Cholesterol a ryzyko sercowo-naczyniowe

Cholesterol a ryzyko sercowo-naczyniowe

Cholesterol a ryzyko
sercowo-naczyniowe
Żywność dla zdrowia
alergicznych, w tym astmy - zmniejszoną stymulacją antygenową. Kalliomaki i wsp. (2007) wykazali, że podawanie Lactobacillus rhamnosus GG kobietom ciężarnym, pochodzącym
z rodzin obciążonych atopią i ich dzieciom karmionym piersią,
zmniejszyło o 50% występowanie AZS i alergiczne zapalenie
spojówek. Po 4 latach u dzieci otrzymujących Lactobacillus
GG częstość występowania AZS była nadal znacznie niższa.
Trzeci etap tych długofalowych badań randomizowanych
(Kalliomaki i wsp.,2007) kontynuowany u dzieci z rodzin
atopowych do siódmego roku życia,. z końcowym 73% ich
udziałem, wykazał dalsze zmniejszenie ryzyka występowania AZS (przy dodatnich testach skórnych). Tego efektu nie
potwierdzono w alergicznym nieżycie nosa (ANN) i astmie.
Podobne korzystne wyniki u dzieci z AZS uzyskali inni autorzy
(Taylor i wsp, 2007; Abrahamson i wsp., 2007).
Podobnie zmniejszenie ryzyka wystąpienia AZS (wyłącznie)
u dzieci do drugiego roku życia z rodzin obciążonych atopią
wykazali Kukkonen i wsp. (2007) oraz Moro i wsp. (2006),
którzy stosowali probiotyki i galaktooligosacharydy u dzieci
w pierwszym półroczu życia. U dzieci z AZS i cechami atopii
podawanie Lactobacillus rhamnosus GG w dawce powyżej
1010 w innym badaniu (Pessi i wsp.,2000) okazało się również bardzo korzystne, co znalazło wyraz w zwiększonej
aktywności Il-10. W badaniach przeprowadzonych u 511
zdrowych dzieci fińskich w wieku 1 – 6 lat uczęszczających
do żłobków i przedszkoli, które otrzymywały Lactobacillus
GG, wykazano również mniejszą częstość występowania zakażeń górnych dróg oddechowych (Hatakka i wsp., 2001),
co sugeruje celowość tego rodzaju profilaktyki.
Ochronne działanie prewencyjne probiotyków w chorobach alergicznych najprawdopodobniej uwarunkowane
jest syntezą przeciwciał IgA, stymulowaną przez limfocyty
Th1 oraz syntezą transformującego czynnika wzrostu TGFbeta, hamującego produkcję limfocytów Th2.
Mimo wielu badań potwierdzających bezpieczne przeciwzapalne i immunomodulacyjne działanie probiotyków
u człowieka, pojawiają się również sygnały o grupach
zwiększonego ryzyka, m.in. wcześniaki i stany zaburzeń
odporności (Agostoni i wsp., 2004). Rozwój zakażenia obserwowano, np. na oddziałach onkologicznych, kardiochirurgicznych i intensywnej terapii (Muszyński i wsp., 2007).
Rozwój zakażenia p.p., przy udziale Lactobacillus rhamnosus i Lactobacillus casei opisali Cannon i wsp. (2005) oraz
Salminen i wsp. (2006). W badaniach randomizowanych
z podwójnie ślepą próbą kontrolowaną placebo wykazano
także wzrost śmiertelności u chorych z ostrym zapaleniem
trzustki otrzymujących probiotyki (Besselink i wsp., 2008).
Wskazuje się również na możliwość wystąpienia niepożądanych reakcji immunologicznych lub przenoszenia oporności na antybiotyki.
Dr hab. n. med. Piotr Lipiec,
I Katedra Kardiologii Uniwersytetu
Medycznego w Łodzi
Dr n. med. Anna Kierus-Gudaj,
I Katedra Kardiologii Uniwersytetu
Medycznego w Łodzi
również bogate w triglicerydy (TGL). Aż 60-70% całkowitej ilości cholesterolu we krwi zawierają LDL-C. Są więc one
głównym celem leczenia zmniejszającego stężenie lipidów
w osoczu.
