PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA POLSKIEGO

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY
PIERWSZEJ GIMNAZJUM
1. Podstawa prawna Przedmiotowych Zasad Oceniania (PZO).
Przedmiotowe zasady oceniania z języka polskiego są zgodne z Rozporządzeniem MEN
z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania
i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w
szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83 poz. 562 ze zm.), z Wewnątrzszkolnymi Zasadami
Oceniania oraz ze Statutem Szkoły.
Cele oceniania osiągnięć uczniów:
wspieranie ucznia w jego rozwoju;
określenie stopnia efektywności procesu kształcenia;
gromadzenie informacji o uczniu i formułowanie na ich podstawie opinii o jego
osiągnięciach w nauce i rozwoju;
d) poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym
zakresie, pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju;
e) motywowanie ucznia do dalszej pracy;
f) dostarczanie rodzicom ( prawnym opiekunom ) i wychowawcom informacji o postępach,
trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia.
2.
a)
b)
c)
3. Sposoby pomiaru osiągnięć edukacyjnych uczniów.
Ocenie podlegają:
a) sprawdziany;
b) kartkówki;
c) odpowiedzi ustne;
d) prace domowe;
e) praca ucznia na lekcji;
f) prace dodatkowe;
g) szczególne osiągnięcia.
Ad. a.
Sprawdziany przeprowadza się w formie pisemnej, a ich celem jest sprawdzenie
wiadomości i umiejętności ucznia z zakresu danego działu.
Zasady przeprowadzania kartkówek:
• sprawdziany planuje się na zakończenie każdego działu;
• uczeń jest informowany o planowanym sprawdzianie z co najmniej tygodniowym
wyprzedzeniem;
• przed każdym sprawdzianem nauczyciel podaje jej zakres programowy;
• zasady uzasadniania oceny z pracy klasowej, jej poprawy oraz sposób przechowywania
prac klasowych są zgodne z WSO;
• praca klasowa umożliwia sprawdzenie wiadomości i umiejętności na wszystkich
poziomach wymagań edukacyjnych – od koniecznego do wykraczającego;
• zasada przeliczania oceny punktowej na stopień szkolny jest zgodna z WSO;
• zadania ze sprawdzianu są przez nauczyciela omawiane i poprawiane po oddaniu prac.
1
Ad. b.
Kartkówki przeprowadza się w formie pisemnej, a ich celem jest sprawdzenie
wiadomości i umiejętności ucznia z zakresu programowego 2, 3 ostatnich jednostek
lekcyjnych.
Zasady przeprowadzania kartkówek:
• nauczyciel nie ma obowiązku uprzedzania uczniów o terminie i zakresie programowym
kartkówki;
• kartkówka jest tak skonstruowana, by uczeń mógł wykonać wszystkie polecenia w czasie
nie dłuższym niż 15 minut;
• kartkówka jest oceniana w skali punktowej, a liczba punktów jest przeliczana na ocenę
zgodnie z zasadami WSO;
• umiejętności i wiadomości objęte kartkówką wchodzą w zakres sprawdzianu
przeprowadzanego po zakończeniu działu i tym samym zła ocena z kartkówki może
zostać poprawiona sprawdzianem.
• zasady przechowywania sprawdzianów reguluje WSO.
Ad. c.
Odpowiedź ustna obejmuje zakres programowy aktualnie realizowanego działu. Oceniając
odpowiedź ustną, nauczyciel bierze pod uwagę:
• zgodność wypowiedzi z postawionym pytaniem;
• prawidłowe posługiwanie się pojęciami;
• zawartość merytoryczną wypowiedzi;
• sposób formułowania wypowiedzi.
Ad. d.
Praca domowa jest pisemną lub ustną formą ćwiczenia umiejętności i utrwalania
wiadomości zdobytych przez ucznia podczas lekcji.
Zasady sprawdzania prac domowych:
• pisemną pracę domową uczeń wykonuje w zeszycie, w zeszycie ćwiczeń lub w formie
zleconej przez nauczyciela;
• brak pracy domowej oceniany jest zgodnie z umową nauczyciela z uczniami;
• błędnie wykonana praca domowa jest sygnałem dla nauczyciela, mówiącym o
konieczności wprowadzenia dodatkowych ćwiczeń utrwalających umiejętności i nie
może być oceniona negatywnie;
• przy wystawianiu oceny za pracę domową nauczyciel bierze pod uwagę samodzielność,
poprawność i estetykę wykonania.
Ad. e.
Aktywność i praca ucznia na lekcji są oceniane za pomocą plusów i minusów.
Zasady przyznawania plusów i minusów:
• plus uczeń może uzyskać m.in. za samodzielne wykonanie krótkiej pracy na lekcji, krótką
prawidłową odpowiedź ustną, aktywną pracę w grupie, pomoc koleżeńską na lekcji przy
rozwiązaniu problemu, przygotowanie do lekcji; Przedmiotowy system oceniania
• minus uczeń może uzyskać m.in. za brak przygotowania do lekcji (np. brak zeszytu,
podręcznika, lektury), brak zaangażowania na lekcji.
• sposób przeliczania plusów i minusów na oceny jest zgodny z umową między
nauczycielem i uczniami.
2
Ad. f.
Prace dodatkowe obejmują dodatkowe zadania dla zainteresowanych uczniów, prace
projektowe wykonane indywidualnie lub zespołowo, przygotowanie referatu, prezentacji.
Oceniając ten rodzaj pracy, nauczyciel bierze pod uwagę m.in.:
• wartość merytoryczną pracy;
• estetykę wykonania;
• wkład pracy ucznia;
• sposób prezentacji;
• oryginalność i pomysłowość pracy.
Ad. g.
Szczególne osiągnięcia uczniów, w tym udział w konkursach przedmiotowych, szkolnych
i międzyszkolnych, są oceniane zgodnie z zasadami zapisanymi w WSO.
4. Ogólne kryteria wymagań na poszczególne stopnie:
a) ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:
 w zakresie wiedzy i umiejętności znacznie wykracza poza wymagania określone na
ocenę bardzo dobrą;
 wykazuje szczególne zamiłowanie do przedmiotu, literatury i kultury języka, a przez
to dąży do poznawania człowieka i świata;
 nieustannie dąży do doskonalenia umiejętności i poszerzenia wiadomości, zawsze
pracuje w sposób systematyczny;
 uczestniczy w konkursach dotyczących literatury i języka;
 samodzielnie pisze oryginalne i interesujące teksty różnego typu;
 wypowiada się w sposób dojrzały na temat szeroko pojmowanego obszaru kultury;
 jego baza leksykalna jest bardzo bogata.
b) ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który:
 umiejętnie poddaje analizie i interpretacji teksty literatury i kultury oraz objaśnia
bogactwo semantyczne omawianych dzieł;
 jest aktywnym czytelnikiem, sięga także po dzieła spoza listy lektur obowiązkowych;
 rozumie i tłumaczy podstawowe procesy zachodzące w języku;
 samodzielnie tworzy interesujące teksty różnego typu;
 chętnie uczestniczy w dyskusjach dotyczących zagadnień poruszanych na lekcji;
 wzorowo wywiązuje się ze swoich obowiązków względem przedmiotu: jest
systematyczny, zalicza wszystkie sprawdziany, odrabia terminowo zadania domowe,
jest przygotowany do lekcji;
 nie popełnia błędów językowych;
c) ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:
 spełnia większość wymagań na ocenę bardzo dobrą, a w szczególności:
samodzielnie poddaje analizie i interpretacji teksty literatury i kultury, pracuje
systematycznie, jest aktywnym czytelnikiem, tworzy interesujące i samodzielne prace
pisemne, jego wypowiedzi charakteryzują się dojrzałością, otrzymuje raczej wysokie
oceny, terminowo poprawia wszystkie niższe, popełnia tylko nieliczne błędy
językowe;
d) ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:
 raczej poprawnie analizuje i interpretuje omawiane teksty kultury;
 pracuje w sposób systematyczny;
3
 tworzy komunikatywne i samodzielne prace pisemne;
 zalicza wszystkie sprawdziany i formy pisemne związane z materiałem lekcyjnym;
 nie popełnia bardzo licznych błędów językowych;
e) ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
 opanował w stopniu podstawowym niezbędne umiejętności i wiadomości dotyczące
literatury i języka;
 czyta ze zrozumieniem podstawowe teksty literackie;
 orientuje się w omawianym materiale lekcyjnym;
 systematycznie zalicza wskazane przez nauczyciela partie materiału;
f) ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:
 nie spełnia wymagań na ocenę dopuszczającą i nie próbuje opanować podstawowych
zagadnień lekcyjnych.
5. Szczegółowe kryteria wymagań na poszczególne stopnie:
a) ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań kryterialnych
na ocenę dopuszczającą.
b) ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
 słuchanie:
 uważnie słucha wypowiedzi kolegów i nauczyciela,
 wyraża prośbę o powtórzenie wypowiedzi,
 słucha nagrania wzorcowej recytacji,
 mówi na temat najważniejszych treści wysłuchanego utworu,
 rozumie polecenia,
 rozpoznaje fragmenty informacyjne i perswazyjne w wysłuchanym tekście,
 rozpoznaje smutek, radość jako wyraz intencji wypowiedzi.
 czytanie tekstów pisanych i odbiór innych tekstów kultury:
 czyta teksty współczesne i dawne,
 odczytuje tekst na poziomie dosłownym,
 rozpoznaje w tekście najważniejsze informacje,
 wskazuje nadawcę i adresata wypowiedzi,
 dostrzega rożne motywy postępowania bohaterów,
 odczytując sens utworu, dostrzega podstawowe wartości, takie jak przyjaźń,
wierność, patriotyzm,
 czyta utwory liryczne i zna cechy liryki jako rodzaju literackiego,
 odróżnia osobę mówiącą w wierszu od autora tekstu,
 zna podstawowe środki wyrazu artystycznego wypowiedzi,
 rozpoznaje obrazy poetyckie w utworze,
 zna cechy pieśni, hymnu,
 wymienia elementy konstrukcyjne świata przedstawionego w utworze,
 wie, czym się rożni fikcja literacka od rzeczywistości,
 zna cechy gatunkowe noweli, powieści, opowiadania,
 rozróżnia narrację pierwszo- i trzecioosobową,
 rozpoznaje w tekście epickim fragmenty opowiadania i opisu,
 zna cechy gatunkowe bajki,
 odróżnia dramat od innych rodzajów literackich,
4
 wyszukuje informacje w encyklopedii i słowniku ortograficznym oraz słowniku
języka polskiego,
 posługuje się spisem treści,
 wyszukuje informacje w tekście popularnonaukowym,
 dostrzega symbole występujące w malarstwie,
 zna terminy adaptacja filmowa i adaptacja teatralna,
 wymienia osoby uczestniczące w procesie powstawania przedstawienia
teatralnego
 oraz filmu (reżyser, aktor, scenograf, charakteryzator),
 zauważa związki między dziełem literackim a dziełem plastycznym,
 rozróżnia elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim.
