Słowniczek gwary Roztoczańskiej

Słowniczek gwary Roztoczańskiej
Słowniczek powstał w ramach propozycji programowej Rok Regionów. W
opracowaniu wykorzystano www.dialektologia.uw.edu.pl , www.horyniec.net oraz
zbiory własne.
A
aligancko - elegancko
ancymon - łobuz, urwis
apsztyfikant - niezalegalizowany partner-adorator
B
babka - metalowy przyrząd mocowany na pniaku, służący do klepania kosy
badyl - chwast
bajer - kłamstwo
bajoro - kałuża, błoto
balia - naczynie do prania, drewniana lub metalowa
balon - piłka gumowa
balutniczki, balotniczki - baletniczki
bałabuch - ciastko drożdżowe
bałamucić - uwodzić, niegroźnie oszukiwać
bambaryła - grubas, głupek
bamber - biznesmen, człowiek dobrze sytuowany
baniak - duży garnek
bańka - bombka choinkowa
bąk - duży owad podobny do pszczoły
bebechy - wnętrzności
bełtać - mącić, mieszać
beretka - beret
besztać - wymawiać komu
bić - ubijać zwierzę hodowlane
blacha - forma do pieczenia ciasta
brać się - pobierać się
brechnia - brednia
brzechać - szczekać
buchnąć - ukraść
bufetowa - barmanka, kelnerka
bulba - ziemniak
bułka chleba - bochenek chleba
buńdziurzyć się - dąsać się
byczki - jajka barwione na Wielkanoc łupinami cebuli
C
cent - pieniądz
cep - narzędzie do młócenia
chabanina - mięso
chałupa - wiejski dom
chamać - jeść
Związek Harcerstwa Polskiego
3 Grunwaldzka Drużyna Wędrownicza „Perkun”
Hufiec Zamość
chandryczyć - kłócić, drażnić
chapnąć - chwycić
ciąć - żądlić
cwentarz - cmentarz
cymes - coś bardzo dobrego lub smacznego
czerepacha - mętny typ
czmil - trzmiel
czochraczka - przyrząd do przeczesywania lnu
czochrać - przeczesywać len
czuchrać się - czochrać się
czuć - słyszeć
ćwok – cham
D
doobkoła - dookoła
dostać w paszczęki - dostać w zęby
drapak - zmywak do naczyń
drewutnia - składzik na drewno
druszlak - durszlak, cedzak
duć - dmuchać
dudki - wąskie rurki sporządzone z pociętych słomek, służące do ozdoby
dykturka -tekturka, dykta
dziamdziać - jeść powoli, narzekać
dziesiątki - snopki zboża poustawiana po dziesięć sztuk
F
farfocle - strzępy, drobiny
fasować - dostać coś, załatwić coś sobie
frygać - jeść
furkać - dmuchać
furmanka - drewniany pojazd konny
fuszer - potrawa z gotowanych ziemniaków, tłuszczu i mleka
G
głowacz- kwiatostan męski konopii
gnieciuch - ciasto drożdżowe
graba - ręka
grabarka - maszyna do grabienia siana
gudz - węzeł sznurowadła
H
haczyk - pogrzebacz
hadra - kłótliwa baba
hajda - wynocha! won!
halastra, hałastra - zbieranina
haltować - zatrzymać
handryczyć się - sprzeczać się, przekomarzać
harbuz - dynia
hołodryga - oberwaniec
hreczka - gryka, kasza gryczana
hrymać - jeść, mocno uderzać
Związek Harcerstwa Polskiego
3 Grunwaldzka Drużyna Wędrownicza „Perkun”
Hufiec Zamość
huby - grzyby
hulanka, potupanka- zabawa
J
jadaczka - gęba
jagodzianka - młoda dziewczyna, dorastająca
jajkowe święta - Wielkanoc
jojkać, jojczyć - narzekać
juszka - rzadka zupa
K
kaban - świnia
kałatać się - kołysać się
kanka - rodzaj naczynia na mleko, najczęściej blaszana
kapuza - zimowa czapka
katr - katar
katulać - toczyć coś okrągłego
kimać - spać
kinol - nos
klabzdra - klepsydra
kłapaczka - usta
kociuba - łopata używana do wkładania i wyciągania chleba lub popiołu z pieca
kociurbaty - małego wzrostu
koromysło - nosidło na wodę, dziwna rzecz
kotki - bazie
krzynowek - naczynie do rozdrabniania nasion
krzyźmo - płótno poświęcane podczas chrztu, z którego szyło się dla dziecka
pierwsze ubranka
kuczki - kupki
kuksać się - szturchać, popychać
kuliasza - potrawa z ziemniaków, mąki i słoniny
kutia - pszenica z makiem i bakaliami
kycać- skakać
L
lejce- wodze do powożenia
lemieszka - potrawa z kaszy gryczanej
lepioszka - potrawa z mąki gryczanej
łepetyna - głowa
łuskoń - kwiatostan żeński konpii
M
maćko - brzuch
makówka - głowa
maścić - bić
mecyje - specjał
międlica - urządzenie do obróbki lnu