Zaskakującym może się wydawać fakt, że cholesterol dostarczany wraz z pokarmami ma zwykle niewielki wpływ
na stężenie cholesterolu w surowicy. Istnieje jednak grupa
osób nadmiernie reagujących na spożywaną jego ilość. Za
podwyższenie stężenia cholesterolu całkowitego i jego frakcji LDL odpowiedzialne są przede wszystkim tłuszcze nasycone. Ich najbogatszym źródłem jest masło, śmietana, sery,
smalec (także produkty zawierające je w swoim składzie np.
ciasta), produkty mięsne (parówki, wątróbka), krewetki oraz
produkty zawierające olej palmowy i kokosowy.
Dotychczasowe spostrzeżenia o pozytywnych efektach
działania immunomodulacyjnego i przeciwalergicznego
probiotyków wymagają potwierdzenia w kolejnych prawidłowo zaplanowanych badaniach, wykonanych w różnych
zespołach badawczych, wyłącznie w odniesieniu do pojedynczego szczepu ze ścisłym określeniem dawkowania.
Cholesterol frakcji HDL (HDL-C), pełniący rolę protekcyjną,
stanowi prawidłowo 20-30% całkowitej ilości cholesterolu w surowicy. Geny są odpowiedzialne w około 50% za
zmienność stężenia HDL-C w surowicy, w pozostałych 50%
- czynniki nabyte, takie jak: zwiększone stężenie triglicerydów w surowicy, nadwaga i otyłość, niedostateczna aktywność fizyczna, palenie papierosów, ilość spożywanych węglowodanów, cukrzyca typu 2, leki (beta-blokery, steroidy
anaboliczne, progestageny). U pacjenta, u którego na genetyczną predyspozycję do małych stężeń HDL-C nałożą się
czynniki nabyte, obserwować możemy spadki stężeń HDL-C
do bardzo małych.
Podsumowanie i wnioski
Drobnoustroje probiotyczne mają istotny udział w rozwoju
i dojrzewaniu układu limfoidalnego jelita (GALT) oraz wykazują pozytywne oddziaływanie w stanach alergii, szczególnie w atopowym zapaleniu skóry (AZS) u dzieci.
Potwierdzonego efektu terapeutycznego lub profilaktycznego jednego szczepu probiotycznego nie można przenosić na inne, wykazano bowiem znaczne zróżnicowanie ich
oddziaływania immunologicznego. Podobnie, pozytywne
wyniki uzyskane u zwierząt nie upoważniają do takiego
wnioskowania u ludzi.
Ryzyko sercowo-naczyniowe
Wprowadzenie
Pierwsze doniesienia na temat szkodliwego wpływu cholesterolu na stan układu sercowo-naczyniowego ukazały się
już na początku XX w. i pochodziły z badań nad zwierzętami [1]. Badania poświęcone znaczeniu hiperlipidemii i możliwościom jej terapii są jednak ciągle prowadzone, a każdy
rok i praktycznie każdy numer znaczącego pisma kardiologicznego przynosi jakieś nowości. Badania te są już jednak
najczęściej randomizowane, wieloośrodkowe i prowadzone
z udziałem wielu pacjentów.
Cholesterol jest lipidem niezbędnym do prawidłowego
funkcjonowania organizmu. Występuje w błonach komórkowych i jest prekursorem kwasów żółciowych oraz hormonów steroidowych. Cholesterol krąży w cząsteczkach
zwanych lipoproteinami. W osoczu pacjenta na czczo znajdują się przede wszystkim trzy główne klasy lipoprotein:
lipoproteiny o małej gęstości (LDL), lipoproteiny o dużej gęstości (HDL) i lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL).
VLDL zawierają 10-15% całkowitej ilości cholesterolu, ale są
10
Temat numeru
Podwyższony cholesterol ma bezpośredni związek z występowaniem chorób sercowo-naczyniowych (CVD) zarówno
u kobiet, jak i u mężczyzn. Metaanalizy wielu badań klinicznych dowodzą, iż wzrost stężenia LDL w surowicy łączy się
liniowo ze wzrostem ryzyka zapadnięcia na CVD. Pewne jest
też, że obniżanie cholesterolu powoduje zmniejszenie ryzyka
CVD. Spadek poziomu cholesterolu w surowicy o 10% powoduje w ciągu 5 lat redukcję ryzyka CVD o 25%, a zmniejszenie
poziomu LDL-C o 1 mmol/L powoduje zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby niedokrwiennej serca o 20%. Podwyższony
poziom triglicerydów jest związany z wyższym ryzykiem CVD,
zależność ta jednak nie jest tak silna jak w przypadku cholesterolu. Natomiast podwyższony poziom HDL-C chroni przed
narastaniem miażdżycy u chorych wysokiego ryzyka CVD.
