WIADOMOŚCI

TĘCZOWE
WIADOMOŚCI
JESIEŃ’2014
GAZETKA INFORMACYJNA DLA RODZICÓW I DZIECI
WYDAWANA PRZEZ DYREKTORA
I GRONO PEDAGOGICZNE
PRZEDSZKOLA NR 77 „TĘCZOWE SIÓDEMKI” WE WROCŁAWIU
Dorota Gellner "Jesień u fryzjera"
Przyszła jesień
do fryzjera:
- Proszę mną się zająć teraz!
Lato miało włosy złote,
ja na rude mam ochotę.
No, bo niech pan spojrzy sam,
rudo tu i rudo tam...
Mówi fryzjer: Rzeczywiście!
Dookoła rude liście,
ruda trawa, rude krzaki,
chyba modny kolor taki.
Szczotka, grzebień,farby fura,
już gotowa jest fryzura.
Woła jesień: - W samą porę!
Płacę panu muchomorem!
SZANUJEMY SWOJE PRAWA
Każdy człowiek ma swoje prawa – niezależnie od tego, ile ma lat. Co więcej, nikt
nie może mu tych praw odebrać – nawet jeżeli jest jego rodzicem. Wręcz przeciwnie
– dorośli mają być strażnikami praw przysługujących ich dzieciom.
Konwencja o prawach dziecka, którą uchwalono ponad 20 lat temu określa prawa
wszystkich dzieci. Przysługują one młodym ludziom do 18 roku życia - bez względu
na płeć, język, religię itd.
PRAWA DZIECKA A OBOWIĄZKI RODZICÓW:
Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że
w relacjach pomiędzy rodzicami a dziećmi to ci pierwsi
mają więcej uprawnień. Mogą przecież kazać swoim
pociechom chodzić do szkoły, odrabiać lekcje, sprzątać
zabawki czy myć zęby. Ponadto mają prawo do
wydawania zakazów. A tych zazwyczaj jest bardzo
dużo. Mama czy tata może przecież zabronić dziecku
oglądania określonych filmów, grania w pewne gry czy
wychodzenia z domu po godzinie 20. Takie uprawnienia rodziców wynikają
z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zawiera on zbiór zasad, którymi powinni
kierować się w codziennym życiu zarówno rodzice, jak i ich pociechy.
W kodeksie wyraźnie napisano, że dziecko musi słuchać rodziców.
Prawo do życia i tożsamości Państwo powinno zapewnić dzieciom odpowiednie
warunki do życia i rozwoju. Od momentu urodzin dziecko ma prawo do imienia i
nazwiska i jeśli to możliwe do poznania swoich rodziców i bycia przez nich
wychowywanym.
Prawo do wychowania w rodzinie Rodzice (opiekunowie) mają obowiązek
wspierać rozwój dziecka, i uczyć je korzystania ze swoich praw. Dziecko ma prawo
mieszkać ze swoimi rodzicami (chyba, że jest to dla niego szkodliwe). Jeśli rodzice
nie mogą się opiekować dzieckiem państwo musi zapewnić mu ochronę, pomoc
i opiekę zastępczą. Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską aż do osiągnięcia
pełnoletniości. I do tego czasu musi liczyć się z ich zdaniem. I nie ma w tym zakresie
wyjątków. Z drugiej jednak strony rodzice zostali zobowiązani do działania zgodnego
z dobrem dziecka. Tak więc, wszelkie zakazy i nakazy ustalane przez dorosłych nie
powinny zależeć od ich widzimisię, ale muszą przede wszystkim służyć dobru
dziecka. Rodzice mają prawo do wychowywania dziecka, ale muszą to robić
z poszanowaniem jego godności i praw .
Prawo do wyrażania własnych poglądów Dziecko ma prawo wyrażać swoje zdanie
w sprawach, które je dotyczą, a dorośli powinni go wysłuchać i wziąć je pod uwagę.
Dziecko ma prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania, prawo do zapisywania
się do różnych stowarzyszeń, o ile nie ogranicza to praw innych osób.
Prawo do prywatności Nikt nie ma prawa do ingerencji w prywatność dziecka,
chyba, że robi to ze względu na dobro dziecka lub jego bliskich. Dlatego też dziecko
ma prawo do podejmowania samodzielnych decyzji, ale wówczas powinno
wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra. Nie oznacza to
jednak, że dziecko może samodzielnie decydować, czy ma dziś iść do szkoły, czy
nie. Z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jasno wynika, że oprócz praw rodzice
mają także obowiązki względem najmłodszych członków rodziny.
Prawo do godziwych warunków socjalnych Dziecko ma prawo do opieki
zdrowotnej. Państwo ma obowiązek pomagać, jeśli dziecko i jego rodzina są ubodzy
lub znajdują się w trudnej sytuacji życiowej.
Prawo do odpoczynku Dziecko ma prawo do wypoczynku i czasu wolnego oraz
uczestnictwa w zabawach i zajęciach rekreacyjnych. Rodzice musza m.in. dbać
2
o rozwój fizyczny i duchowy dziecka. Tak więc, spoczywa na nich obowiązek
zapewnienia najmłodszym warunków, które pozwolą im prawidłowo się
rozwijać.
Prawo do edukacji Dziecko ma prawo do nauki. Nauczanie podstawowe
powinno być obowiązkowe i bezpłatne dla wszystkich dzieci. Edukacja
powinna sprzyjać rozwojowi osobowości dziecka, jego zdolności i umiejętności.
Prawo do informacji Dziecko ma prawo swobodnie się wypowiadać w każdej formie
(ustnej, pisemnej, rysunkowej itp.), uzyskiwać informacje z różnorodnych źródeł (jak
książki, media itp.) Dziecko ma prawo do poznawania i korzystania z kultury, nauki
i języka jego rodziny oraz wyznawania i praktykowania własnej religii. Jeżeli chodzi
o obowiązek zapewniania dzieciom możliwości realizowania ich pasji, to wszystko
zależy od zasobności danej rodziny. Niektóre rodziny będą w stanie opłacić kilka
zajęć pozalekcyjnych, a innych nie będzie na to stać. W takiej sytuacji dziecko nie
może wymagać od rodziców, aby spełnili jego życzenie. Jednak rodzice nie mogą np.
zabronić dziecku chodzić do szkoły czy bawić się z rówieśnikami. Kontakt z innymi
dziećmi jest tak samo ważny dla ich rozwoju, jak kontakt z literaturą czy sztuką.
Warto jednak wiedzieć, że rodzice mają prawo wychowywać swoje pociechy zgodnie
z własnymi wartościami i światopoglądem. Oznacza to, że mogą np. opowiadać
dziecku o religii, którą sami wyznają. Rodzice nie mogą jednak nakazywać
małoletniemu praktykowania określonego obrządku. Jeśli jedno z rodziców jest
wierzące, a drugie nie, to niedopuszczalna będzie sytuacja, gdy np. żona za plecami
męża ochrzci dziecko. Rodzice powinni te kwestie uzgodnić wspólnie. Jeżeli nie są
w stanie dojść do porozumienia – zrobi to za nich sąd. Oczywiście uprawnienie
rodziców do narzucania dziecku światopoglądu także ma swoją granicę. Chodzi tutaj
o taki sposób widzenia świata przez rodziców, który mógłby prowadzić do sytuacji
niebezpiecznych dla dziecka. Tak będzie w sytuacji, gdy np. religia wyznawana przez
rodziców zabraniałaby wykonywania określonych zabiegów medycznych mających
na celu ratowanie życia ich dziecka.
Ochrona przed przemocą Dziecko ma prawo do ochrony przed przemocą fizyczną,
psychiczną i zaniedbaniem. Nikt nie ma prawa go bić, prześladować i wykorzystywać
w celach seksualnych. Dziecko ma prawo do ochrony przed wykonywaniem pracy,
która jest niebezpieczna, szkodliwa dla jego zdrowia lub przeszkadza mu w nauce.
Nikt nie ma prawa angażować go w produkcję narkotyków i handel nimi ani zmuszać
czy namawiać do ich zażywania. Rodzice i opiekunowie mają zakaz stosowania
wobec podopiecznych kar cielesnych. Jednakże to, że nie wolno bić dzieci, nie
oznacza, że rodzice mają obowiązek bezstresowego wychowywania swoich pociech.
Można karać dzieci, stosując różnego rodzaju nakazy bądź zakazy. Wybrane przez
rodzica zakazy i nakazy nie mogą jednak naruszać godności dziecka oraz polegać
na zastraszeniu go. Można natomiast ograniczać dostęp pociech do pewnych dóbr
(np. zakaz oglądania bajek w telewizji) lub ograniczyć swobodę wyboru (np. zakaz
spotykania się z konkretnymi przyjaciółmi). Karą może być także zakaz jedzenia
chipsów czy picia coli. Rodzice nie mają jednak prawa zabronić dziecku zjedzenia
np. kolacji. Jednym z podstawowych obowiązków rodziców jest dbanie o to, by
dziecko było dobrze odżywione. Jeżeli dziecko uważa, że jego rodzic przekracza
wyżej wskazane granice, powinno koniecznie znaleźć dorosłą osobę z najbliższego
otoczenia i powiedzieć jej o swoim problemie.
Wszystkim dzieciom, niezależnie od koloru skóry, wyznania czy pochodzenia,
przysługują takie same prawa - prawa dziecka. Wiodącym dokumentem dotyczącym
praw dziecka jest Konwencja o prawach dziecka uchwalona w 1989 roku przez
Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych i ratyfikowana przez
Polskę w 1991 roku.
Polska może poszczycić się bogatą tradycją związaną z promowaniem praw dziecka,
począwszy od postaci Janusza Korczaka, cenionego na świecie działacza na rzecz
godnego traktowania dzieci, po Ludwika Rajchmana, pomysłodawcę stworzenia
3
międzynarodowej organizacji działającej na rzecz dzieci - UNICEF. Polska była
również inicjatorem powstania Konwencji o prawach dziecka, gdyż przedłożyła
Komisji Praw Człowieka ONZ jej pierwszy projekt. O tym, jak ważne są w naszym
kraju prawa dziecka świadczy również fakt, iż zostały one uwzględnione
w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Dziecko powinno znać swoje prawa,
rozumieć je i świadomie z nich korzystać. Państwo powinno traktować dziecko
podmiotowo i bezwzględnie przestrzegać przysługujących mu praw.