 mówienie:
 wypowiada się na podany temat,
 unika zbędnych powtórzeń wyrazowych,
 unika błędów gramatycznych,
 zna zasady poprawnej wymowy,
 zna zasady poprawnego akcentowania wyrazów i zdań,
 podejmuje próby uczestniczenia w dyskusji,
 opisuje wygląd postaci, przedmiotu, krajobraz,
 opowiada treść utworu,
 streszcza prosty tekst literacki lub popularnonaukowy,
 podaje cechy postaci fikcyjnej,
 mówi o uczuciach własnych i postaci literackich,
 wygłasza z pamięci tekst poetycki.
 pisanie:
 tworzy plan dłuższej wypowiedzi,
 pisze na temat,
 stara się zachować poprawność językową, ortograficzną i interpunkcyjną
 tekstu,
 stara się o estetyczny zapis wypowiedzi,
 układa tekst, który zawiera prośbę, przeprosiny,
 podejmuje próbę opisu postaci i krajobrazu, pisze list prywatny i oficjalny,
 kartkę z dziennika i z pamiętnika, zaproszenie, ogłoszenie, notatkę, streszczenie,
 wyraża swoje zdanie,
 pisze opowiadanie odtwórcze i twórcze, wie, jak umieścić dialog w tekście,
 opisuje postaci rzeczywiste i fikcyjne,
 rozróżnia narrację pierwszo- i trzecioosobową,
 opisuje elementy dzieła malarskiego,
 układa tekst o trójdzielnej kompozycji na bliskie mu tematy.
 nauka o języku:
Stosuje wiedzę językową w zakresie:
 fonetyki (zna różnicę między głoską a literą; rozróżnia samogłoski i spółgłoski,
głoski dźwięczne, bezdźwięczne, ustne, nosowe; wie, na czym polega zjawisko
upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych),
 słowotwórstwa i słownictwa (wie, czym jest podstawa słowotwórcza, formant,
rdzeń, rodzina wyrazów; rozumie różnicę między wyrazem pokrewnym a
bliskoznacznym),
5
 fleksji (rozpoznaje odmienne i nieodmienne części mowy; poprawnie zapisuje
nazwy własne; stara się poprawnie używać rożnych form rzeczowników,
stopniuje przymiotniki, poprawnie używa liczebników w datach, stara się
używać zaimków; łączy wyrazy w zdaniu i zdania za pomocą spójników, stosuje
wypowiedzenia wykrzyknikowe),
 składni (rozróżnia zdanie i równoważnik zdania; ma świadomość logicznej
budowy wypowiedzenia pojedynczego i z pomocą nauczyciela dokonuje jego
rozbioru logicznego; określa formę gramatyczną wyrazów w zdaniu, odróżnia
zdanie złożone współrzędnie od zdania złożonego podrzędnie),
 świadomie wzbogaca zasób własnego słownictwa o przysłowia, powiedzenia,
 frazeologizmy itp.
c) ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę
dopuszczającą oraz:
 słuchanie:
 świadomie uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej przez uważne słuchanie
wypowiedzi innych jej uczestników,
 żywo reaguje na wypowiedzi kolegów i nauczyciela, m.in. prosi o jej
powtórzenie, uzupełnienie, wyjaśnienie,
 określa tematykę wysłuchanego utworu,
 rozróżnia teksty o charakterze informacyjnym i perswazyjnym,
 wybiera potrzebne informacje z wysłuchanego tekstu,
 rozpoznaje kpinę i ironię jako wyraz intencji wypowiedzi.
 czytanie tekstów pisanych i odbiór innych tekstów kultury:
 podejmuje próby odczytania rożnych tekstów współczesnych i dawnych na
poziomie przenośnym,
 wybiera z tekstu najważniejsze informacje,
 określa nadawcę i adresata wypowiedzi,
 nazywa rożne motywy postępowania bohaterów,
 odczytując sens utworu, odwołuje się do podstawowych wartości, takich jak
przyjaźń, wierność, patriotyzm,
 nazywa cechy liryki jako rodzaju literackiego, identyfikuje je w tekście
poetyckim,
 określa osobę mówiącą w wierszu,
 nazywa podstawowe środki wyrazu artystycznego wypowiedzi, potrafi wskazać
w tekście epitet, przenośnię, porównanie,
 wyodrębnia w tekście obrazy poetyckie,
 rozróżnia takie gatunki poezji, jak pieśń, hymn,
 identyfikuje elementy świata przedstawionego w utworze,
 odróżnia fikcję literacką od rzeczywistości,
 rozumie znaczenie terminów realizm i fantastyka,
 odróżnia cechy gatunkowe noweli, powieści, opowiadania,
 podaje przykłady utworów należących do literatury dydaktycznej,
 zna cechy literatury dydaktycznej, wymienia cechy bajki i ballady,
 zna cechy dramatu jako gatunku literackiego i rozumie podstawowe terminy
związane z dramatem,
 wyszukuje potrzebne informacje w encyklopedii, słowniku ortograficznym,
języka polskiego, wyrazów bliskoznacznych i wyrazów obcych,
6






wyszukuje informacje w spisie treści, indeksie i przypisach,
odróżnia teksty publicystyczne od innych tekstów,
wyszukuje informacje w tekście popularnonaukowym,
rozpoznaje językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie prasowej,
identyfikuje symbole występujące w malarstwie,
dostrzega funkcje środków pozajęzykowych w sztuce teatralnej i filmie, rozumie
rolę reżysera, aktora, scenografa, charakteryzatora w procesie powstawania
filmu i przedstawienia teatralnego,
 rozpoznaje związki między dziełem literackim a plastycznym,
 wskazuje elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim.
 mówienie:
 wypowiadając się, podejmuje temat, wyraża własne zdanie i podaje argumenty
na poparcie własnego stanowiska,
 zachowuje trójdzielną kompozycję dłuższej wypowiedzi,
 dba o poprawność językową i stylistyczną,
 stara się stosować do zasad poprawnej wymowy oraz norm dotyczących
akcentowania wyrazów i zdań,
 rozróżnia środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oficjalnych i
nieoficjalnych sytuacjach mówienia,
 stosuje zasady etykiety językowej i przestrzega zasad etyki mowy,
 uczestniczy w dyskusji zgodnie z zasadami kultury,
 dobierając odpowiednie słownictwo, opisuje wygląd postaci, przedmiotu,
krajobraz, sytuację,
 płynnie opowiada treść utworu jedno- i wielowątkowego,
 streszcza tekst literacki i popularnonaukowy według wcześniej przygotowanego
planu,
 opisuje cechy postaci fikcyjnej,
 nazywa uczucia własne i bohaterów literackich,
 dostrzega zjawisko brutalności słownej, kłamstwo i manipulację,
 wygłasza z pamięci tekst poetycki i stosuje się do zasad interpunkcji oraz
 intonacji zdaniowej,
 uczestniczy w omówieniu recytacji własnej, koleżanek i kolegów.
 pisanie:
 pisze na temat, starając się zachować przejrzystą kompozycję logicznej i spójnej
wypowiedzi,
 stosuje akapity,
 stara się zachować poprawność językową tworzonego tekstu,
 wykazuje dbałość o estetykę zapisu oraz poprawność ortograficzną i
interpunkcyjną,
 uzasadnia swoje zdanie,
 redaguje opis postaci, krajobrazu, list prywatny i oficjalny, kartkę z dziennika,
notatkę, streszczenie, zaproszenie, ogłoszenie, przepis kulinarny,
 pisze opowiadanie odtwórcze i opowiadanie twórcze z dialogiem,
 stosuje narrację pierwszo- i trzecioosobową,
 opisuje postaci fikcyjne i rzeczywiste,
 z pomocą nauczyciela opisuje dzieło malarskie,
 układa tekst o trójdzielnej kompozycji, w którym uzasadnia własne zdanie,
7

d)


 zna słownictwo oceniające i wyrazy modalne precyzujące stosunek piszącego do
wyrażanych treści.
nauka o języku:
Stosuje wiedzę językową w zakresie:
 fonetyki (wymienia narządy mowy; rozumie różnicę między głoską a literą,
identyfikuje samogłoski i spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, ustne,
nosowe; zna funkcje głoski i; wskazuje zjawisko upodobnień pod względem
dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych),
 słowotwórstwa i słownictwa (rozpoznaje wyrazy podzielne i niepodzielne
słowotwórczo; wskazuje podstawę słowotwórczą, formant, rdzeń; rozpoznaje
wyrazy należące do tej samej rodziny wyrazów, odróżnia wyrazy pokrewne
 od bliskoznacznych; stara się prawidłowo zapisywać przedrostki zakończone
 w pisowni na literę będącą odpowiednikiem spółgłoski dźwięcznej),
 fleksji (rozpoznaje odmienne i nieodmienne części mowy; poprawnie zapisuje
nazwy własne; stara się używać poprawnych form rzeczowników,
przymiotników, liczebników, zaimków; rozróżnia zaimki rzeczowne,
przymiotne, przysłowne, liczebne; łączy wyrazy w zdaniu i zdania za pomocą
spójników, stosuje właściwą interpunkcję w wypowiedzeniach),
 składni (dokonuje rozbioru logicznego i gramatycznego zdania; rozróżnia zdanie
i równoważnik zdania; rozumie różnicę między zdaniem złożonym współrzędnie
i podrzędnie; zna typy tych zadań, stara się stosować do zasad interpunkcji),
 zna sposoby wzbogacania zasobu własnego słownictwa.
ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę
dostateczną oraz:
słuchanie:
 słucha i rozumie wypowiedzi kolegów oraz nauczyciela, dzięki czemu
uczestniczy w sytuacji komunikacyjnej,
 słucha nagrań recytacji utworów poetyckich i prozatorskich oraz dostrzega
środki wyrazu artystycznego tekstu,
 selekcjonuje informacje z wysłuchanego tekstu,
 analizuje i rozpoznaje intencję nadawcy wysłuchanego utworu.
czytanie tekstów pisanych i odbiór innych tekstów kultury:
 płynnie czyta teksty współczesne i dawne, stosując się do zasad poprawnej
 interpunkcji, akcentowania i intonacji,
 odczytuje tekst na poziomie przenośnym,
 określa funkcję przeczytanego tekstu,
 określa nadawcę i odbiorcę wypowiedzi,
 wyjaśnia tytuł utworu,
 wyjaśnia motywy postępowania bohaterów, ocenia ich zachowania i postawy
 w odniesieniu do ogólnie przyjętych zasad moralnych,
 dostrzega perswazję i wartościowanie w czytanym tekście,
 określa cechy liryki jako gatunku literackiego i ilustruje je przykładami z tekstu,
 określa funkcję środków artystycznego wyrazu, takich jak epitet, porównanie,
 przenośnia, wyraz dźwiękonaśladowczy, pytanie retoryczne, samodzielnie
wyodrębnia i omawia obrazy poetyckie w utworze,
 rozpoznaje i wskazuje cechy gatunkowe pieśni i hymnu,
 analizuje elementy świata przedstawionego w utworze,
8
 posługuje się terminami realizm i fantastyka, adaptacja filmowa i adaptacja
teatralna,
 uzasadnia przynależność gatunkową powieści, noweli, opowiadania,
 wskazuje w balladzie elementy typowe dla rożnych rodzajów literackich,
 posługuje się terminami związanymi z dramatem jako rodzajem literackim,
 wyszukuje potrzebne informacje z encyklopedii i słowników (ortograficznego,
języka polskiego, wyrazów bliskoznacznych, wyrazów obcych),
 wybiera niezbędne informacje ze spisu treści, indeksu, przypisów,
 uzasadnia przynależność tekstu prasowego do publicystyki,
 wyszukuje i porównuje informacje w rożnych tekstach, m.in.
popularnonaukowych i prawnych,
 analizuje językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie prasowej,
 analizuje treść symbolu występującego w malarstwie,
 określa funkcję pozajęzykowych środków wyrazu w sztuce filmowej i teatralnej,
 określa rolę reżysera, aktora, scenografa, charakteryzatora w procesie
powstawania filmu lub przedstawienia teatralnego,
 wyjaśnia związki między dziełem literackim a plastycznym,
 próbuje omówić elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim.
 mówienie:
 płynnie mówi na podany temat, starając się zachować zasady poprawności
 językowej i stylistycznej,
 stara się mówić logicznie i spójnie,
 wyraźnie i poprawnie wymawia wyrazy, akcentuje wyrazy i zdania,
 uzasadnia własne zdanie za pomocą rzeczowych argumentów,
 dobiera środki językowe w zależności od adresata wypowiedzi w oficjalnych i
nieoficjalnych sytuacjach mówienia,
 aktywnie uczestniczy w dyskusji,
 tworzy opis postaci, krajobrazu, sytuacji,
 opowiada treść utworu,
 charakteryzuje postać fikcyjną,
 opisuje uczucia własne i bohaterów literackich,
 wystrzega się brutalności słownej, kłamstwa i manipulacji w wypowiedzi ustnej,
 ocenia recytację własną, koleżanek i kolegów.
 pisanie:
 pisze wypowiedź logiczną i spójną o trójdzielnej kompozycji, starając się
zachować zasady poprawności językowej, ortograficznej i interpunkcyjnej,
 tworzy tekst wyrażający intencje nadawcy, na przykład prośby i przeprosiny,
 uzasadnia własne zdanie za pomocą odpowiednich argumentów,
 redaguje opis, opowiadanie, charakterystykę postaci, kartkę z pamiętnika
recenzję, sprawozdanie, notatkę w postaci tekstu ciągłego, tabeli, wykresu, mapy
pamięci, planu oraz pisma użytkowe, takie jak instrukcje i przepisy,
 próbuje przekształcić tekst epicki na scenopis filmowy.
 nauka o języku:
Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
 fonetyki (omawia proces powstawania głosek; omawia różnicę między głoską a
literą; dostrzega funkcje głoski i; rozróżnia samogłoski, spółgłoski, głoski
dźwięczne, bezdźwięczne, nosowe, ustne; dostrzega związek cech
9
artykulacyjnych głoski ze znaczeniem wyrazu; zna mechanizm powstawania
upodobnień pod względem dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych;
stara się poprawnie zapisywać wyrazy z głoskami nosowymi i z upodobnieniem
pod względem dźwięczności),
 słowotwórstwa i słownictwa (porównuje wyrazy podzielne i niepodzielne
słowotwórczo; wskazuje podstawę słowotwórczą, formant, rdzeń; tworzy
rodziny wyrazów; posługuje się wyrazami bliskoznacznymi w celu uniknięcia
powtórzeń w tekście; prawidłowo zapisuje przedrostki zakończone w pisowni na
literę będącą odpowiednikiem spółgłoski dźwięcznej),
 fleksji (rozpoznaje odmienne i nieodmienne części mowy; prawidłowo używa
czasowników wziąć, iść, rozumieć, umieć, lubić; prawidłowo używa rożnych
form rzeczowników, przymiotników, liczebników; poprawnie stosuje
rzeczownik z określającymi go przymiotnikami; rozróżnia liczebniki główne,
porządkowe, zbiorowe, ułamkowe; rozróżnia zaimki rzeczowne, przymiotne,
przysłowne, liczebne; stosuje zaimki w tekście w celu usunięcia zbędnych
powtórzeń wyrazowych; łączy wyrazy w zdaniu i zdania za pomocą rożnych
spójników; stara się poprawnie zapisywać partykułę nie i by z rożnymi
częściami mowy; określa funkcję wykrzyknika w wypowiedziach),
 składni (dokonuje rozbioru logicznego i gramatycznego zdania; rozróżnia
rodzaje zdań złożonych współrzędnie i podrzędnie; poprawnie stosuje
interpunkcję w zdaniach złożonych),
 wskazuje sposoby wzbogacania zasobu słownikowego języka.
e) ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na
ocenę dobrą oraz:
 słuchanie:
 słucha i rozumie wypowiedzi kolegów oraz nauczyciela jako aktywny uczestnik
sytuacji komunikacyjnej, zwłaszcza w czasie pracy w grupie,
 słucha nagrań recytacji utworów poetyckich i prozatorskich oraz dostrzega i
ocenia zabiegi związane z prezentacją walorów artystycznych tekstu,
 wykorzystuje informacje wybrane z wysłuchanego tekstu,
 interpretuje wysłuchany tekst, uwzględniając intencję jego nadawcy.
 czytanie tekstów pisanych i odbiór innych tekstów kultury:
 płynnie czyta teksty współczesne i dawne, stosując się do zasad poprawnej
interpunkcji, akcentowania, intonacji oraz uwzględnia budowę wersyfikacyjną, a
także organizację rytmiczną utworu poetyckiego,
 próbuje interpretować głosowo czytany lub wygłaszany z pamięci tekst,
 odczytuje tekst na poziomie przenośnym i symbolicznym,
 wartościuje zachowania i postawy bohaterów, uwzględniając motywy ich
postępowania i odwołując się do ogólnie przyjętych zasad moralnych,
 ustosunkowuje się do rożnych sposobów oddziaływania tekstu na odbiorcę,
takich jak perswazja, manipulacja itp.,
 na podstawie wybranych utworów omawia cechy liryki jako rodzaju
literackiego,
 określa funkcję środków artystycznego wyrazu, a zwłaszcza symbolu i alegorii,
 analizuje obrazy poetyckie w utworze,
 na wybranych przykładach analizuje cechy gatunkowe pieśni, hymnu, ballady,
powieści, opowiadania, noweli,
10
 analizuje zależności między elementami konstrukcyjnymi świata
przedstawionego w utworze,
 korzysta z encyklopedii i słowników (ortograficznego, języka polskiego,
wyrazów bliskoznacznych, wyrazów obcych, poprawnej polszczyzny,
frazeologicznego, antonimów, terminów literackich),
 samodzielnie korzysta ze spisu treści, indeksu, przypisów,
 posługuje się informacją wyszukaną w rożnych tekstach, a zwłaszcza
popularnonaukowych,
 próbuje interpretować językowe i pozajęzykowe środki perswazji w reklamie
prasowej,
 interpretuje symbole występujące w malarstwie,
 analizuje funkcję pozajęzykowych środków wyrazu w sztuce filmowej i
teatralnej,
 porównuje dzieło literackie i plastyczne, dostrzega i analizuje związki między
nimi,
 analizuje elementy tragizmu i komizmu w dziele literackim.
 mówienie:
 podejmuje temat w wypowiedziach logicznych, spójnych, uporządkowanych i
poprawnych pod względem językowym oraz stylistycznym,
 wykazuje się wyraźną i poprawną wymową oraz przestrzega zasad poprawnego
akcentowania wyrazów i zdań,
 udowadnia swoje racje za pomocą rzeczowych argumentów ułożonych w
logiczny wywód,
 aktywnie uczestniczy w dyskusji, używając środków językowych wyrażających
stosunek mówiącego do przedstawianych treści i nawiązując do wypowiedzi
przedmówców, podejmuje próby prowadzenia dyskusji,
 posługując się bogatym słownictwem, tworzy opis postaci, krajobrazu, sytuacji,
barwnie opowiada treść utworu, charakteryzując postać fikcyjną, ocenia i
wartościuje jej zachowania i postawy w odniesieniu do ogólnie przyjętych norm
moralnych,
 analizuje uczucia własne i bohaterów literackich,
 próbuje interpretować głosowo wygłaszany tekst, m.in. przez prawidłowe
stosowanie pauz w tekście zawierającym przerzutnie,
 krytycznie, rzeczowo omawia oraz ocenia recytację własną i kolegów.
