płatna i bezpłatna informacja publiczna w bibliotekach publicznych

Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 6 2009: Biblioteki i ich klienci: między płatnym a bezpłatnym komunikowaniem się...
Mariusz Luterek*
Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych
Uniwersytet Warszawski
PŁATNA I BEZPŁATNA INFORMACJA PUBLICZNA
W BIBLIOTEKACH PUBLICZNYCH
[FREE AND FEE PUBLIC SECTOR INFORMATION IN PUBLIC LIBRARIES]
Abstrakt: Miejsce bibliotek w systemie informacji publicznej (e-government) w Polsce pozostaje niedookreślone, co
w kontekście tworzenia publicznych punktów dostępu do Internetu w tych placówkach wydaje się istotnym błędem.
W komunikacie przedstawiono propozycję rozwiązania tego problemu, w szczególności analizowane są trzy podstawowe kwestie: rola bibliotek w udostępnianiu informacji publicznej (biblioteka jako pośrednik w dostępie do informacji), ich miejsce w kontekście unijnej dyrektywy o ponownym wykorzystaniu zasobów informacyjnych sektora publicznego (biblioteka jako źródło informacji publicznej i podmiot powtórnie wykorzystujący zasoby udostępniane
przez inne instytucje) oraz płatny i bezpłatny dostęp do informacji publicznych (w kontekście rozwiązań krajowych
i wdrożonych w innych krajach).
BIBLIOTEKI PUBLICZNE – INFORMACJA PUBLICZNA – PRAWO – THE FEDERAL DEPOSITORY LIBRARY
PROGRAM – USA
Abstract: The place of libraries within the public information system (e-government) in Poland remains incompletely defined, which seems to be a serious mistake, especially when considering the creation of Internet access
points in Polish libraries’ facilities. The article exposes a possible solution of this issue and focuses in particular on
three questions: the role of libraries in offering public information resources (library as a mediator in gaining access to the information); the position of libraries in the context of the European directive on the re-use of public
sector information (library as a source of public information and as an entity re-using resources offered by third
institutions); free and fee-paying access to public information resources (in the context of both domestic and foreign regulations in this field).
LAW – PUBLIC INFORMATION – PUBLIC LIBRARIES – THE FEDERAL DEPOSITORY LIBRARY PROGRAM – USA
*
*
*
Wprowadzenie
Rozwój społeczeństwa informacyjnego to rozwój technologii informacyjnych, zasobów informacyjnych
i wzrost poziomu ich wykorzystania zarówno przez użytkowników indywidualnych, jak i biznesowych. Jednocześnie powszechnie uznaje się, że budowanie społeczeństwa informacyjnego jest w znacznej mierze uzależnio*
Dr MARIUSZ LUTEREK, asystent w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu
Warszawskiego. Studia na kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo (UW); doktorat z nauk humanistycznych
w zakresie bibliologii (UW). Dwie najważniejsze publikacje: (2008) Ujednolicenie elektronicznych systemów informacji
publicznej. [W:] K. Materska, E. Chuchro, B. Sosińska-Kalata red. Organizowanie środowiska informacji i wiedzy.
Warszawa: SBP, s. 71–98; (2007) e-Demokracja. Demokracja w społeczeństwie informacyjnym. Zagadnienia Informacji
Naukowej nr 1(89), s. 66–79. Adres elektr.: [email protected]
63
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 6 2009: Biblioteki i ich klienci: między płatnym a bezpłatnym komunikowaniem się...
ne od zmian zachodzących w sektorze publicznym. Dla przykładu przygotowywany na potrzeby World Economic Forum Network Readiness Index, określający poziom gotowości poszczególnych krajów do funkcjonowania
w środowisku sieci, obejmuje m.in. wskaźniki określające poziom gotowości sektora publicznego do wykorzystywania nowych technologii [Dutta, Jain 2005, p. 1].