Upowszechnianie wiedzy o prawach dziecka nie jest wymierzone przeciwko
rodzicom. Zarówno rodzice, opiekunowie jak i nauczyciele powinni mieć
świadomość, że prawa dziecka nie kolidują z prawami dorosłych, lecz się
uzupełniają. Zapisy zawarte w Konwencji o prawach dziecka są podstawą
działalności UNICEF, który podejmuje starania, aby stanowiły one kanon zasad
etycznych i standardów międzynarodowych postępowania wobec dzieci.
Anna Miękina
Źródło:
http://www.unicef.org/magic/resources/CRC_polish_language_version.pdf
http://kobieta.dziennik.pl/dziecko/artykuly/338665,oto-prawa-i-obowiazki-rodzica-idziecka.html?gclid=CjwKEAjw-o6hBRDOmsPSjqakuzYSJADR2V3SdROVbRV4LzQiOPBzlznrI7rso8s6wCqPoLgzDLSCBoCjp7w_wcB
http://www.unicef.pl/Co-robimy/Prawa-dziecka
http://www.kopd.pl/
http://www.eid.edu.pl/archiwum/1996,94/grudzien,124/prawa_dziecka_wartosc_i_norma_a_nie_kodek
s_praw,533.html
WYCHOWANE DZIECKA WE WSPÓŁCZESNEJ RODZINIE
Rozwój każdego człowieka jest procesem przekształcania się zachowań
i struktury psychicznej człowieka w wymiarze całego życia. Nie sposób mówić
o wychowaniu dziecka czy sprawowaniu opieki nad dzieckiem bez zrozumienia
znaczenia tych pojęć. „Słownik pedagogiczny” definiuje w y c h o w a n i e jako „
świadomie organizowaną działalność społeczną, której celem jest wywoływanie
zamierzonych zmian w osobowości człowieka. Zmiany te obejmują zarówno stronę
poznawczo – instrumentalną, związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętnością
oddziaływania na nią, jak i stronę aksjologiczną, która polega na kształtowaniu
stosunku człowieka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, układu wartości i celu
życia. Rodzina jest najbardziej powszechnym środowiskiem wychowawczym.
Oddziaływuje na zachowanie się wychowanka zarówno wewnątrz rodziny, jak i na
zewnątrz, na jego ustosunkowanie się do innych osób, do świata wartości, do
systemu norm i wzorów postępowania. Rodzina pozostaje dla ogromnej większości
dzieci i dorosłych podstawowym zespołem wspólnoty życia. Dla wielu dom staje
podporą emocjonalną, ostoją bezpieczeństwa psychicznego. Zapewnia ona
jednostce zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, potrzeb zwierzenia się z przeżyć
konfliktowych, daje poczucie bezpieczeństwa. Jednakże środowisko rodzinne może
oddziaływać na dziecko korzystnie lub niekorzystnie. Może wzbogacać i wspierać
rozwój i potencjał dziecka lub je hamować.
4
Dziecko rozwija się prawidłowo, gdy:
 rodzina zaspokaja jego potrzeby biologiczne
i psychiczne, a przez to zaspokajana jest potrzeba
bezpieczeństwa dziecka, jest właściwe odżywianie,
otoczone opieką medyczną, opieką specjalistyczną, (np. logopedyczna)
 rodzice mądrze kochają dzieci tzn. nie ograniczają, ale wspierają, okazują
akceptację i zrozumienie, chwalą, doceniają, okazują cierpliwość, stwarzają
możliwości i zachęcają do usamodzielniania (odpowiednio do wieku dziecka)
 rodzice okazuję dziecku zainteresowanie, wspólnie z dzieckiem spędzają czas,
(wspólne zabawy rozwijają funkcje poznawcze, motorykę dużą i małą, itd., na
rozwój mowy pozytywnie wpływają odpowiednie wzorce mowy, rozmowy
z dzieckiem, czytanie czasopism dla dzieci, książek
 rodzice utrzymują kontakt z szerszym otoczeniem, bywają z dzieckiem na
placach zabaw, w kinie, teatrze, ZOO, itd.
 dziecko ma zapewnione warunki do aktywności własnej (rodzice pomagają
w rozwijaniu uzdolnień i zainteresowań, stwarzają możliwości do zdobywania
przez dziecko różnorodnych doświadczeń.
Wiele zagrożeń dla rozwoju dziecka może mieć swoje źródło w rodzinie.
Zachwianie poczucia bezpieczeństwa może być spowodowane niewłaściwą sytuacją
rodzinną (np. rozwód rodziców); nieodpowiednią atmosferą domową (awantury,
kłótnie, przemocą fizyczną i psychiczną, wykorzystywaniem seksualnym, brakiem
zainteresowania dzieckiem, jego potrzebami, problemami, brakiem więzi
emocjonalnej rodzic - dziecko), brakiem akceptacji, niskim poziomem materialnym;
niewłaściwym odżywianiem, brakiem kontroli lekarskich, niezapewnieniem
i hamowaniem aktywności ruchowej dziecka; złą organizacją czasu dziecka (wiele
godzin przed komputerem, telewizorem, tabletem), brakiem kontroli oglądanych
przez dziecko programów; nadmierną opiekuńczością ze strony rodziców, dziadków,
czasami także nauczycieli; autorytarną dyscyplina; zniechęcaniem do eksplorowania
otoczenia, dezaprobowaniem fantazji, dostarczaniem zbyt dużej ilości zabawek;
nierozpoznaniem lub hamowaniem zainteresowań, nierozwijaniem talentów,
uzdolnień dziecka; zmianą środowiska, chorobami przewlekłymi, negatywnymi
doświadczeniami w kontaktach z grupą rówieśniczą.
Jednakże występują także zagrożenia zaliczające się do innej grupy inhibitorów.
Zagrożenia, które chciałabym omówić, można ująć w kategoriach stylu życia
współczesnej rodziny czy też elementów kultury współczesnej. Zalicza się do nich:
 pośpiech i brak czasu – tempo życia wielu rodzin można scharakteryzować
w następujący sposób: pędzimy zdyszani, goniąc czas, a im szybciej biegniemy,
tym szybciej ucieka
 brak uwagi i powierzchowność w relacjach wewnątrzrodzinnych – z brakiem
czasu nierozerwalnie łączy się niedostatek uwagi, który przejawia się pozornością
interakcji z osobami najbliższymi; dla wielu współczesnych rodzin
charakterystyczna jest niecierpliwość przy obdarzaniu uwagą najbliższych
 nadmiar bodźców – żyjemy w rzeczywistości, która atakuje rodzinę ogromną
ilością bodźców w postaci nieustannie płynących w stronę każdego jej członka
informacji, zachęt, pokus. Ich wpływom poddane jest również dziecko
pozostawione bez kontroli przed ekranem telewizora czy komputera; obrazy,
dźwięki, informacje niekorzystnie wpływają na jego system nerwowy, gdyż młody
człowiek niczym gąbka chłonie to, co na niego oddziałuje
 nieuporządkowana codzienność – rodzice nieustannie spieszący się, z rozmaitym
powodzeniem łączący różne elementy codzienności, nie mają czasu na tworzenie
dziecku rzeczywistości celowo zaplanowanej, uregulowanej i przewidywalnej;
życie współczesnej rodziny nie jest już wyznaczane przez rytm wspólnych
5
posiłków, weekendów czy świąt, z perspektywy dziecka rzeczywistość rodzinna
trudna jest do ogarnięcia i przewidzenia; nie wiadomo, co i kiedy się wydarzy
 nadmiar emocji i problemów – niefrasobliwość dorosłych przejawia się transmisją
własnych negatywnych emocji na innych członków rodziny, w tym na dzieci;
wyniki badań wskazują, iż znacznie częściej emocje przepływają od rodziców do
dzieci, niż odwrotnie; negatywne emocje wynikające z funkcjonowania
pozarodzinnego (np. zawodowego) dorosłych przenoszone są na relacje
wewnątrzrodzinne
Dbajmy więc o to, starajmy się stwarzać naszym dzieciom jak najlepsze szanse,
warunki na prawidłowy, harmonijny rozwój, wtedy one będą szczęśliwe, radosne,
a „kiedy śmieje się dziecko, śmieje się cały świat”!
Katarzyna Gracjasz
Źródło:
Guz S.: ,,Rozwój i edukacja dziecka: szanse i zagrożenia”, UMCS, Lublin 2005.
Klim – Klimaszewska A.: ,,Pedagogika przedszkolna. Nowa podstawa programowa”, Instytut
Wydawniczy ERICA, Warszawa 2012.
Meller J.: ,,Rozwój dziecka” (artykuł, Internet).
Nartowska H.: ,,Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka przedszkolnego”, WSiP,
Warszawa 1986.
Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M.: ,,Psychologia rozwoju człowieka”, WSiP, Warszawa 2000.
DLACZEGO PRZEDSZKOLAK PŁACZE ?
Do czasu przyjścia do przedszkola całym światem dziecka był rodzinny dom
i jego rodzice. Jeżeli poznawał inne otoczenie to zawsze towarzyszyli mu przy tym
jego najbliżsi. Niestety teraz nie tylko jest osamotnione w nowym środowisku, ale jest
ono dla niego całkowicie nieznane. Jeśli dziecko do tej pory nie zostawało bez mamy
i taty to ma ogromne trudności w odseparowaniu się od rodziców.
