Pension funds returns

Transkrypt

dr Dariusz Stańko, Izba Gospodarcza Towarzystw Emerytalnych
prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz, Kolegium Ekonomiczno-Społeczne, Katedra Ubezpieczenia
Społecznego, Szkoła Główna Handlowa
dr Zofia Czepulis-Rutkowska, Dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej
w Zakładzie
Ubezpieczeń Społecznych, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Maciej Zawistowski, Instytut Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego
2009 FIAP International Seminar „Investments and Payouts
in the Funded Pension Systems”, Warsaw 28-29 May 2009
Pension funds returns:
The case of Eastern
and Central Europe
Dariusz Stańko
Warsaw School of Economics
Warsaw, 28 May 2009
Plan of this presentation








purpose and range of analysis
returns until Feb 2009
impact of the financial crisis
investment policy and limits – impact on results
Sharpe ratios
accumulated returns for various cohorts
general assessment and policy recommendations
Appendix:





data
methodology
volatility of returns
gross vs net results (fees)
impact of investment of pension funds
4
1. Purpose and range of analysis

to report investment results obtained by
pension funds from the Eastern and Central Europe
as well as



to find explanations for such results
to discuss the impact of pension funds’ investment on
local capital markets
to answer the question – Have the expectations
towards funded pension systems been met?
5
1. cont. Purpose and range of analysis

subject of analysis:





mandatory pension funds in Bulgaria, Croatia, Slovakia,
Romania, Poland, Estonia
voluntary pension funds in Romania and Czech Republic
market as a whole, not individual funds
semi-gross investment results (upfront fees not
included)
time horizon: until the end of February 2009, with
accounting for 2008 financial crisis
6
2. Returns up till end of Feb 2009




all countries positive nominal accumulated
returns yet effect of financial crisis highly visible
only countries with longest maturity (CZ, POL,
CR) positive real returns – time diversification
matters
negative real returns – crises vs short maturity
(BG, SLO, RO) and conservative asset allocation
(EE, RO)
returns volatility (standard deviation) the biggest
in BG, CR, POL; 2008 year increased it
considerably
7
2. cont. Returns up till end of Feb 2009
8
2. cont. Comparison with stock
markets (as of end Feb 2009)
Country
Bulgaria
Croatia
Czech Republic (p.a.)
Slovakia funds A
Slovakia funds B
Slovakia funds C
Romania mandat.
Romania voluntary
Poland - KNF data
Poland - all funds
Poland - survived funds
period from
July 2004
Jan 2003
Jan 1998
Apr 2005
Apr 2005
Apr 2005
June 2008
Dec 2006
May 2002
June 1999
June 1999
index
SOFIX
CROBEX
PX-GLOB
SAX
SAX
SAX
BET
BET
WIG
WIG
WIG
monthly excess
value
0,727
0,429
0,543
0,588
0,642
0,842
11,027
7,943
0,553
0,718
0,724
9
3. Impact of the financial crisis
Stock market indices in the CEE countries
(nominal rates of return)
80%
63,24%
60,69%
60%
50,90%
47,96%
46,94%
40%
48,28%
44,42%
41,60%
32,02%
33,66%
28,94%
27,56%
26,54%
22,23%
22,05%
20%
9,72%
14,14%
10,39%
7,23%
0,56%
0%
-2,06%
-7,61%
Bulgaria (SOFIX)
-20%
-14,52%
-19,66%
-19,40%
-20,80%
-23,86%
-22,41%
Romania (BET)
Croatia (CROBEX)
-40%
-34,54%
Estonia (TALLIN)
Czech Repbulic (PX-GLOB)
-60%
-51,67%
-62,45%
-67,13%
-70,47%
-79,71%
Poland (WIG)
Slovakia (SAX)
-80%
2005
2006
2007
Years
2008
-51,07%
2009 (till end of Feb)
10
3. cont. Pension markets in 2008
11
4. Investment policy and limits –
impact on pension results

most of pension funds in analysed sample run
conservative investment strategy as far as stock
exposure is concerned:
Country
Index
Period from
Bulgaria
Croatia
Slovakia - fund A
Slovakia - fund B
Slovakia - fund C
Romania - mandatory
Romania - voluntary
Poland - knf
Poland - all funds
Sofix
Crobex
Sax
Sax
Sax
Bet
Bet
WIG
WIG
WIG
Jul 04
May 02
Apr 05
Apr 05
Apr 05
Jun 08
Dec 07
May 2002
June 1999
June 1999
Approx. stock
holdings in 2007
Beta
0,150
0,131
0,078
0,064
0,004
0,001
0,001
0,316
0,302
0,302
Legal stock limits
in 2007
30%
> 15%
14-20 %
11-16%
0%
10%
-
20% + 5%
30%
80%
50%
0%
50% + 5%
50% + 5%
35-40%
40% + 20%
12
5. Sharpe ratios



