Katyń - Pamięć Narodu. Katyň – Paměť národa.

Katyń - Pamięć Narodu. Katyň – Paměť národa.

Katyń - Pamięć Narodu.
Publikacja okolicznościowa
z okazji 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej.
Katyň – Paměť národa.
Sborník k 70. výročí Katyňského zločinu.
Czeski Cieszyn/Český Těšín 2010
1
Katyń - Pamięć Narodu.
Publikacja okolicznościowa z okazji 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej.
Katyň – Paměť národa.
Sborník k 70. výročí Katyňského zločinu.
Autorzy tekstów/Autoři textů:
Mečislav Borák
Józef Pilich
Redaktor odpowiedzialny / Odpovědný redaktor Marian Steffek
Tłumaczenia / Překlady Otylia Toboła
Korekta / Korektury Marian Steffek, Leszek Lipsa
Opracowanie graficzne i skład / Grafická úprava a sazba Marian Siedlaczek
Druk / Tisk PROprint, s. r. o. Český Těšín
Materiał dokumentacyjny udostępnili / Dokumentační materiál poskytli
Mečislav Borák
Anna Grzegorz
Lidia Heczko
Alojzy Kozera
Ośrodek Dokumentacyjny Kongresu Polaków w RC/ Dokumentační centrum
Kongresu Poláků v ČR
Mieczysław Witoszek
Wydanie pierwsze / První vydání
Dla Stowarzyszenia „Rodzina Katyńska“ w Republice Czeskiej
wydał Kongres Polaków w RC
ul. Komeńskiego 4, 737 01 Czeski Cieszyn
www.polonica.cz
Pro Sdružení „Katyňská rodina“ v České republice
vydal Kongres Poláků v ČR
Komenského 4, 737 01 Český Těšín
www.polonica. cz
© Kongres Poláků v ČR
ISBN 978-80-87381-01-4
Zbrodnia katyńska i ofiary z Zaolzia
Mečislav Borák
W
ymordowanie ponad dwudziestu tysięcy oficerów Wojska Polskiego
i pracowników polskich służb państwowych w Związku Radzieckim
w ciągu pół wieku było przedmiotem powątpiewań i domysłów. Świat
dowiedział się o nich na wiosnę 1943 r., kiedy w czasie niemieckiej agresji na
Rosję znaleziono w lesie niedaleko Katynia pierwsze masowe groby. Wielu uważało to za sztuczkę nazistowskiej propagandy, chcącej ukryć własne, podobne
zbrodnie, których naziści na wielką skalę dopuszczali się na okupowanych terenach. Dlatego świat wzdragał się uwierzyć, że polskich oficerów i policjantów
zamordowali funkcjonariusze sowieckich służb bezpieczeństwa już na wiosnę
1940 roku, na długo przed niemiecką napaścią na Związek Radziecki. Świadczył
o tym jednak fakt, że Polacy wzięci do niewoli przez Armię Czerwoną po sowieckiej agresji na Polskę we wrześniu 1939 r. i internowani w obozach jenieckich
przestali na początku 1940 r. odpowiadać na listy swych rodzin. Nie znaleźli
się także po 1941 r., kiedy nowa sytuacja na scenie wojennej doprowadziła do
zwolnienia jeńców i więźniów w związku z powstaniem Armii Polskiej w ZSRR.
Związek Radziecki kategorycznie zaprzeczał niemieckim oskarżeniom, a nawet wykorzystał je do zerwania stosunków z polskim rządem emigracyjnym.
Pomimo że sojusznicy znali prawdę, milczeli w interesie wspólnego prowadzenia wojny przeciwko Niemcom i Japonii, a później ze względu na powojenną
współpracę. Po opuszczeniu tych terenów przez wojska niemieckie Związek
Radziecki próbował sfałszować dowody o sprawcach zbrodni, a po wojnie
przedstawił je w Trybunale Norymberskim. Nie wystarczyły jednak, by oskarżyć Niemców o dokonanie tej zbrodni, oskarżenie więc w cichości wycofano,
i już więcej do niego nie wracano. Dopiero po zmianie sytuacji międzynarodowej na początku lat pięćdziesiątych zaczęto na Zachodzie o Katyniu mówić otwarcie, lecz w państwach bloku komunistycznego obowiązywała nadal
wyłącznie wersja sowiecka, według której zbrodni dokonali Niemcy. Dopiero
rozluźnienie systemu komunistycznego przed jego rozkładem spowodowało,
że w kwietniu 1989 r. Związek Radziecki wreszcie oficjalnie przyznał się do
odpowiedzialności za zbrodnię katyńską.
W ciągu kilku lat po upadku systemu totalitarnego w państwach byłego bloku sowieckiego, zwłaszcza zaś po częściowym otwarciu rosyjskich archiwów,
wyraźnie pogłębiła się nasza wiedza o przyczynach, przebiegu i rozmiarach
zbrodni, popełnionej na polskich jeńcach wojennych. Do tej pory znany był tylko
Katyń, który ujawniła niemiecka propaganda; o miejscach kolejnych masowych
grobów tylko spekulowano, podobnie jak o liczbie ofiar. Dopiero po przyznaniu
się do odpowiedzialności za zbrodnię, po latach ukrywania prawdy, ukrywania
i fałszowania danych, radzieckie (a potem rosyjskie) urzędy zaczęły udostępniać, choć dość niechętnie, pierwsze materiały archiwalne. Wynikało z nich, że
morderstwa dokonali funkcjonariusze sowieckich służb bezpieczeństwa NKWD
3
Szkoła policyjna w Boguminie. Zdjęcie zostało wykonane w czasie Świąt Bożego Narodzenia
w 1938 r. Większość osób na fotografii została zamordowana w Związku Sowieckim w 1940 r.
Policejní škola v Bohumíně. Snímek byl pořízen o Vánocích v roce 1938. Většina osob
na fotografii byla zavražděna v Sovětském svazu v roce 1940.
na rozkaz Biura Politycznego Komitetu Centralnego Sowieckiej Partii Komunistycznej WKS(b). Dokument z 5 marca 1940 r. z podpisem Stalina i innych
członków biura politycznego polecał NKWD „rozpatrzyć w trybie specjalnym “
sprawę 14 700 osób zatrzymywanych w obozach dla jeńców wojennych i kolejnych 11 000 osób więzionych w zachodnich rejonach Ukrainy i Białorusi, „z zastosowaniem wobec nich najwyższej kary - zastrzelenia“. Posiedzenie miało się
odbyć bez przyznania się owych „zatwardziałych wrogów władzy sowieckiej“,
którzy nawet nie mieli dowiedzieć się o stawianych im zarzutach. W kwietniu
i maju 1940 r. z obozów i więzień zwieziono ich do najbliższych rejonowych
siedzib NKWD, zamordowano strzałem w potylicę i zakopano w masowych dołach na terenach ośrodków rekreacyjnych NKWD.
Kolejne dokumenty znalezione w archiwach potwierdziły, że „wyrok” biura
politycznego został rzeczywiście wykonany, że na jego podstawie zastrzelono
około 22 tysięcy Polaków. Z raportu sporządzonego w 1959 r. dla N. S. Chruszczowa wynikało, że zastrzelonych zostało 21 857 osób „z byłej burżuazyjnej
Polski“, w tym 14 552 zastrzelonych tworzyli jeńcy trzech największych obozów jenieckich w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. W sumie 4 421 polskich
oficerów z obozu w Kozielsku zastrzelono nie tylko w Katyniu, jak do niedawna
jeszcze przypuszczano, ale również w budynku zarządu rejonowego NKWD
w Smoleńsku; wszyscy są pogrzebani w Lesie Katyńskim. W sumie 3 820 oficerów z obozu w Starobielsku było zastrzelonych w Charkowie i zakopanych
w lesie na przedmieściach Charkowa „Pjatichatki”. Ogółem 6 311 polskich policjantów z obozu w Ostaszkowie zastrzelono w Twerze, ówczesnym Kalininie,
i pogrzebano w lesie koło osady Jamok, w pobliżu wsi Miednoje pod Twerem.
4
Kolejnych 7 305 jeńców, jak podaje raport, zostało zastrzelonych
w więzieniach Zachodniej Ukrainy
i Białorusi. Do tej pory został znaleziony spis 3 435 polskich obywateli, zastrzelonych zgodnie z rozkazem z 5. 3. 1940 r. na Ukrainie,
i pogrzebanych prawdopodobnie
w lesie niedaleko wsi Bykownia,
na peryferiach Kijowa. Można domniemywać, że także pozostałych
3 780 osób było zastrzelonych
na
Białorusi,
prawdopodobnie
w Mińsku, gdzie na przedmieściach
rozciąga się jedno z największych
cmentarzysk ofiar sowieckiego reżymu – Kuropaty. Z innych możliwych miejsc podawane jest Hlybokie w rejonie witebskim, Wołodymir
Wołynski czy Chersoń na Krymie.
Historycy próbowali weryfikować liczbę ofiar, również po- Na zdjęciu st. posterunkowy Policji Wojewódrównując
ówczesne
protokoły ztwa Śląskiego Karol Santarius z rodziną.
ekshumacyjne, wyniki sond eks- Na snímku nadstrážník Policie Slezského
humacyjnych przeprowadzonych vojvodství Karol Santarius s rodinou.
w latach dziewięćdziesiątych, meldunki o ewidencji jeńców i więźniów, szczątkowe kartoteki więzienne, listy
transportowe jeńców przywożonych na likwidację, korespondencję organów
politycznych i bezpieczeństwa państwowego, korespondencję z obozów, listy osób zaginionych, wspomnienia osób zwolnionych i członków rodzin zaginionych, wypowiedzi byłych funkcjonariuszy NKWD i wiele jeszcze innych
źródeł. Uzyskane wyniki były prawie zgodne: niedawno wydane księgi cmentarne imiennie podają w sumie 14 506 ofiar, pogrzebanych na trzech największych cmentarzyskach związanych ze zbrodnią katyńską (z tego 4 406 w Katyniu, 3 812 w Charkowie i 6 288 w Miednoje pod Twerem). W tych miejscach
w 2000 r. były wybudowane i uroczyście otwarte polskie cmentarze wojskowe,
gdzie każdy z zamordowanych ma własną tabliczkę z imieniem i nazwiskiem.
Są wśród nich również nazwiska tych, których losy były w jakiś sposób związane z terenami dzisiejszej Republiki Czeskiej.
Dzisiejsza świadomość zbrodni katyńskiej jest w czeskim społeczeństwie,
niestety, wciąż o wiele mniejsza, niż zasługiwałoby na to znaczenie tego tematu. Dlatego zdumienie wywołuje nieraz już sama informacja o tym, że wśród
ofiar Katynia byli również Polacy z ziem czeskich. Spowodował to m. in. fakt,
że część obszaru Śląska Cieszyńskiego nazywana przez Polaków Zaolziem
(w zasadzie obejmuje dawny powiat polityczny Frysztat i Czeski Cieszyn), skąd
wywodziła się większość ofiar, stała się w październiku 1938 r. częścią Polski.
5
Zaraz na początku wojny została
bezpośrednio wcielona do Rzeszy Niemieckiej, znalazła się więc
poza Protektoratem Czech i Moraw, co znacznie osłabiło późniejsze powiązanie z Czechosłowacją.
