Polski Narodowy Socjalizm, w okresie międzywojennym

POLSKI NARODOWY SOCJALIZM W OKRESIE MIEDZYWOJENNYM
Polski Narodowy Socjalizm, w okresie międzywojennym nie odwoływał się nigdy do III
Rzeszy, rosnącej w siłę za naszą zachodnią granicą, choć niejednokrotnie powiązywano go z
sobą. Hitleryzm uznawany był za wroga narodu Polskiego. Sama nazwa „Narodowy
Socjalizm” po wojnie była kojarzona jednoznacznie i nie budziła pozytywnych
reakcji.Głównym miejscem działalności organizacji narodowo socjalistycznych stał się Śląsk i
Zagłębie. Partie nigdy nie odegrały znaczącej roli w historii, po pewnym czasie rozpadły się i
szybko zostały zapomniane. Liczyły od kilkunastu do kilkuset członków, skupiając wokół
siebie głównie robotników, bezrobotnych i mniej znaczących urzędników
Kolejnym stowarzyszeniem o którym warto wspomnieć jest Radykalny Ruch Uzdrowienia,
powołany przez Józefa Kowala-Lipińskiego 15 VIII 1933r. Liczbę zwolenników szacowano na
ok. 10 000. (w tym członków RRU, sympatyków i członków Centralnego Związku
Zawodowego Polski).
Chociaż partia została rozwiązana w 1935r. Kowal-Lipiński kontynuował działalność
polityczną. W „Froncie Polski Zbudzonej” pisano „Czem jest faszyzm dla Włoch, narodowy
socjalizm dla Niemiec, tem jest R-R-U- dla Polski!”.
Wszystkie partie Propagowały postawę antykomunistyczną. Twierdzono, że komunizm jest
doktryną szkodliwą, dążącą w praktyce do rozbrojenia Polski i podważającą zasady moralne.
Front Narodowy Socjalisty pisał, że komuniści „W mrokach zaś konspiracji mówią o
krzywdzie proletariatu, do której sami przykładają rękę”.
Narodowi socjaliści uważali, że problem komunizmu jest nierozłączny z zagadnieniem
1
żydowskim. Żydzi byli bowiem oskarżani o niszczenie rozwoju ducha narodowego. W
Katechizmie Narodowym Polskiej Klasy Pracującej zawarte jest zdanie: „My żydów nie
nienawidzimy, gdyż można to robić względem równego sobie, my się ich brzydzimy jak
robactwa”. Zaplanowano więc program, który miał zabronić uczestnictwa w życiu narodu,
co miało na celu wymuszenie na nich emigracji z kraju. Uważano to za najważniejsze i
pierwszorzędne zadanie w drodze do uzdrowienia drugiej Rzeczypospolitej.
Za przyczynę bezrobocia w kraju uważano hamowanie eksportu przez Żydów i sąsiadów
Polski. Sprzeciwiano się wypłacaniu zasiłków, ze względu na demoralizację, w zamian za to
proponowano otworzyć możliwość zarabiania bezrobotnym przez budowę dróg, mostów,
sieci kolejowych itd. Państwo, oparte na gospodarce planowej, powinno przejąć kontrolę
nad życiem gospodarczym, lecz pozostawić możliwość posiadania drobnej własności
prywatnej tj. rodzinnych warsztatów pracy czy w przypadku rolników własnych
gospodarstw. Własności prywatne nie mogły jednak kolidować z dobrem ogółu. Wszystkie
ugrupowania uważały, że podstawą pracującej ludności są mieszkańcy wsi.
Głównym postulatem, jeśli chodzi o gospodarkę, była chęć przebudowy ustroju
gospodarczego, to znaczy, likwidacja kapitalizmu poniżającego ludzi pracy i wprowadzenia
ustroju socjalistycznego. Uważano, że „Prawdziwy nacjonalista musi być socjalistą, tak jak
prawdziwy socjalista nacjonalistą”. Przemiana gospodarcza miała być wprowadzona powoli,
z biegiem czasu.
