Niebo sierpniowe

Niebo sierpniowe
Nie sposób chyba piękniej wyrazić nastroje sierpniowe, i coś może jeszcze
bardziej cennego, ukrytego w strofach Pieśni I niż to uczynił Konstanty
Ildefons Gałczyński:
Pieśń I.
Gdy próg domu przestępujesz,
to tak jakby noc sierpniowa
zaszumiała wśród listowia,
a ty przodem postępujesz.
A za tobą cienie ptasie
szczygieł, gil i inne ptaki.
Świecisz światłem wielorakim
od sierpniowej nocy jaśniej.
Bo ty jesteś ornamentem
w gmachu nocy, jej księżycem.
Przesypujesz światła w ręku
z namaszczeniem, jak pszenicę.
U twych ramion płaszcz powisa
krzykliwy, z leśnego ptactwa,
długi przez cały korytarz,
przez podwórze, aż gdzie gwiazda
Venus. A tyś lot i górność
chmur, blask wody i kamienia.
Chciałbym oczu twoich chmurność
ocalić od zapomnienia.
Wyobraźmy sobie jeszcze do tego łany nie zżęte, czekające na żniwiarzy...jabłka,
winogrona i śliwki dojrzewające w sadach...i niebo przed świtem zapowiadające
jesienne chłody ze snującymi się nisko nad ziemią mgłami...
Aby przeżywać ten sielski nastrój, tak naprawdę niewiele trzeba – może tylko
wypada zrezygnować z codzienności i rutynowych zajęć, aby to, co ofiaruje Natura –
niebo usiane gwiazdami z wędrującym, zmieniającym swój wygląd Księżycem i
planetami, smugą Drogi Mlecznej, spadającymi gwiazdami - zauważyć i zachwycić
się.
Sierpniowe niebo szykuje, jak co roku, spektakl „spadających gwiazd” –
najsłynniejszego roju meteorów, zwanego Perseidami. Źródłem tego zjawiska jest
materia pochodząca od komety 109P/Swifta-Tuttla, która krążąc po orbicie
wokółsłonecznej, podczas zbliżeń do Słońca (raz na 133 lat) paruje i traci materię,
z której jest zbudowana. Tworzy ona jej warkocz i zbiorowisko ciał okrążających
Słońce. Ziemia wpada raz do roku, właśnie w lipcu i sierpniu, w ten obszar i część
z nich „przywłaszcza” sobie. Najwięcej wpada tej materii w nocy z 12 na 13 sierpnia
– można spodziewać się, że w ciągu godziny pojawi się kilkadziesiąt, a niekiedy i
100 meteorów. Radiant Perseidów – czyli miejsce na sferze niebieskiej, skąd wydaje
się ziemskiemu obserwatorowi, że biorą początek tory meteorów – znajduje się
w gwiazdozbiorze Perseusza (stąd nazwa tego roju). Najwięcej meteorów daje się
zaobserwować w drugiej połowie nocy i nad ranem, kiedy to Ziemia biegnie na
spotkanie rozproszonej materii kometarnej. Materia kometarna, tworząca Perseidy,
wpadająca w atmosferę ziemską, rozpędza się do prędkości ok 60 km na sekundę.
Stąd Perseidy zostały zaliczone do tzw. prędkich meteorów.
Perseidy były obserwowane już na początku I wieku naszej ery, o czym świadczą
m.in. zapiski w chińskich kronikach, jako że należą one do zjawisk, które nie
wymagają żadnej specjalistycznej aparatury – tylko miejsca oddalonego od
różnorodnych świateł, oka oraz wytrwałości. Niektórzy obserwatorzy przygotowują
sobie wygodny materac lub koc, aby w pozycji poziomej patrzeć na niebo. Jednakże
może się to skończyć głębokim, zdrowym snem i rozczarowaniem, gdy po obudzeniu
obserwator zobaczy zamiast rozgwieżdżonego nieba jasno świecące Słońce.
Wygląd nieba (źródło: program Stellarium) 14 sierpnia około godziny 23. Księżyc na
4 dni przed pełnią widoczny jest nisko nad południowym widnokręgiem na tle Drogi
Mlecznej. Wyżej wznosi się Trójkąt Letni, utworzony z trzech jasnych gwiazd: Wegi,
Deneba i Altaira. Nad literką E (wschód) świeci gwiazdozbiór Perseusza. Z tego
obszaru mają „spadać gwiazdy” – Perseidy. Na mapce zaznaczono położenie Urana –
planety, którą odkrył William Herschel 13 marca 1781 za pomocą teleskopu, którego
dokładną replikę prezentuje poniższe zdjęcie (źródło: Wikipedia).