Współcześnie sektor publiczny tworzy, gromadzi, przetwarza i udostępnia bardzo duże ilości informacji biznesowych i ekonomicznych, naukowych, geograficznych, dotyczących środowiska, rolnictwa, kwestii społecznych
i medycznych, prawa itp. Większość użytkowników systemów typu e-government korzysta z nich nie dla realizacji
konkretnej usługi, a dla uzyskania dostępu do informacji [Martinez 2007, s. 20]. Różne rodzaje informacji często
udostępniane są na podstawie różnych regulacji prawnych, wymagają różnych metod przetwarzania itp. Może to
powodować, że w niektórych przypadkach nastąpi konflikt pomiędzy prawem do informacji a np. prawem do prywatności, w szczególności dotyczy to informacji medycznych i prawnych [Davis 2005].
Informacja publiczna
Termin „informacja publiczna” jest w Polsce najczęściej rozumiany w sposób zdefiniowany w Ustawie
o dostępie do informacji publicznej, tj. jako każda informacja o sprawach publicznych. Przymiotnik „publiczna”
w tym rozumieniu miałby odnosić się do przedmiotu informacji. W rozumieniu potocznym jednak „informacja
publiczna” oznacza taki typ informacji, w przypadku którego możliwość korzystania z niej dotyczy wszystkich.
W tym rozumieniu przymiotnik „publiczna” odnosi się nie do przedmiotu informacji, a do zakresu potencjalnych
użytkowników [Leith 2007, s. 1]. Coraz częściej zadawane jest pytanie, jak bardzo publiczna w tym drugim rozumieniu ma być informacja pozostająca w gestii sektora publicznego. Chodzi tu nie tylko o kwestię coraz
częstszego wykorzystywania tych informacji przez osoby indywidualne, ale także o problem dostępu do tych
informacji przez podmioty gospodarcze, występujące jako użytkownicy masowi, tj. pobierający niekiedy bardzo
duże ilości informacji.
W tym kontekście należy osobno rozpatrywać dwa rodzaje dostępu do informacji: zapewnianie pasywnego
dostępu do informacji (passive access) oznacza, że instytucja sektora publicznego reaguje jedynie na zapytania
napływające od użytkowników, natomiast zapewnianie aktywnego dostępu do informacji (active access) występuje wówczas, gdy dostęp do informacji gwarantowany jest przez szerokie upowszechnienie informacji, tj. informacja dociera do użytkownika, który o nią nie występował. Takie rozumienie dostępu do informacji publicznej przedstawione zostało np. w unijnej dyrektywie regulującej dostęp do informacji dotyczącej środowiska
[Directive 2003/4/EC…, dok. elektr.].
Tworzenie baz danych i udostępnianie informacji w postaci elektronicznej, w początkowej fazie rozwoju
systemów typu e-government wydawało się naturalnym krokiem ku zapewnianiu wygody użytkowników informacji. Wraz ze wzrostem wielkości i różnorodności tego typu zasobów zaczęto zadawać pytanie, czy nadmierna
łatwość w dostępie do tych informacji nie jest szkodliwa. W przypadku środowiska analogowego dotarcie do
informacji wymagało pewnego wysiłku, tak więc fakt zakwalifikowania jej do kategorii „publiczna” oznaczał
jedynie teoretycznie, a nie praktycznie, możliwość powszechnego dostępu do niej [Leith 2007]. Udostępnienie
informacji w środowisku elektronicznym spowodowało, że stała się ona bardziej „publiczna” (dostęp do niej nie
jest ograniczany przez bariery geograficzne czy czasowe).
64
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 6 2009: Biblioteki i ich klienci: między płatnym a bezpłatnym komunikowaniem się...
Szczególnie problematyczną kwestią jest sprawa ponownego wykorzystania (re-use) informacji publicznych, która wiąże się najczęściej z użytkownikami masowymi. Jedną z najistotniejszych spraw do rozstrzygnięcia w tym przypadku jest to, czy należy traktować takich użytkowników inaczej niż użytkowników indywidualnych, tj. czy np. licencjonować dostęp do informacji, pobierać dodatkowe opłaty, a może uniemożliwiać dostęp?