mostly negative for short-term rates, local bonds
and US long-term bonds if measured until end of
Feb 2009 yet...
... positive for all local bonds and for unhedged
(local currency gains) US long-term bonds
... and positive for most local short-term rates
and partly for hedged (USD gains) US long-term
bonds
if the 2008 financial crises is not accounted for
(calculation horizon until Dec 2007)
13
until end of Feb 2009
Country
Bulgaria
Croatia
Slovakia funds A
Slovakia funds B
Slovakia funds C
Romania mandat.
Romania voluntary
Poland - KNF data
Poland - all funds
Annualized Sharpe Ratios
start at
July 2004
Jan 2003
Jan 1998
Apr 2005
Apr 2005
Apr 2005
June 2008
Dec 2006
May 2002
June 1999
June 1999
until Dec 2007
Country
Bulgaria
Croatia
Slovakia funds A
Slovakia funds B
Slovakia funds C
Romania mandat.
Romania voluntary
Poland - KNF data
Poland - all funds
local short
local bonds
0,212
0,304
0,265
0,989
0,956
0,169
0,766
1,718
0,122
0,010
0,002
none
0,539
none
0,577
0,494
0,001
0,034
0,873
0,087
0,054
0,041
US long bonds
US long bonds
(hedged)
(unhedged)
0,468
0,326
0,292
0,047
none
none
0,625
0,098
0,580
0,065
0,386
0,077
0,361
3,445
0,380
0,588
0,117
0,058
0,049
0,034
0,052
0,843
Annualized Sharpe Ratios
start at
July 2004
Jan 2003
Jan 1998
Apr 2005
Apr 2005
Apr 2005
June 2008
Dec 2006
May 2002
June 1999
June 1999
local short
local bonds
1,618
0,021
0,154
0,450
0,473
0,518
none
none
none
0,617
none
0,436
0,424
0,334
none
none
0,881
0,405
0,404
0,679
0,401
0,401
US long bonds
US long bonds
(hedged)
(unhedged)
0,391
0,729
0,081
0,543
none
none
0,292
0,672
0,311
0,667
0,387
0,642
none
none
none
none
0,340
0,719
0,398
0,577
0,400
1,604
14
6. Results so far - accumulated
real returns for various cohorts


negative values for all or most cohorts in all
countries except PL (2005 and earlier),
mandatory RO, CZ (2003 and earlier)
the biggest loss for cohort entering in 2008




-34,7% EE funds A, -29,0% BG, -25,0% EE funds B, 23,4% POL
„average” group: -12,5% CR, -13-11% SLO funds A,
B, -5,5% CZ
conservative funds: -7,9% EE [2,37% nom.], -0,7%
SL [4,23% nom.],
conservative funds not much help for 2008
disaster
15
6. cont. Results so far - accumulated
real returns...


early cohorts (1998-2001): positive, CZ 2-6%, POL
43-63%,
medium cohorts (2002-2004): getting worse




mostly negative, -22,5% BG (2004), from -13% to
-23% EE (A, B, C funds),
relatively positive in CZ (from +3% to -2%)
positive in CRO (+8% in 2004) and POL (from +40% to
+12%)
late cohorts (2005-2007): the worse

severely negative: EE (-25-37% A; -25-28% B, -20-15% C),
BG (-25-27%), POL (-21%-10%)
negative: SLO (-11-10,5 A, B), CR (-9,5-5%), CZ (-2,5-5%)

defendable: SLO (0,15 to -0,9%, C)

16
Poland: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009
per cohorts entering labour market in January of each year
-7,74%
2009 Feb
-6,45%
-23,40%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
2008
-19,68%
-21,77%
-14,69%
2007
-10,18%
2006
-0,69%
2,56%
2005
14,19%
12,21%
2004
30,43%
22,38%
2003
44,67%
40,08%
2002
66,76%
42,91%
2001
76,25%
48,74%
2000
99,22%
63,20%
1999 June
-40%
-20%
129,30%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
140%
17
7. General assessment and policy
recommendations

results obtained so far




not satisfactory in real terms but
effect of crisis and ... low stock exposure in
the past
until 2008 pension funds on average beat
local bonds, US long (unhedged) bonds
and most of local short-term rates
time needed to recover (happening
recently?)
18
7 cont. General assessment and
policy recommendations

main drivers of results





investment limits but also
investment policy (sometimes much lower than
theoretically admissible)
system’s maturity and timing with crisis
conservative fund not solution if saving in it for
long-term during accumulation period
it does pay to save more aggressively for a long
time (case of Poland) but properly timed switch
to conservative funds a must when approaching
retirement
19
7 cont. General assessment and
policy recommendations

main policy recommendations:

life cycle (conservative!) funds needed but there are
no magic solution (case of SLO and EE)




education to the public about the nature of long-term
saving and equity premium



what should be the default fund bearing in mind behavioural
patterns of savers in mandatory pension systems?
what should be the „pre-retirement” period?
how to ensure proper switching mechanism”
help for investment decisions (multifunds) but also
help to discuss with reversal tendencies in funded markets
more elastic investment limits COMBINED WITH
changes in performance evaluation frameworks
20
Literature




Antolin P. (2008). Pension Fund Performance, OECD Working
Papers on Insurance and Private Pensions, No. 20, OECD,
http://www.oecd.org/dataoecd/3/49/41218144.pdf
Sharpe, W. (1994). ‘Sharpe Ratio’, Journal of Portfolio
Management, 21(1), 49-58, available also at:
http://www.stanford.edu/~wfsharpe/art/sr/sr.htm.
Tapia, W. (2008). Comparing aggregate investment returns in
privately managed pension funds, OECD Working Paper on
Insurance and Private Pensions, No. 22,
http://www.oecd.org/dataoecd/39/5/41408063.pdf
Walker E., Iglesias A. (2007). Financial Performance of Pension
Fund Systems around the World: An Exploratory Study, Final
Report for OECD – World Bank, November 15, 2007, World Bank
project on Investment Performance of Privately Managed
Pension Funds, unpublished manuscript.
21
Data

