Mining and its role in the global economy

GOSPODARKA SUROWCAMI MINERALNYMI – MINERAL RESOURCES MANAGEMENT
2014
Volume 30
Issue 1
Pages 5–20
DOI 10.2478/gospo-2014-0003
ROBERT RANOSZ*
Górnictwo i jego znacznie w gospodarce œwiatowej
Wprowadzenie
Przemys³ wydobywczy jest jednym z najbardziej znacz¹cych sektorów w kszta³towaniu
globalnej sytuacji ekonomicznej na œwiecie. Niemniej jednak, nie istnieje wskaŸnik b¹dŸ te¿
metoda pozwalaj¹ca jednoznacznie oceniæ ten wk³ad liczbowo. W zwi¹zku z powy¿szym
celem niniejszego artyku³u jest próba przedstawienia wk³adu górnictwa w rozwój poszczególnych gospodarek œwiata w sposób liczbowy.
Niniejszy artyku³ poœwiêcony zosta³ problematyce szacowania i oceny rozmiarów udzia³u przemys³u wydobywczego w kszta³towaniu narodowej i globalnej sytuacji ekonomicznej.
W artykule omówiono powszechnie stosowane miary efektywnoœci gospodarczej, do których w kontekœcie górnictwa, niew¹tpliwie mo¿na zaliczyæ takie parametry jak: wskaŸnik
PKB, poziom zatrudnienia, dochody bud¿etowe, handel zagraniczny, eksport oraz dzia³alnoœæ inwestycyjn¹. Zwrócono równie¿ uwagê na WskaŸnik Wk³adu Górnictwa (Mining
Contribution Index – MCI) opracowany przez Oxford Policy Management (OPM) jako
miernik zakresu wp³ywu przemys³u wydobywczego na sytuacjê ekonomiczn¹ na œwiecie.
W pracy tej poddano równie¿ analizie zjawisko rosn¹cego znaczenia górnictwa w krajach
o niskiej i œredniej efektywnoœci gospodarczej. Sytuacja ta wynika w g³ównej mierze z faktu,
i¿ przychody z obrotu surowcami i produktami przemys³u wydobywczego mog¹ w istotny
sposób wp³ywaæ na poprawê sytuacji na rynkach tych krajów i w konsekwencji kszta³towaæ
politykê w zakresie zapewniania nowych miejsc pracy, redukcji zjawiska ubóstwa oraz
* Dr in¿., AGH Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydzia³ Górnictwa i Geoin¿ynierii, Kraków,
* e-mail: [email protected]
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
6
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
poprawy warunków rozwoju gospodarczego. Pozytywny wp³yw górnictwa na gospodarkê
bêdzie tym wiêkszy im lepsze bêdzie zarz¹dzanie poszczególnymi podmiotami zajmuj¹cymi
siê eksploatacj¹ z³ó¿; niektóre z aspektów zarz¹dzania przedsiêbiorstwem górniczym zosta³y
poruszone w nastêpuj¹cych artyku³ach zamieszczonych w Gospodarce Surowcami Mineralnymi (Brzychczy 2012; Kustra i Kubacki 2009; Kustra i Sierpiñska 2008; Magda i in.
2007; Magda i in. 2007).
1. Produkcja górnicza na œwiecie
Opieraj¹c siê na danych z raportu ICMM opublikowanego w roku 2012, w 2010 roku
nominalna wartoœæ produkcji surowców mineralnych wynios³a ponad 463 mld USD, z czego
wartoœæ produkcji w Polsce to nieco ponad 3 mld USD; stanowi to oko³o 0,66% produkcji
œwiatowej. Pod tym k¹tem Polska zajmuje 21 miejsce na œwiecie – dane dotycz¹ce produkcji
oraz jej udzia³u w PKB poszczególnych gospodarek œwiata zosta³y przedstawione w tabeli 1.
W miejscu tym nale¿y równie¿ zwróciæ uwagê na fakt, i¿ 21 krajów zaprezentowanych
w tabeli 1 stanowi ponad 90% wartoœci produkcji œwiatowej.
Jak wynika z zaprezentowanych danych, wartoϾ produkcji w stosunku do roku 2000
znacznie wzros³a. Nie oznacza to jednak, ¿e wielkoœæ wydobycia wzros³a wspó³miernie do
zaprezentowanych danych. Wzrost wartoœci produkcji surowców mineralnych, w g³ównej
mierze spowodowany by³ aktywizacj¹ wschodz¹cych gospodarek w Chinach, Indiach
i innych krajach, a w konsekwencji wzrostem cen surowców mineralnych. W latach 1992 –
–2002 obserwowano raczej tendencjê spadkow¹ wartoœci produkcji surowców mineralnych
w ujêciu realnym (po uwzglêdnieniu inflacji), a nie wzrost w ujêciu nominalnym.
W tabeli 1 zestawiono dane, które w efekcie pozwalaj¹ zobrazowaæ wk³ad przemys³u
górniczego w kszta³towanie sytuacji œwiatowej gospodarki. W tabeli przedstawiono wartoœci
produkcji przemys³u górniczego w 21 krajach najbardziej znacz¹cych pod wzglêdem wartoœci produkcji surowców mineralnych i jej udzia³u w produkcji œwiatowej w 2010 roku.
Kolumna „Produkcja w stosunku do PKB za rok 2010” prezentuje relatywne znaczenie
wielkoœci produkcji przemys³u górniczego i wyra¿ona jest jako procentowy udzia³ tej
produkcji w PKB ka¿dego kraju. W ostatniej kolumnie (Eksport w roku 2010) przedstawiono udzia³ wielkoœci eksportu surowców mineralnych w stosunku do ca³kowitej produkcji
przemys³u górniczego.
Z zaprezentowanych w tabeli 1 danych wynika, ¿e w rankingu dominuj¹ najwiêksi
producenci z najbardziej rozwiniêtych krajów oraz z krajów o wschodz¹cych rynkach, takich
jak: Brazylia, Rosja, Indie, Chiny, RPA, Chile, Indonezja oraz Meksyk. Zestawienie to
pozostaje w kontraœcie z rankingiem przedstawionym w tabeli 2, gdzie posegregowano kraje
pod wzglêdem udzia³u produkcji górniczej w wielkoœci eksportu. Zaprezentowany ranking
pokazuje, ¿e dominuj¹ w tym przypadku kraje o gorszej sytuacji ekonomicznej.