[Leith 2007]. Doświadczenie pokazuje, że dostępność informacji, także w postaci elektronicznej, niekoniecznie
oznacza możliwość dowolnego z niej korzystania. W zaawansowanych elektronicznych systemach informacji
publicznej (np. Kanada, Wielka Brytania) informacje publikowane przez instytucje państwowe w środowisku
elektronicznym opatrzone są wyjaśnieniem dotyczącym zakresu ochrony praw autorskich (odnoszącym się do
wszystkich treści udostępnianych na danym portalu lub też szczególnych zasad dotyczących konkretnej informacji). Z kolei np. w Stanach Zjednoczonych dostęp do tego typu zasobów informacyjnych jest bardzo uproszczony – co do zasady dokumenty publikowane przez instytucje federalne mogą być dowolnie wykorzystywane
przez użytkowników (zarówno w celach komercyjnych jak i niekomercyjnych). Podobnie jest w przypadku baz
danych. Pozwala to na tworzenie nowych rozwiązań w wyniku ponownego wykorzystania informacji sektora
publicznego.
Ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego
W rozumieniu przyjętym przez Komisję Europejską [Directive 2003/98/EC…, dok. elektr.] ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego ma miejsce wówczas, gdy osoby indywidualne lub prawne wykorzystują informacje pozostające w gestii instytucji publicznych, w celach zarówno komercyjnych, jak i niekomercyjnych, w sposób wychodzący poza pierwotne przeznaczenie tych informacji. Innymi słowy wszędzie tam,
gdzie mamy z do czynienia z nowatorskim wykorzystaniem informacji sektora publicznego, przejawiającym się
stworzeniem nowego produktu informacyjnego, nowej usługi, lub też wartości dodanej – będzie mowa o ponownym wykorzystaniu informacji sektora publicznego. Co więcej, w dyrektywie znalazł się postulat, aby wysokość pobieranych opłat za udostępnienie informacji była ściśle powiązana z wysokością kosztów jej przygotowania.
W ogłoszonej w 2006 r. decyzji [Decyzja Komisji… 2006, dok. elektr.] Komisja szczegółowo uregulowała
zasady ponownego wykorzystania zasobów informacyjnych pozostających w jej gestii. Zapisano w niej m.in.
ogólną zasadę nieodpłatnego udostępniania informacji do ponownego wykorzystywania, z zastrzeżeniem możliwości pobrania opłaty w sytuacji, gdy na życzenie użytkownika informacja ma być przygotowana w sposób
szczególny.
W kontekście tych rozważań warto zwrócić uwagę na różny model systemu pozwalającego na powtórne
wykorzystywanie informacji sektora publicznego w krajach Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych. Wspomniana wcześniej łatwość korzystania z tych informacji, w połączeniu z dużo wyższym niż w Europie poziomem zdigitalizowania zasobów, zaowocowała szeregiem rozwiązań, z których część mogłaby wywołać poruszenie europejskiej opinii publicznej. Dla przykładu serwis Intelius pozwala na dostęp do informacji na temat zwykłych obywateli zgromadzonych w różnych publicznie dostępnych bazach danych instytucji federalnych
i stanowych. Usługa w wersji podstawowej pozwala na dostęp do takich danych jak wiek, historia migracyjna,
numer telefonu, adres, średni dochód, średnia wartość domu (rys. 1).
65
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 6 2009: Biblioteki i ich klienci: między płatnym a bezpłatnym komunikowaniem się...
Rys. 1. Struktura oferty podstawowej serwisu Intelius.
Źródło: Intelius. http://www.intelius.com/search-summary-out.php?ReportType=1 [odczyt: 12.04.2009]
W przypadku usługi rozszerzonej można także uzyskać dostęp do takich informacji w takich kategoriach,
jak historia kryminalna, wyroki sądowe, pożyczki, zawierane związki, sąsiedzi, bankructwa, wyroki sądowe czy
rozwody. W zależności od zakresu pożądanych informacji serwis Intelius pobierze stosowną opłatę przed ich
udostępnieniem (od 0,95 do 49,95 $).