Sofia Group members inquiry, correspondence
with institutions, literature and Internet search:





pension funds units or returns,
TBills and TBonds yields,
local stock and bond indices, US bond indices
CPI, pension fees, stock market capitalization etc.
pension funds returns: industry averages (usually
market share weighted average)
22
Methodology

pension returns calculation




TBills and TBonds yields



weighted market share averages; not lagged aggregate
weights (Walker, Iglesias, 2007: 10) – difference
should not be important yet (short time horizon)
survivorship bias effect acceptable (Polish OFEs: 0,54
bps 1999-Feb2009 for simple averages)
discrete, compounded
wealth index as discussed in Walker, Iglesias (2007: 7)
US long bonds – hedged and unhedged versions
stock returns

price-weighted index (RO, CR) vs value-weighted (BG?,
SLO, POL, EE) with dividends effect included
23
Methodology

risk-free rate benchmarks,


classical short-term rates (ex. WIBOR3M)
long-term rates (Walker, Iglesias, 2007)




long-term local bonds if available
Sharpe ratios (Sharpe, 1994) – volatility of
excess returns
risk measures


standard deviation of returns
beta values against stock indices
24
Methodology: Benchmarks for
pension funds

stock indices dived by 50-80% in 2008


price-weighted index (RO, CR) vs value-weighted
(BG?, SLO, POL, EE) with dividends effect included
risk-free rate benchmarks,


classical short-term rates (ex. WIBOR3M)
long-term rates (Walker, Iglesias, 2007)


long-term local bonds if available
25
Volatility of returns
Country
Bulgaria
Croatia
Slovakia funds A
Slovakia funds B
Slovakia funds C
Romania mandat.
Romania voluntary
Poland - KNF data
Poland - all funds
period from
July 2004
Jan 2003
Jan 1998
Apr 2005
Apr 2005
Apr 2005
June 2008
Dec 2006
May 2002
June 1999
June 1999
Monthly returns volatility
standard deviation (in pp)
until 2007
until Feb 2009
1,33
2,15
2,78
2,67
1,57
1,83
0,42
0,11
0,34
0,18
0,08
0,11
0,77
1,14
2,04
2,38
2,16
2,36
2,21
2,57
annualized coefficient of variation
until 2007
until Feb 2009
0,434
1,230
1,796
3,104
0,630
0,470
0,348
0,546
0,291
0,439
0,071
0,467
0,243
0,983
0,597
1,226
0,613
0,941
0,623
1,019
26
Gross vs net results (fees)


in most cases semi-gross rates of return
(mgmt fee)
net rates of return should take into account
upfront fees
Country
Bulgaria
Croatia
Slovakia
Romania - mandatory
Romania - voluntary
Poland
Ufront fee (%
Mgmt fee (% of
contribution)
NuM pa)
5,0%
1,00%
0,8%
0,85%
1,0%
0,78%*
2,5%
0,60%
5,0%
2,40%
7,0%**
0,54%***
* As of July 2009 to be lowered to 0,3%.
** To be lowered to 3,5 commencing 2009.
*** To be lowered to 186 m PLN pa for assets above 45 bn PLN (equiv of 0,413%).
27
Investment of pension funds –
impact on capital markets

increasing domestic savings - market development
(size, instruments, maturity)