W tabeli 2 zestawiono 20 krajów, w których w 2010 roku udzia³ produkcji surowców
mineralnych w ca³kowitym eksporcie towarów by³ najwy¿szy. Analizuj¹c przedstawione
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
7
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
Tabela 1. Wartoœci produkcji surowców mineralnych w roku 2010 dla poszczególnych krajów
Table 1. Values of mineral production in 2010 for each country
Kraj
Produkcja
w roku 2010
[mln USD]
Udzia³
w produkcji
œwiatowej
w 2010
[%]
Produkcja
w roku 2000
[mln USD]
Zmiana
produkcji
2000–2010
[%]
Produkcja
w stosunku
do PKB za
rok 2010
[%]
Eksport
w roku 2010
[%]
Australia
71 955
15,60
16 444
337,6
7,8
40,3
Chiny
69 281
15,00
10 576
555,1
1,2
1,5
Brazylia
47 027
10,20
7 754
506,5
2,3
19,0
Chile
31 275
6,80
10 452
199,2
14,7
65,9
Rosja
28 680
6,20
10 776
166,1
1,9
6,6
RPA
27 116
5,90
12 694
113,6
7,5
37,4
Indie
26 042
5,60
2 930
788,8
1,5
17,9
USA
22 957
5,00
11 253
104,0
0,2
6,2
Peru
18 832
4,10
4 682
302,2
12,0
62,7
Kanada
13 984
3,00
7 853
78,1
0,9
11,9
Indonezja
12 225
2,60
4 948
147,1
1,7
10,6
Ukraina
9 283
2,00
1 807
413,7
6,7
8,2
Meksyk
8 361
1,80
2 426
244,6
0,8
4,9
Kazachstan
7 248
1,60
2 390
203,3
4,9
13,1
Iran,
Rep. Islamskie
4 387
0,90
802
447,0
1,3
3,0
Filipiny
4 221
0,90
397
963,2
2,1
6,8
Szwecja
3 974
0,90
1 058
275,6
0,9
5,3
Ghana
3 964
0,90
1 015
290,5
12,7
25,4
Zambia
3 850
0,80
616
525,0
23,8
83,6
Papua
i Nowa Gwinea
3 166
0,70
1 338
136,6
33,4
54,0
Polska
3 051
0,66
1 382
120,7
0,7
4,7
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Raport International Council on Mining & Metal (ICMM) , 2012 –
The role of mining in national economies
dane mo¿na stwierdziæ, ¿e z biegiem czasu kraje o stosunkowo niskich dochodach staj¹ siê
coraz bardziej uzale¿nione od przychodów osi¹ganych z eksportu surowców mineralnych.
PKB per capita dla Polski w tym samym okresie wynios³o 20 592 USD.
Ostatnio przeprowadzona ocena globalnych danych handlowych wskazuje, ¿e w 2010
roku w 40 krajach ponad 25% wielkoœci ich eksportu stanowi³y pozapaliwowe surowce
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
8
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
Tabela 2. Udzia³ produkcji poszczególnych krajów w wielkoœci eksportu
Table 2. Share of each country’s mineral production in export volume
PKB/capita (2010) –
w cenach bie¿¹cych USD
Eksport 1996
[%]
Eksport 2005
[%]
Eksport 2010
[%]
16 820
58,70
86,50
83,70
1 722
79,40
64,00
83,60
369
72,40
70,20
78,30
4. Mongolia
5 372
60,30
70,10
77,60
5. Surinam
12 398
68,00
64,30
75,40
–
69,20
55,30
67,10
18 419
47,70
56,50
65,90
1 121
77,10
84,00
65,20
10 719
48,30
57,90
62,70
2 122
36,10
49,30
60,40
–
3,30
4,50
58,90
12. Mozambik
1 169
6,10
66,90
57,00
13. Mali
1 100
8,50
37,20
54,80
14. Sierra Leone
1 344
30,60
58,20
54,30
15. Papua Nowa Gwinea
2 797
24,50
39,20
54,00
16. Namibia
7 772
36,20
41,20
53,40
–
73,10
25,20
50,80
18. Armenia
5 838
23,90
39.80
50,60
19. Jamajka
9 159
49,70
68,50
49,60
–
15,10
39,20
47,70
Kraj
1. Botswana
2. Zambia
3. Kongo
6. Polinezja Francuska
7. Chile
8. Gwinea
9. Peru
10. Mauretania
11. Mariany Pó³nocne
17. Nauru
20. Kuba
ród³o: Raport International Council on Mining & Metal (ICMM), 2012 – The role of mining in national
economies
mineralne. Pod tym wzglêdem blisko 75% spoœród tych krajów by³o krajami o niskim
i œrednim dochodzie. Liczba ta oznacza jednak du¿y wzrost w stosunku do 1996 roku,
w którym tylko 29 krajów posiada³o gospodarki uzale¿nione od produkcji surowców mineralnych. Liczba ta nieznacznie wzros³a w 2005 roku, kiedy to 33 kraje posiada³y gospodarki
oparte na przemyœle wydobywczym. Dramatyczne zmiany mo¿na zaobserwowaæ od 2005
roku, kiedy ceny surowców mineralnych zaczê³y szybko rosn¹æ i do 2010 roku do rankingu
do³¹czy³o dodatkowe 8 krajów: Boliwia, Burkina Faso, Georgia, Ghana, Gujana, Laos,
Czarnogóra i Somalia (ICMM 2012).
Ponad po³owa krajów, których gospodarki oparte s¹ na przemyœle wydobywczym,
znajduje siê w Afryce. Nale¿y zak³adaæ, ¿e kilka z nich, w szczególnoœci Tanzania, Ghana
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
9
i Mozambik, stan¹ siê w najbli¿szym czasie wa¿nymi eksporterami ropy naftowej, gazu oraz
surowców pozapaliwowych. Ten trend jest niezwykle istotny z punktu widzenia prowadzonej polityki w krajach gospodarczo powi¹zanych i wymaga znacznie wiêkszej uwagi.
Sytuacja ta potwierdza, ¿e przemys³ górniczy – poprzez bezpoœredni wp³yw na obni¿anie
poziomu ubóstwa – rzeczywiœcie zaczyna odgrywaæ znacz¹c¹ rolê w kszta³towaniu sytuacji
gospodarczej i spo³ecznej poszczególnych krajów.
2. Kluczowe czynniki tworz¹ce wartoœæ produkcji
w sektorze górnictwa
Jak wspomniano na wstêpie niniejszego artyku³u, oszacowanie wk³adu górnictwa w rozwój gospodarki danego kraju czy te¿ regionu nie jest ³atwe. Udzia³ przemys³u górniczego
w kszta³towaniu sytuacji ekonomicznej poszczególnych krajów w du¿ej mierze zale¿y od
poszczególnych agregatów makroekonomicznych, do których jest bezpoœrednio odnoszony.