Zmienia się również jego rytm dnia. W momencie pójścia do przedszkola
nie tylko musi wcześniej wstać, ale również pojawia się pośpiech. Rodzice
spieszą się do pracy, szybko trzeba odprowadzić dziecko do
przedszkola. Z pośpiechem pojawia się stres. Burzy się rytm dnia dziecka,
teraz musi ono szybko wstać z łóżka, pomimo, że ma jeszcze ochotę
poleniuchować w nim. Trzeba szybko zjeść śniadanie, aby wyjść jak
najwcześniej z domu. Ze stresem pojawia się niepokój, rozżalenie, a stąd
prosta droga do płaczu. Rodzice zapominają, że dziecko należy odpowiednio
przygotować do nowego otoczenia czy sytuacji. Dla nieprzygotowanego
dziecka zmiana środowiska staje się często dramatem. Codzienne
rozstania z rodzicami to straszne przeżycie, dlatego uczucie strachu często pojawia
się już wieczorem, czasami przenosząc się do snu dziecka, w skrajnych
przypadkach może dojść nawet do moczenia nocnego. Jednakże
czasami jest inaczej. Niektóre dzieci manipulują rodzicami. Obserwuję,
że są dzieci, które płaczą tylko podczas rozstań i powrotów rodziców. Moim zdaniem
w taki sposób pokazują swoją gorycz, rozżalenie. Są i takie przypadki, że to rodzice
bardziej niż ich dzieci przeżywają rozstania. Dziecko podświadomie odbiera te
niepokoje. Jak wykazały badania najlepszymi obserwatorami są dzieci. Widząc
zestresowanego rodzica szybko udziela im się strach. Myślą: Jeżeli moja ukochana
mamusia tak boi się zostawić mnie w przedszkolu to na pewno tu jest strasznie.
Czasami żartuję sobie, że płaczą, bo tak wypada. Bardzo często przez cały dzień
bawią się wspaniale, a gdy wchodzi rodzic rzucają się na niego z płaczem.
Zatroskany rodzic jest rozkojarzony tą sytuacją, nie wierzy, że dziecko bawiło się,
gdy jego nie było. Poszukuje przyczyn płaczu, nie zdając sobie sprawy, jaka jest
prawda. Szczególnie jedynacy przeżywają pójście do przedszkola. Do tej pory
6
w domu były same, wszystko było tylko dla nich, zabawki i książki. Nie trzeba było
się z nikim nimi dzielić. W przedszkolu obowiązują zasady współpracy i umiejętność
dzielenia się. Dziecko, wychowywane w świecie dorosłych często chwalone odczuwa
moment zagrożenia w chwili, gdy zostanie skarcone przez nauczycielkę lub w
momencie pochwalenia przez nią innego dziecka. Tutaj dość częstą reakcją może
być także płacz. Są dzieci, które instynktownie chcą przewodzić w grupie, gdy
jednakże trafią w niej na inną przywódczą osobowość, mocniejszą niż ich, wtedy
tracą „grunt pod nogami”.
Kilka praktycznych rad dla Rodziców :
●Nie żądaj od dziecka obietnicy: nie będziesz płakał, prawda? Obiecaj mi to! Jeśli
dziecko będzie płakało przy rozstaniu, to staraj się mu pokazać, że to nie jest nic
złego. Inaczej nauczy się, że płacz sam w sobie jest zły, tymczasem nie jest. Jeśli
rodzice będą dawali dziecku do zrozumienia, że płacz to coś złego, tym bardziej
dziecko będzie płakało, zlęknione, że sprawia rodzicom zawód.
●Nie obiecuj nagród: jak nie będziesz płakał, to kupię ci nową zabawkę! Dziecko
zacznie wykorzystywać tę obietnicę oraz zobaczy, że to, aby nie płakało, jest bardzo
ważne dla rodzica.
●Staraj się nie rozmawiać o płaczu z dzieckiem: płakałeś dzisiaj? Jak często? To
kolejny sygnał podkreślający, że płacz jest bardzo ważny i przypominający dziecku te
przykre zdarzenia.
●Nie zabieraj dziecka z przedszkola tylko dlatego, że płakało przez cały ranek. Ono
uczy się w ten sposób, że płaczem może spowodować powrót do domu. To
narzędzie manipulowania rodzicami.
●Nie pokazuj przedszkola, jako miejsca, do którego chodzi się z przymusu. Nie mów
dziecku: przykro mi, ale musisz tam chodzić, nie mamy innego wyjścia. Dajesz mu do
zrozumienia, że to nie jest miejsce przyjemne, lecz ostateczność, nie ma innego
wyjścia, gdyż rodzice muszą chodzić do pracy.
●Nie bój się rozstania z dzieckiem.
Co robić, aby dziecko nie płakało?
●Trzeba budować pozytywny obraz przedszkola, pokazując je dziecku jako miejsce
zabawy, bardzo atrakcyjne ze względu na kolegów i koleżanki oraz nowe możliwości
zabaw.
●Rozstawaj się z dzieckiem możliwie w tych samych porach i z uśmiechem na
twarzy.
● Aby mogło się zaaklimatyzować w nowym miejscu i nie czuło się samotne,
zaproponuj mu zabranie ze sobą przytulanki.
●Gdy dowiesz się, że dziecko płakało, porozmawiaj z nim, pokazując jak wiele traci
nie bawiąc się z innymi.
●Myśl o pobycie dziecka w przedszkolu jak o rozrywce, urozmaiceniu jego.
●Porozmawiaj z nauczycielką, niech odpowie na Twoje pytania oraz wyjaśni
wszystko, co budzi Twoje wątpliwości.
Marta Miś
Źródło:
Przedszkolak.pl
edziecko.plnaszeprzedszkole.pl
ZABAWY FUNDAMENTALNE
Wczesny rozwój dziecka można przedstawić w postaci szeregu bloków i tzw.
kamieni węgielnych zapewniających dziecku miłość, bezpieczeństwo i zabawę.
Należy je układać w określonych miejscach, krok po kroku, a rezultatem będzie
szczęście dziecka. Konstrukcja piramidy jest planem, na którym oparty jest cały
program Zabaw fundamentalnych. Już w samej nazwie zawarto podstawowe zasady
programu – zapewnienie dobrej zabawy i uczenie fundamentalnych umiejętności
7
oraz wartości. Czasem można spotkać się z przekonaniem, że dzieci w wieku
przedszkolnym nie powinny na przykład uczyć się czytać, lecz powinny "się bawić".
Otóż nic bardziej mylnego, a osoby, które głoszą takie przekonanie zapominają
o najważniejszym, czyli że dzieci mogą jednocześnie bawić się i uczyć.
Zabawy fundamentalne to program rozwijania zdolności dziecka od urodzenia do
sześciu lat, skierowany głównie do rodziców. Jego autorami są Gordon Dryden
i Colin Rose – pedagodzy. Program opiera się na grach i ćwiczeniach, które
dostarczają dziecku radości, ale także mają swój cel. Każda gra i zabawa kształtuje
co najmniej jeden blok konstrukcyjny piramidy (m.in. umiejętności, charakter,
wartości). Istnieje ogromna różnica między rozwojem poprzez zabawę a zabawkami,
których głównym przeznaczeniem jest tylko zapełnienie czasu. Jest to pierwszy
program, który zawiera tak wiele praktycznych propozycji zabaw dla dzieci, opartych
na koncepcji inteligencji wielorakiej Howarda Gardnera.
Założeniem programu jest połączenie radosnej zabawy ze stymulacją,
prowadzącej do rozwinięcia wszechstronnych uzdolnień dziecka poprzez:
 stymulację mózgu (w ciągu pierwszych pieciu lat życia w mózgu dziecka tworzy
się 50 procent głównych połączeń nerwowych umożliwiających zdobywanie
wiedzy), połączenia w mózgu powstają w wyniku bogatych i różnorodnych
doświadczeń dziecka. Jest to fundament do budowania dalszych umiejętności
 naukę poprzez zmysły
 rozwijanie ośmiu rodzajów inteligencji: językowej, matematyczno – logicznej,
wizualno
–
przestrzennej,
muzycznej,
interpersonalnej
(umiejętności
nawiązywania kontaktów z innymi osobami), intrapersonalnej (umiejętności
skupienia uwagi na swoich uczuciach, umiejętności wyciągania wniosków
z przeżytych doświadczeń oraz zdolności planowania, stawiania celów),
inteligencji ruchowej i przyrodniczej
Aby dziecko nabyło umiejętność samodzielnego myślenia, było ciekawe świata
i posiadało wiarę we własne możliwości, spełnione powinny być następujące zasady:
 starajmy się zapewnić dziecku możliwość osiągnięcia sukcesu; zadania nie mogą
być zbyt trudne ani zbyt łatwe, muszą znajdować się w strefie najbliższego
rozwoju dziecka, które powinno mieć świadomość, że osiągnięcie sukcesu wiąże
się z pewnym wysiłkiem oraz z satysfakcją związaną z rozwiązaniem zadania
 zachęcajmy do działania, a nie tylko chwalmy za wykonane prace
 zachęcajmy do myślenia, pobudzajmy ciekawość dziecka
 dajmy czas na rozwiązanie problemu
 kierujmy dzieckiem mając na uwadze jego zainteresowania
 unikajmy porównywania z innymi dziećmi
 pomagajmy tylko tyle ile trzeba
 wprowadźmy zasadę "pokaż i powiedz"
Propozycje zabaw z dzieckiem
1. Kolaże – rozwijana inteligencja wizualno przestrzenna, interpersonalna, językowa
Co należy zrobić? Przygotuj kolorowe ścinki papieru (np. fragmenty kolorowych
papierów do pakowania prezentów. Z wybranych fragmentów powycinaj kształty
geometryczne (kwadraty, prostokąty, koła, trójkąty, gwiazdy, owale). Przygotuj duży
arkusz papieru lub brystolu i klej – i możecie zacząć robić "kolaż z kształtów".
Porozmawiaj z dzieckiem, jaki obrazek chciałoby wykonać: drzewo, twarz, dom,
ogród? Wycieczki do lasu, na plażę też mogą być dla dziecka ciekawą przygodą.
Zbierajcie gałązki, muszelki, kolorowe kamyki, wodorosty, nasiona, żołędzie, pióra,
liście, płatki kwiatów. Jaki kolaż można wykonać z zebranych skarbów? Może tęcze,
ogon, koguta, rybę, drzewo, coś abstrakcyjnego?
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się? Dziecko poznaje różnice w wielkości
przedmiotów i różne połączenia kolorów, a także rozwija zdolności manualne
8
niezbędne przy wykonywaniu ćwiczeń przygotowujących do pisania. Dziecko także
obserwuje i grupuje – są to umiejętności naukowe.
Wskazówka
Szczególnie kształcące są kolaże wykonane z suszonych produktów spożywczych,
takich jak groch, fasolę, ryż, zioła, przyprawy, makarony.
Rozmawiaj z dzieckiem o wszystkich kształtach, które spotykacie na co dzień: okna
i drzwi są prostokątne, koła okrągłe, namioty trójkątne.