Czech Republic 4,8% of GDP (2007)
Bulgaria 4,1% of GDP (2007)
Croatia 7,7% of GDP, 8% of stock market (2007)
Hungary 11,1% of GDP (2007)
Romania 0,2% of GDP (2007), 1,8% of stock market (2008)
Poland 11,9% GDP (2007), 27,5% of stock market (2007)
2008 – stabilizer of local capital markets
28
Bulgaria: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009
Croatia: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009
-3,68%
-1,88%
-3,40%
-2,63%
-12,47%
2008
-8,32%
-28,97%
2008
-22,84%
-4,81%
2007
2,59%
-26,95%
-6,67%
2007
2006
-10,75%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
-25,68%
-9,57%
3,81%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
2005
2006
3,90%
-3,30%
-4,99%
2004
11,46%
-24,72%
2005
4,26%
-1,94%
2003
17,10%
-22,55%
8,04%
2004 (since July)
35%
-30%
-25%
-20%
-15%
-10%
-5%
11,34%
0%
5%
10%
2002 (since May)
15%
-15%
-10%
-5%
Czech Republic: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009
-5,53%
-5,17%
2008
30,12%
0%
5%
10%
15%
-10%
-2,48%
-1,91%
0,70%
35%
-1,59%
2006
7,24%
2005
-13,16%
2008
11,62%
2004
-8,89%
15,42%
-13,07%
1,13%
2007
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
19,11%
2,92%
2002
30%
-1,10%
2007
2003
25%
Slovakia: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009, funds A
3,92%
-4,52%
20%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
-5,69%
23,40%
-12,78%
2,23%
2001
2006
28,33%
-1,40%
2,33%
2000
33,47%
-11,27%
5,83%
1999
40,94%
2005 (since April)
2,11%
3,44%
1998
52,50%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
-14%
60%
-12%
-10%
-8%
-6%
-4%
-2%
0%
292%
4%
Bulgaria: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009
Croatia: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009
-3,68%
-1,88%
-3,40%
-2,63%
-12,47%
2008
-8,32%
-28,97%
2008
-22,84%
-4,81%
2007
2,59%
-26,95%
-6,67%
2007
2006
-10,75%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
-25,68%
-9,57%
3,81%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
2005
2006
3,90%
-3,30%
-4,99%
2004
11,46%
-24,72%
2005
4,26%
-1,94%
2003
17,10%
-22,55%
8,04%
2004 (since July)
35%
-30%
-25%
-20%
-15%
-10%
-5%
11,34%
0%
5%
10%
2002 (since May)
15%
-15%
-10%
-5%
Czech Republic: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009
-5,53%
-5,17%
2008
30,12%
0%
5%
10%
15%
-10%
-2,48%
-1,91%
0,70%
35%
-1,59%
2006
7,24%
2005
-13,16%
2008
11,62%
2004
-8,89%
15,42%
-13,07%
1,13%
2007
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
19,11%
2,92%
2002
30%
-1,10%
2007
2003
25%
Slovakia: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009, funds A
3,92%
-4,52%
20%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
-5,69%
23,40%
-12,78%
2,23%
2001
2006
28,33%
-1,40%
2,33%
2000
33,47%
-11,27%
5,83%
1999
40,94%
2005 (since April)
2,11%
3,44%
1998
52,50%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
-14%
60%
-12%
-10%
-8%
-6%
-4%
-2%
0%
302%
4%
Slovakia: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009, funds B
Slovakia: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009, funds C
-1,08%
0,65%
-0,59%
1,15%
-10,67%
-0,66%
2008
2008
-6,27%
4,23%
-10,47%
-0,09%
2007
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
-2,87%
2007
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
8,40%
-10,36%
-0,84%
2006
2006
1,33%
12,09%
-8,95%
0,15%
2005 (since April)
4,78%
-12%
-10%
-8%
-6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
2005 (since April)
15,25%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
18%
Romania: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009, voluntary funds
Romania: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009, mandatory funds
0,34%
1,66%
2,45%
3,79%
-4,43%
2008
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
3,72%
5,10%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal
2008 (since May)
-6,34%
2007 (since June)
10,42%
4,44%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
-8%
-6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
31
6%
Poland: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009
-7,74%
Estonia: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009, funds A
-3,74%
-4,61%
2009 Feb
-6,45%
-23,40%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
2008
-19,68%
-21,77%
-14,69%
-34,65%
2008
-30,71%
2007
-36,17%
-10,18%
2007
2006
-0,69%
-25,82%
2,56%
2005
-33,73%
14,19%
2006
-19,06%
12,21%
2004
30,43%
-25,69%
22,38%
2003
-5,97%
44,67%
-20,99%
40,08%
2002
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
2005
2004
66,76%
4,98%
42,91%
2001
2000
-20%
2003
-13,83%
63,20%
2002 (since July)
129,30%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
140%-40%
-30%
Estonia: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009, funds B
-20%
-10%
-25,04%
-28,54%
0%
10%
20%
0,55%
-0,35%
-7,93%
2008
-20,51%
15,17%
Estonia: Accumulated rates of return as of end of Feb 2009, funds C
-0,79%
-1,68%
-2,37%
-14,48%
2007
-29,08%
2008
2007
-0,61%
-16,95%
-19,02%
2006
2006
-13,37%
-1,08%
-25,16%
-5,30%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
2005
-19,75%
-23,00%
-19,02%
-18,02%
2003
-20%
7,13%
2003
8,78%
10,13%
-15,32%
2002 (since July)
-25%
1,55%
2004
2,30%
-17,60%
-30%
Cohorts (real)
Cohorts (nominal)
2005
-19,37%
2004
-35%
14,70%
99,22%
1999 June
-40%
-14,61%
76,25%
48,74%
-15%
-10%
-5%
2002 (since July)
10,13%
0%
5%
10%
15% -25%
-20%
-15%
-10%
-5%
32
0%
5%
10%
13,18%
15%
Zabezpieczenie emerytalne
wobec zmian
na rynkach finansowych
(?)
prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz,
Katedra Ubezpieczenia Społecznego,
Kolegium Ekonomiczno-Społeczne SGH
T.Szumlicz, IPiSS 4.06.2009
Wybrane problemy:
• konstrukcja ubezpieczeniowa systemu
• deficyt systemowy
• „kredytowanie” składek
• wiek emerytalny
• wypłata świadczeń emerytalnych
• adekwatność świadczeń emerytalnych
Wybrane problemy:
• konstrukcja ubezpieczeniowa systemu
Ryzyko starości a konstrukcja
systemu zabezpieczenia emerytalnego
I faza ryzyka starości
II faza ryzyka starości
dożycie wieku „emerytalnego”
A
ekspektatywy emerytalne* wiek
„zbyt długie” życie na emeryturze