Do g³ównych agregatów makroekonomicznych, wzglêdem których mo¿na porównywaæ
poziom wp³ywu przemys³u wydobywczego na sytuacjê gospodarki narodowej, nale¿y zaliczyæ (ICMM 2012):
a) Inwestycje zagraniczne (Foreign Direct Investment – FDI)
WskaŸnik inwestycji zagranicznych w górnictwie znajduje swoje prze³o¿enie na niektóre
z czynników decyduj¹cych o poziomie gospodarczym danego kraju, a nale¿¹ do nich
niew¹tpliwie: poziom zatrudnienia oraz przychody do bud¿etu pañstwa z tytu³u podatków.
Mo¿na równie¿ stwierdziæ, ¿e inwestycje te prze³o¿¹ siê na ogólny wzrost PKB. Nie
mo¿na jednak za³o¿yæ, ¿e takie inwestycje jednoznacznie wp³yn¹ na polepszenie sytuacji
gospodarczej danego kraju, nale¿y bowiem pamiêtaæ o tym, i¿ wskaŸnik PKB zawiera liczne
wady i czêsto zniekszta³ca ogólny obraz sytuacji gospodarczej danego kraju. Do negatywów
inwestycji zagranicznych niew¹tpliwie mo¿na zaliczyæ zagro¿enie przyk³adowo zwi¹zane
z faktem, i¿ zagraniczne korporacje inwestuj¹ce na terenie danego kraju posiadaj¹ w³asnych
dostawców us³ug i materia³ów, co negatywnie wp³ywa na lokalne przedsiêbiorstwa. G³ównym celem korporacji jest maksymalizacja zysków (co samo w sobie nie jest niczym niezwyk³ym) g³ównie poprzez ograniczanie kosztów, a zatem równie¿ ograniczanie poziomu
wynagrodzeñ – czêœæ obowi¹zków przejmowana jest przez komórki korporacyjne. Na tej
podstawie mo¿na stwierdziæ, ¿e podmiot w postaci kopalni stanie siê centrum kosztów –
co mo¿e negatywnie wp³yn¹æ na gospodarkê lokaln¹, jak i nie daæ oczekiwanych korzyœci
w kontekœcie gospodarki krajowej – mimo, i¿ ogólny PKB bêdzie rós³. W wiêkszoœci krajów
poddanych badaniu w studium przypadku, ca³kowity FDI by³ bardzo wysoki i zazwyczaj
osi¹ga³ ponad po³owê ca³kowitego rocznego FDI. Wynika to w g³ównej mierze z faktu,
i¿ w krajach o niskich dochodach wk³ad górnictwa w kszta³towanie gospodarki jest zazwyczaj bardzo du¿y i tym samym wskazuje na du¿y potencja³ w aspekcie przyci¹gania
zagranicznych inwestorów, nawet jeœli FDI w innych sektorach wydaje siê byæ ma³o
atrakcyjny.
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
10
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
b) Inwestycje krajowe
Wk³ad górnictwa w rozwój gospodarki narodowej w aspekcie liczby inwestycji krajowych w tym sektorze jest tym wy¿szy, im ni¿szy jest poziom bazy technologicznej
i wczesna faza rozpoczynanej dzia³alnoœci górniczej – zwi¹zane jest to z faktem, ¿e
wiêksze przedsiêbiorstwa (dominuj¹ce na rynku surowcowym) niechêtnie podejmuj¹ ryzyko, którego nie mo¿na zabezpieczyæ (ryzyko w postaci stóp procentowych czy te¿
niekorzystnej zmiany cen walut, np. przy wykorzystaniu kontraktów swap (Brzychczy
2012)). Firmy górnicze znacznie wiêksze wydatki ponosz¹ na akwizycjê ni¿ na poszukiwanie z³ó¿. Sk³ada siê na to kilka przyczyn, które determinuj¹ opisan¹ sytuacjê,
tj. (Kustra 2009):
® mniejsze koszty nabycia z³ó¿ ni¿ koszty zwi¹zane z wydatkami na eksploracjê,
® ryzyko niepowodzenia zwi¹zane z brakiem z³ó¿ w fazie eksploracji.
Mimo starañ co do ograniczania ryzyka prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej przedsiêbiorstwa górnicze s¹ nara¿one na ryzyko nieco wiêksze ani¿eli w innych bran¿ach, co
wynika przede wszystkim z warunków geologiczno-górniczych. Wysoki stopieñ niepewnoœci charakterystyczny dla dzia³alnoœci górniczej przek³ada siê na wysokie ryzyko jej
prowadzenia (Magda i in. 2007, 2007a).
W przypadku Brazylii, najwiêkszy rynkowy przedsiêbiorca Vale zdominowa³ górniczy
rynek inwestycyjny i dokonane przez niego inwestycje w tym sektorze osi¹gnê³y poziom
prawie 5% ca³kowitych rocznych inwestycji krajowych.
c) Eksport
Analiza przypadku wykaza³a, ¿e w znacz¹cej wiêkszoœci krajów wk³ad górnictwa
w kszta³towanie sytuacji gospodarczej ze wzglêdu na udzia³ w eksporcie jest doœæ du¿y.
W 2010 roku udzia³ przemys³u wydobywczego w eksporcie ogó³em kszta³towa³ siê nastêpuj¹co: Kongo (78,3%), Chile (66%), Gwinea (65,2%), Peru (63%), Laos (45%), Tanzania
(41%), Ghana (25%), Brazylia (19%).
d) Handel zagraniczny netto
Sektor górniczy generuje znacz¹ce zyski z wymiany miêdzynarodowej, lecz spora
czêœæ tych zysków zostaje zainwestowana bezpoœrednio w tym sektorze (import, us³ugi,
technologie itp.) na potrzeby w³aœciwego funkcjonowania przedsiêbiorstw tego rynku,
i w konsekwencji zyski te nie trafiaj¹ bezpoœrednio do gospodarki narodowej. Pomimo tego, studium przypadku potwierdzi³o znacz¹cy wk³ad górnictwa w zakresie generowanych zysków z handlu zagranicznego, szczególnie w fazie operacyjnej dzia³alnoœci, w której szczególnie efektywnie wykorzystuje siê importowane produkty. W fazie
konstrukcyjnej dzia³alnoœci górniczej zazwyczaj wysoki poziom importu jest prawie
ca³kowicie równowa¿ony przez nap³yw kapita³u zagranicznego i kapita³ po¿yczkowy.
Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e po¿yczony kapita³ bêdzie musia³ byæ zwrócony, a zaanga¿owany – zostanie równie¿ zwrócony inwestorom w postaci dywidend. Je¿eli inwestorzy
oraz po¿yczkodawcy stanowi¹ kapita³ obcy dla danej gospodarki, wówczas pieni¹dze
te nie trafi¹ do gospodarki danego kraju, mimo i¿ pozytywnie wp³yn¹ na wartoœæ wskaŸnika PKB.