2. Poruszamy się w rytm muzyki – rozwijana inteligencja muzyczna, ruchowa,
językowa
Co należy zrobić? Zachęcaj dziecko do wykonywania różnych ruchów: do utrzymania
równowagi, kołysania się, obracania, rozciągania i zginania. Pokaż, jak można
tańczyć szybko i wolno, jak maszerować, jak pokazać, że jest wesoło lub smutno.
Dla urozmaicenia można tańczyć przed lustrem. Wytłumacz dziecku takie pojęcia jak
obrót, podskok, krok, marsz. Czy przy takiej muzyce powinniśmy tańczyć szybko,
wolno, radośnie, smutno czy spokojnie?
Jak to pomaga dziecku w uczeniu się? Pomaga w rozwinięciu zdolności
muzycznych, wzbogaca słownictwo, stymuluje rozwój mięśni i zapisuje w pamięci
wzorzec ruchu. Jest to też sposób na naukę w ruchu, a warto pamiętać, że
większość dzieci uczy się właśnie w ten sposób.
Wskazówka
Warto wykorzystać różne rodzaje muzyki: klasyczną, baletową, rozrywkową lub
ulubioną muzykę domowników. Na zmianę wymyslajcie dla siebie sekwencje ruchów
(rąk i nóg) i wykorzystujcie je w tańcu.
Marta Stefaniak
Źródło:
C. Rose, K. Lotkowska: Zabawy fundamentalne dla przedszkoli
C. Rose, G. Dryden: Zabawy fundamentalne, zabawy
rozwijające wrażliwość artystyczną
ZABAWA JAKO FORMA AKTYWNOŚCI DZIECKA
„Zabawa to życie dziecka w okresie przedszkolnym … Wolność zabawy to prawo
najpierwsze. Troskliwe wychowanie dziecka pozostawia mu wolność spokojnego,
a samoistnego bawienia się dopóki zechce.”
F. FROEBL
Podstawową formą działalności dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa.
Analizując definicje tejże formy można zauważyć, iż zabawa to nie tylko rozrywka jak
sądzi wielu dorosłych. Przegląd definicji, klasyfikacji i charakterystyk zabaw
wskazuje, że zabawa ma ogrom zalet i sprzyja wszechstronnemu rozwojowi dziecka.
Podejmowana przez dziecko dla przyjemności oraz dla zaspokojenia potrzeby ruchu
i działania ma duże znaczenie kształcące i wychowawcze, sprzyja rozwojowi
fizycznemu i psychicznemu dziecka. Zabawa jest czymś nadzwyczajnym,
niepojętym, rzec by można, wręcz magicznym, ponieważ sprawia, iż: rzeczy
i sytuacje niemożliwe stają się możliwe; mimo ogromnego wysiłku fizycznego,
dziecko nie czuje się zmęczone; zacierają się granice między wyobraźnią
a rzeczywistością; a włączony za jej sprawą umysł zdolny jest do tworzenia różności,
co istotne „na poczekaniu”, bez najmniejszego przygotowania i wysiłku oraz pomocy
z zewnątrz. Zabawa ma również charakter terapeutyczny, służy ona bowiem
uwalnianiu dziecka od różnorodnych napięć i lęków wywoływanych przez otaczające
środowisko. Bawiące się dzieci przenoszą się w inny, idealny wręcz świat marzeń,
gdzie nie ma zakazów, barier ani czyhających niebezpieczeństw. Jedną z pierwszych
9
teorii zabawy stworzył niemiecki pedagog Friedrich Fröbel. Uważał on zabawę za
przejaw potrzeby samowyrażania się dziecka, służącą wszechstronnemu rozwojowi,
a także przygotowaniu do nauki w szkole. Natomiast inny niemiecki psycholog Moritz
Lazarus widział zabawę jako wytchnienie po działalności niezabawowej. Holenderski
uczony Johan Huizinga, określił zabawę jako dobrowolną, swobodną czynność lub
zajęcie dokonywane w pewnych ustalonych granicach czasu i przestrzeni według
dobrowolnie przyjętych, lecz obowiązujących reguł. Ponadto dodaje on, iż jest ona
celem samym w sobie, ponieważ nie osiąga się dzięki niej żadnych korzyści
materialnych. J. Huizinga wymienia istotne cechy zabawy, różniące ją od pracy, takie
jak swoboda, bezinteresowność, radość i świadomość odmienności od zwyczajnego
życia, a także zwraca uwagę na rozrywkowy charakter zabawy i fakt towarzyszenia
jej człowiekowi przez całe życie od narodzin aż do śmierci. Zabawę pojmuje się więc
jako czynność, w której bawiący się, przede wszystkim dziecko, osiąga przyjemność
przez sam przebieg zabawy bez względu na to, czy czynność ta ma uświadomiony
cel czy też nie. Zabawa jest więc przyjemnością dla samego działania i jednocześnie
powoduje rozwój osobowości dzieci. Ważny jest pogląd Stefana Szumana, że
zabawa jest przejawem własnej aktywności dziecka, przyczynia się do jego rozwoju
i stanowi podstawową formą jego działalności aż do podjęcia nauki.
Inny znany polski pedagog Wincenty Okoń szeroko zajmując się problematyką
zabawy dokonał jej charakterystyki, a mianowicie:
-Zabawy i gry to działania wykonywane dla przyjemności, którą na ogół sprawiają.(...)
-Zabawy i gry to działania umożliwiające realizację tych tendencji jednostki, których
nie może ona realizować w zwykłej rzeczywistości.(...)
-Zabawy i gry to działania czerpiące swą treść z życia społecznego.(...)
-Zabawa jest działalnością o charakterze twórczym.(...)
-Zabawy i gry to działania uporządkowane przez właściwe dla nich reguły.
Poza przyjemnością zabawa spełnia bardzo znaczące funkcje, a mianowicie:
 ułatwia dziecku wejście w życie społeczne,
 umożliwia poznanie rzeczywistości i dostosowanie jej do własnych potrzeb
 umożliwia zaspokojenie zainteresowań i potrzeb indywidualnych,
 wpływa odpowiednio na rozwój mięśni i całego ciała,
 służy jako ujście nadmiaru energii,
 pomaga poznać i zrozumieć świat,
 umożliwia podejmowanie prób swoich zdolności bez
brania pełnej odpowiedzialności za czyny,
 uczy dostrzegać różnice między rzeczywistością a fantazją,
 pozwala na uwolnienie się od napięć, stresów, lęków,
 jest czynnikiem wychowania moralnego
 podczas zabawy występuje określony ład, porządek, skupienie oraz koncentracja
dziecka na działaniu.
Wielu nauczycieli, pedagogów i psychologów wymienia jeszcze jedną funkcję
zabawy: uczy przezwyciężać trudności i szukać wyjścia z różnorodnych sytuacji. Tak
więc zabawa ma charakter stymulujący ogólny rozwój dziecka. W zależności od
swojego charakteru i przebiegu wpływa na poszczególne funkcje organizmu.
Dzięki zabawie dziecko przeżywa rozmaite sytuacje społeczne, poznaje świat
przedmiotów, opanowuje szereg sprawności, ale poznaje też istotne elementy
wiedzy o świecie. Oczywiście sposób bawienia się dziecka zależy w dużej mierze od
jego wieku, zainteresowań, możliwości indywidualnych - poziomu rozwoju.
Zabawy charakterystyczne dla okresu dziecięcego przedstawiają się następująco:
zabawy konstrukcyjne: polegają na budowaniu, składaniu całości z elementów,
z wykorzystaniem różnorodnego materiału. Dziecko bawiąc się, wykonując czynności
konstrukcyjne, odczuwa przyjemność, zadowolenie, jednocześnie zaspakaja ważną
potrzebę tworzenia.
10
zabawy tematyczne: nazywane również zabawami naśladowczymi, w role,
dramowymi lub fikcyjnymi. Są to zabawy dziecięce na określony temat zaczerpnięty
z różnych sytuacji, zdarzeń, faktów z życia zauważonych przez dzieci i odtworzonych
w formie zabawy.
zabawy dydaktyczne: forma zabawy organizowana i kierowana przez dorosłych. Są
to zadania, które mają na celu osiągnięcie zamierzonego wyniku, ich celem jest
przede wszystkim rozwój procesów poznawczych. Dają dziecku okazję do
uporządkowania swoich wiadomości, operowania nimi, rozumienia i dociekania.
zabawy ruchowe: stanowią fizyczny bodziec do rozwoju motorycznego, stosowany
w nich różny typ ruchu prowadzi do rozwoju fizycznego. Kształtują charakter, wolę,
twórczą wyobraźnię, pamięć, pojęcia przestrzenne. Mogą być to zabawy swobodne
i organizowane, w których realizowany jest określony cel.
zabawy badawcze: są kontynuacją zabaw manipulacyjnych, występujących we
wcześniejszych okresach rozwojowych. Dziecko manipulując przedmiotami
i działając na nich zaspokaja swoje potrzeby poznawcze.
zabawy twórcze: stymulują rozwój dyspozycji twórczych dziecka, wynikają z rozwoju
wyobraźni, fantazji, pomysłowości. Wyrażają się działaniami podejmowanymi przez
dzieci w formie ekspresji plastycznej, werbalnej, ruchowej i muzycznej. Zabawy
twórcze pozwalają na przekraczanie granic dotychczasowych osiągnięć, tworzą
działania autokreacyjne, zwane samorozwojem lub tworzeniem siebie według
własnego projektu.
Każdy rodzaj zabawy odgrywa w rozwoju dziecka swoistą rolę, dlatego też
w przedszkolu, ale także w domu powinno stwarza się takie warunki, które pozwoliłby
na różnorodną aktywność zabawową dziecka. Zauważyć też należy, że dokonywano
również podziałów zabaw ze względu na:
 liczbę uczestników (samotne zabawy, równoległe, zespołowe),
 tereny zabawy (sala przedszkolna, sala gimnastyczna, ogród przedszkolny, i in.
 inicjatywę i samodzielność dziecka w zabawie (spontaniczne, spontaniczne
z udziałem nauczyciela, zabawy według określonych zasad).
Mimo, iż udowodniono, że zabawa jest najważniejszą formą aktywności dziecka,
to niejednokrotnie jest ona bagatelizowana, gdyż ciągle przypisuje się wyższość
nauce i pracy, czyli rodzajom aktywności dorastających czy też dorosłych ludzi.