Obok rozwiązań komercyjnych pojawiają się także niekomercyjne, konstruowane w oparciu o podobną zasadę – dostarczyciel nowej usługi informacyjnej tworzy innowacyjny produkt lub też w istotny sposób usprawnia rozwiązanie już funkcjonujące w sektorze publicznym. Przykładem mogą tutaj być serwisy National Sex
Offenders Public Registry oraz Family Watch Dog. Oba udostępniają informacje gromadzone na poziomie stanowym i dotyczące osób skazanych za przestępstwa na tle seksualnym. Pierwszy z nich oferowany jest przez
instytucję federalną i ma formę nakładki na serwisy stanowe: w wyniku wpisania zapytania użytkownik otrzymuje listę rekordów, które prezentowane są w sposób identyczny (dotyczy to zarówno elementów graficznych,
jak i struktury rekordu) jak w poszczególnych bazach stanowych. Drugi serwis (także bezpłatny), oferowany
przez firmę prywatną, prezentuje ten sam zakres informacji w sposób ujednolicony (zarówno w zakresie grafiki,
jak i struktury rekordu), udostępnia bardziej zaawansowane możliwości wyszukiwania oraz dodatkowe usługi,
np. powiadomienia o przestępcach, którzy zamieszkali w pobliżu adresu danego użytkownika.
Śledząc kierunki ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, można stwierdzić, że jest to
kolejna metoda zapewniania bardziej „publicznego” charakteru informacji publicznej. Należy jednak zauważyć,
że do informacji dostępnych w różnych rozproszonych systemach informacyjnych jest trudniej dotrzeć, przez co
udostępnianie ich w formie elektronicznej budzi mniej kontrowersji niż w sytuacji, gdy za pomocą jednej kwerendy jesteśmy w stanie przeszukać całe zasoby sektora publicznego. Wzrost „publicznego” charakteru informacji publicznej może doprowadzić do odnowienia debaty nad tym, jakie typy i rodzaje informacji można zaliczyć
do tej kategorii.
66
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 6 2009: Biblioteki i ich klienci: między płatnym a bezpłatnym komunikowaniem się...
Informacja publiczna w systemie bibliotecznym Stanów Zjednoczonych
W Stanach Zjednoczonych wyraźne powiązanie systemu bibliotecznego z systemem informacji publicznej
nastąpiło w momencie utworzenia sieci bibliotek depozytowych, organizowanych w ramach The Federal Depository Library Program (FDLP) w 19 w. Biblioteki te, których działa obecnie ok. 1250, gromadzą publikacje
wydawane przez instytucje federalne (głównie GPO – Government Printing Office) i modelem organizacyjnym
przypominają działające także w Polsce biblioteki depozytowe Unii Europejskiej.
Tak duża liczba jednostek, a co za tym idzie także ich pracowników, spowodowała, że informacja publiczna
stała się jednym z obszarów zainteresowania specjalistów nauki o informacji. Wraz z rozwojem nowych technologii pojawił się także problem zmiany metody organizacji i zarządzania zasobów bibliotek depozytowych –
zgodnie z szacunkami GPO ok. 65% wydawanych przez niego tytułów miało postać elektroniczną [Rawan 2006,
p. 6]. Jednocześnie głównym celem FDLP jest zapewnienie bezpłatnego dostępu do informacji publicznej [Kelly
2006, p. 20]. Zgodnie z obowiązującym prawem GPO przesyła do bibliotek depozytowych 2 egzemplarze papierowe i 1 egzemplarz elektroniczny każdego tytułu [Kelly 2006, p. 23]. Przyjmując, że dokumenty przesyłane
w postaci elektronicznej będą także udostępniane w tej formie, można zadać pytanie o celowość tworzenia 1250
baz publikacji elektronicznych GPO. Efektywniejszym rozwiązaniem byłoby udostępnienie takiej bazy na poziomie federalnym, co z kolei pozwala przyjąć, że ze względu na priorytet możliwie szerokiego upowszechniania z zachowaniem zasady bezpłatności, powinna ona być dostępna w Internecie dla wszystkich zainteresowanych. Przy takim rozwiązaniu, które z punktu widzenia zasad udostępniania informacji wydaje się nieuniknione,
pojawia się problem miejsca i tożsamości placówek uczestniczących w The Federal Depository Library Program. Z jednej strony ich rola w systemie informacji publicznej może być ograniczana, czy też wręcz marginalizowana, z drugiej – można wskazać tym placówkom nową drogę, która (jeśli ją obiorą) pozwoli im pełnić dużo
bardziej złożoną funkcję w systemie, aniżeli proste udostępnianie informacji nadsyłanych przez GPO.