Stężenie cholesterolu LDL (<100 mg/dl), nazywane optymalnym, wiąże się z bardzo małym ryzykiem choroby wieńcowej. Niestety miażdżyca rozwija się już wtedy, gdy stężenie LDL-C jest prawie optymalne (100-129 mg/dl). Wg
danych European Society of Cardiology największa liczba
zgonów z powodu choroby wieńcowej dotyczy pacjentów z niskim ryzykiem sercowo-naczyniowym, a więc tych
z nieznacznie przekroczonym poziomem cholesterolu LDL.
U chorych z dużym (160-189 mg/dl) i bardzo dużym
11
Żywność dla zdrowia
sercowego doprowadzi do jego znacznej i nieodwracalnej
dysfunkcji. W rozmowach z chorymi warto wspomnieć, że
1/3 chorych doznających zawału umiera w ciągu pierwszych
24 godzin, często jeszcze przed przybyciem lekarza. Zawał
często pozostawia poważne następstwa pod postacią zaburzeń rytmu serca, niestabilnej choroby wieńcowej czy
niewydolności serca. Z uwagi na coraz wcześniejszy wiek
zapadania na chorobę wieńcową jak najbardziej uzasadnione wydaje się stosowanie profilaktyki pierwotnej na jak najszerszą skalę. W profilaktyce należy jednak kłaść nacisk na
wszystkie czynniki ryzyka, nie jedynie cholesterol. Ponadto
należy pamiętać również o leczeniu innych współistniejących
chorób, jak np. nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca typu 2.
(>=190 mg/dl) stężeniem cholesterolu rozwój miażdżycy jest wyraźnie przyspieszony. Natomiast przy stężeniach
granicznie dużych (130-159 mg/dl) miażdżyca postępuje
w znaczącym tempie.
10-letnie ryzyko incydentu sercowo-naczyniowego zakończonego zgonem jest zależne od: płci, wieku, ciśnienia tętniczego skurczowego, stężenia cholesterolu całkowitego,
palenia papierosów. Niezwykle cennym narzędziem pozwalającym lekarzowi na precyzyjną odpowiedź pacjentowi na
pytanie dotyczące jego osobistego ryzyka jest tabela SCORE,
której zastosowanie jest zalecane przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne. Wytyczne wyróżniają 2 kategorie ryzyka: małe <5% i zwiększone ≥5%. Należy jednak pamiętać, że
z uwagi na regionalne różnice powinno się stosować tabelę
SCORE opracowaną dla populacji danego kraju [2].
Profilaktyka i leczenie
W celu utrzymania prawidłowych stężeń cholesterolu zalecana jest dieta bogata w tłuszcze nienasycone: oleje roślinne (oliwa z oliwek), tłuste ryby morskie (łosoś, śledź),
orzechy i awokado. Niezmiernie istotne są warzywa, owoce
i produkty wysokobłonnikowe. Istnieje ponadto grupa produktów pomagających w utrzymaniu właściwych proporcji lipidów we krwi. Pokarmy zawierające roślinne stanole
i sterole stosowane wraz z dietą ubogotłuszczową, mogą
obniżyć stężenie cholesterolu nawet o 20% [3]. Nie należy
również zapominać o redukcji masy ciała, zwiększeniu aktywności fizycznej, zaprzestaniu palenia tytoniu oraz ograniczeniu ilości spożywanego alkoholu.
Do redukcji stężenia TGL prowadzi: obniżenie masy ciała,
rezygnacja z alkoholu, zmniejszenie ilości spożywanego cukru, zwiększenie aktywności fizycznej oraz wzrost spożycia
kwasów tłuszczowych omega-3 w postaci produktów naturalnych (olej rybny) lub ich suplementacja 1g/d w postaci
kapsułki.