W czasach komunistycznego reżymu owo prawie pół wieku fałszowania i ukrywania prawdy
o Katyniu spowodowało, że również fakty ogólnie znane w czasie okupacji niemieckiej, popadły
w zapomnienie. Do paradoksów
historii należy, że prawdziwą informację o zbrodni podała właśnie znana ze swego zakłamania
propaganda nazistowska. Także
z tego powodu większość czeskiego społeczeństwa uważała
wiadomości o Katyniu raczej za
część owej propagandy. Stopniowo jednak zaczęły pojawiać się
List Jana Michałka do matki, wysłany z obozu
świadectwa osób, które odwiedziły
w Ostaszkowie dnia 24 listopada 1939.
miejsce zbrodni, wprawdzie za poDopis Jana Michałka matce, zaslaný z tábora
średnictwem niemieckich urzędów,
v Ostaškově dne 24. listopadu 1939.
ale w czeskim społeczeństwie były
uważane za osoby wiarygodne.
Np. w delegacji europejskich pisarzy, którzy przyjechali do Katynia na zaproszenie ministerstwa propagandy III Rzeszy 20 kwietnia 1943 r., był znany czeski poeta i pisarz František Kožík. Był wówczas redaktorem praskiego radia
i w delegacji znalazł się z rozkazu protektora Rzeszy. Aby nie służyć propagandzie nazistowskiej, starał się w swoich artykułach i reportażach radiowych
unikać oceny zbrodni, niemniej fakty wskazywały na rzeczywistych sprawców.
W międzynarodowej komisji przedstawicieli instytutów medycyny sądowej i kryminologii z 13 państw Europy, których urzędy niemieckie zaprosiły do uczestniczenia w ekshumacjach w Katyniu, był też profesor medycyny sądowej na Uniwersytecie Karola w Pradze František Hájek. Razem z innymi lekarzami podpisał
protokół końcowy, który stwierdzał, że do zamordowania polskich oficerów doszło już na wiosnę 1940 r. Krótko po wojnie był aresztowany, oskarżony o kolaborację z okupantem, a swoje oświadczenie musiał publicznie odwołać.
Informacje o Katyniu przynosili też żołnierze armii niemieckiej, którzy
w ramach wycieczek propagandowych odwiedzali groby katyńskie. Np. Stanisław Lorek z Czeskiego Cieszyna służył podczas wojny w jednostce łączności
Wehrmachtu w okolicach Smoleńska i widział katyńskie groby bezpośrednio
po rozpoczęciu ekshumacji. Pomimo zakazu fotografowania zrobił w Lesie
Katyńskim kilka zdjęć. Podobnie do Katynia trafił Antoni Walica z Frysztatu.
6
Wziął sobie na pamiątkę jeden z banknotów, które wiatr roznosił z otwartych grobów. Kolejne świadectwa o polskich oficerach i policjantach podawali
w domu ich koledzy, którym udało się uniknąć niewoli i obozów internowania. Pochodzili ze Śląska Cieszyńskiego, zajętego przez niemiecką armię zaraz
w pierwszych dniach wojny. Wcześniej zostali powołani do swoich jednostek
oficerowie rezerwy polskiej armii i rozpoczęła się masowa ewakuacja urzędów
państwowych i instytucji, dołączały się do niej tłumy mieszkańców uciekających przed frontem. Funkcjonariusze Policji Województwa Śląskiego i innych
służb bezpieczeństwa, często z rodzinami, kierowali się w grupach na wschód,
w stronę Lwowa. W mieście i okolicy były już setki uchodźców z Zaolzia, kiedy
17 września rozpoczął się atak armii sowieckiej na Polskę. Wielu udało się
uniknąć niewoli, inni uciekli z kolumn jenieckich w czasie transportu do obozów, bądź ukryli swoje stopnie oficerskie i zostali zwolnieni. Niektórym więźniom udało się nawet otrzymać zwolnienie z obozu w ramach wymiany jeńców
z Niemcami. Znamy dziś około pięćdziesięciu osób z terenu Śląska Cieszyńskiego, gdzie już pod koniec 1939 r. trafiały za ich pośrednictwem stosunkowo
dokładne informacje o tym, jak sowieckie władze obchodzą się z wziętymi do
niewoli polskimi żołnierzami i policjantami oraz dokąd ich wywożą. Nazwiska
kolegów i przyjaciół tychże świadków pojawiły się później na listach osób zaginionych i zastrzelonych.
Badania nad ofiarami katyńskimi pochodzącymi z ziem czeskich rozpoczęły się jesienią 1989 r. Został wówczas sporządzony prowizoryczny spis
około dwudziestu prawdopodobnych ofiar. Wtedy jeszcze nie przypuszczano,
że mogłoby ich być o wiele więcej; nie świadczyły o tym również ówczesne listy ofiar wojennych. Zabitych i zaginionych uważano za ofiary okupacji nazistowskiej, po części dlatego, iż zbrodnia katyńska była przypisywana
Niemcom, przede wszystkim jednak z powodu niewyjaśnionych okoliczności,
podczas których osoby zaginione dostały się do niewoli. Często przypuszczano, że zaginieni oficerowie i policjanci polegli podczas walk obronnych
z Niemcami. O agresji sowieckiej na Polskę całe lata milczano. Dopiero
w 1989 r. w ówczesnym Związku Radzieckim ukazały się pierwsze artykuły,
w których otwarcie przyznawano, że zbrodni katyńskiej dokonali funkcjonariusze sowieckich państwowych służb bezpieczeństwa. W tym czasie rozpadał się system totalitarny w Czechosłowacji i Polsce i pojawiały się publikacje
drugiego obiegu, a w nich obiektywne informacje o Katyniu. Pod koniec 1989 r.
powstał scenariusz filmu dokumentalnego o zbrodni w Katyniu. Szybko został w ówczesnej Telewizji Czechosłowackiej skierowany do realizacji. Kręcenie zdjęć nastąpiło w kwietniu 1990 r., w niecałe dwa tygodnie po tym, jak
Związek Sowiecki przyznał swą odpowiedzialność za zbrodnię a urzędy sowieckie wydały pozwolenie na filmowanie w Katyniu. Film Stíny svědomí (Cienie sumienia) po raz pierwszy udostępnił czechosłowackiej opinii publicznej
nie tylko obiektywne informacje o zbrodni i jej sprawcach, ale też o ofiarach
spośród mieszkańców Śląska Cieszyńskiego. Urządzono wystawę ukazujące
przyczyny, przebieg i następstwa zbrodni katyńskiej, przedstawiono udokumentowane ofiary ze Śląska Cieszyńskiego. Uzupełniona wersja wystawy była
kilka razy wznawiana – w Czeskim Cieszynie, Opawie, Bruntalu.
7
Od stycznia 1990 r. w polskiej
i czeskiej prasie regionalnej okręgu
ostrawskiego (Głos Ludu, Nová svoboda, Den) regularnie publikowane
były artykuły o ofiarach zbrodni
katyńskiej z prośbą do czytelników
o współpracę w weryfikacji danych.
Czytelnicy bardzo pomogli w uzupełnieniu i sprecyzowaniu ewidencji ofiar. W czerwcu 1990 r. w Czeskim Cieszynie odbyło się pierwsze
spotkanie krewnych i przyjaciół
osób, które na początku wojny
zniknęły bez wieści na terenie byłego Związku Sowieckiego. Stało
się ono bodźcem do założenia organizacji Rodzina Katyńska w RCS
(później RC), której pomoc w weryfikacji danych biograficznych konKarta pocztowa Międzynarodowego Czerwonego
kretnych ofiar była nieoceniona.
Krzyża do Franciszka Króla z Dziećmorowic
W 1991 r. została wydana pierww sprawie poszukiwanego syna Władysława.
sza czeska praca na temat Katynia
W odpowiedzi zamieszczony jest adres obozu
Vraždy v Katyňském lese (Morderw Starobielsku, w którym Władysław Król był
stwa w Lesie Katyńskim), a także
więziony. Karta wysłana z Genewy 24 lutego
polska monografia Symbol Katynia,
1940 r.
podająca dane biograficzne około
Korespondenční lístek Mezinárodního červenédwustu ofiar Zbrodni Katyńskiej.
ho kříže zaslaný F. Królovi z Dětmarovic ve věci
Badania prowadzone w następnych
pohřešovaného syna Władysława. V odpovědi
latach w Śląskim Muzeum Krajoje adresa tábora v Starobělsku, ve kterém
wym oraz na Uniwersytecie ŚląWładysław Król byl vězněn. Korespondenční
skim w Opawie pokazały jednak,
lístek byl zaslán z Ženevy 24. února 1940.
że rzeczywistych ofiar zbrodni jest
co najmiej dwa razy więcej.
W ewidencji ofiar znaleźli się przede wszystkim Polacy, którzy urodzili się
na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej, zwłaszcza na tzw. Zaolziu na Śląsku Cieszyńskim, gdzie żyje autochtoniczna ludność polska. Włączono tu również osoby, które wprawdzie nie urodziły się na tych terenach, jednak w czasie
wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. tu mieszkały lub przebywały służbowo
(dotyczyło to w większości osób, które przybyły tu za pracą po październiku
1938 r., kiedy Zaolzie zostało przyłączone do państwa polskiego, a także żołnierzy i policjantów, którzy w tym czasie otrzymali tu przydział służbowy).
Dotyczy to również osób urodzonych lub na początku wojny mieszkających
w zjednoczonym Cieszynie, bez względu na to, czy była to jego polska czy czeska część, ponieważ w wielu wypadkach nie było możliwe to stwierdzić. Cieszyn, będąc centrum regionu, stał się siedzibą władzy administracyjnej, łącznie
z policją i wojskiem, w mieście stacjonował 4. Pułk Strzelców Podhalańskich.
8
Tak samo więc do ewidencji zostali włączeni oficerowie ze stałym przydziałem
służbowym do tej jednostki. Podobnie zostało zaszeregowanych tu również
czterech policjantów, którzy służyli na posterunkach w słowackich miejscowościach Czerne, Skalite i Świerczynowiec, przyłączonych wówczas do Polski,
jak i dwaj Czesi, którzy przed wojną mieszkali w polskiej Galicji. Ostatnim
wyjątkiem było wpisanie na listę czterech ofiar, które wprawdzie urodziły się
i działały w Polsce, ale ich rodziny na stałe mieszkają dziś w Republice Czeskiej, uczestniczą w życiu Rodziny Katyńskiej, i życzyły sobie, aby ich bliscy
znaleźli się na liście tutejszych ofiar. Kryterium czasowe zostało ograniczone
okolicznościami zbrodni katyńskich, a więc początkiem sowieckiej niewoli po
17 września 1939 r. i wymordowaniem jeńców w 1940 r. Do tej ewidencji więc
nie należą osoby, które zostały przez reżym sowiecki stracone lub zamęczone
w gułagach wcześniej, jeszcze przed wojną lub – odwrotnie – później, podczas
wojny i po jej zakończeniu.
Obecnie ewidencją zostało objętych 479, do tej pory, potwierdzonych ofiar,
zweryfikowanych w księgach cmentarnych oraz grupa 55 osób, u których dokładnie nie stwierdzono okoliczności śmierci, jednak z największym prawdopodobieństwem są to ofiary tej zbrodni. Listy ofiar obozów jenieckich Kozielsk,
Starobielsk i Ostaszków są prowadzone według miejsc, gdzie zostały pogrzebane, a więc Katyń (99 ofiar), Charków (33 ofiar) i Miednoje (347 ofiar). Według
struktury można ofiary podzielić na dwie grupy – oficerów polskiej armii oraz
policjantów i pracowników państwowych.