adekwatne świadczenie dożywotnie
pdtż
emerytalny
*oczekiwania, nadzieje emerytalne
Ryzyko starości a ubezpieczeniowy system emerytalny
O=R+K+M
oszczędzanie
A
Ile oszczędzać?
Jak oszczędzać?
ubezpieczenie ze świadczeniem dożywotnim
wiek
emerytalny
pdtż
Jak „skonsumować” oszczędności emerytalne?
Pojęcie oszczędności emerytalnych:
• zgromadzone uprawnienia repartycyjne (R)
• zgromadzone uprawnienia kapitałowe (K)
• zgromadzony „majątek emerytalny” (M)
System ubezpieczeniowy
(o zdefiniowanej składce) może i powinien sprzyjać:
• kształtowaniu świadomości emerytalnej;
• stymulowaniu przezorności na okres starości;
• motywowaniu do aktywności zawodowej;
• preferowaniu pracy na podstawie umowy;
• godzeniu powinności rodzicielskich i aspiracji zawodowych;
• zachowaniu międzypokoleniowej integracji społecznej.
Wybrane problemy:
• deficyt systemowy
Składka 12,22
Refundacja składek
na OFE
ZUS
Fundusz emerytalny
w ramach FUS
Bieżąca
wypłata
emerytur
indywidualne konta
zapisy przyszłych uprawnień emerytalnych
kp + u1 + u2 + u3 + ...+ un = U
(systematyczna waloryzacja uprawnień
– „kapitalizacja parametryczna”)
zasada obliczania emerytury:
U
zasada waloryzacji emerytur
E = pdtż
Wielkość środków emerytalnych – deficyty:
• demograficzny
• polityczny
• systemowy
(środki prywatyzacyjne; „kreatywna
księgowość”)
Wybrane problemy:
• „kredytowanie” składek
„Kredytowanie” składek
jako wyraz polityki prorodzinnej
Wybrane problemy:
• wiek emerytalny
65 =
63%
E /W = 51%
n
n
60 =
42%
Wiek emerytalny
a zasada obliczania emerytury:
E=
60
U+ K
pdtż
65
Wybrane problemy:
• wypłata świadczeń emerytalnych
Wypłata emerytur z filara drugiego będzie miała konstrukcję
„ubezpieczenia rentowego”, które stale budzi wiele
nieporozumień i duże emocje.
Niezrozumienie zasady dziedziczenia w systemie emerytalnym
(nie ma ono najmniejszego sensu w odniesieniu do każdego
rodzaju wypłat świadczeń dożywotnich).
Przyjęte rozwiązanie dotyczące wypłat musi mieć charakter
ubezpieczeniowy, bo tylko takie pozwala „pozbyć się” skutków
ryzyka „zbyt długiego” życia (statystycznie „zbyt długie” życie
„zostanie sfinansowane” przez tych, którym nie było dane dożyć
przeciętnego dalszego trwania życia). Odnotowanie faktu, że OFE
jest częścią oszczędnościową (inwestycyjną) filaru drugiego,
natomiast oferta dożywotnich świadczeń emerytalnych stanowi
część ubezpieczeniową tego filaru.
Ubezpieczenia rentowe ze składki
jednorazowej (kapitałowej):
• renta pewna (wypłacana przez 10-20 lat);
• renta życiowa (dożywotnia);
• renta życiowa (dożywotnia) z okresem
gwarantowanym.
System emerytalny jako odroczone
ubezpieczenie rentowe dożywotnie:
• renta bez zwrotu składek (FUS);
• renta ze zwrotem składek (OFE).
Rodzaje emerytur kapitałowych
Niezależnie od form organizacyjnych dostarczania
świadczeń emerytalnych, można mówić o swego
rodzaju standardach w tym zakresie:
— indywidualnej emeryturze dożywotniej oraz
— indywidualnej emeryturze dożywotniej z
gwarantowanym okresem płatności.
Indywidualna emerytura dożywotnia nie pozwala uniknąć tzw.
szoku przejścia, czyli straty dużego kapitału (oszczędności
emerytalnych z OFE) spowodowanej śmiercią świadczeniobiorcy
w krótkim czasie po przejściu na emeryturę.
Wybór indywidualnej emerytury z okresem gwarantowanym daje
możliwość uniknięcia tak rozumianego szoku przejścia.
Emerytury kapitałowe w świetle rozwiązań ustawowych
Ustawa z 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz.U.
nr 228, poz. 1507)
Ze środków zgromadzonych w OFE przysługuje
emerytura kapitałowa w postaci:
1) okresowej emerytury kapitałowej lub
2) dożywotniej emerytury kapitałowej.
Prawo do okresowej emerytury kapitałowej, jeżeli:
2) kwota środków zgromadzonych na rachunku członka OFE jest równa lub
wyższa od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego .
Prawo do dożywotniej emerytury kapitałowej, jeżeli:
2) kwota hipotetycznej emerytury kapitałowej jest równa lub wyższa niż 50 proc.
kwoty dodatku pielęgnacyjnego
.
Wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego,
zwanego „wypłatą gwarantowaną”.
Osoba uposażona nabywa prawo do całości albo części
wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta nastąpiła
w ciągu trzech lat od dnia przekazania składki do FDEK.
Wypłata gwarantowana jest ustalana jako różnica między
składką a iloczynem liczby pełnych miesięcy, jakie upłynęły od
początku miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono
dożywotnią emeryturę kapitałową, do końca miesiąca, w którym
nastąpiła śmierć emeryta, oraz trzydziestej siódmej części kwoty
składki przekazanej przez OFE do FDEK.
Zakład emerytalny
prawidłowa nazwa: zakłady ubezpieczeń emerytalnych, ze
względu na w pełni ubezpieczeniowy charakter tej instytucji.
Wybrane problemy:
Urealnienie zobowiązań a adekwatność emerytury
punkty widzenia:
• makroekonomiczno-społeczny
• mikroekonomiczno-społeczny
II filar emerytalny po 10 latach
Zabezpieczenie emerytalne wobec zmian na rynkach
finansowych. Aspekty ekonomiczne i prawne
Debata IPiSS, 4.06.09
Zofia Rutkowska
Plan prezentacji
•
•
•
•
Reforma 1999
Co ujawnił kryzys ekonomiczny
Ocena
Rekomendacje
Reforma 1999
• Eksperyment instytucjonalny podjęty przy
określonych założeniach
– Zmiany instytucjonalne – dostosowanie do zmian
społecznoekonomicznych
– Większa intensywność zmian w okresie transformacji
• Podstawowe wyzwanie – niewypłacalność
• Formułowane cele
• Ryzyka – porównanie ryzyk w obu filarach
Reforma 1999
wyzwanie - niewypłacalność
• Wysokie świadczenia
• Demografia/niski wiek emerytalny
• Wysokie składki
Reforma 1999
formułowane cele
• Wyższa stopa zwrotu przy zachowanej
składce (dzięki konkurencyjności
funduszy)
• Korzystny wpływ na rynek pracy
• Korzystny wpływ na rozwój rynku
kapitałowego
• Wzrost oszczędności w gospodarce
Reforma 1999
Ryzyka w obu filarach
•
•
•
•
Bezrobocie
Demografia
Ryzyko polityczne
Inflacja
• Koniczność weryfikacji
Co ujawnił/spowodował kryzys
• Drugi filar jest systemem kapitałowym i dotykają go te
same skutki co inne segmenty rynku kapitałowego
