przedsiębiorstwo i dokonania zapłaty
przez nabywcę. Regulacja ta ma na celu ochronę interesów przedsiębiorstwa: wypłaca
ono pośrednikowi prowizję dopiero wtedy, gdy samo otrzyma o należność za towar.
Ponieważ pośrednika nie można jednak obciążać ryzykiem za niewykonanie umowy
przez przedsiębiorstwo, prowizja wymagalna jest także wtedy, gdy przedsiębiorstwo z
własnej winy źle lub w ogóle nie wykonało umowy.
Prowizja powinna zostać zapłacona do końca miesiąca przypadającego po
zakończeniu okresu rozliczeniowego, który może wynosić maksymalnie trzy miesiące.
Przedsiębiorstwo zobowiązane jest do wysłania pośrednikowi rozliczenia, nawet jeśli
pośrednik go nie zażąda. Pośrednik ma prawo wglądu do ksiąg prowadzonych przez
przedsiębiorstwo, a dotyczących transakcji, za które mu się należy prowizja.
Natomiast prawo do zwrotu nakładów związanych z prowadzeniem działalności
przysługuje pośrednikowi tylko wtedy, jeśli jest to przyjęte zwyczajowo w danej
branży. Regulacja ta jest odmienna od polskiej: zgodnie z art. 762 KC w braku
odmiennego postanowienia umowy pośrednik może domagać się zwrotu wydatków
tylko o tyle, o ile były uzasadnione i o ile ich wysokość przekracza zwykłą w danych
stosunkach miarę.
3. Czas trwania umowy i jej zakończenie
Umowa z pośrednikiem może teoretycznie zostać zawarta zarówno na czas oznaczony
jak i na czas nieoznaczony. W praktyce najczęściej jednak zawierane są umowy na
czas nieoznaczony. Mogą one zostać wypowiedziane z zachowaniem ustawowych
terminów, które wynoszą w pierwszym roku umowy - jeden miesiąc, w drugim roku
umowy - dwa miesiące, od trzeciego do piątego roku - trzy miesiące, a od piątego
roku umowy - sześć miesięcy. (W polskim kodeksie cywilnym uregulowanie jest
podobne, jednakże począwszy od trzeciego roku wzwyż wystarczy jedynie upływ
trzech miesięcy). Terminy te mogą zostać przedłużone postanowieniami umowy, z
tym że termin wypowiedzenia dla przedsiębiorstwa nie może być krótszy niż termin
dla pośrednika. Wypowiedzenie może, w przypadku braku innego postanowienia
tel.: + 48 22 622 95 96
fax: +48 22 622 12 85
mobile: +48 508 191 289
e-mail: [email protected]
umowy, zostać złożone tylko na koniec miesiąca kalendarzowego.
Umowa zawarta na czas nieoznaczony może zostać rozwiązana także ze skutkiem
natychmiastowym, ale tylko z ważnej przyczyny. Ważną przyczynę stanowi takie
naruszenie przez jedną ze stron obowiązków wynikających z zobowiązania, że nie
można wymagać od drugiej strony odczekania aż do upływu terminów
wypowiedzenia. Naruszeniem takim może być przykładowo rozszerzenie przez
pośrednika asortymentu rozprowadzanych przez niego towarów innych
zleceniodawców wbrew postanowieniom umowy; nie zawiadomienie przedsiębiorcy
o przekształceniu nabywcy towaru w spółkę z o.o.; przejęcie przez pośrednika
handlowego zastępstwa dla innego pośrednika pracującego na rzecz konkurencyjnego
przedsiębiorstwa; udostępnienie trzecim osobom tajemnic przedsiębiorstwa. Ze
strony przedsiębiorstwa są to natomiast na przykład regularne zatrzymywanie
prowizji lub nienależyte wykonywanie umów, które zawarte zostały za
pośrednictwem pośrednika. Wypowiedzenie umowy przez przedsiębiorstwo powinno
zostać poprzedzone napomnieniem skierowanym do pośrednika. Czasami zawierane
są także umowy z pośrednikami na czas oznaczony. Ich rozwiązanie przed upływem
czasu, na który zostały zawarte, możliwe jest tylko z ważnej przyczyny (ze skutkiem
natychmiastowym), a zastosowanie mają tu te same zasady, które zostały
przedstawione powyżej. Zawierając umowę na czas oznaczony, przedsiębiorstwo
musi uważać, żeby nie wykonywać jej po upływie czasu umowy, bowiem zgodnie z §
89 ust. 3 HGB umowa na czas oznaczony, która jest wykonywana przez obie strony po
upływie jej czasu, poczytywana jest za zawartą na czas nieoznaczony. Przepis ten
prowadzi więc do tego, że umowa na czas oznaczony przekształca się w razie
wykonywania jej przez obie strony po jej upływie automatycznie w umowę na czas
nieoznaczony.
