dr Jan Musiał Warsztaty dziennikarskie Rok II

dr Jan Musiał Warsztaty
dziennikarskie Rok II,
semestr III
Ćwiczenie — 30 godz. Forma
zaliczenia - z oceną
Tematyka
I
II
III
IV
V
VI
Źródła reportaŜu.
Warunek sine qua non reporterskiego ujęcia tematu - uczestnictwo (takŜe postfactum)
„Mój temat": 1. charakterystyka własnej rodziny,
2. środowisko rówieśników,
3. miejscowość rodzinna (sąsiedzi, ambicje, spory...),
4. chlubna i niechlubna pamięć przeszłości.
Selekcja i wybór.
Dokumentacj a reportaŜu (uzupełniaj ąca i rozwij aj ąca temat):
- wywiady,
- dokumenty urzędowe,
- literatura (piękna, etnograficzna, socjologiczna etc).
Wybór konwencji reportaŜowej: informacyjnej czy publicystycznej,
relacyjnej czy fabularyzowanej, stylistycznie
jednorodnej czy urozmaiconej (gwarą miejscową,
slangiem środowiskowym...).
Pisanie reportaŜu
Wydarzenie waŜniejsze niŜ reporter (powrót do źródeł gatunku).
Bliskość czasowa wydarzenia i momentu narracji.
Ujęcie emocjonalne - nie tyle relacja o wydarzeniu, co przedstawienie wyobraŜeniowe
tegoŜ (obrazowe, udramatyzowane).
Następstwo obrazów - chronologiczne (takŜe w retrospekcji) lub asocjacyjne.
Fabularyzacja reportaŜowa - czy juŜ literatura (kreacja a fikcja, sądy a quasi-sądy).
Relacja czy narracja reportaŜowa?
Narracja jest niesprawozdawcza!
Czas rzeczywisty naracji reportaŜowej róŜni się od literackiej - inne są perspektywy
reportera i literata (inna ich wiedza o świecie tekstowym - niepełna i pełna, bo
demiurgiczna).
Współobecność reportera w świecie zrelacjonowanym warunkiem jego narracyjności.
Kompozycja (komponowanie) tekstu reportaŜowego.
W zgodzie z typologią tematyczną (podróŜniczą, środowiskową, obyczajową, sądową
portretową itd.),
Klasyczne (paraliterackie) i nowatorskie kształowanie tekstu — powody łamania norm.
Prawda reportaŜu
Autentyzm obrazu (wydarzenia, postaci) — wierność odbicia czyjego reprezentatywność?,
typowość raczej czy abolutna adekwatność?
Ścisłość a dokładność - prawda wydarzenia a prawda przekazu [dokładność przekazu,
uwiarygodniająca tenŜe, nawet kosztem zniekształcenia faktów]. Asertoryczny charakter
przekazu a potencjalna jego sprawdzalność.
Sposoby przedstawiania faktów - od „widzę, słyszę" do „widziano, słyszano" -jako
poziomy prawdziwości.
Jacek Maziarski: „Prawdziwy musi być problem, któremu poświęcam reportaŜ".
VII Fikcja reportaŜu
Prawdopodobieństwa tematu (wydarzenia) i zdań uŜytych w tym celu (prawdopodobnych
lecz nie qusi-sądów).
Technika równoczesnego zapisu wydarzenia i faz jego zapisywania (kontekstu
autotematy cznego).
Świadome zacieranie lub zniekształcanie danych (np. ze względów bezpieczeństwa
bohaterów reportaŜu, ochrony ich prywatności).
ReportaŜ buffo [termin Jerzego Lovella uŜyty w tytule jego reportaŜu o marze Ignacego
Solarza z Gaci... („śL" 9 XII 1962, nr 49)] - nadrzeczywistość w reporterskim ujęciu jako
maska dla niecenzuralnej rzeczywistości.
VIII Esej - gatunek literacki czy dziennikarski?