• Konieczność rewizji założeń/obietnic
• Pułapka reformy
– żeby ją wprowadzić należy uprościć założenia,
– w późniejszej fazie uproszczenia mogą wywołać – równie
uproszczona krytykę
• Obawa przed nacjonalizacją-przykład Argentyny
• Intensywna dyskusja nad poprawą sytuacji drugiego
filara
– Dyskusja o inwestowaniu
– Dyskusja o właściwych produktach
– Edukacja
Ocena
• Kluczowa kwestia – ocena czy koncepcja
reformy była słuszna i czy należy ją teraz
podważać
• Ujawnienie niepowodzenia rynku –
głównie w związku z asymetrią informacji,
należy jednak pamiętać o
niepowodzeniach państwa
• Różne cele reformy nie realizowane
Rekomendacje
• Nie należy naruszać systemu instytucjonalnego
– Wysokie koszty
– Wywołanie oczekiwań nie do spełnienia
• Podkreślenie znaczenia dwóch filarów;
odstąpienie od propozycji dalszej prywatyzacji
• Nie należy zwiększać drugiego filara jeśli nie
zostanie ustabilizowane jego funkcjonowanie
• Próba łagodzenia polaryzacji stanowisk
prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz
Szkoła Główna Handlowa
Kolegium Ekonomiczno-Społeczne
Katedra Ubezpieczenia Społecznego
Marcin Wojewódka
Kancelaria Radcy Prawnego Marcin Wojewódka
Zabezpieczenie emerytalne
wobec zmian
na rynkach finansowych
(?)
prof. dr hab. Tadeusz Szumlicz,
Katedra Ubezpieczenia Społecznego,
Kolegium Ekonomiczno-Społeczne SGH
Wybrane problemy:
Po co III filar systemu?
Pytanie wydaje się banalne, ale niektórzy twórcy
systemu uważają, że „indywidualne konta
emerytalne są dodatkiem, istniejącym poza
powszechnym systemem”.
Teza przeciwstawna:
odpowiednio skonstruowany III filar jest immanentną
częścią składową nowego systemu emerytalnego.
Odpowiedź 1:
Aby STWORZYĆ
SYSTEM
EMERYTALNY
Ustanowienie systemu o trzech filarach.
Klasyczna prezentacja trójfilarowa systemu emerytalnego
kryteria:
Filar I
Filar II
Filar III
podmiotowe
państwo
dochodowe
emerytura
standardowa
bazowa
zakład pracy
(pracodawca)
dodatkowe
środki emerytalne
dodatkowa
gospodarstwo
domowe
dodatkowe
środki emerytalne
dodatkowa
część
systemu
Źródło: opracowanie własne.
Klasyczna prezentacja trójfilarowa systemu emerytalnego
kryteria:
podmiotowe
dochodowe
część
systemu
Filar I
Filar II
Filar III
Filar Ia + Filar Ib
emerytura
standardowa
bazowa
PPE
dodatkowe
środki emerytalne
dodatkowa
IKE
dodatkowe
środki emerytalne
dodatkowa
Filar Ia (fundusz emerytalny w FUS i ZUS) + Filar Ib (OFE oraz PTE i ZUE)
Odpowiedź 2:
Z powodu OBNIŻENIA
STOPY ZASTĄPIENIA
z bazowej części
systemu emerytalnego
Wypowiedzi twórców systemu:
„Strachy na lachy”
(M.Rutkowski)
„Stopy zastąpienia się nie je”
(M.Góra)
„Jakie będą emerytury zobaczymy w
momencie przejścia na emeryturę”
(A.Chłoń)
0,5 =
91%
2,5 =
52%
Es/Ws= 68%
(w zależności od wcześniejszych wynagrodzeń -
im niższe wynagrodzenie tym wyższa stopa zastąpienia)
65 =
63%
60 =
42%
En/Wn= 51%
(w zależności od przejścia na emeryturę -
im późniejsze przejście tym wyższa stopa zastąpienia)
Porównanie stóp zastąpienia wynagrodzenia przez emeryturę
w „starym” i „nowym” systemie emerytalnym
każda z osób przepracowała 30 albo 35 lat (jeśli przeszła na emeryturę w wieku 65 lat) i uzyskała 5 lat
nieskładkowych
płeć
wiek
% św
„stary” „nowy”
kobieta
kobieta
kobieta
kobieta
kobieta
kobieta
mężczyzna
mężczyzna
mężczyzna
60
60
60
65
65
65
65
65
65
50
100
250
50
100
250
50
100
250
91% 43%
67% 43%
52% 43%
96% 63%
73% 63%
58% 63%
96% 63%
73% 63%
58% 63%
Powstawanie pola dla dodatkowych przedsięwzięć emerytalnych
pożądany standard emerytalny
dotychczasowy standard emerytalny
zmieniony standard emerytalny
Ważny komentarz:
Zmieniony standard urealnia bazowe zabezpieczenie emerytalne,
przede wszystkim z punktu widzenia demograficznego.
Wyższy standard wymagałby podniesienia obowiązkowej składki.
Odpowiedź 3:
Aby UPOWSZECHNIĆ
DODATKOWE
OSZCZĘDZANIE
EMERYTALNE
zakładowe plany emerytalne
PPE
Mała szansa upowszechnienia w Polsce
zakładowych planów emerytalnych:
Pracowniczych Programów Emerytalnych
(PPE).
Nieelastyczny „bonus”.
Podwyżka wynagrodzeń a bonus emerytalny
podwyżka
bonus emerytalny
przeciętny poziom wynagrodzeń w przedsiębiorstwie
Indywidualne plany emerytalne:
Indywidualne
Konta Emerytalne
Błędna „filozofia” IKE
Ważniejsze
upowszechnienie
długookresowego
oszczędzania
niż wielkość oszczędności
niewielu uczestników.
Konieczny silny sygnał dla
upowszechnienia
dodatkowego oszczędzania
na okres starości.
Zwolnienie wkładu od podatku
Teza ideowa dotycząca
problemu opodatkowania:
jeśli państwo nie jest w stanie
zapewnić odpowiedniego poziomu
bezpieczeństwa socjalnego, to nie
powinno opodatkowywać wydatków
ponoszonych przez
gospodarstwa domowe w celu
podniesienia tego poziomu.
Nie opodatkowywać wkładu.
Jakiej kwoty?
„Wejście” do bazowej części systemu
Części systemu
Składka
Udział składki
FILAR I
12,22%
62,6%
FILAR II
7,30%
37,4%
„Wyjście” z bazowej części systemu
Części systemu
Składka
Udział w
emeryturze
FILAR I
12,22%
51,0%
FILAR II
7,30%
49,0%
Jeśli stopa zastąpienia z
bazowej części systemu
wyniesie około 50%, to
dla osiągnięcia 75% stopy
konieczne jest systematyczne
dodatkowe oszczędzanie
w wysokości składki na OFE.
Składka od przeciętnego
wynagrodzenia wpłacana na OFE
w skali roku powinna stanowić
minimalną podstawę ustalenia
preferencji podatkowych.
To nie jest rozwiązanie dla bogatych.
Uzasadnienie dla innej skali preferencji
podatkowych:
Konieczność „nadgonienia” zaległości w
oszczędzaniu wynoszące de facto 10 lat.
Inne preferencje:
Uelastycznienie dyspozycji wkładem
z zachowaniem celu emerytalnego
(zdefiniowanie zasad uczestnictwa,
zwrotu i wypłat z IKE).
Teza systemowa: Równoległe opodatkowanie
S - składka
K - korzyści kapitałowe
Filar I
Filar II
Filar III
Filar III
E - emerytura
S
K
E
N
N
T
N
N
N
N
N
T
T
N
T
Problemy w III filarze
systemu emerytalnego
Marcin Wojewódka
radca prawny
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Warszawa, 4 czerwca 2009
Wojewódka Pabisiak Kancelaria Radców Prawnych
www.wojewodka.pl
94
Marcin Wojewódka
doświadczenie w zakresie PPE
Od 2000 roku pomagam tworzyć
PPE we wszystkich formach

