polityka 2Kor 1.indd

ZMODYFIKOWANE MINIMUM SOCJALNE
WE WRZEŚNIU 2008 R.
Piotr Kurowski
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Minimum socjalne to jeden ze wzorców niskiej
(lub skromnej) konsumpcji gospodarstw domowych.
Zakres i poziom zaspokajanych potrzeb według
standardu minimum socjalnego winien zapewniać
warunki umożliwiające człowiekowi reprodukcję sił
życiowych, posiadanie i wychowanie potomstwa oraz
utrzymanie więzi społecznych (Deniszczuk 1977).
Koszyki minimum socjalnego uwzględniają nie tylko
zaspokajanie potrzeb niezbędnych do przeżycia, ale
także potrzeb społecznych (zwanych też pochodnymi) oraz niektórych potrzeb wyższego rzędu.
W artykule przedstawiamy wartości zmodyfikowanych koszyków minimum socjalnego dla warunków panujących we wrześniu 2008 r. Wyniki
obliczeń uzyskano na podstawie notowań cen dóbr
i usług konsumpcyjnych udostępnionych przez GUS.
W przypadku braku informacji o cenach niektórych
towarów w badanym miesiącu (np. brak notowań
cen odzieży letniej) szacunki oparto na podstawie
informacji z poprzednich miesięcy oraz odpowiednich indeksów cen (GUS 2008) bądź posiłkowano się
informacjami z rynku. Przeliczeń wartości zmodyfikowanego koszyka dokonano na podstawie aktualnego
modelu (por. Deniszczuk, Kurowski, Styrc 2007).
Wartości zmodyfikowanego minimum socjalnego
na miesiąc wrzesień 2008 r. zawiera tab. 1, zaś jego
aktualną strukturę tab. 2. Najwyższa wartość minimum socjalnego w ujęciu per capita dotyczyła osób
samotnie gospodarujących. Dla osób w wieku produkcyjnym koszyk minimum kształtował się na poziomie 854,90 zł, dla osoby w wieku emerytalnym było to
860 zł. Dla najliczniejszej rodziny ujętej w badaniach
(małżeństwo z trójką dzieci) wartość minimum wyniosła 3297,70 zł.
W porównaniu z wartościami z ostatniego okresu
badawczego (czerwiec), wysokość minimum socjalnego spadła o około 2 punkty procentowe. Spadek ten
był silniejszy niż ogólny wskaźnik inflacji. W porównaniu z tendencją z lat ubiegłych (wykres 1) zauważa się,
że zniżka wartości minimum socjalnego ma charakter
sezonowy, choć w tym roku ma ona bardziej gwałtowny przebieg.
Wykres 1. Dynamika zmodyfikowanego minimum
socjalnego w latach 2006–2008
104,0
103,0
102,0
101,0
100,0
99,0
98,0
97,0
III-06 VI-06 IX-06 XII-06 III-07 VI-07 IX-07 XII-07 III-08 VI-08 IX-08
minimum socjalne gospodarstw a pracow nicze 1-osobow e
minimum socjane gospodarstw a pracow nicze 4-osobow e
w skaĨnik CPI (inflacja)
Tabela 1. Zmodyfikowane minimum socjalne – dane za wrzesień 2008 r., w zł
Gospodarstwa pracownicze
Gospodarstwa emeryckie
Wyszczególnienie
1-osobowe
2-osobowe
3-osobowe
3-osobowe
4-osobowe
5-osobowe
1-osobowe
2-osobowe
Żywność
Mieszkanie
– eksploatacja
– wyposażenie
Edukacja
Kultura i rekreacja
Odzież i obuwie
Ochrona zdrowia
