O. Arkadiusz Mirosław Czaja OFM Natura profesji we

O. Arkadiusz Mirosław Czaja OFM
Natura profesji we Franciszkańskim Zakonie Świeckich
Bóg powołuje człowieka, by dążył drogą ewangelicznej doskonałości
przez naśladowanie przykładu i sposobu życia Świętego Franciszka z Asyżu (Rytuał, nr 1). Powołanie, jakie otrzymuje franciszkanin świecki, powinno dojrzewać, rozwijać i pogłębiać się w nim dla dobra jego samego, wszystkich ludzi i na
chwałę Bożą. Należy uświadomić sobie, że powołanie to jest darem od samego
Jezusa Chrystusa (KG FZŚ, art. 40, 1; por. A. Pańczak, Specyfika powołania franciszkańskiego, w: Duchowość franciszkanów świeckich. Materiały pomocnicze do formacji ciągłej dla
FZŚ w Polsce na rok 2005, [praca zbiorowa] Warszawa 2005, s. 18). Kodeks Prawa Kano-
nicznego określa terminem „trzeci zakon” wszystkie stowarzyszenia żyjące w
duchu instytutu, prowadzące apostolstwo i dążące do doskonałości (KPK, kan. 303;
por. M. Sitarz, Słownik prawa kanonicznego, Warszawa 2004, kol. 180). Członkowie trzeciego zakonu, na wzór zakonów regularnych, odbywają nowicjat, po którego
ukończeniu składają przyrzeczenie dążenia do doskonałości chrześcijańskiej,
żyjąc w świecie zgodnie z duchem swojego stowarzyszenia (KG FZŚ, art. 8, 1; zob.
T. Wytrwał, Zakony trzecie, tercjarze, w: „EK” XX, red. E. Gigilewicz, Lublin 2014, kol.
1197).
Aktem, który ściśle włącza osobę do wspólnoty FZŚ, jest profesja (łac.
professiô – oświadczenie, zajęcie, zawód, umiejętność). Stanowi ona uroczyste
odnowienie przyrzeczeń wynikających z sakramentu chrztu świętego, a także
przyrzeczenie zachowania Ewangelii Jezusa Chrystusa i Reguły zobowiązującej
do postępowania według przykładu, jaki dał Święty Franciszek. Profesja we FZŚ
nie jest przysięgą ani ślubowaniem zakonnym, a także nie wprowadza do stanu
duchownego ani konsekrowanego, lecz jest uroczystym przyrzeczeniem życia
ewangelicznego wobec Kościoła katolickiego. Konstytucje Generalne FZŚ definiują profesję w art. 42. Czytamy w nim, że „profesja jest uroczystym aktem kościelnym, poprzez który kandydat, pamiętając o powołaniu otrzymanym od
Chrystusa, odnawia przyrzeczenia chrzcielne i potwierdza publicznie własne zobowiązanie do życia Ewangelią w świecie według przykładu Franciszka i zachowywania Reguły FZŚ” (por. SN, § 18; J. Wojas, Wymagania wobec kandydatów do
FZŚ i ich formacja wstępna, w: Budowanie braterstwa ze Świętym Franciszkiem, Warszawa
2006, s. 37-38). Natomiast Rytuał w numerze 14 wyjaśnia teologiczno-prawną spe-
cyfikę profesji franciszkanina świeckiego.
Profesja we FZŚ ma inny charakter niż profesja w instytutach życia konsekrowanego i stowarzyszeniach życia apostolskiego, gdyż franciszkanie świeccy nie składają ślubów: ubóstwa, czystości i posłuszeństwa (por. P. Mielczarek,
Formacja podstawowa, s. 176). Profesja zakonna jest bowiem publicznym aktem złożenia rad ewangelicznych oraz poświęceniem się na służbę Bożą w zakonie lub
zgromadzeniu zakonnym i obowiązuje w sumieniu pod grzechem ciężkim (zob.
M. Sitarz, Słownik prawa kanonicznego, Warszawa 2004, kol. 142). Jest także oddaniem
się zakonowi, jednocześnie przyjętym przez niego, co jest podstawą relacji
prawnej pomiędzy zakonem a profesem (KPK, kan. 654-658; por. DZ, nr 5a; J.R. Bar, J.
Kałowski, Prawo o instytutach życia konsekrowanego, Warszawa 1985, s. 113). Natomiast
aktem profesji, franciszkanin świecki odnawia oddanie się Bogu oraz poprzez
wyrzeczenie się grzechu włącza się pełniej w Misterium Paschalne Chrystusa.
Decyduje się żyć ewangelicznie przez całe życie. Włączając się do wspólnoty
FZŚ i będąc wiernym własnemu powołaniu, prowadzi życie w świecie i dla świata, starając się budować go bardziej braterskim i pokładając ufność w pomoc,
którą daje Reguła i wspólnota (Rytuał FZŚ, Wprowadzenie, nr 14; por. A. Szczesiul, Formacja w FZŚ, w: Franciszkański, s. 91). Należy podkreślić, że profesja włącza składającego ją do wspólnoty FZŚ. Włącza go też w wielką rodzinę franciszkańską
wszystkich trzech zakonów założonych przez Świętego Franciszka i daje uczestnictwo w jej łaskach, modlitwach, zasługach i przywilejach udzielanych przez
Stolicę Apostolską (por. P. Mielczarek, Formacja podstawowa we Franciszkańskim Zakonie
Świeckich, Warszawa 2004, s. 176).