 pisanie:
 pisze wypowiedzi logiczne, spójne i przejrzyste pod względem kompozycyjnym
i poprawne pod względem językowym, stylistycznym, ortograficznym oraz
interpunkcyjnym,
 dobierając odpowiednie słownictwo, tworzy tekst wyrażający intencje nadawcy,
 posługuje się odpowiednimi argumentami i przykładami w celu uzasadnienia
własnego zdania,
 posługując się bogatym słownictwem, redaguje rożne formy wypowiedzi, m.in.
opowiadanie z elementami dialogu, opisu, charakterystyki, zróżnicowane
stylistycznie i funkcjonalnie opisy, recenzję i notatkę (różnorodne postaci) oraz
pisma użytkowe,
 w sposób twórczy przekształca tekst epicki na scenopis filmowy.
 nauka o języku:
Sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
11
f)



 fonetyki (omawia proces powstawania głosek i rolę poszczególnych narządów
mowy; objaśnia różnicę między głoską a literą; określa funkcję głoski i;
rozróżnia samogłoski, spółgłoski, głoski dźwięczne, bezdźwięczne, nosowe,
ustne, wyjaśnia mechanizm powstawania upodobnień pod względem
dźwięczności i uproszczeń grup spółgłoskowych; prawidłowo zapisuje wyrazy z
głoską nosową i z upodobnieniem pod względem dźwięczności),
 słowotwórstwa i słownictwa (klasyfikuje wyrazy podzielne i niepodzielne
słowotwórczo; analizuje budowę słowotwórczą wyrazu; tworzy rodziny
wyrazów; posługuje się wyrazami bliskoznacznymi w celu doskonalenia stylu
wypowiedzi ustnych i pisemnych; prawidłowo zapisuje przedrostki zakończone
w pisowni na literę będącą odpowiednikiem spółgłoski dźwięcznej),
 fleksji (klasyfikuje odmienne i nieodmienne części mowy; prawidłowo używa
form czasowników, rzeczowników, przymiotników, liczebników, zaimków i
świadomie stosuje je dla wzbogacania tworzonego tekstu; prawidłowo zapisuje
przyimki złożone i wyrażenia przyimkowe, partykuły nie i by z rożnymi
częściami mowy; prawidłowo używa spójników i stosuje się do zasad
interpunkcji),
 składni (samodzielnie dokonuje analizy logicznej i gramatycznej zdania,
posługuje się rożnego rodzaju typami zdań złożonych współrzędnie i
podrzędnie; wykazuje dbałość o poprawną interpunkcję zdania złożonego),
 objaśnia sposoby wzbogacania zasobu własnego słownictwa.
ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę
bardzo dobrą oraz:
słuchanie:
 słucha i rozumie wypowiedzi kolegów i nauczyciela jako aktywny uczestnik
rożnych sytuacji mówienia w czasie zajęć lekcyjnych,
 odczytuje i interpretuje zabiegi związane z prezentacją walorów artystycznych
nagrania wzorcowej recytacji,
 analizuje i wykorzystuje w nowych sytuacjach dydaktycznych informacje
wybrane z wysłuchanego tekstu.
czytanie tekstów pisanych i odbiór innych tekstów kultury:
 czyta rożne teksty (zarówno współczesne, jak i dawne, przewidziane w
programie nauczania) na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym,
 samodzielnie interpretuje teksty pisane i inne teksty kultury, uwzględniając
intencję nadawcy oraz konteksty niezbędne do interpretacji,
 praktycznie wykorzystuje informacje wybrane z tekstu literackiego,
popularnonaukowego, naukowego czy prawnego,
 krytycznie ocenia i wartościuje treści, zachowania i postawy przedstawione w
utworach w odniesieniu do systemu moralnego i etycznego.
mówienie:
 samodzielnie buduje spójne, logiczne, rzeczowe wypowiedzi na podany temat,
w których przedstawia własne stanowisko, lub za pomocą popartych
przykładami argumentów uwzględniających rożne konteksty kulturowe dowodzi
przyjętych racji,
 aktywnie uczestniczy w dyskusji jako dyskutant lub przewodniczący, rzeczowo
przedstawia swoje stanowisko, przedstawia wnioski,
12
 interpretuje głosowo wygłaszany z pamięci lub czytany tekst, oceniając pracę
innych, przedstawia krytyczną, rzeczową refleksję wynikającą z wnikliwej
analizy wykonanych zadań i erudycji polonistycznej.
 pisanie:
 pisze wypowiedzi ciekawe pod względem sposobu ujęcia tematu, w których
wykazuje się szczególną dbałością o poprawność językową, bezbłędny zapis,
logiczną kompozycję,
 tworzy oryginalne notatki, posługując się bogatym słownictwem, redaguje
dłuższe formy wypowiedzi,
 podejmuje próby własnej twórczości literackiej.
 nauka o języku:
 świadomie stosuje wiedzę językową w zakresie treści materiałowych
przewidzianych programem nauczania fonetyki, słowotwórstwa, fleksji, składni
oraz wiedzy o języku jako tworze społecznym,
 samodzielnie poszerza wiedzę językową.
6. Zasady wystawiania oceny śródrocznej oraz rocznej:
a) klasyfikacja semestralna i roczna polega na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych
ucznia oraz ustaleniu oceny klasyfikacyjnej;
b) zgodnie z zapisami WSO nauczyciele i wychowawcy na początku każdego roku
szkolnego informują uczniów oraz ich rodziców o:
• wymaganiach edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych
śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z matematyki,
• sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów,
• warunkach i trybie uzyskania wyższej niż przewidywana oceny
klasyfikacyjnej,
• trybie odwoływania od wystawionej oceny klasyfikacyjnej;
c) przy wystawianiu oceny śródrocznej lub rocznej nauczyciel bierze pod uwagę stopień
opanowania poszczególnych działów tematycznych, oceniany na podstawie
wymienionych w punkcie 2. różnych form sprawdzania wiadomości i umiejętności.
Szczegółowe kryteria wystawienia oceny klasyfikacyjnej określa WSO.
7. Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana oceny rocznej:
Uczeń ma prawo ubiegać się o podwyższenie proponowanej mu oceny końcowej, zgodnie
z obowiązującym Rozporządzeniem i z zachowaniem procedury:
a) po zaproponowaniu przez nauczyciela oceny końcowej, uczeń lub jego rodzic (prawny
opiekun) występuje na piśmie z prośbą o umożliwienie uczniowi podwyższenie oceny;
b) nauczyciel ustala termin i zakres pisemnej diagnozy wiedzy i umiejętności;
c) nauczyciel przygotowuje dla ucznia zestaw zadań, zgodnie z wymaganiami na daną
ocenę.
d) diagnoza odbywa się nie później niż na dwa dni przed końcowym posiedzeniem Rady
Pedagogicznej.
e) nauczyciel ocenia zakres wiedzy i umiejętności ucznia i informuje o ocenie
zainteresowanego (na ustną prośbę ucznia lub jego rodzica/prawnego opiekuna,
nauczyciel uzasadnia ocenę).
13
8. Sposoby i zasady informowania uczniów i rodziców o osiągnięciach i postępach
edukacyjnych uczniów:
a) uczniowie:

informacja ustna (bieżące wskazywanie umiejętności podczas lekcji, odpowiedzi
ustnej, pracy samodzielnej ucznia),
 wpis do zeszytu,
 przekazanie informacji wychowawcy klasy,
 przedstawienie uczniowskich prac pisemnych;
b) rodzice:
 informacja przekazana podczas rozmowy indywidualnej (oceny cząstkowe, ocena
śródroczna lub roczna),
 wpis do zeszytu osiągnięć ucznia,
 wpis do dziennika,
 przekazanie informacji wychowawcy klasy,
 przedstawienie uczniowskich prac pisemnych.
9. Szczegółowe cele edukacyjne zawarte w podstawie programowej:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
a) Czytanie i słuchanie. Uczeń:
 odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą
środków audio wizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie
oraz zawarte w dźwięku i obrazie;
 wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie
fragmenty tekstu;
 porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;
 odróżnia informacje o faktach od opinii;
 rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem;
 rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym;
 rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację);
 dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji;
 rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i
wnioski;
 rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł,
wywiad);
 czerpie dodatkowe informacje z przypisu.
b) Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń:
 samodzielnie dociera do informacji – w książkach, prasie, mediach
elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych;
 stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje w
bibliotece źródła potrzebnych mu informacji;
 korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny,
frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów i antonimów oraz
szkolnego słownika terminów literackich – w formie książkowej i
elektronicznej.
c) Świadomość językowa. Uczeń:
 rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście;
14
 dostrzega zróżnicowanie słownictwa – rozpoznaje słownictwo
ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe,
terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy;
dostrzega negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów); rozpoznaje
wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) i rozumie ich funkcję w tekście;
 rozpoznaje w zdaniach i w równoważnikach zdań różne rodzaje podmiotów,
orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę – rozumie ich funkcje;
 rozróżnia rodzaje zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie,
 imiesłowowe równoważniki zdań, zdania bezpodmiotowe oraz rozumie ich
funkcje w wypowiedzi;
 odróżnia temat fleksyjny od końcówki;
 odróżnia czasowniki dokonane i niedokonane; rozpoznaje tryby i strony
(czynną i bierną) czasownika oraz imiesłowy – wyjaśnia ich funkcje w tekście;
 rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych i wskazuje
funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty
kultury wskazane przez nauczyciela.
a) Wstępne rozpoznanie. Uczeń:
 opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
 rozpoznaje problematykę utworu.
b) Analiza. Uczeń:
 przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim
występują one w tekście;
 charakteryzuje postać mówiącą w utworze;
 rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich
funkcje w utworze;
 wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu
słownictwa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni
(powtórzeń, pytań retorycznych, różnego typu zdań i równoważników),
fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych);
 omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta,
apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego);
 przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika, liryka,
dramat);
 rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedię,
dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną;
 rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub
opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne,
fantastycznonaukowe, fantasy;
 wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst
poboczny, monolog, dialog;
 znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach,
komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i
kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków;
 uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do
następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki
plastyczne, sztuki audio wizualne.
c) Interpretacja. Uczeń:
15





przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury
i uzasadnia ją;
uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny,
historyczny;
interpretuje głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości lub we
fragmentach).
d) Wartości i wartościowanie. Uczeń:
 ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i
ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm–
nacjonalizm, tolerancja–nietolerancja, piękno–brzydota, a także rozpoznaje ich
obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach;
 omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury
podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń,
śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie
wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość;
 dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne;
 dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych,
religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją
tożsamość.