Higiena osobista
Transport i łączność
Pozostałe wydatki
M+K/2
210,4
307,3
260,2
47,1
12,0
89,5
36,5
33,4
25,3
77,3
63,3
M+K
420,7
433,6
375,1
58,5
24,0
104,5
72,9
64,0
48,9
146,5
92,1
M+K+DM
596,4
585,8
516,4
69,5
127,2
127,9
109,1
81,6
60,1
307,9
119,8
M+K+DS
641,4
585,8
516,4
69,5
107,8
134,5
107,6
82,9
71,5
323,8
123,3
M+K+DM+DS
817,0
740,0
651,3
88,7
211,0
157,9
143,8
100,5
83,5
323,8
128,9
M+K+DM+2xDS
1 037,7
894,5
785,4
109,1
306,8
187,9
178,5
119,6
106,2
339,7
126,8
M+K/2
204,6
307,3
260,2
47,1
0,0
77,2
28,8
65,2
21,3
91,8
63,7
M+K
409,2
433,6
375,1
58,5
0,0
100,0
57,5
127,6
40,8
141,0
91,7
854,9
854,9
1 407,1
703,6
2 115,7
705,2
2 178,5
726,2
3 297,7
659,5
860,0
860,0
1 401,4
700,7
Razem
– na osobę
2 706,4
676,6
Objaśnienia i źródło do tabel:
Uwaga: Symbole użyte w tablicy oznaczają odpowiednio: M – mężczyzna w wieku 25–60 lat, K – kobieta w wieku 25–60 lat, (M+K)/2 – wydatki na
poziomie średniej arytmetycznej dla gospodarstwa mężczyzny i kobiety, DM – dziecko młodsze w wieku 4–6 lat, DS – dziecko starsze w wieku
13–15 lat. W przypadku gospodarstw emeryckich symbole M i K oznaczają odpowiednio mężczyznę i kobietę w wieku powyżej 60 lat.
Źródło: Obliczenia IPiSS na podstawie danych Departamentu Statystyki Społecznej GUS.
36
Polityka Społeczna nr 1/2009
Tabela 2. Struktura zmodyfikowanego minimum socjalnego (wrzesień 2008 r.), w %
Gospodarstwa pracownicze
Wyszczególnienie
Gospodarstwa emeryckie
1-osobowe
2-osobowe
3-osobowe
3-osobowe
4-osobowe
5-osobowe
1-osobowe
2-osobowe
Żywność
Mieszkanie
– eksploatacja
– wyposażenie
Edukacja
Kultura i rekreacja
Odzież i obuwie
Ochrona zdrowia
Higiena osobista
Transport i łączność
Pozostałe wydatki
M+K/2
24,6
35,9
30,4
5,5
1,4
10,5
4,3
3,9
3,0
9,0
7,4
M+K
29,9
30,8
26,7
4,2
1,7
7,4
5,2
4,5
3,5
10,4
6,5
M+K+DM
28,2
27,7
24,4
3,3
6,0
6,0
5,2
3,9
2,8
14,6
5,7
M+K+DS
29,4
26,9
23,7
3,2
4,9
6,2
4,9
3,8
3,3
14,9
5,7
M+K+DM+DS
30,2
27,3
24,1
3,3
7,8
5,8
5,3
3,7
3,1
12,0
4,8
M+K+DM+2xDS
31,5
27,1
23,8
3,3
9,3
5,7
5,4
3,6
3,2
10,3
3,8
M+K/2
23,8
35,7
30,3
5,5
0,0
9,0
3,3
7,6
2,5
10,7
7,4
M+K
29,2
30,9
26,8
4,2
0,0
7,1
4,1
9,1
2,9
10,1
6,5
Razem
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Głównym czynnikiem wywołującym zniżkę wartości całego koszyka minimum są tańsze artykuły żywnościowe. Wartość koszyka żywności spadła nawet
o 9 punktów procentowych, na co wpłynęły zwłaszcza obniżki cen warzyw. W zestawieniu z indeksem
cen dla żywności spadek wartości koszyka był gwałtowniejszy. Czynnikiem dodatkowo osłabiającym
wartość minimum socjalnego były niższe szacunki
potrzeb w zakresie transportu i łączności. Dotyczyło
to szczególnie rodzin z dziećmi, dla których jako reprezentant środków transportu w koszyku minimum
występuje samochód używany, którego cena spadła.
