Raport_19_2009 - Latajmy Bezpiecznie

Zespół Lo Zespół Lokalizacji Zagrożeń w Lotnictwie Cywilnym
Zgłoszenie 19/2009
Raport Końcowy
Opis problemu:
Zgłaszający zwrócił uwagę, że zakres informacji o lotniskach i lądowiskach opublikowany
w AIP VFR Polska jest niewystarczający z punktu widzenia obliczeń osiągowych startu
i lądowania, co może przekładać się na bezpieczeństwo operacji lotniczych. Szczególnie
brakuje danych o elewacji progów dróg startowych i przeszkód.
Osiągi startu i lądowania
Zgłaszający poruszył kwestię wpływu nachylenia pasa na osiągi startu i lądowania. Spójrzmy
przy tej okazji, jakie działanie mają ten oraz inne czynniki.
Producent każdego samolotu publikuje w instrukcji użytkowania w locie m.in. długość startu
czy lądowania.
Dla przykładu dane zaczerpnięte z instrukcji samolotu Cessna 150 (UWAGA: Dane
przykładowe, nie do wykorzystywania operacyjnego!):
www.latajmybezpiecznie.pl
[email protected]
tel. +48 608 003 343
Latajmy Bezpiecznie, Skrytka Pocztowa 261, 00 – 950 Warszawa 1
Zespół Lo Zespół Lokalizacji Zagrożeń w Lotnictwie Cywilnym
Jak wiemy, istotne są następujące elementy:
- wysokość ciśnieniowa lotniska i temperatura zewnętrzna;
- temperatura.
- kierunek i prędkość wiatru,
- długość pasa, jego nachylenie, rodzaj nawierzchni i jej stan,
O ile producent nie podaje inaczej, możemy stosować następujące zależności:
Wysokość ciśnieniowa:
Wysokość ciśnieniowa [m] = Elewacja [m] + (10 × (1013 – QNH))
Na każde 300 m wysokości ciśnieniowej długość startu zwiększa się o 10%.
Temperatura:
Według ISA na poziomie morza temperatura wynosi 15°C i ze wzrostem wysokości maleje
o ok. 6.5°C na każde 1000 m, np. na wysokości 1000 m powinna wynosić:
(+15°C) – (1 × 6.5°C) = +15 – 6.5 ≈ +8°C
Jeśli aktualna temperatura to +12°C, odchyłka od ISA wynosi +4°C.
[odchyłka = temp. aktualna – temp. ISA]
Temperatura większa od standardowej o 10°C zwiększa długość startu o 10%.
Kierunek i prędkość wiatru
Wiatr czołowy zmniejsza długość startu i lądowania, wiatr tylny odwrotnie. Należy pamiętać
o ograniczeniach tylnego wiatru do startu i lądowania.
Nachylenie pasa
W większości przypadków osiągi samolotu publikowane są dla pasa poziomego
(bez nachylenia).
Długość startu zwiększa się o 10% na każde 2% nachylenia pasa (start „pod stok”)
Długość lądowania zwiększa się o 10% na każde 2% nachylenia pasa (lądowanie „ze
stokiem”)
Rodzaj nawierzchni i jej stan
Trawa, miękkie podłoże lub śnieg zwiększają opory toczenia i tym samym długość rozbiegu.
Start nie powinien być wykonywany przy wysokości trawy przekraczającej 25 cm.
Trawa lub śnieg zwiększają długość dobiegu (pomimo większych oporów toczenia) z powodu
mniejszej skuteczności hamulców.
www.latajmybezpiecznie.pl
[email protected]
tel. +48 608 003 343
Latajmy Bezpiecznie, Skrytka Pocztowa 261, 00 – 950 Warszawa 1
Zespół Lo Zespół Lokalizacji Zagrożeń w Lotnictwie Cywilnym
Uwaga – w przypadku trawy ściętej bardzo krótko, nawierzchnia może być śliska i długość
dobiegu może się zwiększyć nawet o 60% (współczynnik 1.6).
Poniższe tabele zawierają zestawienie wspomnianych czynników i ich wpływu.
Czynnik
Każde 1000 ft / 300 m wysokości ciśnieniowej
Każde 10°C powyżej temperatury ISA
Nawierzchnia trawiasta sucha (do 20 cm)
Nawierzchnia trawiasta mokra (do 20 cm)
Nachylenie pasa 2% (start „pod stok”)
Składowa tylna wiatru o wartości 10% prędkości
oderwania
Nawierzchnia miękka lub śnieg
Czynnik
Każde 1000 ft / 300 m wysokości ciśnieniowej
Każde 10°C powyżej temperatury ISA
Nawierzchnia trawiasta sucha (do 20 cm)
Nawierzchnia trawiasta mokra (do 20 cm)
Nachylenie pasa 2% (lądowanie „ze stokiem”)
Składowa tylna wiatru o wartości 10% prędkości
oderwania
Śnieg
Wzrost długości startu
na bramkę 50 ft / 15 m
10%
10%
20%
30%
10%
20%
Współczynnik
25% lub więcej
1.25+
Wzrost długości
lądowania znad
bramki 50 ft / 15 m
5%
5%
20%
30%
10%
20%
25% lub więcej
1.1
1.1
1.2
1.3
1.1
1.2
Współczynnik
1.05
1.05
1.2
1.3
1.1
1.2
1.25+
Przykład:
Środek sezonu, upalny letni dzień, lotnisko jak Nowy Targ EPNT, elewacja lotniska 628 m,
QNH 998, temperatura 30°C, samolot C150 - prędkość oderwania 110 km/h, hipotetyczny
start „pod stok” o gradiencie 2% z tylnym wiatrem 10 km/h, nawierzchnia trawiasta sucha.