III. Tworzenie wypowiedzi.
a) Mówienie i pisanie. Uczeń:
 tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w
następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie
opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i
funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka
postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, dostosowuje odmianę i styl
języka do gatunku, w którym się wypowiada;
 stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną
pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat;
 tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi;
 dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze
(umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki według rozmiaru i
kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy i justuje tekst,
dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując autokorektę), poprawia
ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne;
 uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych
lub polemizuje z nimi;
 przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in.
zna konsekwencje stosowania form charakterystycznych dla elektronicznych
środków przekazywania informacji, takich jak: SMS, e-mail, czat, blog (ma
świadomość niebezpieczeństwa, oszustwa i manipulacji powodowanych
anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego obrażania obcych,
ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania obrazów
przedstawiających ich w sytuacjach kłopotliwych, zna skutki kłamstwa,
manipulacji, ironii);
 stosuje zasady etykiety językowej – wie, w jaki sposób zwracać się do
rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą, do której
mówi (dorosły, rówieśnik, obcy, bliski), zna formuły grzecznościowe, zna
16
konwencje językowe zależne od środowiska (np. sposób zwracania się do
nauczyciela, lekarza, profesora wyższej uczelni), ma świadomość
konsekwencji używania formuł niestosownych i obraźliwych;
 świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z
elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu.
b) Świadomość językowa. Uczeń:
 rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich;
 sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny;
 zna granice stosowania slangu młodzieżowego;
 tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się;
 świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści;
 stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie;
 stosuje różne rodzaje zdań we własnych tekstach; dostosowuje szyk wyrazów i
zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom;
 wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych;
 przekształca części zdania pojedynczego w zdania podrzędne i odwrotnie,
przekształca konstrukcje strony czynnej w konstrukcje strony biernej i
odwrotnie, zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie –
ze świadomością ich funkcji i odpowiednio do celu całej wypowiedzi;
zamienia mowę niezależną na zależną;
 wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu
znaczenia składników wypowiedzi;
 wykorzystuje wykrzyknik jako część mowy w celu wyrażenia emocji; stosuje
wołacz w celu osiągnięcia efektów retorycznych;
 stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, czasowników (w tym
imiesłowów), przymiotników, liczebników i zaimków;
 stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody i rządu);
 operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie
rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój
psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i
Polska).
17
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z JĘZYKA POLSKIEGO DLA KLASY
TRZECIEJ GIMNAZJUM
10. Podstawa prawna Przedmiotowych Zasad Oceniania (PZO).
Przedmiotowe zasady oceniania z języka polskiego są zgodne z Rozporządzeniem MEN
z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania
i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w
szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83 poz. 562 ze zm.), z Wewnątrzszkolnymi Zasadami
Oceniania oraz ze Statutem Szkoły.
Cele oceniania osiągnięć uczniów:
wspieranie ucznia w jego rozwoju;
określenie stopnia efektywności procesu kształcenia;
gromadzenie informacji o uczniu i formułowanie na ich podstawie opinii o jego
osiągnięciach w nauce i rozwoju;
j) poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym
zakresie, pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju;
k) motywowanie ucznia do dalszej pracy;
l) dostarczanie rodzicom ( prawnym opiekunom ) i wychowawcom informacji o postępach,
trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia.
11.
g)
h)
i)
12. Sposoby pomiaru osiągnięć edukacyjnych uczniów.
Ocenie podlegają:
h) sprawdziany;
i) kartkówki;
j) odpowiedzi ustne;
k) prace domowe;
l) praca ucznia na lekcji;
m) prace dodatkowe;
n) szczególne osiągnięcia.
Ad. a.
Sprawdziany przeprowadza się w formie pisemnej, a ich celem jest sprawdzenie
wiadomości i umiejętności ucznia z zakresu danego działu.
Zasady przeprowadzania kartkówek:
• sprawdziany planuje się na zakończenie każdego działu;
• uczeń jest informowany o planowanym sprawdzianie z co najmniej tygodniowym
wyprzedzeniem;
• przed każdym sprawdzianem nauczyciel podaje jej zakres programowy;
• zasady uzasadniania oceny z pracy klasowej, jej poprawy oraz sposób przechowywania
prac klasowych są zgodne z WSO;
• praca klasowa umożliwia sprawdzenie wiadomości i umiejętności na wszystkich
poziomach wymagań edukacyjnych – od koniecznego do wykraczającego;
• zasada przeliczania oceny punktowej na stopień szkolny jest zgodna z WSO;
• zadania ze sprawdzianu są przez nauczyciela omawiane i poprawiane po oddaniu prac.
18
Ad. b.
Kartkówki przeprowadza się w formie pisemnej, a ich celem jest sprawdzenie
wiadomości i umiejętności ucznia z zakresu programowego 2, 3 ostatnich jednostek
lekcyjnych.
Zasady przeprowadzania kartkówek:
• nauczyciel nie ma obowiązku uprzedzania uczniów o terminie i zakresie programowym
kartkówki;
• kartkówka jest tak skonstruowana, by uczeń mógł wykonać wszystkie polecenia w czasie
nie dłuższym niż 15 minut;
• kartkówka jest oceniana w skali punktowej, a liczba punktów jest przeliczana na ocenę
zgodnie z zasadami WSO;
• umiejętności i wiadomości objęte kartkówką wchodzą w zakres sprawdzianu
przeprowadzanego po zakończeniu działu i tym samym zła ocena z kartkówki może
zostać poprawiona sprawdzianem.
• zasady przechowywania sprawdzianów reguluje WSO.
Ad. c.
Odpowiedź ustna obejmuje zakres programowy aktualnie realizowanego działu. Oceniając
odpowiedź ustną, nauczyciel bierze pod uwagę:
• zgodność wypowiedzi z postawionym pytaniem;
• prawidłowe posługiwanie się pojęciami;
• zawartość merytoryczną wypowiedzi;
• sposób formułowania wypowiedzi.
Ad. d.
Praca domowa jest pisemną lub ustną formą ćwiczenia umiejętności i utrwalania
wiadomości zdobytych przez ucznia podczas lekcji.
Zasady sprawdzania prac domowych:
• pisemną pracę domową uczeń wykonuje w zeszycie, w zeszycie ćwiczeń lub w formie
zleconej przez nauczyciela;
• brak pracy domowej oceniany jest zgodnie z umową nauczyciela z uczniami;
• błędnie wykonana praca domowa jest sygnałem dla nauczyciela, mówiącym o
konieczności wprowadzenia dodatkowych ćwiczeń utrwalających umiejętności i nie
może być oceniona negatywnie;
• przy wystawianiu oceny za pracę domową nauczyciel bierze pod uwagę samodzielność,
poprawność i estetykę wykonania.
Ad. e.
Aktywność i praca ucznia na lekcji są oceniane za pomocą plusów i minusów.
Zasady przyznawania plusów i minusów:
• plus uczeń może uzyskać m.in. za samodzielne wykonanie krótkiej pracy na lekcji, krótką
prawidłową odpowiedź ustną, aktywną pracę w grupie, pomoc koleżeńską na lekcji przy
rozwiązaniu problemu, przygotowanie do lekcji; Przedmiotowy system oceniania
• minus uczeń może uzyskać m.in. za brak przygotowania do lekcji (np. brak zeszytu,
podręcznika, lektury), brak zaangażowania na lekcji.
• sposób przeliczania plusów i minusów na oceny jest zgodny z umową między
nauczycielem i uczniami.
19
Ad. f.
Prace dodatkowe obejmują dodatkowe zadania dla zainteresowanych uczniów, prace
projektowe wykonane indywidualnie lub zespołowo, przygotowanie referatu, prezentacji.
Oceniając ten rodzaj pracy, nauczyciel bierze pod uwagę m.in.:
• wartość merytoryczną pracy;
• estetykę wykonania;
• wkład pracy ucznia;
• sposób prezentacji;
• oryginalność i pomysłowość pracy.
Ad. g.
Szczególne osiągnięcia uczniów, w tym udział w konkursach przedmiotowych, szkolnych
i międzyszkolnych, są oceniane zgodnie z zasadami zapisanymi w WSO.
13. Ogólne kryteria wymagań na poszczególne stopnie:
c) ocenę celującą otrzymuje uczeń, który:
 w zakresie wiedzy i umiejętności znacznie wykracza poza wymagania określone na
ocenę bardzo dobrą;
 wykazuje szczególne zamiłowanie do przedmiotu, literatury i kultury języka, a przez
to dąży do poznawania człowieka i świata;
 nieustannie dąży do doskonalenia umiejętności i poszerzenia wiadomości, zawsze
pracuje w sposób systematyczny;
 uczestniczy w konkursach dotyczących literatury i języka;
 samodzielnie pisze oryginalne i interesujące teksty różnego typu;
 wypowiada się w sposób dojrzały na temat szeroko pojmowanego obszaru kultury;
 jego baza leksykalna jest bardzo bogata.
d) ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który:
 umiejętnie poddaje analizie i interpretacji teksty literatury i kultury oraz objaśnia
bogactwo semantyczne omawianych dzieł;
 jest aktywnym czytelnikiem, sięga także po dzieła spoza listy lektur obowiązkowych;
 rozumie i tłumaczy podstawowe procesy zachodzące w języku;
 samodzielnie tworzy interesujące teksty różnego typu;
 chętnie uczestniczy w dyskusjach dotyczących zagadnień poruszanych na lekcji;
 wzorowo wywiązuje się ze swoich obowiązków względem przedmiotu: jest
systematyczny, zalicza wszystkie sprawdziany, odrabia terminowo zadania domowe,
jest przygotowany do lekcji;
 nie popełnia błędów językowych;
c) ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który:
 spełnia większość wymagań na ocenę bardzo dobrą, a w szczególności:
samodzielnie poddaje analizie i interpretacji teksty literatury i kultury, pracuje
systematycznie, jest aktywnym czytelnikiem, tworzy interesujące i samodzielne prace
pisemne, jego wypowiedzi charakteryzują się dojrzałością, otrzymuje raczej wysokie
oceny, terminowo poprawia wszystkie niższe, popełnia tylko nieliczne błędy
językowe;
d) ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:
 raczej poprawnie analizuje i interpretuje omawiane teksty kultury;
 pracuje w sposób systematyczny;
20
 tworzy komunikatywne i samodzielne prace pisemne;
 zalicza wszystkie sprawdziany i formy pisemne związane z materiałem lekcyjnym;
 nie popełnia bardzo licznych błędów językowych;
e) ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
 opanował w stopniu podstawowym niezbędne umiejętności i wiadomości dotyczące
literatury i języka;
 czyta ze zrozumieniem podstawowe teksty literackie;
 orientuje się w omawianym materiale lekcyjnym;
 systematycznie zalicza wskazane przez nauczyciela partie materiału;
f) ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który:
 nie spełnia wymagań na ocenę dopuszczającą i nie próbuje opanować podstawowych
zagadnień lekcyjnych.