Z liczby 132 oficerów przeważającą większość tworzyło 104 oficerów rezerwy, z 28 oficerów zawodowych 20 było w służbie czynnej, 7 w stanie spoczynku, l w służbie pomocniczej. Według stopnia wojskowego przeważali podporucznicy – było ich w sumie 80, co odpowiada stwierdzeniom, że wśród ofiar
przeważali oficerowie rezerwy. Dalej ewidencjonujemy 23 poruczników, 16 kapitanów, 5 podpułkowników, 5 majorów, 2 aspirantów i l rotmistrza. Mniej niż
połowa oficerów (59) należała do 4. pułku strzelców podhalańskich w Cieszynie. Z punktu widzenia struktury społecznej byli to wyłącznie przedstawiciele inteligencji. Oprócz 28 zawodowych oficerów było wśród oficerów rezerwy
44 nauczycieli, 11 inżynierów i techników, 9 lekarzy i weterynarzy, 9 prawników i sędziów, 8 innych urzędników państwowych i komunalnych, 7 urzędników górnictwa i hutnictwa, 9 urzędników bankowych, 5 kupców i przedsiębiorców, w 5 wypadkach nie udało się stwierdzić zawodu. Ten wykaz potwierdza,
że poprzez likwidację polskich oficerów sowiecki reżym chciał znacząco zaszkodzić polskiej inteligencji narodowej, tak samo jak czynił to od początku
wojny również okupacyjny system nazistowski.
Według miejsca urodzenia prawie połowa oficerów pochodziła z dzisiejszej
Polski (64 osoby), tylko nieco mniej z terenów dzisiejszej Republiki Czeskiej
(56 osób), 5 oficerów pochodziło z Cieszyna bez sprecyzowania jego części;
w 4 wypadkach miejsca urodzenia nie stwierdzono, 3 oficerów urodziło się za
granicą (Pięciokościele na Węgrzech, Petersburg w Rosji i Hlybokie na Bukowinie). W sumie 41 oficerów urodziło się w jednej z 29 miejscowości na Zaolziu – po 3 w Dąbrowie, Karwinie, Sibicy i Wędryni, po 2 w Dziećmorowicach,
Łazach, Stonawie i Cierlicku itp. Z liczby 15 oficerów urodzonych w głębi ziem
9
czeskich – 6 pochodziło z Ostrawy
(z dzisiejszych dzielnic Morawska i Śląska Ostrawa, Witkowice
i Michałkowice), 2 z Břeclavia, po l
z Pragi i miejscowości: Vysoké
Mýto, Vilímov, Olšany w Szumperskiem, Hranice na Morawach, Starý
Dvůr u Domažlic i Grilovice na Morawach [ta ostatnia miejscowość
do tej pory nie została zlokalizowana]. Według miejsca zamieszkania, które w większości pokrywało się z miejscem zatrudnienia,
wyraźnie przeważają miejscowości w Polsce (w 87 przypadkach),
w 18 przypadkach chodziło o Cieszyn a 6 miejsca nie stwierdzono. Tylko 21 oficerów mieszkało
w tym czasie na Zaolziu. W Polsce mieszkali więc nie tylko ofiRodziny polskich oficerów i pracowników
cerowie rezerwy, którzy służyli
służby państwowej czyniły wszelkie starania
w 4. Pułku Strzelców Podhalańw celu odnalezienia swych najbliższych.
skich, ale też przeważająca więkNiestety bezskutecznie. Na zdjęciu karta poczszość Polaków urodzonych na
towa z odpowiedzią Polskiego Czerwonego
Zaolziu i wszyscy Polacy rodem
Krzyża, którą otrzymała Marta Witoszek
z głębi ziem czeskich. Niektórzy
z Karwiny, żona policjanta Rudolfa Witoszka.
odeszli do Polski podczas pierwRodiny polských důstojníků a zaměstnanců
szej wojny światowej, większość
státní služby dělaly všechno pro to, aby se dovějednak dopiero krótko po niej oraz
děli, kde jsou jejich blízcí. Bohužel bezúspěšně.
po podziale Śląska Cieszyńskiego
Na snímku korespondenční lístek s odpovědí
w 1920 r., ale tylko prawdopodobnie
Polského červeného kříže, který obdržela
7 z nich po 1938 r. wróciło na Zaolzie.
Marta Witoszek z Karviné, manželka policisty
Wszyscy zamordowani oficerowie
Rudolfa Witoszka.
leżą na cmentarzach wojskowych
w Katyniu lub Charkowie, z jednym
wyjątkiem: podporucznik Sylwester Burzyk, pochodzący z Karwiny, absolwent
Polskiego Gimnazjum Realnego w Orłowej, urzędnik górnictwa, zmarł w styczniu 1940 r. w obozie w Kozielsku i został pochowany na miejskim cmentarzu.
Poniekąd odmienne wyniki przyniosła analiza zweryfikowanych 347 ofiar
z grupy policjantów i pracowników państwowych. Policjanci należeli prawie wyłącznie do formacji Policji Województwa Śląskiego, tylko czterech było
funkcjonariuszami Policji Państwowej poza obszarem województwa, jeden
służył w Straży Granicznej. Według stopnia służbowego było wśród ofiar 190
posterunkowych, 91 starszych posterunkowych, 32 przodowników, 28 starszych przodowników, 4 komisarzy, 2 pracowników cywilnych. Pochodzenie
społeczne ofiar przed ich wstąpieniem do policji można było stwierdzić tylko
10
w pewnej liczbie przypadków, przede wszystkim osób pochodzących z Zaolzia,
gdzie informacji udzielili krewni. Starsi policjanci wstąpili do służb policyjnych zazwyczaj po odejściu z armii lub żandarmerii, podczas gdy przeważająca liczba młodych znalazła się tam na skutek masowego werbunku w latach
1938 -1939. Dla wielu z nich rozwiązała się tym samym również ich trudna
sytuacja materialna, ponieważ bezrobocie groziło wówczas przede wszystkim młodym, mniej wykwalifikowanym pracownikom. W odróżnieniu od oficerów, których grupę tworzyli prawie wyłącznie przedstawiciele inteligencji,
wśród nowo przyjętych policjantów wyraźnie przeważali robotnicy wszelkich
profesji, zwłaszcza hutnicy z Huty Trzynieckiej oraz górnicy z kopalń Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego; to dotyczyło również licznych rolników i rzemieślników. Także na tym przykładzie można potwierdzić eksterminacyjnee
zamiary reżymu sowieckiego. Podczas gdy zwykłych szeregowych i podoficerów zaraz po wzięciu do niewoli oddzielono od oficerów i zazwyczaj w imię
międzynarodowej solidarności klasy robotniczej zwolniono, wobec policjantów
nie zastosowano klasowego kryterium. Uważano ich bowiem za wykonawców
burżuazyjnej władzy państwowej, za wrogów ideowych reżymu, tym bardziej
niebezpiecznych, gdyż wcześniej należeli do klasy robotniczej.
Według miejsca urodzenia również w grupie policjantów przeważają osoby
urodzone w Polsce (w sumie 157), z Zaolzia pochodziło 131 osób, kolejnych
5 urodziło się w Cieszynie (w obu jego częściach). Z innych terenów ziem czeskich pochodziły 2 osoby (z Pragi i miejscowości Velká Kraš u Vidnavy), 5 osób
urodziło się w Niemczech, miejsca urodzenia 47 osób na razie nie stwierdzono.
Prawie każda gmina na Zaolziu ma swojego mieszkańca wśród ofiar leżących
w Miednoje pod Twerem. Ofiary pochodziły z 46 tutejszych miejscowości (bez
Cieszyna), najwięcej z Karwiny (11), z Darkowa (9), Mostów pod Jabłonkowem
(8), Dolnych Błędowic, Łazów i Stonawy po 7 itd. Wykaz według miejsca służby
policjantów potwierdza ich powiązania z Zaolziem jeszcze wyraźniej. W sumie
275 policjantów służyło na posterunkach na Zaolziu, kolejnych 23 w komisariatach i powiatowej komendzie policji w Cieszynie (w obu jego częściach). Lista
tych miejscowości pozwala na pełne rozpoznanie struktury policji w regionie
i świadczy o nadzwyczaj wysokiej liczbie ofiar z szeregów policji: 51 policjantów służyło we Frysztacie (23 w komisariacie, 17 w wydziale śledczym i 11
w komendzie powiatowej), 36 w Nowym Boguminie (w komisariacie i szkole policyjnej), 25 w Orłowej (15 w komisariacie i 10 w oddziale konnym, 20
w Pietwałdzie (w komisariacie i urzędzie celnym), 18 w komisariatach w Karwinie,
10 w Rychwałdzie, po 7 w Jabłonkowie i Łazach, 6 w Mostach koło Jabłonkowa,
po 5 w Boguminie Mieście, Skrzeczoniu i Trzyńcu, po 4 w Lutyni Dolnej, Gnojniku i Stonawie, po 3 w Błędowicach, Bystrzycy, Darkowie, Dziećmorowicach,
Łomnej Dolnej, Domasłowicach Dolnych, Dąbrowie, Łąkach nad Olzą, Piotrowicach i Szumbarku itp. Na posterunkach w dzisiejszej Polsce służyło w sumie
41 policjantów, w przeważającej większości pochodzących z Zaolzia, najwięcej
na komisariacie w Chorzowie (9) i Katowicach (5). W formacji Policji Państwowej
w głębi Polski służyło 4 policjantów.
Oprócz ofiar zweryfikowanych w księgach cmentarnych mamy w ewidencji kolejnych 55 osób, u których na razie nie udało się dokładnie stwierdzić
11
W czasie, gdy już zwłoki większości polskich oficerów i policjantów leżały w masowych
grobach w Katyniu, Miednoje, Charkowie, ich rodziny otrzymywały nieprawdziwe informacje
o tym, iż ich najbliżsi zostali przewiezieni do innych mniejszych obozów, gdzie są lepsze
warunki bytowe.
V době, kdy již těla většiny polských důstojníků a policistů ležela v hromadných hrobech
v Katyni, Medném, Charkově, dostávaly jejich rodiny nepravdivé informace o tom,
že jejich nejbližší byli převezeni do jiných menších táborů, kde jsou lepší existenční podmínky.
okoliczności śmierci. Jest wśród nich 22 oficerów wojska polskiego, 20 funkcjonariuszy Policji Województwa Śląskiego oraz Straży Granicznej i 13 innych
Polaków z Zaolzia, których jesienią 1939 r. czy na początku 1940 r. aresztowały
sowieckie organy we Lwowie, a którzy potem zniknęli. Niektóre nazwiska ofiar
tej grupy już znaleźliśmy na liście Polaków pomordowanych na Ukrainie. Znajduje się tu np. porucznik rezerwy Alfons Hess z 4. pieszego pułku strzelców
podhalańskich w Cieszynie, policjant Józef Mazurek z Rychwałdu czy Czech
rodem z Brna, podpułkownik František Kikal. Większość tych osób z wielkim
prawdopodobieństwem należy zaliczyć do ofiar katyńskich, ale potrzebne będą
jeszcze bardziej szczegółowe dowody.