Właśnie z tego punktu widzenia należy rozpatrywać ideę usługi AskUS-FDLP, zaproponowanej przez
M. Kelly [Kelly 2006]. Miałaby ona polegać na włączeniu do budowanego w Stanach Zjednoczonych systemu
e-government usług oferowanych przez bibliotekarzy pracujących w bibliotekach depozytowych: użytkownicy
mogliby zadawać pytania dotyczące zasobów gromadzonych w ramach The Federal Depository Library Program, zasad dostępu do nich, czy też konkretnych treści, z uwzględnieniem podziału na strefy czasowe, co zapewniałoby uzyskanie możliwie szybkiej odpowiedzi. Poza kontaktem przez pocztę elektroniczną projekt AskUS-FDLP zakładał wykorzystanie interaktywnych czatów oraz, co szczególnie istotne, zgodnie z jego założeniami usługi oferowane przez pracowników bibliotek depozytowych miały być rozszerzone o treści udostępniane przez inne instytucje kulturalne i naukowe sektora publicznego (muzea, galerie, archiwa).
Płatna i bezpłatna informacja publiczna
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawodawstwem dostęp do informacji publicznej (tj. dotyczącej spraw
publicznych) jest co do zasady bezpłatny. Ustawa o dostępie do informacji publicznej wskazuje sytuacje wyjątkowe, w przypadku zaistnienia których użytkownik może zostać obarczony opłatami, w szczególności kiedy
konieczne jest przygotowanie informacji w formie, która generuje dodatkowe koszty dla instytucji udostępniającej (sposób przekazania informacji, nośnik na którym miałaby ona być udostępniona). Jest to rozwiązanie, które
67
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 6 2009: Biblioteki i ich klienci: między płatnym a bezpłatnym komunikowaniem się...
może budzić pewne kontrowersje – odnosi się do informacji udostępnianych przez instytucje publiczne utrzymywane ze środków publicznych, a więc przez podatników. Jednak warto zauważyć, że jest ono zbliżone do
tego, z czym od dawna mamy do czynienia w przypadku bibliotek: informacja na nośniku podstawowym (najczęściej w formie książki) udostępniana jest bezpłatnie, natomiast w przypadku wykonania kopii, której wytworzenie generuje koszty, dozwolone jest pobieranie opłat (np. za usługi kserograficzne).
W rzeczywistości jest to jednak rozwiązanie, które w głównej mierze ma pełnić funkcję regulującą w systemie informacji publicznej przez racjonalizację popytu. Użytkownik, który wie, że wielkość ewentualnej opłaty
będzie wprost proporcjonalna do ilości informacji, do których zażąda dostępu, będzie starał się ograniczać swoje
potrzeby informacyjne do rozsądnych rozmiarów. Dzięki temu urzędy i inne instytucje publiczne są zabezpieczone przed żądaniami dostępu do dużych zasobów „na wszelki wypadek”.
Wprowadzenie opłat za dostęp do informacji publicznych w sytuacjach szczególnych nie jest właściwe jedynie
dla polskiego systemu. W art. 11 kanadyjskiego Access to Information Act określono, że wnioskujący może być
zobowiązany do uiszczenia opłaty, która będzie obejmować koszty przygotowania kopii dokumentów oraz koszty
pracy pracownika, który je przygotowywał. Australijski Freedom of Information Act przewiduje szereg sytuacji,
w których może być pobrana opłata (opłata skarbowa przy składaniu wniosku, opłata za udostępnienie informacji
itp.), ale przy jednoczesnym zachowaniu mechanizmów ochrony wnioskodawców (w przypadku zbyt dużej kwoty
instytucja może rozważyć, czy nie wyrządza szkody finansowej wnioskującemu).