międlić - obrabiać len w międlicy
N
nabzdryngolić się - upić się alkoholem
Związek Harcerstwa Polskiego
3 Grunwaldzka Drużyna Wędrownicza „Perkun”
Hufiec Zamość
nachapać - nagromadzić
nadać się - przydać się
najmować - wynajmować ludzi do pracy na roli
najsampierw - najsamprzód
naobkoło - na około
nażarty - najedzony
nic sie nie dzieje - nic nie szkodzi
niecki - drewniane naczynie
nieszpory - msza odprawiana wieczorem
niza - niższa część
nukać – szukać
O
obrok – pasza dla konia
obrzemek - miara ilości zawarta w objętości ramion
ojce - rodzice
okorok - stara zdarta miotła
okropny - bardzo okazały
ostatek - koniec, o zakończeniu jakieś czynności
P
packa - uderzenie, łapka na muchy
paćkać - źle pracować
papry - łupież
patałach - nieudacznik
paździory - niepotrzebna części lnu pozostające po obróbce rośliny
pełechy - długie włosy
piórnik - spotkanie kobiet, na którym obrywało się pióra gęsi
podbieracz - osoba wynajęta do odgarniania grabiami skoszonego zboża
podlotki - młodzi, niedojrzali chłopcy
pokosy - pasy ułożone ze ściętych roślin
poryrać - zagrać na instrumencie
postronek -powróz, gruby sznur
pośnik - kolacja wigilijna
przyczółek - przednia ściana budynku
przyklajstrować - przylepić
przyszpilić - przypiąć
przywrósiełka - sznureczki wykonane ze słomy
pstrokaty- cętkowany
puszczać – pozwalać
R
raby - łaciaty
rapaty - szorstki
recht - racja
riczka- gryka
rondel - naczynie kuchenne, rodzaj garnka z rączką
rozduć - rozdmuchać
rychtować - przygotować
ryćkać - kopać
ryło - twarz
Związek Harcerstwa Polskiego
3 Grunwaldzka Drużyna Wędrownicza „Perkun”
Hufiec Zamość
rzempolić - grać na instrumencie, fałszować
rżnąć - głośno grać na instrumencie
rżnięte kluski - krojone kluski
S
sieczkarnia - maszyna do cięcia roślin pastewnych lub słomy na sieczkę
siwy żur - zupa koloru szarego sporządzona na zakwasie z chleba z mąki żytniej
lub owsianej
skądzirawiony - mocno splątany
skorupka - ceramiczny lub porcelanowy talerz
syrość - niepogoda, chlapa, wilgoć
szaber - złodziejstwo
szaberplac - targ
szczypiórka - łupiny z cebuli służące do barwienia jajek na Wielkanoc
szczypka - drewno na rozpałki
szwendać się - chodzić tu i tam
szyber - jedna z części składowych międlicy
szypytlawy - sepleniący
ścielić - rozkładać konopie na ziemi lub słomę pod zwierzętami w oborze
T
tałapać się - pluskać się
tarabanić się - iść ciężko
targać - dźwigać
tarka - owoce tarniny
tatko - tato
tatowe - alkohol domowej (tatowej) roboty
telepać się - trząść się
trocha - trochę
trymbulka - szczypiorek
trześnia - czereśnia
tucza - burza, nawałnica
tumanić – okłamywać
U
ubzdryzgolić się - upić się alkoholem (w odniesieniu do przeszłości)
W
w te i we wte - tam i z powrotem
wachta - warta, zmiana
wagować się - wahać się, obawiać
walant - rodzaj powozu
wasąg - powóz konny z nadwoziem w kształcie wiklinowego kosza
waserwaga - poziomnica
wazon - doniczka
wieczerza - kolacja wigilijna
wieprzek - samiec świni hodowany na mięso
winkiel - narożnik, róg
winkiel -róg budynku
wprzódy - naprzód
wtrajać - jeść dużo
Związek Harcerstwa Polskiego
3 Grunwaldzka Drużyna Wędrownicza „Perkun”
Hufiec Zamość
wtryniać - jeść (szybko)
wtryniać komu coś - zmuszać kogoś do przyjęcia czegoś
wydyby - wygłupy
wytałapany - obłocony, brudny
Z
zachachmęcić - ukryć, zakombinować
zachamanić - ukraść
zaiwanić - ukraść
zakapior - zbój, złodziej, upierdliwiec
zakolnica - jedna z części składowych międlicy
zaszczęgnąć - ugrząźć w błocie
zbiesił - coś się zepsuło, uparł się
zdybać - znaleźć
zgartywać - zgarniać coś z jakiejś powierzchni
zicher - na pewno
zielepachy - niedojrzałe owoce
zolić - bić, pić alkohol
zolnik - naczynie do prania bielizny w popiele i wrzątku
Ż
żniwarka - maszyna do koszenia zboża
Związek Harcerstwa Polskiego
3 Grunwaldzka Drużyna Wędrownicza „Perkun”
Hufiec Zamość