Pamięć o ofiarach Zbrodni Katyńskiej przypominać będzie pomnik na brzegu Olzy w Czeskim Cieszynie „Na Konteszyńcu”. Będzie na nim 221 nazwisk
ofiar, które urodziły się na Śląsku Cieszyńskim i na terenach dzisiejszej Republiki Czeskiej. W czeskim społeczeństwie szczególne zainteresowanie problematyką katyńską wzbudził niedawno film dokumentalny ostrawskiego studia
Czeskiej Telewizji Zločin jménem Katyň,(Zbrodnia zwana Katyń), który zyskał
szereg krajowych i międzynarodowych nagród. Opowiadania kilku członków
Rodziny Katyńskiej w RC o losach swoich najbliższych zostały uzupełnione
o wypowiedzi polskich, rosyjskich i czeskich historyków oraz publicystów, którzy przypomnieli również aktualny wymiar zbrodni. Z podobnym zainteresowaniem widzów spotkał się też kolejny film dokumentalny Lebka (Czaszka)
o losach zamordowanego w Katyniu MUDr. Ludwika Szymańskiego, którego
córka Maria jeszcze niedawno żyła w Trzyńcu i pomagała zakładać pierwszą
Rodzinę Katyńską.
Pamięć o ofiarach katyńskich jest i będzie zachowana.
12
Katyňský zločin a oběti z Těšínska
Mečislav Borák
P
ovraždění více než dvaceti tisíc důstojníků polské armády
a příslušníků polských státních služeb v Sovětském svazu bylo po půl
století předmětem pochybností a dohadů. Svět se o něm dověděl na
jaře roku 1943, když byly během německého tažení do Ruska nalezeny v lese
u Katyně poblíž Smolenska první hromadné hroby. Mnozí to pokládali za trik
nacistické propagandy s cílem zakrýt vlastní podobné zločiny, jakých nacisté na
okupovaném území spáchali bezpočet. Proto se svět zdráhal uvěřit tvrzení, že
polské důstojníky a policisty povraždili příslušníci sovětské bezpečnosti už na
jaře roku 1940, dávno před německým útokem na Sovětský svaz. Nasvědčovala
tomu i okolnost, že Poláci zajatí Rudou armádou po sovětském vpádu do Polska
v září 1939 a internovaní v zajateckých táborech přestali počátkem roku 1940
odpovídat na dopisy svým rodinám. Nenašli se ani po roce 1941, kdy nová situace ve vývoji války umožnila propuštění zajatců a vězňů v souvislosti se vznikem polského vojska v SSSR. Sovětský svaz německé obvinění kategoricky odmítl a dokonce ho využil k přerušení styků s polskou emigrační vládou. I když
Spojenci znali pravdu, v zájmu společného postupu ve válce proti Německu
a Japonsku, a později v zájmu poválečné spolupráce mlčeli. Po ústupu německé
armády se Sovětský svaz pokusil zfalšovat důkazy o pachatelích zločinu, a po
válce je předložil i Norimberskému tribunálu. K obvinění Němců ze spáchání
zločinu však nestačily, žaloba byla z jednání procesu v tichosti stažena a vůbec
se neprojednávala. Až ve změněné mezinárodní situaci na počátku padesátých
let se o Katyni začalo na Západě otevřeně mluvit, zatímco pro země sovětského
bloku platila výhradně verze o tom, že zločin spáchali Němci. Teprve uvolnění
komunistického systému před jeho rozpadem způsobilo, že v dubnu 1990 Sovětský svaz svou odpovědnost za katyňský zločin konečně oficiálně přiznal.
Během několika let po pádu totalitního režimu v zemích někdejšího sovětského bloku a zvláště po částečném uvolnění ruských archivů se naše informace o příčinách, průběhu a rozsahu zločinu spáchaného na polských zajatcích
podstatně rozšířily. Do té doby jsme vlastně znali jen Katyň, kterou představila
německá propaganda; o místech dalších hromadných hrobů se jen spekulovalo,
stejně jako o počtu obětí. Teprve po přiznání odpovědnosti za zločin, po letech
utajování, zakrývání a falšování informací, začaly sovětské (a posléze ruské) úřady zpřístupňovat, i když nepříliš ochotně, první archivní dokumenty. Vyplynulo
z nich, že vraždy provedli příslušníci sovětské bezpečnosti NKVD na příkaz politického byra ústředního výboru sovětské komunistické strany VKS(b). Dokument
z 5. března 1940 s podpisem Stalina a dalších členů politbyra ukládal NKVD „projednat ve zvláštním řízení“ případy 14 700 osob zadržovaných v táborech pro
válečné zajatce a dalších 11 000 osob vězněných v západních oblastech Ukrajiny
a Běloruska, „s použitím vůči nim nejvyššího trestu – zastřelení“. Jednání mělo
proběhnout bez přizvání těchto „zavilých nepřátel sovětské moci“, kteří se ne-
13
List „České slovo“ vydávaný v Moravské Ostravě (Protektorát Čechy a Morava) informoval
čtenáře o objevení v Katyni hromadných hrobů polských důstojníků, zavražděných
na Stalinův příkaz. Na snímku článek z 15. dubna 1943.
Pismo „České slovo“ wydawane w Morawskiej Ostrawie (Protektorat Czech i Moraw)
informowało czytelników o odkryciu w Katyniu masowych grobów polskich oficerów,
zamordowanych z rozkazu Stalina. Na zdjęciu artykuł z 15 kwietnia 1943.
měli dovědět ani vznesená obvinění. V dubnu a květnu 1940 je z táborů a věznic
svezli do nejbližších oblastních správ NKVD, ranou do týla zavraždili a zakopali
do hromadných hrobů na pozemcích rekreačních středisek NKVD.
Další dokumenty nalezené v archivech potvrdily, že „rozsudek“ politbyra byl
skutečně vykonán, a že na jeho základě bylo zastřeleno asi 22 tisíc Poláků. Podle
zprávy pořízené v roce 1959 pro N. S. Chruščova bylo zastřeleno 21 857 osob
„z bývalého buržoazního Polska“, přičemž 14 552 zastřelených tvořili zajatci tří
největších zajateckých táborů v Kozelsku, Starobělsku a Ostaškově. Celkem 4 421
polských důstojníků z tábora v Kozelsku bylo zastřeleno nejen v Katyni, jak se
až donedávna předpokládalo, ale též v budově oblastní správy NKVD ve Smolensku; všichni jsou pohřbeni v Katyňském lese. Celkem 3 820 důstojníků z tábora
ve Starobělsku bylo zastřeleno v Charkově a zakopáno v lese na charkovském
předměstí „Pjatichatky“. Celkem 6 311 polských policistů z tábora v Ostaškově
bylo zastřeleno ve Tveru, tehdejším Kalininu, a zakopáno v lese u osady Jamok,
poblíž obce Mednoje nedaleko Tveru. Dalších 7 305 zajatců bylo podle této zprávy
zastřeleno ve vězeních Západní Ukrajiny a Běloruska. Prozatím byl nalezen soupis 3 435 polských občanů, zastřelených podle příkazu z 5. 3. 1940 na Ukrajině,
a zakopaných patrně v lese u obce Bykovňa na okraji Kyjeva. Lze rovněž předpo-
14
kládat, že zbývajících 3 870 osob bylo zastřeleno v Bělorusku, patrně v Minsku,
na jehož předměstí se nachází jedno z největších pohřebišť obětí sovětského
režimu – Kuropaty. Z dalších možných míst se uvádí též Hlyboké ve vitebském
obvodu, Volodymyr Volynskyj nebo Cherson na Krymu.
Historici se pokusili ověřit počet obětí též srovnáním dobových exhumačních
protokolů, výsledků exhumačních sond provedených v devadesátých letech,
hlášení o evidenci zajatců a vězňů, torzovitých vězeňských kartoték, transportních listin zajatců převážených k likvidaci, korespondence bezpečnostních
a politických orgánů, dopisů z táborů, seznamů pohřešovaných osob, vzpomínek propuštěných osob a rodinných příslušníků pohřešovaných, výpovědí
bývalých příslušníků NKVD a mnoha dalších zdrojů. Došli k téměř shodným
výsledkům: nedávno vydané hřbitovní knihy jmenovitě určily celkem 14 506
obětí, pohřbených na třech největších pohřebištích spojených s katyňským zločinem (z toho 4 406 v Katyni, 3 812 v Charkově a 6 288 v Medném u Tveru).
Na těchto třech místech byly vybudovány a v roce 2000 slavnostně zpřístupněny polské vojenské hřbitovy, v nichž má každý ze zavražděných pamětní desku
se svým jménem. Jsou mezi nimi i jména těch, jejichž životní osudy nějak souvisely s územím dnešní České republiky.
Obecné povědomí o katyňské problematice je v české společnosti bohužel
dosud mnohem menší, než by si to význam tohoto tématu zasluhoval. Proto zde
někdy vzbuzuje údiv už samotná informace o tom, že mezi oběťmi Katyně byli
též Poláci z českých zemí. Způsobila to mj. okolnost, že část území Těšínského
Slezska (Poláky zvaná Zaolzie, Zaolzí, v podstatě někdejší politické okresy
Fryštát a Český Těšín), odkud pocházela většina obětí, se v říjnu 1938 stala součástí Polska. Hned na začátku války byla začleněna přímo k Německé říši, tedy
mimo rámec Protektorátu Čechy a Morava, což někdejší vazby na Československo značně oslabilo. Téměř půl století falšování a zakrývání pravdy o Katyni
v době komunistického režimu pak uvedlo takřka v zapomenutí i fakta, jež byla
v době nacistické okupace veřejně známa. Patří k paradoxům dějin, že pravdivou informaci o zločinu uvedla do světa právě nacistická propaganda, proslulá
svou prolhaností. Také proto většina české společnosti tehdy pokládala zprávu
o Katyni spíše za součást této propagandy. Postupně se však začala objevovat
i svědectví osob, jež navštívily místo zločinu sice prostřednictvím německých
úřadů, ale byly v české společnosti považovány za důvěryhodné. Např. v delegaci evropských spisovatelů, která na pozvání říšského ministerstva propagandy
přijela do Katyně 20. dubna 1943, byl známý český básník a spisovatel František
Kožík. Pracoval v té době jako redaktor pražského rozhlasu a členem delegace se stal na příkaz úřadu říšského protektora. Aby nemusel sloužit nacistické
propagandě, snažil se ve svých článcích a rozhlasových reportážích vyhnout
hodnocení zločinu, nicméně fakta skutečné pachatele jasně usvědčovala. V mezinárodní komisi zástupců ústavů soudního lékařství a kriminologie ze 13 zemí
Evropy, které do Katyně pozvaly německé úřady k účasti na exhumacích, byl
i profesor soudního lékařství na Karlově univerzitě v Praze František Hájek. Spolu s ostatními lékaři podepsal závěrečný protokol, podle nějž došlo k zavraždění
polských důstojníků už na jaře roku 1940. Krátce po válce byl zatčen, obviněn
z kolaborace s okupanty a musel své prohlášení veřejně odvolat.
15
Letecký snímek místa zločinu v Katyni pořízený Němci v roce 1943
během první exhumace těl zavražděných polských důstojníků.
Zdjęcie lotnicze miejsca zbrodni w Katyniu wykonane przez Niemców w 1943 r.
w czasie pierwszej ekshumacji zwłok pomordowanych polskich oficerów.