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
11
e) Dochody rz¹dowe (bud¿etowe)
Studium przypadku sugeruje porównanie poszczególnych krajów pod wzglêdem wk³adu
górnictwa w kszta³towanie ca³kowitych dochodów rz¹dowych oparte na dwóch parametrach: udzia³ górnictwa w ca³kowitych dochodach do bud¿etu oraz stopieñ alokacji tych
przychodów na poziomie narodowym i na ni¿szych szczeblach. Pe³ny wk³ad przemys³u wydobywczego w aspekcie przychodów generowanych przez realizowane projekty górnicze
mo¿e byæ oceniony dopiero po pewnym czasie, gdy projekt zostanie wprowadzony w fazê
realizacji. Wynika to przede wszystkim ze specyfiki tego typu dzia³alnoœci, która zwi¹zana
jest z d³ugoterminowymi inwestycjami. W tym przypadku mo¿liwe bêdzie osi¹gniêcie przychodów z podatków dochodowych p³aconych przez przedsiêbiorców dopiero w trakcie
dzia³alnoœci operacyjnej. Przeprowadzone badania jednoznacznie wskazuj¹, ¿e w wielu
krajach udzia³ górnictwa w generowaniu przychodów bud¿etowych stale roœnie.
f) Produkt Krajowy Brutto (PKB)
Przeprowadzone badania wskazuj¹, ¿e przemys³ wydobywczy ma w zasadzie niewielki
bezpoœredni udzia³ w kszta³towaniu PKB i powi¹zanych z nim mierników gospodarczych.
Sytuacja ta wynika w g³ównej mierze z faktu, ¿e we wschodz¹cych gospodarkach brakuje
odpowiedniej bazy technologicznej, która kompleksowo wspiera³aby dzia³alnoœæ sektora
górniczego i umo¿liwia³a stosowanie zaawansowanych rozwi¹zañ produkcyjnych. W wyniku tego wiele procesów, np. przetwarzanie i wzbogacanie surowców, zlecane jest poza
granice kraju. W krajach o dojrza³ych gospodarkach udzia³ górnictwa w PKB jest znacznie
wiêkszy i ma znacz¹cy wp³yw na efekty mno¿nikowe PKB. Dla przyk³adu, 1 dolar zainwestowany w dzia³alnoœæ górnicz¹ mo¿e generowaæ 3 lub wiêcej dolarów w dzia³alnoœci
gospodarczej ka¿dego innego sektora danego kraju. Nale¿y jednak pamiêtaæ, jak to ju¿
wspomniano wczeœniej, ¿e wzrost PKB nie przek³ada siê w stosunku 1 do 1 na poprawê
sytuacji gospodarczej danego kraju.
g) Poziom zatrudnienia i wynagrodzeñ
Rezultaty badañ jednoznacznie wskazuj¹ na du¿y udzia³ przemys³u wydobywczego we
wspieraniu zatrudnienia. Choæ liczba oferowanych przez górnictwo nowych miejsc pracy
jest z regu³y niewielka (rzadko przekracza poziom 1,5% ca³kowitego zatrudnienia krajowego), to z regu³y miejsca te s¹ dobrze op³acane w porównaniu do œredniego poziomu
zarobków w kraju. Nale¿y równie¿ zwróciæ uwagê na fakt, ¿e w górnictwie stosowany jest
system premiowy, który stanowi od 7 do 10% wynagrodzenia ogó³em; systemy takie
niew¹tpliwie wp³ywaj¹ na wzrost efektywnoœci funkcjonowania przedsiêbiorstwa, jak
i obni¿enie kosztów dzia³alnoœci ca³ego podmiotu, jakim zazwyczaj jest kopalnia (Kustra
i Sierpiñska 2008). Górnictwo ma du¿y potencja³ w generowaniu zatrudnienia poœredniego, w zwi¹zku z ³añcuchem dostaw i zapotrzebowaniem na konkretne produkty i us³ugi,
a tym samym poœrednio kszta³tuje poziom wynagrodzeñ w gospodarce. Ma to niew¹tpliwie
istotne znaczenie pod wzglêdem efektów mno¿nikowych – jednemu pracownikowi
w przemyœle wydobywczym mo¿e odpowiadaæ trzech lub czterech pracowników w innych
ga³êziach gospodarki. Wydaje siê to szczególnie istotne dla regionów o gorszej sytuacji
ekonomicznej, bo przemys³ wydobywczy w danym kraju mo¿e w znacz¹cy sposób wp³y-
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
12
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
n¹æ na poprawê wielkoœci zatrudnienia i wysokoœci wynagrodzeñ w tych biedniejszych
regionach.
Zatem wartoœæ wk³adu ekonomicznego górnictwa zale¿y od takich czynników jak wartoœæ produkcji oraz p³atnoœci na rzecz czynników produkcyjnych (podmiotów zale¿nych
uczestnicz¹cych poœrednio w produkcji), takich jak: kapita³ finansuj¹cy, sprzêt, ziemia
i praca. Czynniki zwiêkszaj¹ce wk³ad górnictwa to: p³atnoœci dla dostawców towarów i us³ug
dla górnictwa, wynagrodzenia dla pracowników oraz p³atnoœci odsetek od zaci¹gniêtych
kredytów. Firmy górnicze musz¹ równie¿ wyp³acaæ dywidendy (akcjonariuszom krajowym
lub zagranicznym – co nie jest bez znaczenia), w pewien sposób nagradzaj¹c ich za
podejmowane ryzyko inwestycyjne w d³ugoterminowe aktywa przemys³u wydobywczego.
G³ówne czynniki sk³adaj¹ce siê na wartoœæ produkcji wraz z przyk³adami oraz kluczowymi
czynnikami determinuj¹cymi wk³ad górnictwa w gospodarkê narodow¹ zosta³y zaprezentowane w tabeli 3.