Nie należy czekać z wdrożeniem prewencji pierwotnej, bowiem pozwala ona na zapobiegnięcie wystąpieniu choroby
wieńcowej u osób, dla których pierwszą jej manifestacją
będzie nagły zgon sercowy lub u których zawał mięśnia
Przykładem korzyści płynących z modyfikacji stylu życia jest
Finlandia. W jednym z jej regionów - Karelii Północnej, na
przełomie lat 60 i 70-tych XX wieku, stwierdzano jedną
z największych umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca. Zmieniła się dieta (ograniczenie spożycia
tłuszczów zwierzęcych, zmniejszenie zużycia soli kuchennej, większa ilość ryb i warzyw w diecie), wiele osób rzuciło
palenie tytoniu. Efektem był znaczy spadek stężenia cholesterolu i obniżenie ciśnienia tętniczego, a w konsekwencji
zmniejszenie umieralności z powodu choroby wieńcowej
[4]. Podobnie w Polsce, spadek spożycia tłuszczu zwierzęcego i wzrost ilości zjadanych owoców spowodował po
1989 roku redukcję umieralności z powodu choroby niedokrwiennej serca i wydłużenie życia. Zmniejszyło się także
średnie stężenie cholesterolu w surowicy u mężczyzn i kobiet [4].
Pokarmy zawierające roślinne stanole i sterole stosowane wraz z dietą ubogotłuszczową, mogą obniżyć stężenie
cholesterolu nawet o 20% [3]. Nie należy również zapominać o redukcji masy ciała, zwiększeniu aktywności fizycznej, zaprzestaniu palenia tytoniu oraz ograniczeniu
ilości spożywanego alkoholu. W przypadku braku skuteczności takiego postępowania należy wdrożyć terapię statyną.
Stężenie LDL-C zależy od szacowanego ryzyka-sercowo-naczyniowego pacjenta. Jeśli szacowane według tabeli SCORE dziesięcioletnie ryzyko zgonu nie przekracza
5%, stężenie cholesterolu LDL powinno być niższe niż
115 mg/dl. Natomiast w przypadku gdy ryzyko przekracza
5%, pacjent cierpi na cukrzycę lub chorobę niedokrwienną
serca stężenie LDL powinno być niższe niż 100 mg/dl. Jako
opcję terapeutyczną u pacjentów z rozpoznaną chorobą
układu sercowo-naczyniowego lub cukrzycą uznaje się
stężenie poniżej 80 mg/dl.
Piśmiennictwo
[1] Lander PE. On the Cholesterol Content of the Tissues of Growing Rats when under various Diets.
Biochem J. 1915 Mar; 9(1):78-96.
[2] Jenkins DJA, i wsp. (2005). Direct comparison of a dietary portfolio of cholesterol lowering
foods with a statin in hypercholesterolemic participants. American Journal of Clinical Nutrition
81:380-7.
[3] SCORE - Polska. 10-letnie ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia w Polsce, w zależności od płci, wieku, skurczowego ciśnienia tętniczego, cholesterolu całkowitego i palenia papierosów. Polskie Towarzystwo Kardiologiczne. European Society of Cardiology, 2007
[4] Cybulska B. - Prewencja chorób sercowo naczyniowych - postępy 2008. Medycyna Praktyczna
2009/06, 45-53.
Mała rzecz?
Największa liczba zgonów z powodu choroby wieńcowej dotyczy pacjentów
z nieznacznie przekroczonym poziomem cholesterolu LDL
Wielki
efekt!
1 Danacol dziennie
przez 21 dni prowadz
prowadzi do obniżenia
poziomu cholesterol
cholesterolu, aż o 10%*
Danacol® jest niskotłuszczowym produktem mlecznym zawierającym 1,6 g
steroli roślinnych, które zmniejszają wchłanianie cholesterolu w przewodzie
pokarmowym przyczyniając się do obniżenia cholesterolu we krwi.
Warto go włączyć do zrównoważonej i zbilansowanej diety.
www.danacol.pl
12
* Plant sterol-enriched fermented milk enchances the attainment of LDL-cholesterol goal in hypocholesterolemic subjects. Eur.J.Nutr. 2008 Feb;47(1):32-9
13