Zprávy o Katyni přinášeli též vojáci německé armády, kteří v rámci propagandistických akcí navštívili katyňské hroby. Např. Stanislav Lorek z Českého
Těšína za války sloužil u spojovací jednotky wehrmachtu v okolí Smolenska
a viděl katyňské hroby hned poté, co začaly exhumace obětí. Přes zákaz fotografování pořídil v Katyňském lese několik snímků. Podobně se dostal do
Katyně Antoni Walica z Fryštátu, který si na památku odnesl jednu z bankovek,
které vítr odvál z odkrytých hrobů. Další svědectví o zajatých polských důstojnících a policistech přinášeli domů jejich kamarádi, kterým se podařilo vyhnout
zajetí a internačním táborům. Pocházeli z Těšínského Slezska, jež bylo obsazeno německou armádou hned prvního dne války. Nedlouho předtím narukovali
ke svým jednotkám záložní důstojníci polské armády a začala rozsáhlá evakuace státních úřadů a institucí, k níž se od prvních hodin války přidával živelný
útěk obyvatel před frontou. Příslušníci Policie Slezského vojvodství a dalších
bezpečnostních složek, často i s rodinami, směřovali po skupinách na východ,
ke Lvovu. Ve městě a v jeho okolí už byly stovky uprchlíků ze Zaolzí, když Polsko 17. září 1939 napadla sovětská armáda. Mnoha z nich se podařilo vyhnout
zajetí, jiní uprchli ze zajateckých kolon během transportu do táborů, nebo zatajili své důstojnické hodnosti a byli propuštěni na svobodu. Některým vězňům
se dokonce podařilo dosáhnout propuštění z tábora v rámci výměny zajatců
s Německem. Známe dnes asi padesát takových svědků z oblasti Těšínska, kam
se jejich prostřednictvím už koncem roku 1939 dostaly poměrně přesné zprávy
o tom, jak se sovětské orgány vůči zajatým polským vojákům a policistům chovaly a kam je odvážely. Jména kolegů a přátel těchto svědků se později objevila
na listinách pohřešovaných a zastřelených.
16
Výzkum katyňských obětí původem z českých zemí započal na podzim roku
1989, kdy byl sestaven provizorní soupis asi dvaceti pravděpodobných obětí.
Tehdy se ještě nepředpokládalo, že by jich mohlo být podstatně více, nenapovídaly to ani tehdejší soupisy válečných obětí. Mrtví a nezvěstní v nich byli vedeni
jako oběti nacistické okupace, zčásti proto, že katyňský zločin byl připisován
Němcům, především však kvůli neobjasněným okolnostem, za nichž se nezvěstné osoby dostaly do zajetí. Často se předpokládalo, že nezvěstní důstojníci
a policisté padli při obraně Polska proti německému vpádu. Sovětská agrese vůči
Polsku se po léta zamlčovala. Teprve v roce 1989 se objevily v tehdejším Sovětském svazu první články, jež otevřeně přiznávaly, že katyňský zločin spáchali
příslušníci sovětské bezpečnosti. V té době se již totalitní režim v Československu i Polsku hroutil a objevovaly se samizdatové i exilové publikace s objektivními informacemi o Katyni. Koncem roku 1989 vznikl scénář dokumentárního
filmu o zločinu v Katyni, který byl vzápětí přijat tehdejší Československou televizí k realizaci. Natáčení se uskutečnilo už v dubnu 1990, necelé dva týdny poté,
co Sovětský svaz přiznal svou odpovědnost za zločin a sovětské úřady natáčení
v Katyni povolily. Film Stíny svědomí poprvé představil československé veřejnosti
nejen objektivní informaci o zločinu a jeho pachatelích, ale též o obětech z řad
obyvatel Těšínska. Následovala výstava o příčinách, průběhu a následcích katyňského zločinu, která obsáhle dokumentovala i oběti z Těšínska a byla několikrát
v doplněné verzi opakována v Českém Těšíně, Opavě a Bruntále.
Od ledna 1990 byly v polském i českém tisku na Ostravsku (Głos Ludu, Nová
svoboda, Den) pravidelně publikovány články o obětech katyňského zločinu
s žádostí o spolupráci čtenářů při ověřování zjištěných údajů. Čtenářské ohlasy významně pomohly doplnit a zpřesnit evidenci obětí. V červnu 1990 se
v Českém Těšíně konalo první setkání příbuzných a přátel osob, které počátkem války zmizely beze stop někde na území bývalého Sovětského svazu. Stalo
se podnětem k založení občanského sdružení Katyňská rodina v ČSR (později
v ČR), jehož pomoc byla při ověřování životopisných údajů konkrétních obětí
nezbytná. V roce 1991 byla vydána první česká práce na téma Katyně Vraždy
v Katyňském lese a také polská monografie Symbol Katynia, shrnující životopisné údaje o asi dvou stech obětí katyňského zločinu. Výzkumy prováděné
v dalších letech ve Slezském zemském muzeu a na Slezské univerzitě v Opavě
však ukázaly, že skutečných obětí zločinu bylo nejméně dvakrát tolik.
Do evidence obětí byli zařazeni především Poláci, kteří se narodili na území
dnešní České republiky, zvláště na tzv. Zaolzí na Těšínsku, kde žije autochtonní
polské obyvatelstvo. Byly sem zařazeny i osoby, které se tu sice nenarodily, ale
v době vypuknutí války v září 1939 tu bydlely či služebně působily (většinou
šlo o osoby, které sem přišly za prací po říjnu 1938, kdy bylo Zaolzí přičleněno
k polskému státu, nebo o vojáky a policisty, kteří sem v té době byli služebně
přiděleni). Týkalo se to i osob narozených či na počátku války bydlících v tehdy
sjednoceném Těšíně bez ohledu na to, zda se jednalo o jeho dnešní českou či
polskou část, což mnohdy ani nebylo možno přesně zjistit. Těšín jako středisko
regionu byl sídlem správních orgánů včetně policie a vojska, ve městě byla posádka 4. pluku podhalanských střelců. Do evidence tak byly zahrnuty i oběti z řad
důstojníků trvale přidělených k této jednotce. Podobně tam byli zařazeni i čtyři
17
Exhumační práce v Katyni v roce 1943.
Prace ekshumacyjne w Katyniu v 1943 r.
policisté, kteří sloužili na stanicích ve slovenských obcích Čierne, Skalité a Svrčinoviec, tehdy připojených k Polsku, nebo dva Češi, kteří před válkou žili v polské
Haliči. Poslední výjimkou bylo zařazení čtyř obětí, které se sice narodily a působily v Polsku, ale jejich rodiny dnes trvale žijí v České republice, účastní se činnosti Katyňské rodiny, a přály si zahrnout své blízké do seznamu zdejších obětí.
Časové kritérium bylo vymezeno okolnostmi katyňských zločinů, tedy počátkem
sovětského zajetí po 17. září 1939 a povražděním zajatců v roce 1940. Do této
evidence tedy nepatří osoby, které byly sovětským režimem popraveny či umučeny v gulazích už před válkou, nebo naopak později v jejím průběhu a po ní.
V současné době evidence zahrnuje 479 dosud zjištěných obětí verifikovaných hřbitovními knihami, a dále skupinu 55 osob s přesně nezjištěnými
okolnostmi smrti, které však pravděpodobně patří k obětem téhož zločinu.
Oběti zajateckých táborů Kozelsk, Starobělsk a Ostaškov jsou zaznamenány
podle míst, kde jsou pohřbeny, tedy Katyň (99 obětí), Charkov (33 obětí) a Mednoje (347 obětí). Z hlediska struktury lze oběti rozdělit na dvě skupiny – na
důstojníky polské armády a na skupinu policistů a státních zaměstnanců.
Z celkem 132 důstojníků tvořili naprostou většinu 104 důstojníci v záloze, ze 28 důstojníků z povolání bylo 20 v aktivní službě, 7 ve výslužbě
a 1 v domobraně. Podle hodností vysoce převažují podporučíci – bylo jich
celkem 80, což odpovídá skutečnosti, že mezi oběťmi převažovali důstojníci
v záloze. Dále jsme zaznamenali 23 poručíků, 16 kapitánů, 5 podplukovníků,
5 majorů, 2 aspiranty i 1 rotmistra. Necelá polovina důstojníků (59) patřila
ke 4. pluku podhalanských střelců v Těšíně. Z hlediska sociální skladby šlo
výhradně o představitele inteligence. Kromě 28 profesionálních důstojníků bylo
mezi důstojníky v záloze 44 učitelů, 11 inženýrů a techniků, 9 lékařů a veterinářů, 9 právníků a soudců, 8 různých státních a obecních úředníků, 7 důlních
a hutních úředníků, 6 bankovních úředníků, 5 obchodníků a podnikatelů, a v 5
případech nebyla profese zjištěna. Tento přehled dokládá, že likvidací polských
důstojníků chtěl sovětský režim významně poškodit polskou národní inteligenci, tak jak to od začátku války systematicky prováděl i okupační režim nacistů.
18
Podle místa narození pocházela zhruba polovina důstojníků z dnešního
Polska (64 osob), jen o něco méně z území dnešní České republiky (56 osob),
5 důstojníků pocházelo z Těšína (bez rozlišení jeho částí); ve 4 případech nebylo místo narození zjištěno a 3 důstojníci se narodili v zahraničí (Pětikostelí
v Maďarsku, Petrohrad v Rusku a Hlyboké na Bukovině). Celkem 41 důstojníků
se narodilo v některé ze 29 obcí na Zaolzí – po 3 v Doubravě, Karviné, Svibici
a Vendryni, po 2 v Dětmarovicích, Lazech, Stonavě a Těrlicku atd. Z celkem 15
důstojníků narozených hlouběji v českých zemích jich 6 pocházelo z Ostravy (z dnešních částí Moravská a Slezská Ostrava, Vítkovice a Michálkovice),
2 z Břeclavi, a po 1 z Prahy, Vysokého Mýta, Vilímova, Olšan na Šumpersku,
Hranic na Moravě, Starého Dvoru u Domažlic a Grilovic na Moravě [toto místo
nebylo dosud upřesněno]. Podle místa bydliště, jež se většinou krylo s místem
zaměstnání, jednoznačně převažují obce v Polsku (87 případů), v 18 případech
šlo o Těšín, v 6 případech nebylo místo bydliště zjištěno. Jen 21 důstojníků
bydlelo v té době na Zaolzí. V Polsku tedy žili nejen důstojníci v záloze, kteří
patřili k 4. pluku podhalanských střelců, ale i naprostá většina rodáků ze Zaolzí
a všichni Poláci původem z vnitrozemí českých zemí. Někteří odešli do Polska
už během první světové války, většinou však až krátce po ní a po rozdělení
Těšínska v roce 1920, ale jen asi 7 z nich se po roce 1938 vrátilo zpátky. Všichni
povraždění důstojníci leží na vojenských hřbitovech v Katyni nebo v Charkově,
s jedinou výjimkou: podporučík Sylwester Burzyk, rodák z Karviné, absolvent
gymnázia v Orlové a báňský úředník, zemřel už v lednu 1940 během internace
v Kozelsku a byl pochován na městském hřbitově.