Tabela 3. Kluczowe czynniki tworz¹ce wartoœæ produkcji w sektorze górnictwa
Table 3. Key factors contribute to the value of production in the mining sector
G³ówne czynniki sk³adaj¹ce
siê na wartoœæ produkcji
Przyk³ady
Kluczowe czynniki determinuj¹ce
wk³ad górnictwa w gospodarkê
narodow¹
Wydatki ponoszone
w zwi¹zku z dzia³alnoœci¹
operacyjn¹
materia³y eksploatacyjne (paliwo,
energia, opony, odczynniki
chemiczne, woda, transport);
lekkie prace in¿ynieryjne
dostêpnoœæ lokalnej bazy zasobowej,
infrastruktura, ch³onne i sprzyjaj¹ce
otoczenie biznesowe, polityka
przemys³owa
Poziom wynagrodzeñ
przychody uzyskiwane przez
pracowników; podatki zwi¹zane
z wynagrodzeniami
dostêpnoœæ do edukacji, polityka
w zakresie edukacji, mo¿liwoœæ
zdobywania odpowiednich
kwalifikacji i umiejêtnoœci
Poziom wydatków
rz¹dowych na inwestycje
maszyny i urz¹dzenia, wyposa¿enie,
zaplecze technologiczne
bogata baza zasobowa
i technologiczna na terenie kraju
Poziom podatków
podatki z tytu³u licencji,
od osób prawnych,
od osi¹ganych zysków
system podatkowy, podzia³
osi¹ganych dochodów bud¿etowych,
przejrzystoœæ i strategia zarz¹dzania
sektorem finansów publicznych
w zakresie wydatków
Koszty finansowania
poziom odsetek p³aconych z tytu³u
krótko- i d³ugoterminowych po¿yczek
przejrzystoϾ krajowego sektora
finansów publicznych
Zyski udzia³owców
dywidendy wyp³acane udzia³owcom
(wliczaj¹c zarówno prywatnych
inwestorów, jak i rz¹d); wykup akcji
w³asnych, zyski zatrzymane
zakres udzia³u rz¹du
w sektorze górniczym
(bezpoœrednia w³asnoœæ lub
generowana przez akcje rz¹dowe)
ród³o: Raport International Council on Mining & Metal (ICMM), 2012 – The role of mining in national
economies
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
13
Obserwowana coraz wiêksza integracja górnictwa, poprzez ró¿ne formy powi¹zañ,
wykazuje niezwykle obiecuj¹cy potencja³ w kwestii zwiêkszania wp³ywu przemys³u wydobywczego na kszta³towanie narodowej sytuacji gospodarczej na ka¿dym poziomie ³añcucha
wartoœci. Rozmiar tego zjawiska bêdzie jednak ró¿ny w poszczególnych krajach, g³ównie
z uwagi na sytuacjê ekonomiczn¹ panuj¹c¹ w danym kraju. W krajach o gorszej sytuacji
gospodarczej brakuje odpowiedniej rangi dostawców, co znacznie utrudnia sektorowi górniczemu generowanie wk³adu w rozwój gospodarczy poprzez zaopatrywanie siê na terenie
kraju. W tabeli 3 zestawiono g³ówne czynniki decyduj¹ce o wartoœci produkcji, ich sk³adowe
oraz kluczowe determinanty decyduj¹ce o mo¿liwoœci traktowania wk³adu górnictwa jako
maj¹cego istotne znaczenie dla kszta³towania gospodarki narodowej.
Identyfikacja kluczowych czynników stanowi¹cych o wartoœci produkcji jest istotna,
szczególnie z punktu widzenia korzyœci ekonomicznych, jakie górnictwo potencjalnie
mo¿e dostarczyæ narodowej gospodarce. Czynniki zaprezentowane w wierszu 1 i 2 dotycz¹
bezpoœredniego wp³ywu górnictwa na poprawê sytuacji ekonomicznej gospodarki (oczywiœcie pod warunkiem, ¿e dostawcy oraz pracownicy pochodz¹ z regionu lub danego
kraju). Operacyjne nak³ady przedsiêbiorstw wyra¿aj¹ przychody uzyskiwane przez lokalnych dostawców, co znajduje swoje miejsce w PKB, szczególnie w przypadku gdy
wielkoœci te dotycz¹ rynku krajowego (wiersz 1). Wynagrodzenia pracowników zaanga¿owanych w krajow¹ produkcjê sektora górniczego stanowi¹ bezpoœredni wk³ad górnictwa
w kszta³towanie PKB (wiersz 2) – w podziale na dochody i przychody gospodarstw
domowych.
Osi¹gane przez przedsiêbiorstwa górnicze zyski oraz p³acone przez nie podatki odzwierciedlaj¹ dodatkowy wk³ad tego sektora w kszta³towanie poziomu PKB (wiersz 4).
Dotyczy to jednak przypadku, gdy przedsiêbiorstwo opiera siê wy³¹cznie na kapitale
w³asnym. W sytuacji, gdy w przedsiêbiorstwie maj¹ udzia³ zagraniczni inwestorzy (kapita³
zagraniczny), czêœæ wypracowanego zysku przypada dla tych udzia³owców.
3. Miara wk³adu górnictwa w gospodarkê
Obecnie nie ma instytucji, która systematycznie rejestrowa³aby zmiany wielkoœci wydobycia i produkcji surowców mineralnych w poszczególnych krajach na ca³ym œwiecie.
W zwi¹zku z zaistnia³¹ sytuacj¹ OPM (Oxford Policy Management) opracowa³a indeks,
który plasuje kraje pod k¹tem wp³ywu górnictwa (jego znaczenia) dla ka¿dej z gospodarek œwiata. WskaŸnikiem tym jest MCI (Mining Contribution Index). MCI jest obliczany
na podstawie wk³adu górnictwa do gospodarki – porównuj¹c kraj do kraju – oczywiœcie
pod warunkiem, ¿e dane dla danego kraju istniej¹. Obecnie MCI jest ograniczona do
trzech zmiennych m:
® udzia³u eksportu surowców mineralnych w ca³kowitej wielkoœci produkcji,
® procentowej zmiany wielkoœci eksportu w stosunku do lat ubieg³ych,
® udzia³u produkcji surowców na terenie danego kraju w stosunku do jego PKB.
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
14
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
Opracowany wskaŸnik nie wyczerpuje jednak ca³kowicie tematu wp³ywu górnictwa na
poszczególne gospodarki, niemniej jednak pozwala na wstêpn¹ ocenê takiego wp³ywu na
gospodarkê (ró¿nicuje, dla których gospodarek ten wp³yw jest mniejszy, a dla których
wiêkszy). Ogólna postaæ wskaŸnika MCI zosta³a przedstawiona we wzorze:
( x i + 1) - Pi
xi
i =1
n
MCI =
Ä MCI
xi
Pi
m
–
–
–
–
å
m
´ 100
wskaŸnik wk³adu górnictwa w gospodarkê,
liczba pañstw branych pod uwagê dla zmiennej i,
pozycja pañstwa dla zmiennej,
liczba zmiennych branych pod uwagê.
Je¿eli wartoœæ wskaŸnika MCI przyjmuje 100, wówczas wk³ad górnictwa w dan¹ gospodarkê jest bardzo istotny. W przypadku wartoœci bliskiej zeru dla tego¿ wskaŸnika – mamy
do czynienia z sytuacj¹ odwrotn¹, czyli górnictwo nie odgrywa znacz¹cej roli w kszta³towaniu sytuacji gospodarczej tego kraju.