Mniejszości narodowe w Polsce, według większości polskich narodowych socjalistów były
uznawane za nieszkodliwe i dopóki były lojalne, miały takie same prawa jak polscy
obywatele. Twierdzono jednak, że decydować o ważnych sprawach i sprawować władzę
powinna tylko ludność pochodzenia polskiego. Jednakże Narodowo-Socjalistyczna Partia
Robotnicza (NSPR) z Katowic i Polska Partia Narodowo-Socjalistyczna (PPNS) z Krakowa
uznawały obce narody za wrogów wewnętrznych.
Po dojściu do władzy Hitlera w III Rzeszy zmieniło się nastawienie polskich narodowych
socjalistów do rosnącej w siłę, dobrze zorganizowanej mniejszości niemieckiej, w której
widziano zagrożenie. Na terenie Polski tworzyły się filie NSDAP. Mieszkającym za zachodnią
granicą polakom odbierano prawa obywatelskie, zabraniano mówić w ojczystym języku.
Naród polski został zakwalifikowany do gorszej kategorii. Dlatego antyniemieckość
rozpowszechniła się we wszystkich polskich organizacjach narodowo socjalistycznych.
Oczekiwano zbrojnego konfliktu, w wyniku którego zostaną przywrócone należące się Polsce
ziemie.
Planowano odciąć przedsiębiorstwa niemieckie od dostaw państwowych, uniezależniać
społeczeństwo polskie od niemieckich placówek, zwalniania zatrudnionych Niemców a ich
miejsca zastępować Polakami.
2
Religie chrześcijańską uważano za najbardziej społeczną. PNS popierała wiarę w Chrystusa,
mówiono często o walce za chrześcijański charakter Polski. Ustrój proponowany przez PNS
miał opierać się na chrześcijaństwie, być może nawet je odrodzić. Nastawienie
antychrześcijańskie odbierane przez partię było jako próbę rozwarstwienia narodu
świadomie stosowaną przez Żydów. Przywódca RRU, J. Kowal-Lipiński w swoich broszurach
wychwalał religię chrześcijańską, którą uważał za najbardziej moralną i odpowiednią.
Uważał, że religia nadaje sens jednostce i społeczeństwu oraz prowadzi do wewnętrznego
odrodzenia.
Większość partii uważała ustrój demokratyczno parlamentarny za najodpowiedniejszy. lecz
nadużywany i źle rozumiany demokratyzm parlamentarny był ostro krytykowany. Dyktatury
uważano na dłuższą metę za szkodliwe dla narodu. Jednak Radykalny Ruch Uzdrowienia z
Kowalem-Lipińskim na czele opowiadał się za dziedziczeniem władzy i wprowadzeniem
monarchii ludowo-parlamentarnej. Partia była zdania, że uchronić kraj przed katastrofą
wewnętrzną będzie w stanie tylko powołany na jakiś czas wódz (rolę tę miał pełnić właśnie
przywódca RRU). Z drugiej strony uważano, że idealna demokracja hamowałaby wszelki
postęp.
Polskie partie narodowo-socjalistyczne cechowała nieduża ilość członków. Niewiele czasu
także istnieli na scenie politycznej. Wśród działaczy brakowało naukowców oraz
dziennikarzy, co za tym idzie, niewielki był zasób wypracowanych koncepcji. Nawet
niewielkie plany partii nie były często realizowane, we względu na brak finansów. Główną
różnicą miedzy polskim narodowym socjalizmem a hitleryzmem był brak agresywności w
wypowiedziach, brak szowinizmu oraz kwestii rasistowskich. Antysemityzm ich można
porównać do endeckiego, miał on bowiem charakter ekonomiczny. Pod koniec działalności
wiele partii połączyło się z obozem narodowym, np. Narodowo-Radykalny Ruch Uzdrowienia
(który powstał po delegalizacji RRU) wszedł w sojusz z Związkiem Młodych Narodowców, a
NSPR zostało wcielone w Obóz Narodowo-Radykalny.
Bibliografia :
Grott Olgierd, Faszyści i Narodowi Socjaliści w Polsce, Kraków 2007
Majchrowski Jacek Maria, Polska myśl polityczna 1918-1939. Nacjonalizm, Warszawa 2000
Kowal-Lipiński Józef, Poznaj mój program uzdrowienia Rzeczypospolitej Polskiej, Katowice –
Warszawa 1937
Front Polski Zbudzonej, nr. 3, Katowice-Warszawa 1934r.
3