Poněkud odlišné výsledky přinesl rozbor verifikovaných 347 obětí z řad
policistů a státních zaměstnanců. Policisté patřili takřka výhradně do formace Policie Slezského vojvodství, jen čtyři z nich byli příslušníky Státní policie a jeden sloužil u Pohraniční stráže. Podle hodností bylo mezi nimi 190
strážníků (posterunkowy), 91 nadstrážníků (starszy posterunkowy), 32 strážmistrů (przodownik), 28 vrchních strážmistrů (starszy przodownik), 4 komisaři (komisarz), a 2 byli zaměstnáni jako civilní zřízenci. Sociální původ obětí
před jejich vstupem do řad policie šlo zjistit jen v omezeném počtu případů,
především u rodáků ze Zaolzí, u nichž to uvedli jejich příbuzní. Starší policisté přešli k policejní službě obvykle z armády nebo četnictva, zatímco naprostá většina mladých se tam dostala až v rámci hromadného náboru v letech
1938–1939. Mnozí z nich tak zároveň vyřešili i svou sociální situaci, neboť
nezaměstnanost tehdy hrozila především mladým a méně kvalifikovaným
pracovníkům. Na rozdíl od důstojníků, jejichž řady tvořili takřka výhradně příslušníci inteligence, převažovali výrazně mezi nově přijatými policisty
dělníci všech profesí, zvl. hutníci z Třineckých železáren a horníci z dolů
v Ostravsko-karvinském revíru, k nimž patřili i četní rolníci a řemeslníci. Také
v jejich případě lze zjistit likvidační záměry sovětského režimu. Zatímco prosté vojáky a poddůstojníky hned po zajetí oddělili od důstojníků a obvykle
je na důkaz mezinárodní solidarity dělnické třídy propustili, vůči policistům
toto třídní hledisko neuplatnili. Považovali je totiž za vykonavatele státní
moci buržoazie a ideologické nepřátele režimu o to nebezpečnější, že kdysi
k dělnické třídě patřili.
19
Podle místa narození převažují i ve skupině policistů osoby narozené v Polsku (celkem 157), ze Zaolzí pocházelo 131 osob, dalších 5 se narodilo v Těšíně
(bez rozlišení jeho částí). Z jiných oblastí českých zemí pocházely 2 osoby
(z Prahy a z Velké Kraše u Vidnavy), 5 osob se narodilo v Německu a u 47 osob
se místo narození prozatím nepodařilo zjistit. Skoro každá obec na Zaolzí má
mezi oběťmi ležícími v Medném u Tveru svého rodáka. Oběti pocházely z celkem
46 místních obcí (bez Těšína), nejvíce jich bylo z Karviné (11), z Darkova (9),
z Mostů u Jablunkova (8), z Dolních Bludovic, Lazů a Stonavy (po 7) atd. Přehled
podle místa působení policistů prokazuje jejich vztah k Zaolzí ještě výrazněji.
Celkem 275 policistů sloužilo na stanicích na Zaolzí, dalších 23 policistů na komisařství a okresním velitelství policie v Těšíně (bez rozlišení jeho částí). Seznam
těchto míst dává skoro kompletní přehled o policejní struktuře v regionu a dokazuje mimořádně vysoké oběti z řad policistů: 51 policistů sloužilo ve Fryštátu
(23 na komisařství, 17 ve vyšetřovacím oddělení a 11 na okresním velitelství),
36 v Novém Bohumíně (na komisařství a v policejní škole), 25 v Orlové (15 na
komisařství a 10 v jízdním oddílu), 20 v Petřvaldě (na komisařství a celním
úřadě), 18 na komisařství v Karviné, 10 v Rychvaldě, po 7 v Jablunkově a Lazech,
6 v Mostech u Jablunkova, po 5 v Bohumíně Městě, Skřečoni a Třinci, po 4 v Dolní
Lutyni, Hnojníku a Stonavě, po 3 v Bludovicích, Bystřici, Darkově, Dětmarovicích,
Dolní Lomné, Dolních Domaslovicích, Doubravě, Loukách nad Olzou, Petrovicích
a Šumbarku atd. Na stanicích v dnešním Polsku sloužilo celkem 41 policistů,
v naprosté většině rodáků ze Zaolzí, nejvíce na komisařství v Chorzowě (9) a Katovicích (5). Ve formaci Státní policie ve vnitrozemí Polska sloužili 4 policisté.
Kromě obětí verifikovaných hřbitovními knihami máme v evidenci dalších
55 osob, u nichž se okolnosti jejich smrti prozatím nepodařilo přesně zjistit.
Je mezi nimi 22 důstojníků polského vojska, 20 policistů Policie Slezského
vojvodství a Pohraniční stráže a 13 dalších Poláků ze Zaolzí, kteří byli na podzim roku 1939 či počátkem roku 1940 zatčeni sovětskými orgány ve Lvově
a poté zmizeli. Některá jména obětí z této skupiny jsme již nalezli na listině Poláků povražděných na Ukrajině. Je tam uveden např. poručík v záloze
Alfons Hess ze 4. pěšího pluku podhalanských střelců v Těšíně, policista
Józef Mazurek z Rychvaldu, nebo Čech původem z Brna podplukovník František
Kikal. Většina těchto osob s velmi vysokou pravděpodobností patří ke katyňským obětem, ale bude to zapotřebí ještě podrobněji prokázat.
Památku obětí katyňského zločinu bude připomínat pomník na břehu Olzy
v Českém Těšíně na Kontešinci. Bude na něm uvedeno 221 jmen obětí, které
se narodily na Těšínském Slezsku a na území dnešní ČR. Mimořádný zájem
o katyňskou problematiku vzbudil nedávno u české veřejnosti dokumentární
film ostravského studia České televize Zločin jménem Katyň, který získal řadu
domácích i mezinárodních ocenění. Vyprávění několika členů Katyňské rodiny
v ČR o osudech jejich blízkých v něm doplnila vystoupení polských, ruských
a českých historiků a publicistů, jež připomenula i aktuální souvislosti zločinu. S podobným zájmem veřejnosti se setkal i další dokumentární film Lebka
o osudu MUDr. Ludwika Szymańského zavražděného v Katyni, jehož dcera
Maria donedávna žila v Třinci a pomáhala zakládat první Katyňskou rodinu.
Památka katyňských obětí není a nebude zapomenuta.
20
Stowarzyszenie
Rodzina Katyńska w Republice Czeskiej.
Krótki zarys historyczny
Józef Pilich
M
yśl o założeniu „Stowarzyszenia Rodzina Katyńska w Czechosłowacji”, (dziś w Republice Czeskiej), zrodziła się pod wpływem
korzystnych zmian politycznych po 1989 r., kiedy to telewizja
ostrawska kręciła film telewizyjny Stíny svědomí (Cienie sumienia) w Lesie Katyńskim, gdzie członkowie sztabu w kwietniu 1990 r. spotkali się z pielgrzymami
z różnych stron Polski. Po powrocie, za pośrednictwem lokalnej prasy i radia,
zwołano pierwsze wspólne spotkanie członków rodzin i krewnych polskich jeńców z obozów w Kozielsku, Starobielsku, Ostaszkowie oraz innych, urodzonych
lub zamieszkałych na terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej, a zamordowanych
w byłym ZSRR. Były to przede wszystkim wdowy, dzieci i krewni ofiar pogrzebanych w Katyniu, Charkowie i Miednoje. Obecni wyrazili chęć założenia organizacji podobnej do działających w Polsce Rodzin Katyńskich. Podali swoje adresy
i udostępnili cenne dokumenty oraz osobiste pamiątki po swoich bliskich.
Dnia 31 sierpnia 1990 r. w Klubie Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego (PZKO) w Czeskim Cieszynie została otwarta wystawa z okazji Światowego
Zjazdu Zaolziaków pod nazwą „Katyń”; trwała do 15 września 1990 r. Oficjalną
datą założenia naszego „Stowarzyszenia ” był jednak 9 marca 1991 r., kiedy
to odbyło się spotkanie, na którym przyjęto Statut, wypełniono karty zgłoszeń
i wybrano pierwszy, siedmioosobowy Zarząd w składzie: Stanisława Ryłko,
Maria Szymańska, Teresa Wojnar, Kornel Kalina, ing. Mieczysław Piszczek,
Alojzy Waszek oraz inż. Jan Wöllersdorfer, który został pierwszym prezesem.
Początkowa liczba członków - prawie 160 osób – stopniowo malała i w dalszym ciągu maleje na wskutek chorób, zgonów oraz utraty wiary w uzyskanie
jakiegokolwiek zadośćuczynienia dla rodzin ofiar zbrodni katyńskiej. Trzeba
pamiętać, że chodzi o osoby w wieku powyżej 70 i 80 lat (naszymi członkami są
również osoby powyżej 90 lat). Na dzień 31.12.2009 r. mamy około 60 członków, z tego 40 aktywnych, regularnie uczestniczących w imprezach i spotkaniach Stowarzyszenia i opłacających składki członkowskie; około 20 członków
jest już, niestety, nieaktywnych (schorowanych, nie mogących się poruszać).
Obecny Zarząd składa się tylko z 5 członków: Helena Miczka, Stanisława
Ryłko, Mieczysław Witoszek, Henryk Wranik i inż. Józef Pilich, który jest prezesem. Oprócz Zarządu działa Komisja Rewizyjna w składzie: Anna Popkowa,
Alena Lukaczowa i Ludwik Nierostek.
Rok 2010 jest dziewiętnastym rokiem naszej działalności. Na ten rok, kiedy
to przypada 70. rocznica Zbrodni Katyńskiej, przygotowaliśmy w galerii Teatru Cieszyńskiego wystawę tematyczną „Katyń – Pamięć Narodu“ (28. 4. 2010- 9. 5. 2010), akademię okolicznościową (30.04.2010) oraz odsłonięcie imiennych tablic ofiar przy zrekonstruowanym pomniku w Czeskim Cieszynie Kon-
21
Pierwsze spotkanie rodzin ofiar Zbrodni Katyńskiej z Zaolzia z historykiem
Mečislavem Borákiem 15 czerwca 1990 w Domu Młodzieży w Czeskim Cieszynie.
První setkání rodin obětí Katyńského zločinu z Těšínska s historikem Mečislavem Borákem
15. června 1990 v Domě mládeže v Českém Těšíně.
teszyńcu. Ten ostatni zamiar jednak, oprócz znacznych kosztów finansowych,
wymagał nie tylko załatwienia wielu różnych formalności administracyjnych,
ale też dobrej woli osób decydujących, co realizację projektu w terminie
(a może w ogóle) stawia pod znakiem zapytania. Przygotowania do instalacji
tablic z nazwiskami ofiar Zbrodni Katyńskiej rozpoczęliśmy już w roku ubiegłym. Według danych prof. dr. Mečislava Boráka liczba ofiar z naszego terenu
wynosi ponad 500 osób. Były to osoby urodzone, mieszkające lub pracujące na
terenie dzisiejszej Republiki Czeskiej, żołnierze Wojska Polskiego, funkcjonariusze Policji Województwa Śląskiego i innych służb państwowych Rzeczypospolitej Polski. Znaczna część tych ofiar pochodziła z Polski, gdzie ich pamięć
otoczono o wiele większą opieką i uwagą. Mają tam swoje pomniki, tablice epitafijne w kościołach itd. Nasi rodacy czegoś podobnego, poza nieliczymi wyjątkami, niestety nie mają. Już od dłuższego czasu chcieliśmy to naprawić, ale dopiero w tym roku, w 70. rocznicę mordu katyńskiego, taka okazja nadarzyła się
w związku z rekonstrukcją przez Urząd Miasta Czeski Cieszyn pomnika ofiar
II wojny światowej „Na Konteszyńcu”. Żeby zmieścić nazwiska na tablicach,
musieliśmy zawężyć kryteria, aby mogły być upamiętnione ofiary naszych ojców, braci, krewnych. Zasadniczym kryterium było udokumentowane potwierdzenie mordu na danej osobie oraz miejsce urodzenia na Śląsku Cieszyńskim
(czeskim i polskim) lub w innym miejscu obecnej Republiki Czeskiej. Na tablicach powinno się więc znaleźć 222 nazwisk ofiar katyńskich oraz 85 nazwisk
żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie poległych w II wojnie światowej.