Umowa z pośrednikiem handlowym może także zostać rozwiązana przez
porozumienie obydwu stron.
Jeśli wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy spowodowane zostało takim
zachowaniem jednej ze stron, za które ponosi ona odpowiedzialność, obowiązana jest
ona do naprawienia szkody wynikłej z zakończenia umowy.
4. Roszczenie kompensacyjne
W chwili zakończenia umowy pośrednik pozostawia przedsiębiorstwu pozyskanych
przez niego klientów nie uzyskując prowizji za umowy, które zawierane będą w
przyszłości. W zamian za to przysługuje mu prawo do otrzymania ze strony
przedsiębiorstwa tak zwanego świadczenia kompensacyjnego.
Warunkiem powstania roszczenia kompensacyjnego jest pozyskanie w trakcie
obowiązywania umowy między producentem a pośrednikiem nowych klientów lub
znaczne rozszerzenie palety zamówień starych klientów, tak że producent po
rozwiązaniu umowy z pośrednikiem w dalszym ciągu uzyskiwać będzie znaczne
korzyści z zamówień. Konieczne jest więc jedynie, że zawiązane przez pośrednika
kontakty handlowe wciąż rezultują w postaci zawierania dalszych transakcji. Ponieważ
chodzi tutaj o przyszłe transakcje, wystarczająca jest prognoza co do dalszego rozwoju
kontaktów handlowych.
Rekompensata powinna być wypłacona w "stosownej" wysokości. Określenie to
tel.: + 48 22 622 95 96
fax: +48 22 622 12 85
mobile: +48 508 191 289
e-mail: [email protected]
ogranicza z jednej strony zbyt wygórowane żądania pośrednika handlowego, z drugiej
strony nie zezwala przedsiębiorstwu na wypłacenie zbyt niskiej sumy. Zbyt wysoka
jest rekompensata na przykład wtedy, jeśliby pośrednik uzyskał poprzez nią korzyści,
jakich w trakcie trwania umowy sam by nie osiągnął. Wysokość rekompensaty
obliczana jest w praktyce zgodnie z przewidywanym kształtowaniem się dochodów za
prowizje. Maksymalna wysokość rekompensaty ograniczona jest do wysokości
średniej rocznej prowizji obliczonej na podstawie ostatnich pięciu lat trwania umowy
z pośrednikiem.
Rekompensata powinna zostać uwzględniona od samego początku przy kalkulacji
kosztów dystrybucyjnych. Próba obejścia roszczenia kompensacyjnego poprzez
wliczanie rekompensaty w stale wypłacaną prowizję uważana jest przez orzecznictwo
za niezgodną z prawem i nie prowadzi do utraty roszczenia. Przedsiębiorstwo musi
więc albo odłożyć odpowiednią sumę na poczet rekompensaty, albo starać się o
nałożenie kosztów rekompensaty nowemu pośrednikowi handlowemu.
Pośrednik może jednak także stracić prawo do świadczenia kompensacyjnego. Dzieje
się tak wtedy, jeśli - przedstawiając to w uproszczeniu - powody, które doprowadziły
do rozwiązania umowy, wynikają ze sfery pośrednika. Ustawodawca doszedł bowiem
do wniosku, że roszczenie kompensacyjne nie przysługuje pośrednikowi, który sam
doprowadził do rozwiązania umowy.
tel.: + 48 22 622 95 96
fax: +48 22 622 12 85
mobile: +48 508 191 289
e-mail: [email protected]