14. Szczegółowe kryteria wymagań na poszczególne stopnie:
a) Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań na ocenę na ocenę
dopuszczającą.
b) ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który:
 słuchanie:
 uważnie słucha wypowiedzi innych osób w rożnych sytuacjach komunikacyjnych
i rozumie wysłuchane komunikaty,
 rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną,
 odróżnia wypowiedzi publicystyczne i użytkowe od tekstów literackich,
 wymienia informacje zawarte w wysłuchanym tekście,
 czytanie tekstów pisanych i odbiór innych tekstów kultury:
 czyta tekst poetycki i prozatorski, przestrzegając zasad interpunkcji, poprawnego
 akcentowania oraz intonacji,
 opisuje uczucia, które budzi w nim dzieło,
 określa problematykę utworu oraz jego główną myśl,
 przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi,
 wskazuje w tekście treści przenośne,
 określa wartość informacyjną tekstu,
 zna cechy liryki, epiki i dramatu,
 wymienia podstawowe cechy bajki, baśni, legendy, opowiadania, noweli,
powieści, dziennika, pamiętnika, hymnu, fraszki, tragedii, komedii, ballady,
komiksu,
 odróżnia fikcję realistyczną od fantastycznej,
 wskazuje tytuł, podtytuł utworu,
 wyróżnia w utworze wątek główny i poboczny, wskazuje bohatera głównego i
tytułowego,
 wskazuje w utworze elementy tragiczne i komiczne,
 wskazuje podstawowe środki stylistyczne, przede wszystkim: metaforę,
porównanie, powtórzenie, pytanie retoryczne, wyraz dźwiękonaśladowczy, rym,
 wskazuje elementy dramatu takie jak akt, scena, tekst główny, tekst poboczny,
monolog, dialog.
 mówienie:
 nadaje swojej wypowiedzi odpowiedni sens,
21




gromadzi argumenty na poparcie przyjętego stanowiska,
prezentuje własne zdanie w rozmowie,
opowiada,
podejmuje próby charakterystyki postaci literackiej i rzeczywistej oraz
autocharakterystyki,
 wygłasza z pamięci fragmenty poezji i prozy, stosując poprawną intonację i
uwzględniając interpunkcję utworu,
 stosuje zasady etykiety językowej – wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy
w zależności od sytuacji i relacji łączącej go z osobą, do której mówi, zna formuły
grzecznościowe, zna granice stosowności slangu młodzieżowego, przestrzega
zasad etyki mowy,
 pisanie:
 redaguje teksty zgodnie z tematem; stosuje się do podstawowych zasad
poprawności wypowiedzi,
 komponuje opis, opowiadanie, charakterystykę, list prywatny i oficjalny, kartkę z
pamiętnika i dziennika, sprawozdanie z lektury, filmu, rozprawkę,
 tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi,
 sporządza plan ramowy i szczegółowy dłuższego tekstu,
 redaguje streszczenie tekstu popularnonaukowego, podanie, życiorys, CV,
zaproszenie, ogłoszenie, list motywacyjny, dedykację,
 zapisuje wywiad z osobą fikcyjną i rzeczywistą,
 pisemnie wypowiada się na wybrane tematy poruszające tematykę miłości,
przyjaźni, śmierci, cierpienia, nadziei, religii, samotności, inności, poczucia
wspólnoty, solidarności, sprawiedliwości.
 nauka o języku:
Stosuje wiedzę językową w zakresie:
 fonetyki (zna cechy wymowy charakterystyczne dla swojego regionu),
 słowotwórstwa i słownictwa (zna zasady tworzenia neologizmów, rożne źródła
pochodzenia związków frazeologicznych, zastępuje wyrażenia i zwroty dosadne
eufemizmami),
 fleksji (odróżnia wypowiedzenie z czasownikiem w stronie czynnej od
wypowiedzenia z czasownikiem w stronie biernej, zauważa potrzebę korzystania ze
słownika poprawnej polszczyzny lub słownika języka polskiego),
 składni (odróżnia orzeczenie czasownikowe od orzeczenia imiennego, zdanie od
imiesłowowego równoważnika zdania, zdanie pojedyncze od zdania złożonego),
 języka jako tworu społecznego (zna rożne rodzaje kodu – werbalnego i
niewerbalnego, zna terminy gwara i slang młodzieżowy, wskazuje w tekście
archaizmy, dostrzega różnicę między tekstem stylizowanym a napisanym w języku
ogólnonarodowym),
 wykorzystuje podstawową wiedzę z nauki o języku do poprawnego zapisu.
b) ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę
dopuszczająca oraz:
 słuchanie:
 słucha wypowiedzi innych osób i podejmuje próby sporządzania notatek,
 rozumie wypowiedzi innych osób w takich sytuacjach komunikacyjnych, jak na
przykład rozmowa, dyskusja, aktywnie w nich uczestniczy,
 odróżnia informacje o faktach od opinii,
 rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem,
22
 rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym,
 rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację),
 w wypowiedzi argumentacyjnej wskazuje tezę, argumenty, wnioski,
 rozróżnia gatunki publicystyczne takie jak artykuł, wywiad, reportaż.
 czytanie tekstów pisanych i odbiór innych tekstów kultury:
 dobiera odpowiednią intonacje i barwę głosu, stosuje się do zapisanej
interpunkcji, aby podkreślić najważniejsze treści czytanego tekstu poetyckiego lub
prozatorskiego,
 identyfikuje i określa treści symboliczne oraz przenośne,
 wskazuje w tekście środki stylistyczne z zakresu słownictwa, składni, fonetyki,
 omawia funkcje tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, punktu kulminacyjnego w
utworze,
 przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego,
 wskazuje cechy liryki, epiki i dramatu w balladzie,
 zna pojęcia satyra, karykatura, komizm,
 rozpoznaje czytany utwór jako baśń, bajkę, legendę, opowiadanie, powieść,
 przypowieść, pamiętnik, dziennik, nowelę, pieśń, hymn, fraszkę, tren, tragedię,
komedię, dramat,
 rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub opowiadanie
 obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy,
 przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i ją uzasadnia,
 ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i
ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm,
nacjonalizm, tolerancja – nietolerancja, piękno – brzydota, a także rozpoznaje ich
obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach,
 omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury
podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń,
śmierć, cierpienie, nadzieja, religia, samotność, inność, poczucie wspólnoty,
solidarność, sprawiedliwość,
 operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych, m.in. rozwój
psychiczny, moralny i fizyczny człowieka, społeczeństwo i kultura, region i
Polska.
 mówienie:
 moduluje głos w celu nadania odpowiedniego znaczenia formułowanej
wypowiedzi,
 porządkuje zebrane argumenty według ich ważności,
 wygłasza przemówienie według sporządzonego wcześniej planu,
 wypowiada się na temat wypowiedzi innych osób,
 wybiera spośród podanych cytatów najbardziej odpowiednie do wygłaszanego
przemówienia,
 uczestniczy w dyskusji, stosując się do zasad kulturalnej rozmowy,
 wzbogaca opisem twórcze opowiadanie,
 charakteryzuje
bohatera
literackiego
i
rzeczywistego;
sporządza
autocharakterystykę,
 dąży do precyzyjnego wysławiania się, w tym celu: dobiera synonimy i antonimy;
poprawnie używa związków frazeologicznych; próbuje dostosować szyk wyrazów
i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom;
23
odpowiednio do celu wypowiedzi przekształca konstrukcje strony biernej i
odwrotnie; zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie,
wykorzystuje partykuły do modyfikowania znaczenia wypowiedzi; wykorzystuje
wiedzę z zakresu fleksji – m.in. stosuje poprawne formy odmiennych części
mowy oraz poprawne formy wyrazów w związkach składniowych; używa
czasowników dokonanych i niedokonanych; odpowiednich trybów i stron
czasownika; wykorzystuje wiedzę z zakresu składni – w zależności od funkcji
wypowiedzi uwzględnia zdania złożone podrzędnie i współrzędnie, zdania
bezpodmiotowe, równoważniki zdań, wypowiedzenia z imiesłowowym
równoważnikiem zdania,
 wygłaszając z pamięci fragmenty poezji lub prozy, próbuje podkreślić głosowo
najważniejsze treści tekstu.
 pisanie:
 redaguje poprawne logicznie teksty o przejrzystej kompozycji, zgodne z tematem,
prawidłowe pod względem stylistycznym, językowym, ortograficznym i
interpunkcyjnym,
 dąży do precyzyjnego wypowiadania się, w tym celu: świadomie dobiera
synonimy i antonimy; poprawnie używa związków frazeologicznych; dostosowuje
szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym
informacjom; odpowiednio do celu wypowiedzi przekształca konstrukcje strony
biernej i odwrotnie; zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i
odwrotnie, wykorzystuje partykuły do modyfikowania znaczenia wypowiedzi;
wykorzystuje wiedzę z zakresu fleksji – m.in. stosuje poprawne formy
odmiennych części mowy oraz poprawne formy wyrazów w związkach
składniowych; używa czasowników dokonanych i niedokonanych; odpowiednich
trybów i stron czasownika; wykorzystuje wiedzę z zakresu składni – w zależności
od funkcji wypowiedzi uwzględnia zdania złożone podrzędnie i współrzędnie,
zdania bezpodmiotowe, równoważniki zdań, wypowiedzenia z imiesłowowym
równoważnikiem zdania,
 samodzielnie opisuje dzieło sztuki,
 wprowadza do opowiadania elementy charakterystyki bohatera,
 przedstawia logiczną argumentację w wypowiedzi,
 porównuje postaci literackie lub rzeczywiste,
 redaguje rożne typy listów,
 omawia krytycznie elementy tekstu kultury, stosując odpowiednio dobrane środki
wyrazu,
 sporządza opis bibliograficzny,
 redaguje streszczenie tekstu literackiego, w którym zastosowano inwersję
czasową fabuły.