22
Stosowne wnioski i pisma zostały w terminie złożone w Urzędzie Miasta Czeski
Cieszyn (30 maja 2009 r.), tak samo zostały dotrzymane warunki stawiane nam
w Urzędzie. Urząd Miasta jednak pismem z 30 grudnia 2009 r. poinformował
nas o wstrzymaniu postępowania dotyczącego wyboru jednej z wersji rekonstrukcji pomnika (podczas rekonstrukcji miało dojść do uzupełnienia pomnika o tablice katyńskie) i dopiero obecnie otrzymaliśmy nową decyzję. Sądzimy
więc, że w przewidywanym terminie (30 kwietnia 2010 r.) nie będzie można
odsłonić tablic katyńskich, ponieważ na ostateczną rekonstrukcję pomnika
w Czeskim Cieszynie „Na Konteszyńcu” trzeba będzie jeszcze poczekać.
Podstawowe cele Stowarzyszenia:
A Dalsze poszukiwania oraz szerzenie prawdy o losach osób zaginionych
w byłym ZSRR.
B Starania o uzyskanie zadośćuczynienia dla osób, które utraciły swoich
najbliższych.
Realizacja celów Stowarzyszenia:
1 Pomoc rodzinom i krewnym w uzyskaniu informacji o losach ofiar.
2 Gromadzenie dokumentów, wspomnień oraz innych materiałów o dokonanych zbrodniach.
3 Informowanie społeczeństwa, za pośrednictwem środków masowego przekazu, o nowych odkryciach dotyczących ofiar.
4 Organizowanie wykładów, spotkań, wystaw tematycznych, indywidualnych
i zbiorowych wyjazdów na miejsca kaźni.
5 Budowa pomnika lub tablicy pamiątkowej poświęconej ofiarom.
Należy stwierdzić, że wiele z tych celów zostało już osiągniętych. Czeski historyk, prof. dr Mečislav Borák, który miał dostęp do materiałów archiwalnych
NKWD, dokumentów członków naszego Stowarzyszenia oraz wspomnień żyjących świadków tych wydarzeniach, udokumentował w swoich książkach losy
prawie wszystkich ofiar z naszego terenu. Zamieścił w nich również wspomnienia naszych członków, informacje uzyskane z innych źródeł itd.
Nasi członkowie zorganizowali wystawy tematyczne, organizują wykłady,
spotkania i wszelkimi sposobami informują społeczeństwo o Zbrodni Katyńskiej i o jej znaczeniu.
Na pomniku ofiar II wojny światowej w Czeskim Cieszynie „Na Konteszyńcu” została umieszczona tablica pamiątkowa poświęcona ofiarom katyńskim,
ufundowana ze składek społeczeństwa zaolziańskiego.
W 2000 r. delegacja naszego Stowarzyszenia (Stanisława Ryłko, Józef Pilich)
uczestniczyła w uroczystości poświęcenia Polskiego Cmentarza Wojennego
w Miednoje.
W 2009 r. zostaliśmy po raz pierwszy zaproszeni na Światowy Zjazd
Kombatantów i Osób Represjonowanych w Warszawie, w dniach 30. 8. 2009–
-4. 9. 2009. Nasze Stowarzyszenie reprezentowali Józef Pilich i Mieczysław Witoszek.
23
Na cmentarzu w Katyniu w kwietniu 1990 r. Na hřbitově v Katyni v dubnu 1990.
Utrzymujemy żywe kontakty z bratnim Kołem Polskich Kombatantów w Republice Czeskiej, Stowarzyszeniem Rodzina Katyńska w Katowicach itp.
Nie udało się jednak zrealizować drugiego celu Statutu - zapewnić zadośćuczynienia dla osób, które straciły swoich najbliższych. Nasze Stowarzyszenie nie ma możliwości, aby zmienić wolę polityczną w tej sprawie. Wprawdzie
nie zaniechaliśmy starań, lecz nie bardzo już wierzymy w sukces. Członkowie
umierają i grono tych najbardziej uprawnionych kurczy się w zastraszającym
tempie. To jednak już inny temat.
W 2009 r. i w roku bieżącym zgłosiło się do naszej ogranizacji kilku nowych,
młodszych członków, już z grona wnuków ofiar katyńskich. W tym kierunku
będzie zmierzać nasza organizacja, ponieważ daje to nadzieję na jej przetrwanie również w realiach XXI wieku.
24
Sdružení
Katyňská rodina v České republice
Stručný přehled historie
Józef Pilich
M
yšlenka na založení „Sdružení Katyňská rodina v České republice“ vznikla pod vlivem příznivých politických změn po
roce 1989 během natáčení televizního filmu „Stíny svědomí“
v Katyňském lese, kde se členové štábu ostravské televize v dubnu 1990 setkali
s poutníky z různých stran Polska. Po návratu domů bylo prostřednictvím lokálních médií svoláno první společné setkání členů rodin a příbuzenstva polských zajatců z táborů v Kozelsku, Starobělsku, Ostaškově aj., narozených nebo
bydlících na území dnešní České republiky a zavražděných v bývalém SSSR.
Byly to zejména vdovy, děti a příbuzní po obětech pohřbených v Katyni, Charkově a Medném. Přítomní projevili vůli založit organizaci obdobnou Katyňským rodinám působícím v Polsku, sdělili své adresy a poskytli cenné doklady
a osobní památky po svých blízkých.
V klubu Polského kulturně-osvětového svazu (PZKO) v Českém Těšíně byla
31. srpna 1990 při příležitosti Světového sjezdu „Záolzáků“ otevřena výstava
pod názvem „Katyň“, trvající do 15. září 1990. Avšak oficiálním datem založení našeho sdružení se stal až 9. březen 1991, kdy proběhla schůze, na níž
byly přijaty stanovy, vyplněny přihlášky a zvolen první sedmičlenný výbor ve
složení: Stanisława Ryłko, Maria Szymańska, Teresa Wojnar, Kornel Kalina, ing.
Mieczysław Piszczek, Alojzy Waszek a ing. Jan Wöllersdorfer, který byl zvolen
prvním předsedou.
Původní počet členů – skoro 160 osob – se postupně zmenšoval a zmenšuje
se dále vlivem nemocí, úmrtí a ztrátou víry v možnost dosažení spravedlivého
zadostiučinění pro pozůstalé po obětech katyňského zločinu. Je přitom třeba
vzít v úvahu, že se jedná o lidi ve věku nad 70 a 80 let (máme rovněž členy
ve věku nad 90 let). K 31. prosinci 2009 jsme měli v evidenci cca 60 členů,
z toho jen 40 členů aktivních, pravidelně se účastnících akcí a schůzek sdružení
a řádně platících členské příspěvky, a cca 20 členů už bohužel neaktivních
(nemocných, nepohyblivých atd.).
Nynější výbor má jen 5 členů: Helena Miczka, Stanisława Ryłko, Mieczysław
Witoszek, Henryk Wranik a ing. Józef Pilich, který je jeho předsedou. Kromě
výboru působí revizní komise ve složení: Anna Popková, Alena Lukaczová
a Ludwik Nierostek.
Rok 2010 je již 19. rokem našeho působení. Na letošní rok, na který připadá
70. výročí katyňského zločinu, jsme připravili v prostorách Těšínského divadla tematickou výstavu pod názvem „Katyň – paměť národa“ (28. 4.–9. 5. 2010),
příležitostné slavnostní setkání (30. 4. 2010) a u rekonstruovaného pomníku
v Českém Těšíně Kontešinci odhalení tabulí se jmény obětí. Tento poslední záměr však, kromě nezanedbatelných finančních nákladů, vyžadoval nejen
25
Hřbitov v Katyni v dubnu 1990.
Cmentarz w Katyniu w kwietniu 1990 r.
provedení mnoha nejrůznějších administrativních úkonů, ale též dobrou vůli
rozhodujících činitelů, což jeho realizaci v plánovaném termínu (a možná i vůbec) ohrožuje. Pořízení těchto tabulí se jmény obětí katyňského zločinu jsme
začali připravovat už v minulém roce. Podle údajů českého historika prof. dr.
Mečislava Boráka činily oběti z českých zemí, a především z tohoto malého kousku země, zvaného Záolzím, přes 500 osob. Byli to lidé narození, bydlící, nebo
pracující na území nynější České republiky, vojáci Polské armády, příslušníci
Policie Slezského vojvodství a jiných státních služeb Polské republiky. Poměrně velká část těchto obětí pocházela z Polska, kde jejich památce je věnována podstatně větší pozornost a péče. Mají tam své pomníky, epitafní tabulky
v kostelech atd. Naši rodáci však něco podobného (až na malé výjimky) nemají.
Už delší dobu jsme to chtěli napravit, ale teprve letos, u příležitosti 70. výročí
katyňského zločinu, se nám taková možnost naskytla v souvislosti s rekonstrukcí pomníku obětem 2. světové války „Na Kontešinci“, chystanou Městským
úřadem v Českém Těšíně. Pro umístění jmen obětí na pomníku bylo nutno zvolit poněkud užší kritéria, aby tam jména našich otců, bratří a příbuzných našla
své místo. Základním kritériem bylo doložené potvrzení vraždy na příslušné
osobě a místo jejího narození na Těšínském Slezsku (českém i polském) či na
dalším území dnešní České republiky. Na tabulích by tedy mělo být 222 jmen
katyňských obětí, a rovněž dalších 85 jmen vojáků Polské armády na Západě,
padlých ve 2. světové válce. Příslušné návrhy a žádosti byly Městskému úřadu
v Českém Těšíně doručeny ve stanoveném termínu (30. května 2009) a byly rovněž splněny úřadem stanovené podmínky. Městský úřad nás však 30. prosince
2009 písemně vyrozuměl o zastavení řízení ohledně výběru varianty rekonstrukce pomníku (při níž mělo dojít k doplnění pomníku katyňskými tabulemi)
a teprve nyní jsme obdrželi další stanovisko. Z toho důvodu se domníváme,
že v předpokládaném termínu (30. dubna 2010) nebude možné katyňské tabule
odhalit, protože na konečnou realizaci rekonstrukce pomníku v Českém Těšíně
„Na Kontešinci“ si budeme ještě muset počkat.
26
Základní cíle Sdružení:
A Další hledání a rozšiřování pravdy o osudech osob, které zmizely na území
bývalého SSSR.
B Snaha o dosažení zadostiučinění pro osoby, které ztratily své nejbližší.
Realizace cílů Sdružení:
1 Pomoc rodinám a příbuzným při získání informací o osudech obětí.
2 Shromažďování dokladů, vzpomínek a jiných písemností o provedených
zločinech.