Niestety często nie przywiązuje się wagi do potrzeby zabawy, która stanowi
podstawowy stymulator rozwojowy dziecka. Wielu dorosłych uważa, że zabawa
upiększa życie i bez niej można się obyć, a dziecko im szybciej z niej wyrośnie, tym
lepiej dla jego przyszłości. Dzieje się to dlatego, że cele, którym służy zabawa są
mało uchwytne dla dorosłego, co prowokuje dorosłych do ignorowania jej znaczenia
rozwojowego, do przerywania jej jako aktywności mało ważnej. Należałoby tu
podkreślić, że takie myślenie jest błędne, a ten rodzaj aktywności, jaką jest zabawa
dla dzieci przedszkolnych jest najważniejszy. Cytowany na początku artykułu
Fryderyk Froebl, stwierdził, że zabawa „jest najczęstszym duchowym produktem
człowieka… dlatego też rodzi radość, wolność i zadowolenie. W niej tkwią i z niej
tryskają źródła wszelkiego dobra”. Niemiecki pedagog udowodnił, że zabawa ma
głębsze znaczenie i że w niej zaczyna się kształtować wola, uczucie i charakter.
Zabawa po prostu uczy i wychowuje! Zatem stwarzanie warunków do podejmowania
spontanicznej, kreatywnej i efektywnej zabawy jest fundamentalnym zadaniem
wychowawczym przedszkola i rodziców.
Źródło:
Joanna Hadała-Polkowska
Bliżej Przedszkola, nr 6, VI 2012r., Bliżej Przedszkola, nr 1, I 2013r.,
Dziecko w świecie zabawy, red. B. Dymara, Kraków 2009
Nowy słownik pedagogiczny, W. Okoń, Warszawa 1996
11
CO NAM JESIEŃ W KOSZU NIESIE ?
Jesienią możemy czerpać pomysły na prace plastyczne obserwując otoczenie
i zmieniającą się przyrodę. Warto wykorzystywać materiały, które dzieci samodzielnie
i z radością pozbierają (liście, szyszki, kasztany). Wykonanie prac plastycznych z ich
użyciem nie jest skomplikowane. Jednocześnie wyglądają bardzo efektownie. Oto
kilka pomysłów na jesienne ozdoby.
"Buczynowa wróżka" Wiek: od 4 lat
Do wykonania potrzebne są: łuska buczyny, klej, drewniany koralik o średnicy 1 cm,
włóczka lub wata, kredki lub flamastry, czapeczka z żołędzia, mocna nitka.
Wykonanie:
- łodyżkę łuski buczyny należy posmarować klejem
- na łodyżce osadzić koralik (jeśli łodyżka jest zbyt gruba należy ją lekko ostrugać)
- do koralika przykleić włosy zrobione z kilku pasemek rozplecionej włóczki lub waty
- na koraliku narysować kredkami lub flamastrami buzię
- dopasowaną uprzednio do wielkości koralika czapeczkę żołędzia posmarować
klejem od wewnątrz i osadzić na czubku głowy
- kawałek mocnej nitki przywiązać do łodyżki na czapeczce i związać końce.
"Jesienny wazon" Wiek: od 3 lat
Do wykonania potrzebne są: przezroczysty, szklany wazonik, kasztany, żołędzie,
czapeczki żołędzi, kawałki jodły, suszone liście.
Wykonanie:
- kasztany i żołędzie ułożyć warstwami naprzemiennie
- na samej górze ułożyć gałęzie jodły
- włożyć suszone liście
- całość przyozdobić czapeczkami żołędzi.
Prosta do wykonania ozdoba, która wprowadzi jesienny nastrój do każdego
pomieszczenia.
"Jesienna makieta" Wiek: od 4 lat
Do wykonania potrzebne są: rolki po papierze toaletowym, niewielkie suszone liście,
farby, żołędzie, klej, nożyczki, plastelina, kartka z bloku technicznego,
Wykonanie:
- na kartkę (podstawę makiety) przykleić suszone liście i żołędzie
- rolki po papierze toaletowym pomalować na brązowo (będą to pnie drzew)
- do rolek przymocować suszone liście (będą to korony drzew)
- drzewa przymocować w dowolnym miejscu na podstawie makiety.
Makietę można modyfikować w zależności od dostępnych materiałów (na podłożu
mogą znaleźć się oprócz żołędzi na przykład nasiona innych drzew).
"Jesienne stempelki" Wiek: od 3 lat
Do wykonania potrzebne są: suszone liście, farby, pędzle, kartki.
Wykonanie:
nanieść na suszone liście farbę i odcisnąć pomalowane liście na kartce
Można stworzyć ciekawy wzór wykorzystując liście w różnym rozmiarze i kształcie.
"Jesienne liście" Wiek: od 3 lat
Do wykonania potrzebne są: suszone liście, kredki, kartki
Wykonanie:
obrysować kontury liścia położonego na kartce i pokolorować je według własnego
pomysłu. Inna wersja: położyć liść pod kartką i kredkami pokolorować kartkę
Proste sposoby na ciekawe wykorzystanie zebranych przez dzieci liści.
Marta Poprawa
Źródło:
Braff, Burkhardt, Maier „Każde dziecko to potrafi”, Oficyna Wydawnicza "Delta W-Z", Warszawa 1996.
http://czasdzieci.pl/inspiracje/d,31-jesien.html
12
CIEKAWOSTKI O JESIENI
Jesień - jedna z czterech podstawowych pór roku w przyrodzie w strefie klimatu
umiarkowanego. Charakteryzuje się umiarkowanymi temperaturami powietrza
z malejącą średnią dobową oraz najwyższym w skali roku opadem atmosferycznym.
W świecie roślin i zwierząt jest to okres gromadzenia zapasów przed kolejną zimą.
Na przełomie lata i jesieni część zwierząt przenosi się do cieplejszych stref
klimatycznych. Jesienią liście drzew zmieniają kolor, by w końcu opaść przed zimą,
a najgrubsze części zielone roślin ulegają zdrewnieniu. Rośliny wieloletnie gromadzą
substancje zapasowe w korzeniach, a jednoroczne usychają, starając się przedtem
różnymi metodami doprowadzić do rozproszenia nasion. Za jesień klimatyczną
przyjmuje się okres roku (następujący po lecie), w którym średnie dobowe
temperatury powietrza wahają się pomiędzy 15 a 5 °C. Zasadniczo po jesieni
następuje zima, jednak pomiędzy tymi okresami znajduje się klimatyczny etap
przejściowy - przedzimie. Dla półkuli południowej wszystkie opisane daty i zjawiska
są przesunięte o pół roku. Za miesiące jesienne: na półkuli północnej
uznaje się wrzesień, październik i listopad, a na południowej marzec,
kwiecień i maj.
Dlaczego jesienią liście zmieniają barwę? Zielony barwnik liści
powstaje w wyniku działania promieni słonecznych. Gdy zbliża się zima
i słońce świeci krócej, powstaje go dużo mniej. Wówczas główną rolę
w tworzeniu barwy liścia zaczynają odgrywać inne barwniki, np., żółte lub
pomarańczowe.
Dlaczego drzewa zrzucają liście? Drzewa zrzucają liście, aby nie tracić przez nie
wody w czasie zimy. Sygnałem do zrzucenia liści jest dla drzew długość dnia. Gdy
jesienią dni stają się krótsze, między liściem a gałązką drzewa tworzy się przegroda,
która sprawia, że do liścia przestaje dopływać woda. Liść usycha i przy podmuchu
wiatru odpada od gałęzi.
Dlaczego ptaki odlatują na zimę do ciepłych krajów? Główną przyczyną ptasich
odlotów jest brak możliwości zdobycia pokarmu. Owady czy pająki, którymi żywi się
wiele ptaków, na czas zimy ukrywają się w swoje kryjówki. Brakuje także nasion
i owoców. Dlatego tak ważne jest dokarmianie tych ptaków, które zostają w Polsce.
Skąd ptaki wiedzą, ze czas już odlatywać do ciepłych krajów? Na decyzje
o terminie odlotu ptaków wpływa brak możliwości zdobywania pokarmu i niska
temperatura powietrza. Jednak największą rolę odgrywa najprawdopodobniej
długość dnia. Im bliżej zimy, tym dni staja się krótsze. Zmiany te ptaki odczytują
podobnie, jak my kalendarz. Czekajmy więc na wiosnę, a kiedy zaczną się pojawiać
zielone listki na drzewach, wtedy i ptaki do nas powrócą. Oby do wiosny!
Jak zwierzęta przygotowują się do nadejścia zimy i braku pożywienia w lesie?
Sójka podobnie jak wiewiórka, zbiera żołędzie i bukiew (owoce buku). Ryjówka
zwiększa masę ciała przed zapadnięciem w sen zimowy: poluje na owady, na
przykład: pluskwiaki i tarczówki. Sama kryje się w warstwie liści przed polującymi na
nią drapieżnikami - lisem i dzikiem. Ten ostatni przeżywa ziemię, wykopując za
pomocą swych długich kłów i ryja opadłe na ziemię żołędzie. Jelenie i sarny muszą
żywić się korą i porostami. We wrześniu i październiku las aż drży w posadach od
ryku jeleni i dźwięku uderzających o siebie poroży. Ogromne samce walczą w porze
godowej o zdobycie stada łań. Natomiast dużo mniejsze kozły sarny zrzucają w tym
okresie poroże.
Co to jest sen zimowy? Sen zimowy jest stanem głębokiego uśpienia wielu ssaków,
a nawet niektórych ptaków w rejonach gdzie panuje ostra zima. W ten sposób sama
natura skutecznie przeciwdziała naturalnemu brakowi pożywienia podczas zimnej
pory roku.
13
Jak ludzie przygotowują się do jesieni? Jesień jest czasem przygotowania do
kolejnej pory roku – zimy. Ludzie przygotowują domowe zaprawy – dżemy, kompoty,
buraczki. Kiszą ogórki i suszą grzyby.
A co z pogodą? W odróżnieniu od pory letniej, jesienią trzeba też dość
często nosić ze sobą parasol. Deszcz pada z chmur, gdy zwarte w nich kropelki
wody zaczynają się ze sobą łączyć. Spadną na ziemię w postaci deszczu, gdy staną
się duże i ciężkie. Podczas kolejnej pory roku (zima) kropelki te będą zamarzać,
zmieniać się w kryształki lodu i spadać w postaci płatków śniegu.