Jestem współautorem
pierwszego komentarza do
ustawy o PPE, CH Beck 2005
Zakładałem lub pracowałem przy
PPE między innymi w:










Unilever Polska
Trakcja Polska PKRE
Zespół Elektrowni Pątnów
Adamów Konin
Michelin Polska
Elektrociepłownie
Warszawskie (VHP)
McCain Poland
Kraft Foods Polska
Polfa Lublin
Herbapol Białystok
Vattenfall Distribution
Poland
www.wojewodka.pl
95
10 lat PPE / 5 lat IKE
www.wojewodka.pl
96
System emerytalny w Polsce
OBOWIĄZKOWE FILARY
DOBROWOLNE FILARY
III FILAR
I FILAR
II FILAR
FUNDUSZ
UBEZPIECZEŃ
SPOŁECZNYCH
PRACOWNICZE
PROGRAMY
EMERYTALNE
OTWARTE
FUNDUSZE
EMERYTALNE
INDYWIDUALNE
KONTA
EMERYTALNE
IV FILAR
www.wojewodka.pl
PLANY
POZAUSTAWOWE
97
10 lat PPE/ 5 lat IKE
Podstawy prawne
 Ustawa o PPE z 1997 roku

Ustawa o PPE z 2004 roku

Ustawa o IKE z 2004 roku
PPE 1999-2004
PPE 2004 -2009
IKE 2004-2009
www.wojewodka.pl
98
10 lat PPE – 1999/2009



PPE to zorganizowane przez pracodawcę
systematyczne oszczędzanie, którego
celem jest zgromadzenie środków na
dodatkową emeryturę
Pracodawcy nie maja obowiązku oferowania
PPE swoim pracownikom
PPE finansowane jest w większości ze
środków pracodawcy (obowiązkowo) i
uczestnika programu (dobrowolnie)
www.wojewodka.pl
99
Dostępne formy PPE
Ustawa o PPE
przewiduje 4 formy
w jakich może być
tworzone PPE, w
praktyce forma
UMOWA
zarządzania
UBEZPIECZENIA
zagranicznego
nie
funkcjonuje
FORMY PPE
FUNDUSZ
INWESTYCYJNY
www.wojewodka.pl
PRACOWNICZY
FUNDUSZ
EMERYTALNY
100
Po 10 latach PPE
Dane na dzień 31.12.2008
 Liczba działających PPE

1 078
Liczba uczestników PPE
325 000

Wartość aktywów w
ramach PPE
(średnia na uczestnika
11 325 zł)
www.wojewodka.pl
Źródło: Dane Komisji Nadzoru Finansowego, obliczenia
własne
3,6 mld zł
101
5 lat IKE – 2004/2009



IKE indywidualne systematyczne
oszczędzanie, którego celem jest
zgromadzenie środków na dodatkową
emeryturę
Brak ma obowiązku posiadania IKE
IKE finansowane wyłącznie ze środków
oszczędzającego
www.wojewodka.pl
102
Dostępne formy IKE
Ustawa o IKE
przewiduje 4 formy
w jakich można
oszczędzać na IKE
w
praktyce
UMOWA
UBEZPIECZENIA
wszystkie
są używane
FORMY IKE
FUNDUSZ
INWESTYCYJNY
www.wojewodka.pl
LOKATA
BANKOWA
RACHUNEK
MAKLERSKI
103
Po 5 latach IKE
Dane na dzień 31.12.2008
 Liczba instytucji
finansowych oferujących
IKE