 nauka o języku:
Stosuje wiedzę językową w zakresie:
 fonetyki (wymienia cechy wymowy charakterystyczne dla swojego regionu,
 słowotwórstwa i słownictwa (tworzy i zapisuje skróty, objaśnia najważniejsze
skrótowce, klasyfikuje związki frazeologiczne według kryterium ich pochodzenia,
wyszukuje eufemizmy w tekście), rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl
potoczny, urzędowy, artystyczny, naukowy,
 fleksji (przekształca wypowiedzenia z czasownikiem w stronie czynnej na
wypowiedzenia z czasownikiem w stronie biernej i odwrotnie, odróżnia formy
24
odmiany wyrazów w mowie potocznej od form zalecanych przez słownik
poprawnej polszczyzny),
 składni (przekształca zdania z orzeczeniem czasownikowym na zdania z
orzeczeniem imiennym, zdania złożone podrzędnie na wypowiedzenia z
imiesłowowym równoważnikiem zdania, wydziela wypowiedzenia składowe w
wypowiedzeniu wielokrotnie złożonym),
 języka jako tworu społecznego (podaje przykłady kodu, wskazuje wyrazy
ograniczonym zasięgu i słownictwo ogólnonarodowe, wskazuje wyrazy gwarowe,
archaizmy, rozpoznaje eufemizmy, wulgaryzmy, redaguje słownik gwary
uczniowskiej).
c) ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę dostateczną
oraz:
 słuchanie:
 słucha i sporządza notatki,
 dostrzega logikę w wypowiedziach innych osób,
 krytycznie wypowiada się na temat wysłuchanego przemówienia, odwołując się
do jego struktury i treści,
 podejmuje próby samodzielnego przeprowadzenia wywiadu.
 czytanie tekstów pisanych i odbiór innych tekstów kultury:
 podejmuje próby interpretacji głosowej czytanego lub wygłaszanego utworu
poetyckiego i prozatorskiego,
 określa funkcję środków stylistycznych w tekście,
 ocenia wartość informacyjną tekstu,
 rozumie funkcję szyku przestawnego w tekście,
 dostrzega w tekście ironię,
 definiuje cechy liryki bezpośredniej i pośredniej,
 rozpoznaje w tekście cechy epiki współczesnej, historycznej i fantastycznej,
 odnajduje potrzebne informacje w Słowniku kultury antycznej i Słowniku
terminów literackich,
 odnajduje w słowniku języka polskiego wzory odmiany rzeczowników,
 posługuje się bibliografią,
 wyróżnia w tekście cechy charakterystyczne komiksu,
 wskazuje związki dzieła sztuki z historią i filozofią,
 dostrzega niejednorodności stylowe dzieła, wskazuje przykłady mieszania
gatunków,
 znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych
wątków literackich i kulturowych.
 mówienie:
 podaje odpowiednio dobrane argumenty popierające prezentowane stanowisko,
 formułuje podsumowanie wyników dyskusji,
 układa charakterystykę porównawczą,
 nagrywa wywiad z osobą rzeczywistą według wcześniej przygotowanego planu,
 podejmuje próby interpretacji głosowej wygłaszanych z pamięci utworów
 poetyckich i prozatorskich,
 podejmuje próby oceny wypowiedzi innych kolegów i koleżanek według
przyjętych kryteriów.
 pisanie:
25
 opisuje dzieło sztuki i podejmuje próbę jego interpretacji,
 stosuje w opowiadaniu elementy charakterystyki pośredniej,
 redaguje rozprawkę na podany temat,
 redaguje charakterystykę porównawczą,
 wprowadza realia epoki w tekście odwołującym się do minionych epok,
 wzbogaca list, kartkę z dziennika, pamiętnika opisem przeżyć i charakterystyką,
 pisze recenzję,
 posługuje się stylem potocznym, urzędowym,
 stosuje normę wzorcową w swoich wypowiedziach.
 nauka o języku:
Umiejętnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
 fonetyki (omawia cechy wymowy charakterystyczne dla danego regionu),
 słowotwórstwa i słownictwa (tworzy i zapisuje skróty wchodzące w skład nazw
własnych, dostosowuje formę czasownika do skrótowca w wypowiedzeniu,
rozróżnia związki frazeologiczne stałe, luźne i łączliwe, rozumie ich funkcję w
tekście),
 fleksji (porównuje wypowiedzenie z czasownikiem w stronie czynnej z
wypowiedzeniem z czasownikiem w stronie biernej, wyszukuje poprawne formy
odmiany wyrazów w słowniku poprawnej polszczyzny),
 składni (omawia budowę wypowiedzeń wielokrotnie złożonych, stosuje się do
zasad interpunkcji w wypowiedzeniu złożonym, przekształca tekst w celu
uniknięcia powtórzeń składniowych),
 języka jako tworu społecznego (wyjaśnia przyczyny zaniku gwar, świadomie
stosuje wyrazy o ograniczonym zasięgu w redagowanych tekstach, rozróżnia
archaizmy oraz określa funkcję archaizacji w tekstach literackich).
d) ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę
dobrą oraz:
 słuchanie:
 aktywnie słucha wypowiedzi innych osób w rożnych sytuacjach
komunikacyjnych, a w szczególności podczas dyskusji; analizuje ich kompozycję,
treść, poprawność stylistyczną i językową,
 ocenia wysłuchane przemówienie według samodzielnie opracowanych kryteriów,
prowadząc samodzielnie wywiad według przygotowanego wcześniej planu,
 reaguje na wypowiedzi rozmówcy.
 czytanie tekstów pisanych i odbiór innych tekstów kultury:
 interpretuje głosowo czytany tekst poetycki lub prozatorski,
 analizuje utwór na poziomie przenośnym i symbolicznym, w interpretacji
 uwzględnia konteksty, np. biograficzny, historyczny, kulturowy,
 tłumaczy aluzję literacką,
 posługuje się terminami: liryka pośrednia i bezpośrednia,
 porównuje cechy epiki współczesnej, historycznej i fantastycznej,
 posługuje się słownikami, leksykonami i encyklopediami specjalistycznymi, np.
Słownikiem kultury antycznej, Słownikiem terminów literackich oraz słownikiem
języka polskiego,
 wyszukuje potrzebne informacje w katalogu bibliotecznym,
 analizuje cechy reportażu, artykułu prasowego,
 omawia związki dzieła sztuki z historią i filozofią,
26
 analizuje niejednorodność dzieła literackiego i wyjaśnia absurdalności świata
przedstawionego w grotesce.
 mówienie:
 przekonuje dyskutantów do wygłaszanych racji dzięki odpowiednio
pogrupowanym i popartym przykładami argumentom,
 posługuje się odpowiednio dobranymi figurami retorycznymi podczas
wygłaszania przemówienia,
 wprowadza cytaty do przemówienia,
 komentuje wynik dyskusji, ocenia racje dyskutantów pod względem
merytorycznym,
 interpretuje głosowo wygłaszane z pamięci utwory poetyckie i prozatorskie
przewidziane w programie nauczania,
 analizuje i ocenia wypowiedzi innych osób (treść, poprawność językową,
intonacyjną i artykulacyjną).
 pisanie:
 interpretuje treści symboliczne i metaforyczne dzieła sztuki,
 indywidualizuje język bohatera,
 w rozprawkach podejmujących tematy związane z historią, filozofią i sztuką
 wprowadza cytaty z tekstów filozoficznych i łacińskie sentencje na poparcie
prezentowanego stanowiska,
 stylizuje język listu na język dawnych epok,
 pisze sprawozdanie, np. z życia klasy, szkoły, rodziny,
 sporządza przypisy do tekstów,
 parafrazuje utwory znanych twórców.
 nauka o języku:
Sprawnie stosuje wiedzę językową w zakresie:
 fonetyki,
 słowotwórstwa i słownictwa (stosuje w tekście skróty i skrótowce, wzbogaca
wypowiedź związkami frazeologicznymi rożnego pochodzenia, posługuje się
eufemizmami),
 fleksji (stosuje w tekście wypowiedzenia z czasownikiem w stronie czynnej i
biernej w zależności od intencji nadawcy, dokonuje autokorekty w zakresie
poprawności w stosowaniu form odmiany wyrazów),
 składni (w zależności od sytuacji komunikacyjnej posługuje się w tekście
wypowiedzeniem złożonym, imiesłowowym równoważnikiem zdania, analizuje i
omawia budowę wypowiedzenia złożonego, przekształca je w celu uniknięcia
błędów składniowych, bezbłędnie stosuje zasady interpunkcji wypowiedzeń
złożonych),
 języka jako tworu społecznego (wyjaśnia specyfikę języka na tle innych kodów,
analizuje rożne funkcje języka na wybranych przykładach, określa funkcję
dialektyzacji, tworzy teksty stylizowane na gwarę uczniowską, stylizuje tekst na
archaiczny).
e) ocenę celującą otrzymuje uczeń, który spełnia wymagania kryterialne na ocenę bardzo
dobrą, a ponadto przejawia umiejętności w zakresie przykładowo podanych zagadnień:
 słuchanie:
 samodzielnie analizuje i interpretuje słuchany tekst pod względem celu
wypowiedzi, środków perswazji oraz zabiegów artystycznych,
 ocenia wysłuchany tekst pod względem merytorycznym i poprawnościowym;
27




 stosuje kryteria oceny odpowiednio dobrane do celu wypowiedzi i intencji
nadawcy,
 prowokuje rożne sytuacje komunikacyjne, podtrzymuje kontakt z rozmówcą.
czytanie tekstów pisanych i innych tekstów kultury:
 czyta, samodzielnie analizuje i interpretuje rożne teksty literackie i inne teksty
kultury, uwzględniając ich cechy gatunkowe, znaczenie metaforyczne i
symboliczne, konteksty interpretacyjne oraz intencję nadawcy wypowiedzi,
 porównuje i klasyfikuje informacje wyszukane w rożnych źródłach,
 recenzuje przeczytane utwory literackie, rzeczowo i logicznie uzasadnia swoje
zdanie.
mówienie:
 świadomie uczestniczy w rożnych sytuacjach komunikacyjnych, posługując się
wieloma środkami wyrazu,
 wykazuje się oryginalnością oraz artyzmem interpretacji głosowej wygłaszanego
z pamięci tekstu prozatorskiego lub poetyckiego,
 krytycznie i rzeczowo ocenia wypowiedzi własne i innych osób, przejawia
szczególną dbałość o kulturę słowa.
pisanie:
 sprawnie redaguje teksty, zachowując cechy gatunkowe i stylistyczne rożnych
typów wypowiedzi oraz dbając o poprawność zapisu, bezbłędność językową i
stylistyczną,
 redaguje teksty krytyczne na temat utworów literackich i innych tekstów kultury,
 podejmuje próby własnej twórczości literackiej.
nauka o języku:
 świadomie stosuje wiedzę w zakresie treści przewidzianych programem
nauczania fonetyki, słowotwórstwa, fleksji, składni, wiedzy o języku jako
tworze społecznym,
 samodzielnie poszerza wiedzę językową, badając rożne źródła informacji.