Co to jest „polska, złota jesień”? Złota polska jesień jest jedną najpiękniejszych
pór roku. Kwitną dalie, astry, mieczyki, cynie i róże. Od wybrzeża po wysokie góry
napotkać można wrzosy, które dały nazwę pierwszemu miesiącowi jesieni.
Niepozorne krzaczki są o tej porze roku obsypane kwiatkami w różnych odcieniach
fioletu, a wśród nich można niekiedy dojrzeć rude rydze albo intensywnie czerwone
muchomory. W ciepłe południe wrzosy pachną, wabią pszczoły. W sadach
dojrzewają jabłka, gruszki i śliwki. Trwa zbiór warzyw - czerwonych pomidorów,
pomarańczowej marchewki i dyni, złocistej cebuli, żółtej fasoli, zielonej i czerwonej
kapusty, fioletowych bakłażanów. Świat ogarnia burza kolorów. Jest ciepło
i słonecznie.
Co to jest „babie lato”? Nici pajęcze, które w pogodne dni jesienne unoszą się
w powietrzu. Na tych cienkich nitkach pająki, które je uprzędły, przenoszą się na
większe odległości osiągając przy tym niekiedy znaczny pułap (nawet do stratosfery).
Wędrówki mają związek z szukaniem schronienia na zimę. Wg niektórych osób
termin ten pochodzi z bardzo dawnych staropolskich czasów, gdy sądzono, ze to
kobiece włosy unoszą się w powietrzu. Stąd „babie” lato, gdy kobiety rozczesywały
włosy na ciepłym, jesiennym wietrze, który unosił je w dal.
Agnieszka Olejnik
Źródło:
http://lajt.onet.pl/encyklopedia/67190,haslo.html
KOFLIKTY WŚRÓD DZIECI
Konflikty międzyludzkie są zjawiskiem powszechnym. Można powiedzieć, że
niemalże codziennie jesteśmy świadkami konfliktu lub sami w nim uczestniczymy.
My, dorośli, często nie potrafimy poradzić sobie w sytuacjach trudnych, denerwujemy
się, a co dopiero dzieci, których działanie w wieku przedszkolnym cechuje
impulsywność i gwałtowność. Konflikty w grupie rówieśniczej zdarzają się każdego
dnia. Sygnałem jest krzyk, płacz lub skarga. Rolą dorosłego jest umiejętne
załagodzenie nieporozumienia, upomnienie lub jeśli sytuacja tego wymaga,
zastosowanie kary. J. Dudzińska wyróżnia dwie podstawowe grupy konfliktów:
wybuchające nagle, gwałtowne oraz narastające powoli. Różni je to, że w pierwszym
przypadku przyczyn należy szukać w zewnętrznych okolicznościach, natomiast
w drugim – w motywacji zachowania dziecka. Bez względu na rodzaj konfliktu, jego
przebieg jest najczęściej podobny: faza wejścia w konflikt, faza przebiegu konfliktu,
faza wyjścia z konfliktu. Zazwyczaj najtrudniejszą dla dzieci, ale również
najważniejszą społecznie, jest faza wyjścia z konfliktu. Dzieciom trudno jest przyznać
się do winy i przeprosić, często wymaga to czasu i rozmów. Należy jednak pamiętać,
że to niezwykle ważny etap i przekonywać, że chowanie urazy niczemu nie służy.
Spory wśród najmłodszych dotyczą najczęściej: zabawek przedszkolnych, zabawek
przyniesionych z domu, przestrzegania reguł gier i zabaw. Konflikty o zabawki
przedszkolne nie wynikają z małej ilości zabawek, ale z chęci uzyskania tego
samego przedmiotu. Wiąże się to z charakterystyczną do wielu przedszkolnego
skłonnością do naśladownictwa oraz wpływem przykładu. Jeśli chodzi o zatargi
14
o zabawki przyniesione z domu mogą one trwać dłużej i cechować się bardziej wrogą
postawą dzieci. Wynika to ze świadomości, że zabawkę przedszkolną traci się na
chwilę, natomiast o osobistą istnieje obawa, że już nigdy nie wróci. Trzecia grupa
konfliktów odnosi się do trudności w panowaniu nad swoimi pragnieniami oraz
dostosowaniu ich do pragnień i dążeń innych dzieci, co powoduje problemy we
współdziałaniu. Większość dzieci dąży w zabawie do przyjęcia roli ważniejszej,
ponieważ daje to możliwość większego działania i „rządzenia”. Konflikt to zawsze
sytuacja stresowa dla wszystkich stron. Dzieci w wieku przedszkolnym najczęściej
nie są w stanie same rozwiązać zaistniałego sporu, dlatego rodzic i nauczyciel stają
się mediatorami. Wyjaśnienie i załagodzenie zdarzenia to często nie lada wyzwanie.
Thomas Gordon proponuje stosowanie „metody bez tracenia”. Osoby uczestniczące
w konflikcie starają się go wspólnie rozwiązać. Autor wyróżnia 6 kroków znalezienia
rozwiązania:
 zdefiniowanie problemu,
 wyliczenie możliwych, proponowanych rozwiązań,
 ocena tych rozwiązań,
 wybór rozwiązania zadowalającego,
 ustalenie sposobów zastosowania rozwiązań,
 ponowna ocena zastosowanych rozwiązań i otrzymanych wyników.
Metoda ta wzbudza troskę o potrzeby innych, budzi wzajemne zaufanie a przez to
sprzyja nawiązywaniu pozytywnych relacji społecznych. Stosując tą metodę
rozwijamy u dzieci odpowiedzialność nie tylko za swoje postępowanie, ale także za
los drugiego człowieka, budzimy empatię i uczymy odczuwać potrzeby innych.
Warto zwrócić uwagę także na terapeutyczną funkcję rysowania i malowania.
Dziecko koncentrując się na zadaniu zapomina o przeżywanym konflikcie i stresie
z nim związanym. Jednocześnie może przelać na papier uczucia i emocje, które mu
towarzyszą w danym momencie, co sprzyja zmniejszeniu napięcia.
Nieporozumienia wśród dzieci są nieuniknione. Szczególnie w przedszkolu
sprzyjają temu różne temperamenty dzieci, przyzwyczajenia wyniesione z domu.
Wpływa na to też stres związany z podporządkowaniem się regułom i zasadom
obowiązującym w grupie. Zadaniem dorosłych jest wspomóc dzieci w rozpoznawaniu
swoich emocji oraz radzeniu sobie z nimi. Im prędzej zostaną dostrzeżone problemy
z zachowaniami niepożądanymi, tym wcześniej uda się zareagować i je
wyeliminować. Pamiętajmy, że najwięcej korzyści osiągną dzieci, gdy same znajdą
rozwiązanie konfliktu. Da im to poczucie dumy oraz nauczy odpowiedzialności za
swoje postępowanie.
Anna Rusinek
Źródło:
Gordon Thomas: Wychowanie bez porażek w praktyce: jak rozwiązywać konflikty z dziećmi?
Wyd. VIII, "Pax", Warszawa 2004.
Birch A., Malim T. Psychologia rozwojowa w zarysie, Wyd. PWN, Warszawa 1995.
15
SAMODZIELNOŚĆ PRZEDSZKOLAKA
"Nie idź za mną, bo nie umiem prowadzić.
Nie idź przede mną, bo mogę za Tobą nie nadążyć.
Idź po prostu obok mnie i bądź moim przyjacielem."
Albert Camus
Samodzielność to cecha, którą rodzice i opiekunowie chcą (i powinni) jak
najszybciej utrwalić u swoich podopiecznych. Dziecko samodzielne to dziecko
odpowiedzialne, pewne siebie i docenianie przez otoczenie dorosłych. Im szybciej
rozpocznie się kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych
i kulturalnych, tym większe szanse na zapewnienie mu warunków do harmonijnego
rozwoju. Już u przedszkolaków można zaobserwować trzy rodzaje samodzielności:
samodzielność praktyczna, czyli taka która pozwala na samodzielne poradzenie
sobie z zadaniami porządkowymi i samoobsługowymi; samodzielność umysłowa,
która polega na umiejętności podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów
podczas zabawy i nauki; samodzielność społeczna, czyli umiejętność współdziałania
z rówieśnikami i opiekunami, porozumiewania się z nimi oraz barania
odpowiedzialności za podejmowane decyzje społeczne.
Poziomy rozwoju wszystkich typów samodzielności różnią się u dzieci, co może
być spowodowane m.in.: różnicami płciowymi, różnymi doświadczeniami
wynikającymi ze stylów wychowawczych rodziców, zaburzeniami napięcia
mięśniowego oraz motoryki małej i dużej. Najważniejsze, żeby podczas planowania
działań mających na celu usamodzielnienie się dziecka, brać pod uwagę jego
potrzeby i możliwości, które są różne na poszczególnych etapach rozwoju. Poniżej
przedstawiona zostanie lista podstawowych umiejętności z zakresu samodzielności,
którymi powinien charakteryzować się przedszkolak w zależności od wieku.
Co potrafi trzylatek? W zakresie kształtowania nawyków higienicznych: rozpoznaje
przybory i przedmioty służące do wykonywania czynności higienicznych; wykonuje
prawidłowo podstawowe czynności higieniczne; podciąga rękawy przed myciem rąk;
myje zęby, używając szczoteczki i pasty do zębów; wie, że należy się myć, i bez
protestów poddaje się takim zabiegom, jak kąpiel czy czesanie; zna kolejne
czynności wykonywane podczas załatwiania potrzeb fizjologicznych, samodzielnie
zdejmuje i podciąga ubranie; potrafi korzystać z papieru toaletowego; pamięta
o spuszczaniu wody; wie, że po skorzystaniu z toalety należy umyć ręce; umie
korzystać z chusteczek higienicznych. W zakresie wykonywania czynności
samoobsługowych: potrafi jeść łyżką i pić z kubka; spożywa posiłek przy stole,
zachowując czystość w miejscu jedzenia; nie bawi się zabawkami w trakcie jedzenia;
nie oblizuje talerzy; nie „rozkłada się” na stole i nie opiera głowy na rękach; korzysta
po posiłku z serwetek; zgłasza potrzeby fizjologiczne i samodzielnie korzysta
z toalety; nakłada samodzielnie niektóre elementy ubrania; wie, że należy nałożyć je
we właściwej kolejności, np. sweterek na koszulkę, a nie odwrotnie;
potrafi wkładać kapcie; informuje o napotykanych trudnościach podczas
wykonywania czynności i prosi o pomoc. W zakresie przyzwyczajania do
utrzymywania w porządku rzeczy i otoczenia: odkłada zabawki na ich stałe miejsce;
uczestniczy we wspólnym porządkowaniu zabawek w sali; pomaga w układaniu
swoich rzeczy w domu i w przedszkolu; wyrzuca papierki i inne śmieci do kosza.