Wyższe wydatki zanotowano w koszyku odzieżowym, w przeciwieństwie do wskaźnika CPI dla tej grupy
szacowanego przez GUS (wartość koszyków wzrosła
o 1,9 lub 2,6 punktu). W koszykach minimum wzięto
pod uwagę występujące na rynku towary jesienno-zimowe, których cena w pierwszych miesiącach była
wyższa. Różnice te wskazują na odmienną strukturę
asortymentu, jaką bierze się pod uwagę w GUS oraz
w koszyku minimum gospodarstw niezamożnych.
100,0
Wartości koszyków minimum socjalnego są bardziej zmienne niż dynamika wskaźnika CPI: model
minimum socjalnego zawiera konkretny zestaw dóbr
i usług, których ceny podlegają silniejszym wahaniom niż bardziej zagregowane wskaźniki publikowane przez GUS.
LITERATURA
Deniszczuk L. (1977), Wzorzec konsumpcji społecznie
niezbędnej, „Studia i Materiały” z. 10(66), Warszawa:
IPiSS.
Deniszczuk, Kurowski, Styrc (2006), Modyfikacja koszyków
towarów i usług minimum socjalnego i minimum egzystencji, „Polityka Społeczna” nr 11–12.
Deniszczuk L., Kurowski P., Styrc M. (2007), Progi minimalnej konsumpcji gospodarstw domowych. Rodzaje,
oszacowania i zastosowania polityce społecznej, Raport
z badań, Opracowania PBZ, Warszawa: IPiSS.
Golinowska S. (2000), Polityka społeczna. Koncepcje – Instytucje – Koszty, Warszawa: Poltext.
GUS (2008), Biuletyn Statystyczny, Warszawa.
STAN PRZESTRZEGANIA PRAW OSÓB STARSZYCH
W POLSCE
SEMINARIUM W WARSZAWIE
Beata Kaczyńska
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Z inicjatywy Rzecznika Praw Obywatelskich 1 października 2008 r. w Warszawie – w Międzynarodowym
Dniu Osób Starszych – odbyło się seminarium poświęcone problemom związanym z przestrzeganiem
praw osób starszych w Polsce. Punktem wyjścia do
dyskusji była przedstawiona podczas spotkania diagnoza sytuacji życiowej osób starszych, przeprowadzona w wybranych obszarach życia społecznego.
Diagnozę tej populacji społeczeństwa polskiego
przygotował powołany przez Rzecznika Praw Obywatelskich w maju br. zespół ekspercki ds. praw osób
starszych, któremu przewodniczyła prof. Barbara Szatur-Jaworska z Instytutu Polityki Społecznej Uniwersytetu Warszawskiego. Wśród członków zespołu znajdują
się: prof. Piotr Błędowski ze Szkoły Głównej Handlowej,
prof. Małgorzata Halicka z Uniwersytetu w Białymstoku,
prof. Elżbieta Trafiałek z Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach, prof. Brunon Synak z Uniwersytetu Gdańskiego
oraz dr Piotr Szukalski z Uniwersytetu Łódzkiego.
Zadaniem zespołu było przygotowanie raportu
zawierającego diagnozę stanu przestrzegania praw
Polityka Społeczna nr 1/2009
osób starszych, wskazującego obszary i praktyki
dyskryminowania ze względu na wiek oraz wskazanie
kierunków działania w celu ograniczenia bądź wyeliminowania pojawiających się barier i negatywnych
zjawisk.
Raport został podzielony na dwie części. Pierwsza
część zawiera analizy wybranych zagadnień, które
zostały oparte na wynikach empirycznych badań,
niestandaryzowanej obserwacji, analizie aktów prawnych, stanowisk eksperckich, przeglądu literatury
gerontologicznej oraz swobodnych wywiadów z pracownikami służb społecznych. Badaniami objęto nie
tylko osoby w wieku poprodukcyjnym, ale również
osoby pozostające jeszcze na rynku pracy. Część
druga zawiera syntezę analizy wybranych obszarów,
takich jak: rynek pracy, ubezpieczenia społeczne
a zwłaszcza ubezpieczenie pielęgnacyjne, ochrona
zdrowia, rodzina (również w kontekście przemocy
wobec osób starszych), pomoc społeczna, dostęp do
edukacji oraz szersze uczestnictwo w sferze publicznej, dostęp do dóbr i usług konsumpcyjnych.
37