Ciekawe rozwiązania implementowano w brytyjskim Freedom of Information Act. Dostęp do informacji
publicznych może tu wiązać się z koniecznością uiszczenia opłaty, co więcej odpowiednie regulacje pozwalają
łączyć koszty udostępnienia informacji w odpowiedzi na kilka wniosków jednej osoby, lub kilka wniosków różnych osób, które wydają się działać razem. Jest to więc mechanizm chroniący instytucje publiczne przed wykorzystywaniem prawa dostępu do informacji do blokowania ich prac przez obywateli w ramach protestu społecznego. Podobnie w przypadku systemu irlandzkiego – możliwa jest odmowa dostępu, gdy zapytanie jest frywolne, bezsensowne albo wpisuje się w serię nieuzasadnionych zapytań wystosowywanych przez tego samego
wnioskującego lub grupę wnioskujących, którzy wydają się działać w zmowie. Co więcej, w obu systemach organ publiczny nie musi udostępnić dokumentów, w przypadku gdy szacowane koszty udostępnienia ocenia się
jako zbyt wysokie (np. w porównaniu do kosztów procesu realizacji innych zapytań).
Podsumowując, dostęp do informacji publicznej jest co do zasady bezpłatny. Dopuszcza się pobieranie opłat
w sytuacji, kiedy sposób udostępnienia informacji, jej zakres lub też forma określona przez wnioskującego wymuszają na instytucji udostępniającej poniesienie dodatkowych kosztów.
Polskie biblioteki publiczne w systemie e-government
Pytanie o to, czy polskie biblioteki mogą stanowić część systemu informacji publicznej, jest bezzasadne. Jako instytucje publiczne placówki te są objęte Ustawą o dostępie do informacji publicznej i muszą udostępniać
informacje o sprawach publicznych. Na rolę bibliotek w polskim systemie e-government należy jednak spojrzeć
zdecydowanie szerzej i rozpatrywać ją z punktu widzenia nie tylko bibliotek jako instytucji udostępniających
pewien zakres informacji i zasobów, ale także jako placówek pośredniczących w dostępie do informacji gromadzonych w innych instytucjach.
68
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 6 2009: Biblioteki i ich klienci: między płatnym a bezpłatnym komunikowaniem się...
Zgodnie z wdrażaną w Unii Europejskiej strategią e-Inclusion, będącą jednym z elementów planu budowania społeczeństwa informacyjnego, dla zniwelowania negatywnych konsekwencji podziału cyfrowego i ograniczenia jego zasięgu konieczne jest m.in. stworzenie sieci publicznych punktów dostępu do Internetu (PIAP).
Punkty te przyjmują niekiedy formę kiosków informacyjnych umieszczanych w miejscach użyteczności publicznej, jednak najczęściej lokalizowane są w bibliotekach publicznych.
Przyjmując, że proces informatyzacji sektora publicznego będzie postępował i owocował przenoszeniem coraz większej liczby usług publicznych i zasobów informacyjnych do środowiska sieciowego, placówki biblioteczne będą wypełniać bardzo istotną rolę pośrednika w dostępie do e-government. Osoby, które ze względu na
wiek, poziom wykształcenia czy sytuację materialną nie mają dostępu do Internetu w domu, mogą skorzystać
z możliwości oferowanych przez bibliotekę i przynajmniej częściowo wyrównać swoje szanse w stosunku do
osób znajdujących się w tym względzie w lepszej sytuacji.
Płatna i bezpłatna informacja publiczna w bibliotece publicznej
W wypełnianiu swojej misji pośrednictwa w dostępie do informacji publicznej biblioteki będą musiały
uwzględnić szczególne potrzeby e-wykluczonych. Często w przypadku takich osób sam dostęp do technologii
(komputera i Internetu) nie będzie wystarczający. Konieczne będzie dodatkowe wsparcie bibliotekarza w zakresie wyszukiwania informacji publicznych (co wiąże się z potrzebą znajomości baz danych udostępnianych przez
instytucje sektora publicznego), czy też realizacji usług publicznych. W przypadku użytkowników z grup zagrożonych e-wykluczeniem pobieranie opłat, w tym także opłat np. za nośniki, na których taka informacja byłaby
udostępniana, wydaje się co najmniej dyskusyjne.