Czym jest Droga Mleczna, którą można dostrzec tylko z obszarów, gdzie nie
przeszkadzają światła różnego pochodzenia, a także Księżyc będący w pełni lub
nieco przed lub po niej?
Jest to główna część naszej Galaktyki – wielkiego systemu gwiezdnego,
zawierającego od 100 do 400 mld gwiazd, w centrum którego prawdopodobnie
znajduje się czarna dziura. Od centrum odchodzą spiralne ramiona. W jednym z nich,
w odległości około od 25 do 28 lat świetlnych od centrum Galaktyki znajduje się
Układ Słoneczny, gdzie na trzeciej od Słońca orbicie krąży Ziemia wraz
z Księżycem.
Położenie Układu Słonecznego w Galaktyce ( Źródło: http://www.pl.euhou.net/index.php/wiczeniamainmenu-13/droga-mleczna-mainmenu-142/161-czarna-dziura-w-centrum-drogi-mlecznej)
Niektórzy uczeni przypuszczają, że takie właśnie położenie Układu Słonecznego
w Galaktyce sprzyjało i sprzyja nadal rozwojowi życia na Ziemi - krąży on wokół jej
centrum po orbicie niemal kołowej z prędkością około 220 km/s - porównywalną do
prędkości orbitalnej ramion spiralnych, w obszarze oddalonym od dużego
zagęszczenia gwiazd i to m.in. zapewnia Ziemi względny spokój.
Do dzisiaj jest aktualne zagadnienie wielkości, kształtu i zawartości Wszechświata
oraz jego powstania i ewolucji. Kosmologia (Kosmos – ład, porządek, logos – słowo,
nauka, czyli - nauka o Kosmosie = Wszechświecie) – jest tym działem astronomii,
który na podstawie obserwacji galaktyk i ich skupisk, a więc gromad galaktyk,
próbuje udzielić odpowiedzi na wyżej wspomniane zagadnienia. W zależności od
posiadanego instrumentarium, a także wyznawanej filozofii przez ich twórców powstały (i nadal powstają) różne modele Wszechświata, od stacjonarnego modelu
Einsteina do najbardziej dziś popularnego modelu Wielkiego Wybuchu.
Mniejsze od galaktyk obiekty, a więc gromady gwiezdne, gwiazdy podwójne
i wielokrotne, a także układy planetarne, w tym nasz Układ Planetarny, są zbyt małe,
aby mogły być brane pod uwagę przy konstruowaniu modeli Wszechświata.
****
Księżyc (2 sierpnia – nów, 10 – pierwsza kwadra, 18 – pełnia, 25 – trzecia kwadra),
wędrując w sierpniowe noce po rozgwieżdżonym niebie, będzie tworzył razem
z Jowiszem, Saturnem, Marsem, gwiazdami – Spiką, Antaresem i Aldebaranem –
ciekawe (warte oglądania) konfiguracje i to o dogodnej porze nocy, bo już od
godziny mniej więcej 21.00.
5 i 6 sierpnia, około godziny 21.00, młodziutki Księżyc, w postaci bardzo wąskiego
rogalika, ułatwi odnalezienie Jowisza na niebie, nisko świecacego nad zachodnim
widnokręgiem.
Szczególnie piękny będzie układ ciał niebieskich 11 i 12 sierpnia . 11 sierpnia
Księżyc będzie widoczny blisko Marsa, a 12 sierpnia – można będzie połączyć
Marsa, Saturna i Księżyc jedną linią prostą, natomiast 24 sierpnia o godzinie 20.30
Mars i Saturn „zawisną” prostopadle do widnokręgu nad Antaresem, najjaśniejszą
czerwonawo świecącą gwiazdą Skorpiona.
11 sierpnia będzie można zobaczyć na fromborskim niebie o godzinie 21:43 szybki,
bo trwający zaledwie 1 sekundę, przelot międzynarodowej stacji ISS. Podczas
ułamka sekundy stacja przemknie na tle tarczy księżycowej. Jak pamiętamy zapewne,
9 maja tego roku mieliśmy okazję, tam gdzie pogoda na to łaskawie pozwoliła, być
świadkami tranzytu Merkurego na tle tarczy Słońca. W omawianym przypadku
nastąpi tranzyt obiektu sztucznego, będącego dziełem rąk ludzkich, przed tarczą
Księżyca.
ISS znajduje się na orbicie okołoziemskiej od roku 1998, a pierwsza załoga
zamieszkała w niej dwa lata później.