W przeprowadzonej analizie wziêto pod uwagê 212 pañstw, zatem xi = 212, a liczba
paramentów przy wyliczaniu wskaŸnika MCI jest równa m =3. Je¿eli dane pañstwo w ka¿dej
z kategorii zajmuje miejsce 1, wówczas otrzymujemy:
æ ( 212 + 1) - 1 ö æ ( 212 + 1) - 1 ö æ ( 212 + 1) - 1 ö
÷
ç
÷+ç
÷+ç
212
212
212
ø
è
ø è
ø è
´ 100
MCI =
3
tak wiêc:
MCI = 100
Do okreœlenia wk³adu górnictwa w gospodarkê przy u¿yciu wskaŸnika MCI nale¿y
w pierwszej kolejnoœci wyznaczyæ wielkoœæ produkcji surowców mineralnych dla danego
roku, jego zmianê w stosunku do lat ubieg³ych oraz wielkoœæ PKB dla danego kraju.
Przedstawiony przyk³ad obliczeniowy zosta³ przeprowadzony dla roku bazowego 2010.
Za rok referencyjny przyjêto rok 2005. W tabeli 4 przedstawiono wyniki obliczeñ na
podstawie wzoru dla poszczególnych krajów œwiata.
W zaprezentowanej tabeli szczególn¹ uwagê zwraca wartoœæ wskaŸnika MCI, HDI
oraz % PKB w stosunku do produkcji ca³kowitej danego kraju. Zaprezentowane 22 kraje
w tabeli 4 zosta³y uszeregowane wzglêdem wskaŸnika MCI (od najwiêkszego do najmniejszego); liczba porz¹dkowa okreœla pozycjê na œwiecie ustalon¹ pod jego k¹tem.
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
Zambia
Mariany Pó³nocne
Papua Nowa Gwinea
Czarnogóra
Mauretania
Polinezja Francuska
Mali
Islandia
Mongolia
Kongo
Chile
Australia
Emiraty Arabskie
RPA
Brazylia
Kanada
Indonezja
Ukraina
Kolumbia
Meksyk
Kazachstan
Wielka Brytania
Indie
USA
Rosja
Polska
Chiny
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
12.
22.
24.
31.
34.
49.
50.
51.
62.
74.
81.
85.
92.
94.
104.
108.
152.
2010
eksport
[%]
83,6
58,9
54,0
46,8
60,4
67,1
54,8
42,0
77,6
78,3
65,9
40,3
21,8
37,4
19,0
11,9
10,6
8,2
7,2
4,9
13,1
5,9
17.9
6,2
6,6
4,7
1,5
Zmiana eksportu
2005–2010
[%]
19,7
54,4
14,8
46,8
11,1
11,9
17,6
23,0
7,4
8,1
9,4
13,0
11,6
3,6
8,5
4,9
1,9
1,0
2,5
2,9
–1,6
0,6
–1,9
2,0
–0,6
0,7
–0,5
Ca³kowity
eksport
[%]
84,2
58,9
71,6
56,9
72,2
67,2
55,4
43,1
87,5
90,5
66,7
69,2
64,6
47,5
28,8
35,6
40,2
15,3
63,8
18,7
84,8
18,5
32,0
12,6
75,6
8,7
32,0
2010
produkcja
[mln USD]
3 850
–
3 166
–
1 778
–
1 445
–
1 336
2 191
31 275
71 995
–
27 116
47 027
13 984
12 225
9 283
2 405
8 361
7 248
–
26 042
22 957
28 680
3 051
69 281
Zmiana produkcji
2000–2010
[%]
524.7
–
136,5
–
461,6
–
305,2
–
228,2
837,0
199,2
337,8
–
113,6
506,5
78,10
147,1
413,6
231,8
244,6
203,3
–
788,8
104,0
166,1
120.7
555,1
PKB produkcji
2010
[%]
23,8
–
33,4
–
48,9
–
15,6
–
21,5
16,7
14,7
7,8
–
7,5
2,3
0,9
1,7
6,7
0,8
0,8
4,9
–
1,5
0,2
19,0
0,7
1,2
Wzrost populacji
od 2000
[%]
26,5
-11,0
27,5
-0,2
30,9
13,9
36,3
13,0
14,3
33,1
11,0
16,1
147,6
13,6
12,1
10,7
12,7
-6,7
16,3
13,0
9,4
5,6%
14,7
9,6
-2,7
-0.8
6,3
0,43
–
0,47
0,77
0,45
–
0,36
0,90
0,65
0,29
0,81
0,93
0,85
0,62
0,72
0,91
0,62
0,73
0,71
0,77
0,75
0,86
0,55
0,91
0,76
0,81
0,69
2011
HDI
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Raport International Council on Mining & Metal (ICMM) , 2012 – The role of mining in national economies
Kraj
Lp.
Table 4. MCI index values for each country in the world
Tabela 4. Wartoœci wskaŸnika MCI dla poszczególnych krajów œwiata
97,7
97,6
95,5
95,3
95,3
94,8
94,2
93.6
93,3
93,2
92,1
87,9
86,6
81,2
79,6
67,1
66,4
66,3
59,4
55,5
54,0
52,1
50,3
49,8
47,6
45,9
32,0
MCI
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
15
16
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
Na uwagê zas³uguje fakt pewnych zale¿noœci pomiêdzy wskaŸnikiem MCI a wymienionymi
dwoma. Powszechnie obowi¹zuj¹ca zasada w stosunku do wskaŸnika HDI (Human Development Index – WskaŸnika Rozwoju Spo³ecznego) zak³ada, ¿e poszczególne poziomy
wskaŸnika okreœlaj¹ poziom rozwoju danego kraju. Zgodnie z tym za³o¿eniem (Raport
ONZ 2006):
® kraje wysoko rozwiniête – 0,8–1,0,
® kraje œrednio rozwiniête – 0,5–0,8,
® kraje s³abo rozwiniête – 0,2–0,5.
Bior¹c pod uwagê 212 krajów poddanych badaniu (ICMM 2012), mo¿na zauwa¿yæ
pewne zale¿noœci pomiêdzy omawianymi wskaŸnikami. Zale¿noœæ HDI wzglêdem % PKB
w produkcji zosta³a zaprezentowana na rysunku 1. W obliczeniach wziêto pod uwagê œrednie
wartoœci % PKB dla poszczególnych przedzia³ów HDI.