Eseiści-literaci (od Prób M. Monteigne'a do Barbarzyńcy w ogrodzie Z. Herberta),
eseiści-publicyści (np. Eseje dla Kassandry J. Stempowskiego lub T. Łubieńskiego Bić się
czy nie bić), a nawet eseiści-literaturoznawcy (K. Wyki śycie na niby -„Degeneracja stylu
naukowego w humanistyce sprawiła, Ŝe wielu badaczy sięgało w swych pracach po
stylizację eseistyczną" /Literaturapolska XXwieku, s. 155/). [Z definicji eseju:] „Esej nie
powołuje do Ŝycia fikcyjnych światów [...] Składnikami dyskursu eseistycznego są bardzo
rozmaite i róŜnorodne elementy: anegdoty autobiograf, i historyczne, reminiscencje z
lektur, cytaty, streszczenia, interpretacje dzieł literackich, obrazów itp., refleksje,
komentarze, glosy." /tamŜe/.
Jaka myśl, wątpliwość, przesłanie z własnego reportaŜu, albo co z recenzji wystaw
obrazów Kossaków czy Beksińskiego mogłoby być wykorzystane w twoim eseju?
IX Temat(y) eseju.
Ujęcie reflleksyjne tematu (raczej mnoŜenie pytań niŜ udzielanie odpowiedzi, stawianie
problemu niŜ rozstrzyganie go, sianie wątpliwości niŜ uzyskiwanie pewności). Esej jako
„duchowa rozmowa" - z kim? Adresat refleksji eseistycznych. Temat czy tkanina
wątków?
X
Pozorna bezforemność eseju
Esej na tle dziennika i pamiętnika (literackich), a reportaŜu i felietonu (dziennikarskich)
- jego międzygatunkowość.
Wolność nie dowolność: asocjacji (ale w granicach tematu),
wyobraźni (ale w granicach prawdy publicystycznej).
Wielostylowość - bowiem zagarnia cudzą mowę (ale to dowód nie na wtórność, lecz na
erudycję).
[Esej jako dowód na sugestię genologiczną S. Sawickiego, iŜ gatunek lit. jest pojęciem
typologicznym, które - w odróŜnieniu od klasyfikacyjnych — nie wymaga identyczności
cech wszystkich, objętych nim przedmiotów.]
XI Elementy konstrukcyjne eseju
Cytowanie jako wielofunkcyjny chwyt kompozycyjny - funkcje cytatów:
- weryfikacyjna,
- autorytatywna (wsparcia własnego wywodu),
- zakorzeniająca (w tradycji).
Odpowiedniość do kompozycji muzycznej - tematy, wątki i motywy w splotach
antytetycznych (doznania zewnętrzne - przeŜycia wewnętrzne, fakty historyczne przypuszczenia fikcjonalne) i nawrotach a^ la rondo... [„Esej to etiuda w muzyce lub
szkic w malarstwie" /E. Bieńkowska/] Zwornik konstrukcji - podmiot mówiący eseju
(autor-narrator-bohater).
XII Felieton jako ironiczne (sarkastyczne) odreagowanie naporu rzeczywistości.
Pogranicze literacko-dziennikarskie humoreski i felietonu (Prus i Wiech o stolicy).
Odbicie - w krzywym zwierciadle - innych form dziennikarskich.
Postacie felietonu: prasowy (S. Kisielewski, M. Rybiński),
radiowy (J. Stempowski w RWE),
muzyczny (piosenki W. Młynarskiego),
rysunkowy (Czeczota, Mleczki). Zwielokrotniona funkcja
ekspresywna - nastawienia na najbardziej bezpośredni kontakt z odbiorcą (intymny z
Ŝartobliwym „puszczaniem doń oka").
XIII Temat a styl felietonowy
Tematy - obiekty napaści pamfletowych lub parodystycznych.
Styl - plagiat poŜądany.
Twórcza lektura felietonu M. Rybińskiego.
XIV Summa warsztatowa - zeszyt reportaŜowo-eseistyczno-felietonowy.