Osoba, która odnawia przyrzeczenie życia ewangelicznego, zobowiązuje
się do praktykowania duchowości franciszkańskiej, a to oznacza prowadzenie
życia ewangelicznego w sposób jak najbardziej dokładny, na wzór Świętego z
Asyżu. W takim znaczeniu „profesja” jest specjalnym odnowieniem obietnic sakramentu chrztu świętego, bierzmowania i poświęceniem siebie Bogu. Przez owo
odnowienie wiary żyjący w społeczeństwie świeckim, obiecuje przestrzegać Regułę FZŚ, by prowadzić życie na wzór Świętego Franciszka. Obietnice, które
wyrażają się w „profesji”, nie są prywatnym zobowiązaniem, lecz publicznym,
składanym wobec przełożonego lub jego delegata i w obecności duszpasterza.
Osoba wyznaczona przez Kościół katolicki przyjmuje w imieniu Jezusa Chrystusa tę obietnicę, a jednocześnie zapewnia składającemu ją duchową i moralną
pomoc w osiągnięciu celu, jakim jest zbawienie (por. W. Frezja, Ewangeliczna forma
życia. Refleksja nad Regułą Franciszkańskiego Zakonu Świeckich, Warszawa 1985, s. 41-42; P.
Mielczarek, Formacja podstawowa, s. 177). W „profesji” nie należy upatrywać jedynie
zobowiązania, które człowiek podejmuje wobec Boga, Kościoła i Zakonu, ale
także należy dostrzegać działanie, jakie podejmuje Stwórca wobec człowieka.
Nie chodzi tu o wzajemne zobowiązania, lecz o „szczodrobliwość”, z jaką Bóg
ofiarowuje się temu, kto odpowiada na Jego wezwanie do wypełnienia powołania
(W. Frezja, Ewangeliczna forma życia. Refleksja nad Regułą Franciszkańskiego Zakonu Świeckich, Warszawa 1985, s. 42).
Według Konstytucji Generalnych FZŚ franciszkanie świeccy przez profesję zobowiązują się żyć w swoim stanie Ewangelią według duchowości franciszkańskiej; pogłębiać w świetle wiary wartości i wybory życia ewangelicznego
według Reguły FZŚ; trwać w życiu ustawicznie odnowionym przez nawracanie
się i formację; otwierać się na wymagania społeczeństwa i Kościoła katolickiego
(KG FZŚ, art. 8, 1; por. A. Szczesiul, Formacja w FZŚ, w: Franciszkański Zakon Świecki. Podręcznik dla przełożonych, asystentów i franciszkanów świeckich, red. J. Wojas, A. Pańczak,
Kraków - Warszawa 2000, s. 92). Franciszkanie świeccy wnoszą ogromny wkład w
ewangelizację świata. Dlatego są oni powołani do życia Ewangelią we wspólnocie i w świecie. Są wezwani do bycia w świecie znakiem życia ewangelicznego i
prowadzenia wszystkich do świętości.
Złożenie profesji odbywa się podczas Mszy Świętej lub przynajmniej w
ramach nabożeństwa słowa Bożego (KG FZŚ, art. 42, 3; por. Rytuał FZŚ, nr 13). Profesja jest ściśle złączona z Eucharystią, która jest dla wszystkich franciszkanów
źródłem duchowości. Umacnia człowieka w drodze do zbawienia i w wypełnianiu przyrzeczeń wynikających z profesji. Profesom przysługuje prawo noszenia
znaku przynależności do FZŚ, którym jest „TAU” (por. P. Mielczarek, Formacja podstawowa, s. 176). Profesja zobowiązuje profesa wobec wspólnoty, ale także wspólnotę do troski o jego rozwój (KG FZŚ, art. 42, 4). Profesja może być czasowa, składana na okres jednego roku (może być ponawiana przez dwa następne lata). Profesja wieczysta może być składana po zakończeniu nowicjatu lub na każdym etapie trwania profesji czasowej (KG FZŚ, art. 42, 2; por. SN, § 19; Rytuał FZŚ, nr 18; A.
Szczesiul, Formacja w FZŚ, w: Franciszkański, s. 92).
Niniejszy artykuł włącza się w ważną dyskusję nad formalno-prawnymi
aspektami profesji we Franciszkańskim Zakonie Świeckich. Przedmiotem rozważań zawartych w niniejszej pracy była próba nakreślenia i uporządkowania
norm prawnych dotyczących natury profesji w FZŚ, przy uwzględnieniu wiedzy i
doświadczenia, jakie dają dziedziny nauki, którymi są prawo kanoniczne i teologia i franciszkanizm. Zebrany zasób wiadomości ma prowadzić do pełniejszego
zrozumienia i wypełnienia powołania, jakie daje nam Jezus Chrystus. Artykuł nie
obejmuje wszystkich zagadnień związanych z profesją. Zasygnalizowanie tematyki ma na celu zachętę do dalszego pogłębiania wiedzy teologiczno-prawnej o
naturze profesji w Trzecim Zakonie.