Rys. 1. Zale¿noœæ pomiêdzy wskaŸnikiem HDI
a procentowym udzia³em produkcji surowców mineralnych w PKB
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Raport International Council on Mining & Metal (ICMM),
2012 – The role of mining in national economies
Fig. 1. The relationship between the HDI index and the percentage share of the production of mineral
resources in GDP
Jak wynika z rysunku 1, udzia³ ca³kowitej produkcji surowców mineralnych w stosunku
do PKB jest tym wiêkszy im dany kraj jest gorzej rozwiniêty. Polska plasuje siê wœród
krajów wysoko rozwiniêtych, a jej udzia³ produkcji w stosunku do PKB wynosi 0,7%.
Na rysunku 2 zaprezentowano zale¿noœæ pomiêdzy HDI a wartoœci¹ wskaŸnika MCI,
analogicznie jak w poprzednim przypadku wziêto pod uwagê œrednie wartoœci wskaŸnika
MCI dla poszczególnych przedzia³ów HDI.
Podobnie jak w zale¿noœci przedstawionej na rysunku 1, tutaj równie¿ wystêpuje zwi¹zek pomiêdzy œredni¹ wartoœci¹ wskaŸnika MCI a wartoœci¹ HDI. Interpretuj¹c rysunek 2
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
17
Rys. 2. Zale¿noœæ pomiêdzy wskaŸnikiem HDI dla poszczególnych grup krajów a wskaŸnikiem MCI
ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Raport International Council on Mining & Metal (ICMM),
2012 – The role of mining in national economies
Fig. 2 The relationship between the HDI index for different groups of countries and the rate of MCI
mo¿na wysnuæ wniosek, ¿e im kraj jest gorzej rozwiniêty, tym wiêkszy jest wp³yw górnictwa
na jego gospodarkê.
WskaŸnik MCI dobrze odzwierciedla znaczenie górnictwa w poszczególnych krajach
œwiata. Powszechnie wiadomo, ¿e kraje s³abo oraz œrednio rozwiniête gospodarczo opieraj¹
swoj¹ gospodarkê w³aœnie na surowcach mineralnych. Ta baza zasobowa budzi równoczeœnie du¿e zainteresowanie wœród zagranicznych inwestorów. Kluczowym zatem, w aspekcie
kszta³towania sytuacji gospodarczej przez przemys³ wydobywczy, wydaje siê byæ w³aœciwe
wykorzystanie i alokacja zysków uzyskanych dziêki tym zale¿noœciom, poniewa¿ mo¿e to
w znacz¹cy sposób wp³yn¹æ na szybszy rozwój danych regionów œwiata.
Podsumowanie
Górnictwo oraz produkcja surowców mineralnych w poszczególnych krajach wci¹¿
odgrywa istotn¹ rolê w kszta³towaniu gospodarki œwiatowej. Rozwój tej ga³êzi przemys³u
niew¹tpliwie pozytywnie wp³ywa na kraje s³abo rozwiniête gospodarczo – jednak pamiêtaæ
nale¿y o tym, jak te potencjalne korzyœci s¹ wykorzystywane w poszczególnych krajach
œwiata. Do pozytywów dzia³alnoœci górniczej nale¿y zaliczyæ wspieranie presji na rozwój
lokalnej infrastruktury i us³ug publicznych, co w konsekwencji sprzyja rozwojowi innych
sektorów i samego sektora górniczego. Szczególnie istotne w tym aspekcie wydaje siê
budowanie regionalnych rynków, wspieranie inicjatyw w zakresie rozwoju inwestycji lokalnych oraz efektywne wykorzystywanie i alokowanie korzyœci ekonomicznych wynikaj¹cych
z prowadzonej dzia³alnoœci wydobywczej. Istotn¹ rolê w tym zakresie odgrywa odpowiednia
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
18
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
polityka pañstwa, szczególnie w aspekcie w³aœciwego i efektywnego zagospodarowania
uzyskanych z dzia³alnoœci górniczej korzyœci finansowych oraz gospodarczych. Górnictwo
wêgla kamiennego w Polsce niew¹tpliwie ma wp³yw na rozwój gospodarczy kraju; jest to
zwi¹zane przede wszystkim z faktem, i¿ znaczna czêœæ energii elektrycznej produkowana
jest na bazie tego surowca. Bior¹c pod uwagê jego znaczenie dla gospodarki nale¿y po³o¿yæ
szczególny nacisk na bezpieczeñstwo tego sektora w kontekœcie w³asnoœci kapita³owej.
Niema³e znaczenie w tym kontekœcie ma równie¿ po³o¿enie geograficzne Polski. Obecnie
Unia Europejska k³adzie nacisk na obni¿enie emisji dwutlenku wêgla do atmosfery; w tym
kontekœcie – bior¹c pod uwagê znaczenie górnictwa wêgla kamiennego w naszym kraju –
istotnym jest prowadzenie badañ oraz bycie innowacyjnym jeœli chodzi o ograniczanie emisji
przez elektrownie, a niekoniecznie ograniczanie wydobycia tego surowca przez rodzime
przedsiêbiorstwa. Na podstawie zaprezentowanego artyku³u mo¿na wysnuæ kilka wniosków
(ICMM 2012):
1. Kraje nisko i œrednio rozwiniête gospodarczo posiadaj¹ wysoki udzia³ przemys³u wydobywczego w kszta³towaniu ich sytuacji ekonomicznej – z jednej strony jest to szansa,
natomiast z drugiej mo¿e stanowiæ zagro¿enie dla tych gospodarek – wszystko zale¿y od
tego w jaki sposób wykorzystywane s¹ zyski z tych przedsiêwziêæ. DoraŸnie przemys³
wydobywczy niew¹tpliwie pozytywnie wp³ywa na lokaln¹ spo³ecznoœæ oraz sytuacjê
gospodarcz¹ danego kraju – g³ównie poprzez redukcjê ubóstwa oraz zwiêkszanie zatrudnienia.
2. Kraje wysoko rozwiniête i te o œrednio rozwiniêtej gospodarce s¹, w œwietle oddzia³ywania poprzez przemys³ wydobywczy, najbardziej znacz¹cymi graczami na rynku
globalnym. Kraje dysponuj¹ce obecnie najwiêksz¹ baz¹ surowcow¹ mo¿na podzieliæ
na dwie g³ówne kategorie: tradycyjnych producentów, takich jak Australia i Stany
Zjednoczone, oraz szybko rozwijaj¹ce siê (wschodz¹ce) gospodarki, takie jak: Brazylia,
Rosja, Indie, Chiny czy RPA. Wiod¹ca pod wzglêdem wartoœci bezwzglêdnej produkcji
surowców mineralnych dwudziestka krajów ma niewiele wspólnego z dwudziestk¹
krajów wiod¹c¹ pod wzglêdem wartoœci udzia³u eksportu surowców mineralnych w eksporcie ogó³em. W rankingu tym dominuj¹ przede wszystkim kraje ma³e o nie najlepszej
kondycji gospodarczej.