Co potrafi czterolatek? W zakresie kształtowania nawyków higienicznych: korzysta
prawidłowo z przyborów podczas wykonywania czynności higienicznych; myje
samodzielnie ręce zgodnie z kolejnymi etapami tej czynności; przestrzega zasady
mycia rąk przed każdym posiłkiem; potrafi poprawnie umyć zęby; wie, że konieczne
jest codzienne mycie całego ciała; próbuje samodzielnie się czesać; rozumie, że
16
trzeba myć ręce po skorzystaniu z toalety; używa chusteczek higienicznych w razie
potrzeby. W zakresie wykonywania czynności samoobsługowych: pomaga
w nakrywaniu do stołu i sprzątaniu po posiłku; umie w spokoju zjeść posiłek przy
stole; pamięta o cichym odstawianiu krzesełek; wie, że nie należy głośno rozmawiać;
nie opiera się łokciami i nie odwraca; posługuje się w trakcie jedzenia łyżką
i widelcem; wykonuje prawidłowo czynności samoobsługowe w toalecie; korzysta
z urządzeń sanitarnych w sposób właściwy; zna i stosuje kolejność przy wkładaniu
ubrania; umie samodzielnie nałożyć piżamę przed leżakowaniem, zdjąć ją i złożyć po
odpoczynku; odkłada ubrania na wyznaczone miejsce, np. w szatni; próbuje odpinać
i zapinać guziki; wie, że należy pilnować rzeczy osobistych, a w razie potrzeby
przekazuje je pod opiekę osobom dorosłym. W zakresie przyzwyczajania do
utrzymywania w porządku rzeczy i otoczenia: przestrzega ustalonych zasad
korzystania z zabawek; wie, że trzeba szanować wspólne zabawki; porządkuje
zabawki po skończonej zabawie; dba o wykonane przez siebie prace, starannie
chowając je w ustalonym miejscu; pomaga w sprzątaniu: zabawek w sali, miejsca
pracy po zajęciach plastycznych, swojego pokoju w domu.
Co potrafi pięciolatek? W zakresie kształtowania nawyków higienicznych: rozumie
zasady korzystania z osobistych przyborów toaletowych; myje zęby systematycznie;
rozumie konieczność mycia rąk przed każdym posiłkiem; korzysta samodzielnie
i prawidłowo z urządzeń sanitarnych; myje ręce za każdym razem po skorzystaniu
z toalety; dba o czystość osobistą, wykonując codziennie takie czynności, jak kąpiel
czy czesanie; umie poprawnie umyć się i wytrzeć; zwraca uwagę na estetykę
swojego wyglądu. W zakresie wykonywania czynności samoobsługowych: stosuje
zasadę kulturalnego zachowania się przy stole w trakcie spożywania posiłków; umie
przyjąć właściwą pozycję przy stole; zachowuje się spokojnie i nie prowadzi głośnych
rozmów; nie ogląda książek podczas jedzenia; nie rozmawia z „pełną buzią”;
posługuje się sztućcami, jedząc posiłki; potrafi nakryć do stołu i sprzątnąć po posiłku;
pamięta o załatwianiu potrzeb fizjologicznych w określonych porach, np. przed
wyjściem na dwór; samodzielnie ubiera się i rozbiera; potrafi zawiązać sznurowadła,
zapiąć guziki i klamerki, zasunąć zamek błyskawiczny; składa ubrania i odkłada na
ustalone miejsce; dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie lub kradzież;
pilnuje rzeczy osobistych w czasie wycieczek i spacerów. W zakresie
przyzwyczajania do utrzymywania w porządku rzeczy i otoczenia: szanuje wspólne
zabawki i odkłada je na wyznaczone miejsce; utrzymuje porządek w szafkach
(półkach) indywidualnych; zachowuje porządek
w miejscu pracy w czasie wykonywanych zadań;
dba o wygląd swojej sali; stara się planować
czynności porządkowe; utrzymuje porządek
w swoim otoczeniu, np. układa zabawki i książki
w domu. Kształtowanie, rozwijanie i doskonalenie
samodzielności u dzieci, to długi i wymagający
pracy zarówno od rodziców, jak i nauczycieli
proces. Warto jednak poświęcić temu obszarowi
dużo czasu, uwagi i konsekwencji, aby wychować mądrego, odpowiedzialnego
i niezależnego człowieka. Bez pomocy dorosłego dziecko nie poradzi sobie
w osiągnięciu samodzielności w każdym jej wymiarze, jednak pomoc ta powinna być
przemyślana i racjonalna. Oto kilka wskazówek ułatwiających to zadanie:
organizuj jak najwięcej sytuacji, w których dziecko samo może wykonywać
podstawowe czynności samoobsługowe (pamiętaj jednak, żeby zagospodarować
wtedy więcej czasu - dziecko mniej sprawniej je, ubiera się, myje samo); pokazuj
dziecku na sobie po kolei czynności niezbędne do samodzielnych działań - w wieku
przedszkolnym dzieci dużo uczą się poprzez naśladownictwo; doceniaj i chwal nawet
najmniejsze sukcesy dziecka, a także samą chęć wykonania zadania, mimo że
mogło się nie udać do końca; czytaj dziecku bajki, opowiadania, wiersze, w których
17
bohaterowie są samodzielni i z którymi dziecko może się utożsamić; ucz wyliczanek i
rymowanek pozwalających zapamiętać kolejność wykonywanych czynności
samoobsługowych i higienicznych; zorganizowanie przestrzeni domu tak, by dziecko
samo mogło wykonywać pewne czynności (stołeczek przy zlewie, niskie półki dla
dziecka itp.); na koniec najważniejsze - nie wyręczaj, bo dziecko przyzwyczai się, że
mama/tata i tak to za niego zrobią, więc nie musi się wysilać, ale też nie zostawiaj
dziecka samemu sobie - bądź jego partnerem, towarzyszem w trakcie odkrywania i
uczenia się, a na pewno osiągnie więcej.
Powodzenia!
Adrianna Cudak
Źródło:
Kopała, Tokarska , Zanim będę uczniem. Program wychowania przedszkolnego, Warszawa: Edukacja Polska
2011.
Mazlish E, Faber A., Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Poznań:
Wydawnictwo Media, Rodzina 2001.
Obuchowska, I., Kochać i rozumieć. Część pierwsza. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina 1996.
Schaffer, H. R., Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2005.
Vasta, R, Haith, M. M., Miller, S. C., Psychologia dziecka. Warszawa: WS i P1995.
DLACZEGO SŁUCH JEST WAŻNY W ROZWOJU DZIECI?
Zdolność słyszenia w procesie rozwoju dzieci jest niezwykle istotna, ponieważ
umożliwia im rozpoznawanie głosów, naśladowanie dźwięków, stymulując w ten
sposób rozwój mowy i myślenia, pomaga w rozpoznawaniu sygnałów
o niebezpieczeństwie, komunikowaniu się, rozwija umiejętności społeczne, a także
odgrywa istotną rolę w kształtowaniu się zachowań i osobowości dziecka. Istnieje
wiele przyczyn niedosłuchu u nowonarodzonych dzieci, w tym urazy okołoporodowe,
choroby przebyte przez matkę w czasie ciąży, a także czynniki genetyczne.
Problemy ze słuchem mogą rozwinąć się w dzieciństwa (infekcje ucha środkowego,
stosowanie niektórych antybiotyków, urazy akustyczne – wybuch petardy,
wrzaśnięcie wprost do ucha, hałas). Długotrwałe narażenie na hałas o dużym
natężeniu może spowodować ubytek słuchu, który może przekształcić się w trwały
niedosłuch. W wyniku takiego osłabienia słuchu zachowanie dziecka i jego zdolność
do nauki pogarsza się, zwłaszcza w pierwszych latach nauki przedszkolnej i szkolnej.
Rozwój mowy dziecka
3.- 4. miesiąc życia płodowego - obserwacja rozwoju płodu wykazuje, że
podstawowe organy konieczne do zaistnienia mowy kształtują się w tym okresie. Już
wtedy rozpoczynają pracę mięśnie oddechowe, fonacyjne i ssania, ukształtowane są
i rozpoczynają pracę struny głosowe. Do prawidłowego rozwoju mowy istotne
znaczenie mają narządy żucia: szczęki, zęby, wargi, policzki, język. W okresie
płodowym są one wyjątkowo narażone na działanie czynników uszkadzających.
Najczęściej bywa to nieprawidłowe ułożenie płodu, urazy zewnętrzne, których
doznaje matka, niedobór witamin, nadmiar promieniowania, złe warunki bytowe,
stresy ciężarnej. Duży wpływ mają przebyte do 3 miesiąca życia płodowego choroby
wirusowe matki. Najciężej znoszone są: różyczka, grypa, Odra, ospa, choroba
Heinego-Medina, zakaźna żółtaczka. Nieprawidłowości w budowie narządów
artykulacyjnych występujące w późniejszym okresie życia mogą być spowodowane
krzywicą, próchnicą, stanami zapalnymi uszu, dziąseł. Największa grupa zaburzeń
w obrębie narządów artykulacyjnych powstaje w wyniku niewłaściwego
postępowania z niemowlęciem, tzn. układanie dziecka w niewłaściwej pozycji
w czasie snu i karmienia, nieprawidłowe połykanie i żucie, oddychanie przez usta,
zbyt długie ssanie smoczka i karmienie butelką, podawanie pustego smoczka między
karmieniami, nagryzanie warg, języka, policzków. Prawidłowemu rozwojowi
narządów artykulacyjnych sprzyjają karmienie niemowląt piersią, poziome ułożenie
kręgosłupa z lekko uniesioną głową w czasie snu, niemal pionowa pozycja ciała
18
w trakcie karmienia sztucznego. Proces rozwoju mowy przebiega pewnymi etapami
i trwa kilka lat. Pierwszym sposobem komunikowania się dziecka jest krzyk po
urodzeniu. Krzyk ten jest sygnałem, że dziecko żyje, posiada sprawnie funkcjonujący
aparat oddechowy i że działają wiązadła głosowe. Po urodzeniu krzyk jest przez kilka
następnych miesięcy sposobem porozumiewania się, a nawet pewnej manipulacji.