Jeśli jednak w wypełnianiu misji pośrednictwa w dostępie do informacji publicznej biblioteka jako instytucja posiądzie kompetencje pozwalające na szybkie i efektywne docieranie do informacji, można sobie wyobrazić
sytuację, w której z jej doświadczenia korzystać będą także osoby, których sytuacja materialna pozwala na uiszczenie opłaty.
Zgodnie z wdrażaną w krajach Unii Europejskiej zasadą ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego, może ona być podstawą dla zarówno płatnych, jak i bezpłatnych usług. Tak więc, abstrahując od
ograniczeń wynikających z aktualnego środowiska prawnego, w jakim funkcjonują biblioteki publiczne, należy
przyjąć, że docelowo placówki te będą udostępniać informacje publiczne, w szczególności w postaci przetworzonej, także odpłatnie. Pozyskiwane w ten sposób środki mogłyby być przeznaczane np. na sfinansowanie podobnych, darmowych usług dla osób z środowisk zagrożonych e-wykluczeniem.
Wykorzystane źródła i opracowania
Corsi, M. (2007). Information in Electronic Government. [In:] A.-V. Anttroiko, M. Malkia eds. Encyclopedia of Digital Government. Harshey: Idea Group Reference, p. 1035–1040.
Davis, C. (2005). Privacy Considerations in Electronic Juidical Records: When Constitutional Rights Collide. [In:] G. Garson
ed. Handbook of Public Information Systems. London: Taylor&Francis, p. 569–580.
Decyzja Komisji z dnia 7 kwietnia 2006 r. w sprawie ponownego wykorzystywanie informacji Komisji, dok. elektr. (2006).
Komisja Europejska. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2006:107:0038:0041:PL:PDF [odczyt: 12.04.2009].
69
Seria III: ePublikacje Instytutu INiB UJ. Red. Maria Kocójowa
Nr 6 2009: Biblioteki i ich klienci: między płatnym a bezpłatnym komunikowaniem się...
Directive 2003/4/EC of the European Parliament and of the Council of 28 January 2003 on public access to environmental
information and repealing Council Directive 90/313/EEC, dok. elektr. (2003). European Commission. http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2003:041:0026:0032:EN:PDF [odczyt: 12.04.2009].
Directive 2003/98/EC of the European Parliament and of the Council of 17 November 2003 on the re-use of public sector
information, dok. elektr. (2003). European Commission.
http://ec.europa.eu/information_society/policy/psi/docs/pdfs/directive/psi_directive_en.pdf [odczyt: 12.04.2009].
Dutta, S.; A. Jain, dok. elektr. (2005). The Networked Readiness of Nations, UNPAN, New York 2005.
http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/ apcity/unpan014654.pdf [odczyt: 19.06.2007].
Kelly, M. (2006). The Depository Library Community and Collaborative Participation in e-Government: AskUS (FDLP Librarians) and We Will Answer! [In:] S. Kumar ed. The Changing Face of Government Information: Providing Access in
the Twenty-First Century. Binghamton: The Haworth Information Press, p. 19–32.
Leith, P. (2007). Access to and Use of Publicly Available Information. [In:] A.-V. Anttroiko, M. Malkia eds. Encyclopedia of
Digital Government. Harshey: Idea Group Reference, p. 1–10.
Lepouras, G. (2007). Reusability in Government Electronic Services. [In:] A.-V. Anttroiko, M. Malkia eds. Encyclopedia of
Digital Government. Harshey: Idea Group Reference, p. 1413–1417.
Martinez, A. (2007). Accessing Administration’s Information via Internet in Spain. [In:] A.-V. Anttroiko, M. Malkia eds.
Encyclopedia of Digital Government. Harshey: Idea Group Reference, p. 20–25.
Rawan, A. (2006). A Virtual Depository: The Arizona Project. [In:] S. Kumar ed. The Changing Face of Government Information: Providing Access in the Twenty-First Century. Binghamton: The Haworth Information Press, p. 5–18.
Theng, Yin-Leng (2007). Understanding Usability Issues in a Public Digital Library. [In:] A.-V. Anttroiko, M. Malkia eds.
Encyclopedia of Digital Government. Harshey: Idea Group Reference, p. 1577–1581.
70