15. Zasady wystawiania oceny śródrocznej oraz rocznej:
d) klasyfikacja semestralna i roczna polega na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych
ucznia oraz ustaleniu oceny klasyfikacyjnej;
e) zgodnie z zapisami WSO nauczyciele i wychowawcy na początku każdego roku
szkolnego informują uczniów oraz ich rodziców o:
• wymaganiach edukacyjnych niezbędnych do uzyskania poszczególnych
śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z matematyki,
• sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów,
• warunkach i trybie uzyskania wyższej niż przewidywana oceny
klasyfikacyjnej,
• trybie odwoływania od wystawionej oceny klasyfikacyjnej;
f) przy wystawianiu oceny śródrocznej lub rocznej nauczyciel bierze pod uwagę stopień
opanowania poszczególnych działów tematycznych, oceniany na podstawie
wymienionych w punkcie 2. różnych form sprawdzania wiadomości i umiejętności.
Szczegółowe kryteria wystawienia oceny klasyfikacyjnej określa WSO.
16. Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana oceny rocznej:
Uczeń ma prawo ubiegać się o podwyższenie proponowanej mu oceny końcowej, zgodnie
z obowiązującym Rozporządzeniem i z zachowaniem procedury:
28
f) po zaproponowaniu przez nauczyciela oceny końcowej, uczeń lub jego rodzic (prawny
opiekun) występuje na piśmie z prośbą o umożliwienie uczniowi podwyższenie oceny;
g) nauczyciel ustala termin i zakres pisemnej diagnozy wiedzy i umiejętności;
h) nauczyciel przygotowuje dla ucznia zestaw zadań, zgodnie z wymaganiami na daną
ocenę.
i) diagnoza odbywa się nie później niż na dwa dni przed końcowym posiedzeniem Rady
Pedagogicznej.
j) nauczyciel ocenia zakres wiedzy i umiejętności ucznia i informuje o ocenie
zainteresowanego (na ustną prośbę ucznia lub jego rodzica/prawnego opiekuna,
nauczyciel uzasadnia ocenę).
17. Sposoby i zasady informowania uczniów i rodziców o osiągnięciach i postępach
edukacyjnych uczniów:
c) uczniowie:

informacja ustna (bieżące wskazywanie umiejętności podczas lekcji, odpowiedzi
ustnej, pracy samodzielnej ucznia),
 wpis do zeszytu,
 przekazanie informacji wychowawcy klasy,
 przedstawienie uczniowskich prac pisemnych;
d) rodzice:
 informacja przekazana podczas rozmowy indywidualnej (oceny cząstkowe, ocena
śródroczna lub roczna),
 wpis do zeszytu osiągnięć ucznia,
 wpis do dziennika,
 przekazanie informacji wychowawcy klasy,
 przedstawienie uczniowskich prac pisemnych.
18. Szczegółowe cele edukacyjne zawarte w podstawie programowej:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
d) Czytanie i słuchanie. Uczeń:
 odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą
środków audio wizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie
oraz zawarte w dźwięku i obrazie;
 wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie
fragmenty tekstu;
 porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;
 odróżnia informacje o faktach od opinii;
 rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem;
 rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym;
 rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację,
prowokację);
 dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji;
 rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i
wnioski;
29
 rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł,
wywiad, reportaż);
 czerpie dodatkowe informacje z przypisu.
e) Samokształcenie i docieranie do informacji. Uczeń:
 samodzielnie dociera do informacji – w książkach, prasie, mediach
elektronicznych oraz w wypowiedziach ustnych;
 stosuje zasady korzystania z zasobów bibliotecznych, wyszukuje w
bibliotece źródła potrzebnych mu informacji;
 korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny,
frazeologicznego, wyrazów obcych, synonimów i antonimów oraz
szkolnego słownika terminów literackich – w formie książkowej i
elektronicznej.
f) Świadomość językowa. Uczeń:
 rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i
naukowy;
 rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście;
 dostrzega zróżnicowanie słownictwa – rozpoznaje słownictwo
ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe,
terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy;
dostrzega negatywne konsekwencje używania wulgaryzmów); rozpoznaje
wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) i rozumie ich funkcję w tekście;
 rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu;
 rozpoznaje w zdaniach i w równoważnikach zdań różne rodzaje podmiotów,
orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę – rozumie ich funkcje;
 rozróżnia rodzaje zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie,
 imiesłowowe równoważniki zdań, zdania bezpodmiotowe oraz rozumie ich
funkcje w wypowiedzi;
 odróżnia temat fleksyjny od końcówki;
 odróżnia czasowniki dokonane i niedokonane; rozpoznaje tryby i strony
(czynną i bierną) czasownika oraz imiesłowy – wyjaśnia ich funkcje w tekście;
 rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych i wskazuje
funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty
kultury wskazane przez nauczyciela.
e) Wstępne rozpoznanie. Uczeń:
 opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
 rozpoznaje problematykę utworu.
f) Analiza. Uczeń:
 przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim
występują one w tekście;
 charakteryzuje postać mówiącą w utworze;
 rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich
funkcje w utworze;
 wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu
słownictwa (neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni
(powtórzeń, pytań retorycznych, różnego typu zdań i równoważników),
fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych);
30
 omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta,
apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego);
 przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika, liryka,
dramat);
 rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedię,
dramat (gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną;
 rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub
opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne,
fantastycznonaukowe, fantasy;
 wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst
poboczny, monolog, dialog;
 znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach,
komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i
kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków;
 uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do
następujących rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki
plastyczne, sztuki audio wizualne.
g) Interpretacja. Uczeń:
 przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury
 i uzasadnia ją;
 uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny,
 historyczny;
 interpretuje głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości lub we
fragmentach).
h) Wartości i wartościowanie. Uczeń:
 ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i
ich przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm–
nacjonalizm, tolerancja–nietolerancja, piękno–brzydota, a także rozpoznaje ich
obecność w życiu oraz w literaturze i innych sztukach;
 omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury
podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń,
śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie
wspólnoty, solidarność, sprawiedliwość;
 dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości humanistyczne;
 dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych,
religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją
tożsamość.
III. Tworzenie wypowiedzi.
c) Mówienie i pisanie. Uczeń:
 tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w
następujących formach gatunkowych: urozmaicone kompozycyjnie i fabularnie
opowiadanie, opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i
funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki, charakterystyka
postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu,
spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka, podanie, życiorys i CV, list
motywacyjny, dedykacja; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w
którym się wypowiada;
31
 stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną
pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat;
 tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi;
 dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze
(umiejętnie formatuje tekst, dobiera rodzaj czcionki według rozmiaru i
kształtu, stosuje właściwe odstępy, wyznacza marginesy i justuje tekst,
dokonuje jego korekty, jednocześnie kontrolując autokorektę), poprawia
ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne;
 uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych
lub polemizuje z nimi;
 przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in.
zna konsekwencje stosowania form charakterystycznych dla elektronicznych
środków przekazywania informacji, takich jak: SMS, e-mail, czat, blog (ma
świadomość niebezpieczeństwa, oszustwa i manipulacji powodowanych
anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego obrażania obcych,
ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania obrazów
przedstawiających ich w sytuacjach kłopotliwych, zna skutki kłamstwa,
manipulacji, ironii);
 stosuje zasady etykiety językowej – wie, w jaki sposób zwracać się do
rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą, do której
mówi (dorosły, rówieśnik, obcy, bliski), zna formuły grzecznościowe, zna
konwencje językowe zależne od środowiska (np. sposób zwracania się do
nauczyciela, lekarza, profesora wyższej uczelni), ma świadomość
konsekwencji używania formuł niestosownych i obraźliwych;
 świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca) z
elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu.
d) Świadomość językowa. Uczeń:
 rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich;
 sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny;
 zna granice stosowania slangu młodzieżowego;
 tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się;
 świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści;
 stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie;
 stosuje różne rodzaje zdań we własnych tekstach; dostosowuje szyk wyrazów i
zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom;
 wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych;
 stosuje średnik;
 przekształca części zdania pojedynczego w zdania podrzędne i odwrotnie,
przekształca konstrukcje strony czynnej w konstrukcje strony biernej i
odwrotnie, zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie –
ze świadomością ich funkcji i odpowiednio do celu całej wypowiedzi;
zamienia mowę niezależną na zależną;
 wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu
znaczenia składników wypowiedzi;
 wykorzystuje wykrzyknik jako część mowy w celu wyrażenia emocji; stosuje
wołacz w celu osiągnięcia efektów retorycznych;
 stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, czasowników (w tym
imiesłowów), przymiotników, liczebników i zaimków;
32
 stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody i rządu);
 operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie
rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój
psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i
Polska).
33