Dziecko sygnalizuje nim: głód, ból, mokro, zimno. Krzyk jest pewnym rodzajem
ćwiczeń oddechowych.
2 – 4 miesiąc życia - pojawia się nowa forma kontaktu - głużenie. Dziecko zaczyna
wydawać specyficzne dźwięki, niekiedy bardzo trudne artykulacyjnie. Dźwięki te są
odruchem bezwarunkowym. Głużą dzieci słyszące, jak i, niedosłyszące, niesłyszące.
U tych ostatnich głużenie jednak stopniowo zanika i nie pojawia się kolejny etap
kształtowania mowy- gaworzenie.
Od 5. do 7. miesiąca życia - gaworzenie- jest początkowo naśladowaniem dźwięków
wydawanych przez samo dziecko. Potem dziecko wychwytuje dźwięki zasłyszane
z otoczenia, powtarza je, bawi się nimi. Gaworzenie jest ćwiczeniem słuchu,
narządów artykulacyjnych i spostrzegawczości. Nie ma jeszcze łączności z mową.
Pomimo wymawiania przez dziecko całych zespołów sylab nie mają one żadnego
określonego znaczenia. W okresie gaworzenia dziecko wyraźnie reaguje na mowę.
Potrafi wychwycić melodię, rytm, intonację. Rozpoznaje nastroje najbliższych osób,
niepokój, smutek, gniew, radość. Pod koniec gaworzenia pojawia się zjawisko
powtarzania własnych i zasłyszanych dźwięków, dźwięków nawet słów, tuż po ich
usłyszeniu. Jest to zjawisko echolalii fizjologicznej.
Pierwsze słowa wypowiedziane ze zrozumieniem pojawiają się z końcem pierwszego
roku życia. Składają się z „ wypracowanych” w okresie głużenia i gaworzenia sylab: ma, -ta, -ba, -la. Rozumienie mowy wyprzedza jej formę czynną. Roczne dziecko
mało mówi, ale bardzo dużo rozumie.
Drugi rok życia to okres tworzenia wyrazu - w tym okresie opanowuje wszystkie
samogłoski ( oprócz ą i ę) i sporo spółgłosek: m, t, b, k, d, czasem ś, ć. Brakujące
głoski zastępuje znanymi, np. sylaba pa oznacza- do widzenia, chodźmy, chcę iść
itp. Jest to też okres naśladowania przez dziecko dźwięków wydawanych przez
interesujące obiekty, np. krowa- muu itd. Jest to zjawisko dźwiękonaśladownictwa,
albo onomatopei. Pod koniec drugiego roku życia dziecko operuje kilkudziesięcioma
poprawnie wyartykułowanymi wyrazami i niezliczoną liczbą zastępczych. Dwulatek
bardzo dużo rozumie, a nawet zaczyna odróżniać wyraz wymówiony poprawnie od
niepoprawnego. Zaczyna budować zdania. Początkowo są to zdania dwu wyrazowe.
Między drugim, a trzecim rokiem życia dziecka następuje kolejny etap kształtowania
się mowy, a mianowicie okres zdań. Następuje w nim najbardziej gwałtowny rozwój
słownictwa. Dwulatek w ciągu roku opanowuje około 1000 słów. Pojawia się wiele
nowych głosek. Następują próby łączenia dwu, a nawet więcej wyrazów. Wypowiedzi
maja swoistą gramatykę i fantazyjne połączenia dźwiękowe. Dziecko wie już, jak
powinna brzmieć wypowiedź, ale nie potrafi jeszcze jej wyartykułować. Brak
zrozumienia u dorosłych wywołuje niezadowolenie, złość, a nawet agresję.
Dziecko 3 – letnie: Rozumie to, co do niego mówimy i wykonuje proste polecenia
typu: podnieś klocek, podaj piłkę itp. Pytany podaje swoje imię. Próbuje wykonywać
codzienne czynności wg podanych instrukcji. Wypowiada kilkuwyrazowe zdania,
mówi chętnie i dużo (używa około 1000 słów). Zadaje pytania (nie zawsze są one
jasno sprecyzowane). Powinno wymawiać prawidłowo: wszystkie samogłoski,
spółgłoski (p, b, m, f, w, t, d, n, ś, ź, ć, dź, ń, k, ch, j, ł). Jeżeli dziecko nie mówi, nie
jest zainteresowane otoczeniem, nie rozumie prostych poleceń, nie wymawia
wymienionych głosek lub mówi z językiem między zębami warto zgłosić się do
logopedy.
Dziecko 4 – letnie: Rozumie i wykonuje nasze polecenia. Rozpoznaje i nazywa
podstawowe kolory. Pytany odpowiada, co robi. Odpowiada na pytania: dlaczego?
Potrafi mówić o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości (czasem myli określenia np.
19
jutro byłem u babci). Jest zaciekawiony poprawnością językową, choć w jego mowie
zdarzają się niepoprawne konstrukcje wypowiedzi. Zadaje bardzo dużo pytań (po co?
dlaczego? jakie?). Używa około 1500 słów. Stosuje neologizmy dziecięce, gdy nie
pamięta lub nie zna nazw przedmiotów. Powinno wymawiać prawidłowo: wszystkie
samogłoski, spółgłoski (p, b, m, f, w, t, d, n, ś, ź, ć, dź, ń, k, ch, j, ł, s, z, c, dz). Głoski sz,
ż, cz, dż mogą być wymawiane jako s, z, c, dz. Nie zachęcamy dziecka do wymowy
głoski r, ponieważ będzie mówiło ją w sposób nieprawidłowy. Jeżeli dziecko nie rozumie
poleceń, nie tworzy prostych zdań. Mówi z językiem miedzy zębami, nie realizuje głosek
przewidzianych w tym wieku lub je zniekształca warto zgłosić się do logopedy.
Dziecko 5 – letnie: Stosuje wypowiedzi wielozdaniowe, opowiada zdarzenia, opisuje
przedmioty, używa różnych przyimków. Uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności
przyczynowo – skutkowe. Potrafi wyjaśnić znaczenie słów. Używa ponad 2000 słów.
Dokonuje autokorekty, powoli znikają nieprawidłowości gramatyczne. Głoskę r może
wymawiać jako l, a głoski sz, ż, cz, dż może wymawiać jako s, z, c, dz. Pojawiają się
głoski sz, ż, cz, dż oraz głoska r. Jeżeli dziecko nie wymawia poprawnie powyższych
głosek, ma ubogi słownik, z trudem buduje zdania i robi częste błędy gramatyczne
i fleksyjne należy zgłosić się do logopedy.
Dziecko 6 – letnie: Stosuje wypowiedzi wielozdaniowe, opowiada zdarzenia, opisuje
przedmioty, używa różnych przyimków. Uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności
przyczynowo – skutkowe. Ma bogaty słownik czynny i bierny. Głoski najtrudniejsze
powinny być już opanowane. Zdarzają się jeszcze kłopoty z wymową głosek sz, ż, cz,
dż, r) oraz redukcje grup spółgłoskowych.
Gdy rozwój mowy dziecka przebiega nieprawidłowo, jest opóźniony zbadanie słuchu
dziecka pomaga w ustaleniu przyczyn opóźnień, w diagnozie i w prowadzeniu terapii
logopedycznej. Nasze przedszkole w trosce o harmonijny rozwój dzieci cyklicznie
przeprowadza profilaktyczne badania słuchu. Od 01.10 do 08.10.2014 zostały
wykonane badania słuchu wszystkich dzieci 6 – i, 5 – letnich, a wiosną 2015
wykonane będą kolejne badania słuchu u dzieci 4 – letnich. Im wcześniej zostanie
ubytek słuchu zdiagnozowany u dziecka i skorygowany za pomocą aparatów
słuchowych, tym większa szansa na normalne dzieciństwo i dalszy jego rozwój.
Małgorzata Frącek
KĄCIK PYCHOTKA- SMAKOTKA
Ciasto marchewkowe
Składniki: 6 średnich marchewek (zetrzeć na grubych oczkach), 2 szklanki mąki,
1 i 1/4 szklanki cukru, 4 jajka, 1 szklanka oleju, 1 łyżeczka sody,1 łyżeczka cynamonu,
(wg uznania można dodać pokruszone orzechy włoskie ok. 1 szklanka).
Przygotowanie: Wszystkie składniki wymieszać, przełożyć na blaszkę i piec ok. 45 minut w
temperaturze 180 st. Po wystudzeniu ciasta posypać cukrem pudrem.
Smacznego;) Mirosława Czajczyńska
Przepis na domowy chleb (pieczony przez dzieci z grupy 1A)
Składniki na dwa bochenki:1kg mąki krupczatki, 6 łyżek siemienia lnianego, 6 łyżek
łuskanego słonecznika, 1 szklanka otrąb pszennych lub żytnich, 3 łyżki sezamu, 2 łyżki
pestek dyni, 1,5 łyżki płatków owsianych, 1,5 łyżki soli, 3 łyżki cukru, 6dkg świeżych drożdży,
1 litr letniej wody.
Przygotowanie: Przygotowujemy letnią wodę. Wkruszamy drożdże, mieszamy. Do miski
wsypujemy mąkę, ziarna, sól, cukier. Wlewamy wodę z drożdżami. Wyrabiamy luźne ciasto.
Odstawiamy do wyrośnięcia na 20 minut. Wyrabiamy. Przekładamy do natłuszczonych
foremek. Odstawiamy ponownie do wyrośnięcia. Pieczemy godzinę w 180 st.
Smacznego;) Dzieci z 1A z wychowawczyniami Martą Miś i Dorotą Kuleszą
TĘCZOWE WIADOMOŚCI zredagowała Dorota Skórska,
Druk: siedem cztery,ul. Kluczborska 26B, Wrocław
20