Liczba otwartych IKE
Wartość aktywów w
ramach IKE
(średnia na uczestnika
1 882 zł)
Źródło: Dane Komisji Nadzoru Finansowego, obliczenia www.wojewodka.pl
własne
60
850 000
1,6 mld zł
104
PPE/ IKE vs.OFE
www.wojewodka.pl
105
Liczba oszczędzających:
OFE, IKE, PPE
Liczba oszczędzających na 31.12.2008 w tys.
Źródło: Dane Komisji Nadzoru Wojewódka
Finansowego
Pabisiak Kancelaria Radców Prawnych
www.wojewodka.pl
106
Wartość aktywów w zarządzaniu:
OFE, IKE, PPE
Wartość aktywów na 31.12.2008 w mld zł.
Źródło: Dane Komisji Nadzoru Wojewódka
Finansowego
Pabisiak Kancelaria Radców Prawnych
www.wojewodka.pl
107
PPE/IKE vs. OFE
Średnia wartość zgromadzonych na
uczestnika na dzień 31.12.2008
Na podstawie danych KNF oraz GUS
9 368 zł
 OFE
 PPE
11 325 zł
 IKE
1 882 zł
www.wojewodka.pl
108
PPE/IKE vs. OFE


Tylko ok. 8,5% uczestników OFE oszczędza
dodatkowo na emeryturę w ramach PPE lub
IKE
Osoby oszczędzające w ramach PPE
gromadzą średnio porównywalne ze środkami
gromadzonymi w ramach OFE, co nie ma
miejsca w przypadku oszczędzających na IKE
www.wojewodka.pl
109
Rozwój PPE 1999-2009
www.wojewodka.pl
110
Rozwój liczby PPE 1999/2009
w tym wykreślonych z rejestru (160)
Źródło: Komisja Nadzoru Finansowego
www.wojewodka.pl
111
Praktyka rynkowa – aktywa w PPE
Źródło: KNF
www.wojewodka.pl
112
PPE w podziale na formy
(według liczby PPE)
Źródło: obliczenia własne na podstawie
danych
KNF, ZUS i MPiPS, dane na 31.12.2008
www.wojewodka.pl
113
Problemy III filara
www.wojewodka.pl
114
Problemy III filara



Cały III filar jest traktowany po macoszemu
przez regulatora/nadzorców
Brak zrozumienia doniosłości dobrowolnych
form oszczędzania
Brak świadomości wśród przyszłych
emerytów potrzeby dodatkowych źródeł
oszczędzania
www.wojewodka.pl
115
Problemy PPE

PPE przypięto Gombrowiczowską „gębę”
świadczenia:





trudnego i kosztownego,
wymagającego dużych nakładów
administracyjnych oraz
nie nieniosącego istotnych korzyści dla pracodawcy
Podnoszony argument braku zwolnień
podatkowych jako hamulca rozwoju PPE
Niezrozumienie mechanizmów działania
www.wojewodka.pl
116
Problemy PPE

Skomplikowana procedura tworzenia PPE:





konieczny udział strony społecznej
konieczna rejestracja PPE
Trudność wycofania się z PPE
Nadzór organów administracji nad PPE
(KNF, ZUS, PIP, US)
Brak zachęt
www.wojewodka.pl
117
Problemy PPE


Brak możliwości scedowania przez
pracodawcę niektórych funkcji na podmiot
zarządzający
Brak elastycznych rozwiązań w ustawie o PPE
np. w zakresie możliwości wprowadzenia
matchingu czy różnicowania wysokości
składek
www.wojewodka.pl
118
Podsumowanie
www.wojewodka.pl
119
Podsumowanie



III filar jest faktem, na koniec 2008 roku
dodatkowo oszczędzało na emeryturę ponad
1,2 mln Polaków, a zgromadzone
oszczędności w ramach PPE i IKE to ponad
5,2 mld zł
Mniej niż co 10-y członek OFE oszczędza
dodatkowo na emeryturę w ramach IKE lub
PPE !!!
Brak tradycji i świadomości potrzeby
oszczędzania
w III
filarze
www.wojewodka.pl
120
Podsumowanie


Istniejące rozwiązania prawne w postaci PPE
oraz IKE są odpowiednie do stawianych
zadań, zawsze można je ulepszać ale ich
obecna konstrukcja nie jest hamulcem
rozwoju III filara
III filar jest niezasadnie pomijany i
niedoceniany, brak zainteresowania ze strony
ustawodawcy, nadzorcy, zarządzających,
pracodawców i samych oszczędzających
www.wojewodka.pl
121
Dziękuję za uwagę
Zapraszam do dyskusji
www.wojewodka.pl
Marcin Wojewódka
Kancelaria Radcy Prawnego Marcin Wojewódka
ul. Grochowska 304, 03-840 Warszawa
email: [email protected]
Tel. 022 871 3036, 0602 551 666
www.wojewodka.pl
122

Pension funds returns

Transkrypt

Podobne dokumenty

System emerytalny po zmianach: czy Pracownicze Programy

pl pl oświadczenie pisemne

12033/16 gt 1 DRI Komitet Stałych Przedstawicieli jest proszony o

Emerytura – komu ile?

Travel Trade Gazette - www.ttgpoland.eu

Miejsce pracy: Kalisz i okolice, Warszawa, Szczecin i

Poradnik PPE - „ruch” kwb konin

wypłata_PPE 190.89 kB