3. Ostatnia dekada wskazuje na wyst¹pienie istotnej zmiany w zakresie znaczenia i statusu
wœród wiod¹cych producentów surowców mineralnych. Niektóre spoœród biedniejszych krajów, takie jak Brazylia, Indie, Chiny czy Rosja osi¹gnê³y znacz¹cy wzrost
gospodarczy i w ostatnim czasie zaczê³y siê szybko rozwijaæ. Niektóre natomiast, np.
RPA doœwiadczy³y obni¿enia swojego statusu lub udzia³u (Stany Zjednoczone, Kanada)
w gospodarce globalnej. Nale¿y tutaj jednak wzi¹æ pod uwagê fakt, i¿ kraje które
uzyska³y znacz¹cy udzia³ w gospodarce œwiatowej w poprzednich dekadach, s¹ obecnie
znacznie bardziej zdywersyfikowane pod wzglêdem produkcji ni¿ kraje o wschodz¹cych
gospodarkach, które bazuj¹ przede wszystkim na wielkoœci eksportu.
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
19
LITERATURA
Brzychczy, E. 2012. Proposal of using SWAPs by hard coal mining companies in Poland. Gospodarka Surowcami
Mineralnymi – Mineral Resources Management 28(2).
Kustra, A. i Kubacki, K. 2009. Dylematy kierunków wzrostu wartoœci przedsiêbiorstw górniczych: fuzje i przejêcia
czy eksploracja? Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 25(2).
Kustra, A. i Sierpiñska, M. 2008. Bonus systems in mining industry. Current situation and future Developments.
Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 24(4/2).
Magda i in. 2007 – Magda, R., G³odzik, S. i WoŸny, T. 2007. Zasady tworzenia baz danych geologiczno-górniczych dla przodków œcianowych kopalñ wêgla kamiennego. Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral
Resources Management 23(1).
Magda i in. 2007a – Magda, R., G³odzik, S., WoŸny, T. i Jasiewicz, J. 2007. Zasady tworzenia baz danych
geologiczno-górniczych dla przodków korytarzowych wykonywanych w kopalniach wêgla kamiennego.
Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 23(3).
Raport International Council on Mining & Metal (ICMM). 2012. The role of mining in national economies.
Raport ONZ. 2006. Human Development Index.
GÓRNICTWO I JEGO ZNACZNIE W GOSPODARCE ŒWIATOWEJ
S³owa kluczowe
PKB, produkcja surowców naturalnych, WskaŸnik Wk³adu Górnictwa
Streszczenie
Niniejszy artyku³ zosta³ poœwiêcony roli górnictwa w rozwoju gospodarczym poszczególnych
regionów œwiata (pañstw). Omawiane zagadnienie ma istotne znaczenie dla przysz³oœci gospodarczej
wielu krajów i mo¿e stanowiæ znacz¹cy czynnik w aspekcie spo³ecznego, jak i gospodarczego
rozwoju, nie tylko regionów œrednio i s³abo rozwiniêtych gospodarczo, ale równie¿ dla liderów w tym
zakresie. Produkcja surowców mineralnych niesie ze sob¹ potencjalne mo¿liwoœci, niemniej jednak
nie s¹ one gwarancj¹ szybkiego rozwoju gospodarczego. Z punktu widzenia rozwijaj¹cych siê
gospodarek, istotne jest to, aby nie sta³y siê one centrami kosztów dla du¿ych podmiotów. Z drugiej
jednak strony ca³kowite niedopuszczenie kapita³u zewnêtrznego zdecydowanie spowolni rozwój
ekonomiczny danej gospodarki. Prezentowany artyku³ sk³ada siê z piêciu czêœci oraz spisu wykorzystanej literatury. We wprowadzeniu do niniejszego artyku³u krótko omówiono przes³anki podjêcia niniejszego tematu. Drugi rozdzia³ prezentuje kraje charakteryzuj¹ce siê najwiêksz¹ produkcj¹
górnicz¹ na œwiecie, uwzglêdniaj¹c sam¹ produkcjê, jak i wielkoœæ eksportu. W rozdziale tym
przedstawiono równie¿ udzia³ produkcji surowców mineralnych w danym kraju w stosunku do ogólnej
wartoœci Produktu Krajowego Brutto (PKB). W rozdziale tym dane dotycz¹ roku 2010. W trzecim
rozdziale omówiono kluczowe czynniki tworz¹ce wartoœæ produkcji w sektorze górnictwa, skupiaj¹c
siê w g³ównej mierze na takich jak: inwestycje zagraniczne, inwestycje krajowe, eksport, handel
zagraniczny, dochody krajowe, PKB oraz poziom zatrudnienia i wynagrodzeñ. Czwarty rozdzia³
niniejszego artyku³u zosta³ poœwiêcony krótkiemu omówieniu oraz prezentacji wyników uzyskanych
dziêki wskaŸnikowi MCI – WskaŸnika Wk³adu Górnictwa (Mining Contribution Index) – okreœlonego
wzorem. Ostatni rozdzia³ to podsumowanie podjêtych w artykule rozwa¿añ. Ca³oœæ artyku³u zosta³a
zamkniêta spisem literatury.
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM
20
Ranosz 2014 / Gospodarka Surowcami Mineralnymi – Mineral Resources Management 30(1), 5–20
MINING AND ITS ROLE IN THE GLOBAL ECONOMY
Key words
GDP, production of raw materials, Mining Contribution Index
Abstract
This article is dedicated to the role of mining in the economic development of the various regions
of the world (countries). This issue is important to the economic future of many countries and may be
an important factor in terms of social and economic development, not only in average and poorly
developed regional economies, but also for well developed states . The exploitation of natural
resources brings with it potential, but it is not a guarantee of rapid economic development. From the
perspective of developing economies, it is important not to become completely dependent on foreign
investment. On the other hand, the total exclusion of external capital significantly slows the
development of the economy. This analysis consists of five parts plus a list of references. The
introduction to the article briefly describes the reasons for addressing this subject. The second chapter
presents the countries that are characterized by the highest levels of mining production in the world.
This chapter also shows the share of natural resources per country in relation to the total value of the
Gross Domestic Product (GDP) in the year 2010. The third chapter explains the key factors in creating
production value in the mining sector, including foreign investment, domestic investment, exports,
foreign exchange, national income, GDP, employment, and wages. The fourth chapter of this article is
dedicated to a short presentation of the results achieved with the MCI index (Mining Contribution
Index), defined by formula.
Unauthenticated | 89.73.89.243
Download Date | 5/3/14 2:05 PM