Według instrukcji użytkowania w locie długość startu D0 to 422.2 m. Wyliczmy tę długość D
w naszych warunkach.
Oto wpływ poszczególnych czynników:
- wysokość ciśnieniowa = 628 + 10 × (1013 – 998) ≈ 780 m, tj. 150 m powyżej
elewacji, co daje współczynnik FWC = 1.05
- temperatura – według ISA powinno być (+15°C) – (0.6 × 6.5°C) = +11°C, jest 30°C, a
więc odchyłka wynosi 19°C, co daje współczynnik FT = 1.2
- wiatr tylny stanowiący ok. 10% prędkości oderwania – FW = 1.2
- nachylenie pasa 2% - FN = 1.1
- nawierzchnia: sucha trawa FS = 1.2
www.latajmybezpiecznie.pl
[email protected]
tel. +48 608 003 343
Latajmy Bezpiecznie, Skrytka Pocztowa 261, 00 – 950 Warszawa 1
Zespół Lo Zespół Lokalizacji Zagrożeń w Lotnictwie Cywilnym
Jak można zauważyć, największy wpływ mają temperatura, tylny wiatr oraz rodzaj
nawierzchni.
W rezultacie otrzymamy:
D = D0 × FWC × FT × FW × FN × FS = 422.2 × 1.05 × 1.2 × 1.2 × 1.1 × 1.2 = 843 m
a więc wartość dwukrotną większą (!) w stosunku do wyjściowej.
AIP VFR:
Aeronautical Information Publication (AIP) to wydawany z udziałem administracji
państwowej zbiór informacji lotniczych, zawierających dane o lotniskach, drogach lotniczych
i obowiązujących procedurach. Od dnia 04.06.2009 r. możemy korzystać z nowego
„produktu” Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej – AIP VFR (http://ais.pansa.pl/vfr/). W
części AD4 publikowane są podstawowe informacje i mapy dotyczące lotnisk oraz lądowisk,
na których odbywa się wyłącznie ruch lotniczy VFR. Zakres podawanych danych został
ustalony m.in. podczas konsultacji ze środowiskiem lotniczym i jest istotnie bardzo
zawężony. Nie zawiera takich informacji jak elewacje progów pasów startowych, co nie
pozwala na określenie ich kąta nachylenia/gradientu, istotnego do obliczeń osiągowych.
Według PAŻP takie dane, aby były wiarygodne i odpowiednio dokładne, powinny być
dokonane przez wyspecjalizowane jednostki geodezyjne. Przekłada się to niestety na znaczny
koszt pomiaru, nie do zaakceptowania przez właścicieli czy zarządzających lotniska, co
również było podnoszone podczas konsultacji ze środowiskiem.
Na chwilę obecną w AIP VFR możemy znaleźć następujące dane do analiz osiągowych:
- na AERODROME CHART (VFR AD 4 EPxx 3):
o elewacja lotniska;
o wymiary, kierunki dróg startowych;
o rozporządzalna długość drogi startowej do startu TORA i do lądowania LDA;
- na VISUAL OPERATION CHART (VFR AD 4 EPxx 4):
o przeszkody w najbliższym otoczeniu lotniska
Niestety, Zarządzający niektórymi lotniskami nie przekazali do AIP danych nawet o
wymiarach dróg startowych. Wśród takich wyjątków są EPGO, EPPT, EPSY, EPTO, EPZA
(stan na dzień 19.10.2009).
Inne źródła informacji
Większość użytkowników lotnisk prowadzi swoje strony internetowe, zawierające wiele
pożytecznych, (choć nieoficjalnych) informacji, a wśród nich te przydatne do analiz
osiągowych. Oto przykładowe dwa adresy, mianowicie Górskiej Szkoły Szybowcowej ŻAR
i lądowiska Mrągowo:
http://www.glidezar.com/
http://www.mazuryairfields.pl/airfield/mragowo
www.latajmybezpiecznie.pl
[email protected]
tel. +48 608 003 343
Latajmy Bezpiecznie, Skrytka Pocztowa 261, 00 – 950 Warszawa 1
Zespół Lo Zespół Lokalizacji Zagrożeń w Lotnictwie Cywilnym
Krótka rozmowa telefoniczna z przedstawicielem gospodarzy również może być bardzo
cenna. Nieocenione są oczywiście doświadczenia Koleżanek i Kolegów – pytajmy śmiało!
Wnioski
Obliczenia osiągowe startu i lądowania stanowią nieodłączny, a w dodatku obowiązkowy
element przygotowania do lotu. Mimo, że nie zawsze mamy pełny dostęp do wszystkich
danych, w interesie naszym (i naszych pasażerów) jest upewnienie się, że wymagany poziom
bezpieczeństwa zostaje zachowany. Jest to szczególnie ważne w przypadku, gdy latamy
samolotem „słaboosiągowym” i/lub miejsce lądowania i startu jest osiągowo wymagające.
Powinniśmy dokładać więc wszelkich starań, aby również z perspektywy analiz osiągowych
zachować odpowiednie normy. Latajmy bezpiecznie!
www.latajmybezpiecznie.pl
[email protected]
tel. +48 608 003 343
Latajmy Bezpiecznie, Skrytka Pocztowa 261, 00 – 950 Warszawa 1