3 Informování veřejnosti prostřednictvím sdělovacích prostředků o nově objevených skutečnostech týkajících se obětí.
4 Organizování přednášek, srazů, tematických výstav, hromadných i individuálních zájezdů na místa exekucí.
5 Vybudování pomníku nebo pamětní tabule obětem.
Je třeba konstatovat, že mnohé z těchto základních cílů už byly dosaženy.
Český historik prof. dr. Mečislav Borák, který získal přístup k archivním materiálům NKVD, k dokladům členů našeho Sdružení a ke vzpomínkám žijících
svědků událostí zdokumentoval ve svých knížkách osudy skoro všech obětí
z našeho území. Uvedl tam též vzpomínky našich členů, informace získané
z jiných pramenů atd.
Naši členové zorganizovali tematické výstavy, pořádají přednášky a schůzky
a všemi možnými prostředky informují veřejnost o katyňském zločinu a jeho
významu.
Do pomníku obětí 2. světové války v Českém Těšíně – Na Kontešinci byla
zabudována pamětní deska obětem, pořízená za příspěvky občanů.
V roce 2000 naše delegace (Stanisława Ryłko, Józef Pilich) se zúčastnila slavnostního otevření Polského Válečného hřbitova v Medném.
V roce 2009 jsme byli poprvé pozvání k účasti na Světovém sjezdu veteránů
a perzekvovaných osob ve Varšavě ve dnech 30. 8.–4. 9. 2009. Naše Sdružení
zastupovali J. Pilich a M. Witoszek.
Udržujeme živé kontakty s Kruhem polských veteránů v České republice, se
Sdružením Katyňská rodina v Katovicích atd.
Nepodařila se nám však realizace druhého základního cíle Sdružení – zajištění zadostiučinění pro osoby, které ztratily své nejbližší. Naše Sdružení (nebo
Sdružení obecně) nemá dostatečnou váhu na to, aby mohlo změnit politickou
vůli v této záležitosti. Nezanechali jsme sice svého snažení, sami ale už moc
nevěříme v úspěch. A členové nám umírají a okruh těch nejvíce oprávněných se
hrozivým tempem zmenšuje. Ale to je již jiné téma.
V roce 2009 a letos se do naší organizace přihlásilo několik nových, mladších
členů, z řad vnuků katyňských obětí. Půjdeme dále tímto směrem, který skýtá
naději na přetrvání naší organizace rovněž v podmínkách 21. století.
27
Spisy ofiar zbrodni
Seznamy oběti zločinů
Katyń
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
28
Achtelik Paweł, por. rez., 15 VI 1912 Rachowice koło Gliwic,
4 psp Cieszyn
Bartela Władysław, kpt., 2 VI 1896 Kęty, 4 psp Cieszyn
Bicz Aleksander Józef, por. rez., 27 II 1909 Kraków, 4 psp Cieszyn
Blacha Wilhelm, ppor. rez., 30 IX 1910 Karwina-Raj
Brachaczek Rudolf, kpt. rez., 1 IV 1895 Stare Miasto koło Cieszyna
Bubik Witold, por. rez., 12 VII 1908 Zebrzydowice Dolne,
urzędnik w Karwinie
Bulicz Włodzimierz Ignacy, ppor. rez., 19 V 1907 Kraków,
4 psp Cieszyn
Burzyk Sylwester, ppor. rez., 20 X 1899 Karwina, urzędnik Rybnik,
zmarł 17 I 1940 w Kozielsku
Chromik Walerian Ernest, ppor. rez., inż., 14 XII 1907 Dąbrowa
Czarnecki Czesław, por. rez., 30 VI 1894 Hranice na Morawach
Dobija Michał, ppor. rez., 27 I 1904, Rybarzowice, 4 psp Cieszyn
Dyba Roman Alojzy, ppor. rez., 5 XII 1908 Sibica
Dzwonek Adolf, ppor. rez., 6 XII 1905 Morawska Ostrawa
Farny Alfred Bernard, kpt., 30 III 1894 Cierlicko
Filipek Jan, kpt. w st. sp., 7 IX 1888 Sibica
Filipowski Józef Antoni, por. rez., 13 IV 1898 Michałkowice
koło Ostrawy
Fitzke Jan Józef, ppor. rez., 20 I 1909 Gdów, 4 psp Cieszyn
Fizek Karol, ppor. rez., 2 VI 1912 Landek, nauczyciel Cieszyn
Fucik Wiktor Jan, kpt. rez., 30 X 1890 Grylowice Wlk. na Morawach
Galas Antoni, ppor. rez., 13 I 1915 Koryczany (pow. Olkusz),
4 psp Cieszyn
Gałuszka Alojzy, por. rez., 5 VIII 1892 Stonawa
Goląb Tadeusz Marcin, por., 9 VII 1915 Brzecław na Morawach
Gołębski Antoni, ppor. rez., 20 V 1890 Piotrków, lekarz w szpitalu
w Cieszynie
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
Greczyn Stefan Tadeusz, 8 V 1902 Lwów, urzędnik Cieszyn
Grodecki Jan Ludwik, ppor. rez., inż., 17 V 1910 Głogów
(pow. Rzeszów), 4 psp Cieszyn
Guzdek Józef, ppor. rez., 2 III 1908 Dziedzice, 3 psp, 1 IX 1939 walczył
w okolicach Bogumina
Halama Rudolf, pchor. rez., 29 VI 1900 Sibica
Hemmerling Emil Marian, ppor. rez., 30 VI 1904 Kraków,
4 psp Cieszyn
Jagosz Alojzy Jan, ppor. rez., 6 XI 1910 Cieszyn
Jakubowski Józef Władysław, ppor. rez., 22 I 1901 Jasienie
koło Bielska, dyrektor gimnazjum w Boguminie
Janik Antoni Józef, ppor. rez., 14VI 1892 Wędrynia
Jarończyk Henryk Ludwik, por. rez., 22 VII 1895 Chomranice,
nauczyciel Cieszyn
Jarosz Sylwester, kpt., 16 XII 1896 Dąbrowa
Joch Antoni, por. rez., 28 VII 1891 Olszany na Morawach
Kabarowski Włodzimierz Emil, ppor. rez., 14 II 1913 Limanowa,
urzędnik Jabłonków
Kabiesz Ferdynand, ppor. rez., 30 IV 1899 Karwina
Kiszka Jan, por. rez., 24 XI 1888 Sucha Dolna
Klimczyk Antoni, ppor. rez., 20 IV 1907 Wieliczka, 4 psp Cieszyn
Kohótek Józef, por., 23 VII 1898 Łazy
Kosmala Wacław, ppor. rez., 21 IX 1909, Stary Dwór (p. Domażlice)
Kowalski Jan, ppor. rez., 8 IV 1912 Końska
Król Dominik, kpt. rez., 6 III 1895 Dziećmorowice
Krzemiński Józef, por., 16 III 1898 Swojczany, 1 IX 1939 walczył
na Zaolziu
Kulisz Karol, ppor. rez., 14 VII 1900 Żyrardów, syn Cieszyn
Luranc Franciszek, ppor. rez., 8 X 1909 Osiek (pow. Bielsko-Biała),
4 psp Cieszyn
Maciałowicz Kazimierz Piotr, kpt., 24 II 1910 Częstochowa,
4 psp Cieszyn
Malejka Leon, por. rez., 23 X 1897 Wierzniowice
Marmużniak Stanisław, ppor. rez., 12 IV 1906 Kleczany
pod Gorlicami, 4 psp Cieszyn
Mazak Paweł Jerzy, ppor. rez., 10 I 1904 Tarnopol, Czech ze Lwowa
Milewski Wojciech, ppor. rez., 4 I 1913 Milówka, 4 psp Cieszyn
Młynarczyk Franciszek, mjr, 20 V 1894˛Stara Wieś koło Limanowej,
4 psp Cieszyn
Molda Mieczysław Ferdynand, ppor. rez., 24 XII 1904 Oświęcim,
urzędnik w Boguminie
Morawiec Leon, ppor. rez., 13 II 1905 Trzebinia (pow. Chrzanów),
4 psp Cieszyn
Moroz Mirosław, por. rez., 15 II 1893 Tarnobrzeg, 4 psp Cieszyn
Motłoch Eugeniusz, ppor. rez., 3 X 1912 Zebrzydowice,
4 psp Cieszyn
29
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
30
Motyka Paweł, ppor. rez., 15 II 1913 Kojkowice
Niemiec Henryk Marian, mjr., 23 VI 1898 Sucha Górna
Nikiel Michał, ppor. rez., 23 IX 1908, 4 psp Cieszyn
Pająk Józef, por. rez., 15 II 1903 Brzeźce koło Pszczyny, 4 psp Cieszyn
Pelar Jan, ppor. rez., 1 V 1912 Skoczów, 4 psp Cieszyn
Perczyński Antoni, ppor. rez., 25 VIII 1907 Racławice, 4 psp Cieszyn
Pichler Franciszek, kpt. w st. sp., 20 I 1893 Brzecław na Morawach
Pończa Jan, por. rez., 29 III 1897 Cierlicko
Probst Józef, ppor. rez., 13 XII 1910 Cieszyn
Pustówka Józef, por. rez., 6 VI 1898 Cieszyn
Pyszko Jan, mjr w st. sp., 3 V 1881 Mosty koło Jabłonkowa
Ramsza Jan Paweł, ppor. rez., 23 XII 1912 Nawsie
Rduch Franciszek, ppor. rez., 15 X 1909 Świerklany Dolne,
4 psp Cieszyn
Rek Franciszek, ppor. rez., 24 IX 1904 Piotrowice
Rieger Andrzej, ppor. rez., JUDr, 1 XI 1906 Witkowice koło Ostrawy
Roganowicz Stanisław Mieczysław, por. rez., 28 XI 1902 Hlyboka
na Bukowinie, SG Orłowa
Santarius Karol, por. rez., 24 VIII 1899 Łazy
Schanzer Maks, ppor. rez., 12 III 1894 Nowa Wieś, 4 psp Cieszyn
Skowroński Wincenty, ppor. rez., 15 IV 1908 Mława,
zawiadowca stacji PKP Cieszyn
Stępkowicz Władysław Antoni, ppłk, 29 III 1893 Gorlice,
4 psp Cieszyn
Stoch Edward Marcin, ppor. Rez., 3 VI 1914 Siekierczyn,
4 psp Cieszyn
Sykora Kamił Rafał, kpt., 9. VI 1892 Pięciokościoły (Pécs)
na Węgrzech, Czech
Szejka Józef Antoni, ppor. rez., 12 X 1911 Rzeczyce, 4 psp Cieszyn
Szewczyk Jan, kpt., 20 VIII 1897 Miłkowa, 4 psp Cieszyn
Szymański Józef, ppor. rez., 1 II 1905 Wielkie Hajduki, 4 psp Cieszyn
Szymański Ludwik, kpt. posp. rusz., 19 VI 1887 Rajcza,
rodzina w Trzyńcu
Śliwka Karol, ppor. rez., 17 IX 1912 Koniaków
Tyszka Henryk, ppor. rez., 1905 ?, 4 psp Cieszyn
Urbańczyk Erwin, por. posp. rusz., JUDr, 14 XII 1897 Rychwałd
Wawrzyczny Józef, ppor. rez., 22 VII 1912 Gołkowice (pow. Rybnik),
4 psp Cieszyn
Wdówka Józef, ppor. rez., 30 X 1906 Wędrynia
Wiecheć Karol, ppor. rez., 14 XII 1912 Zamarski, 4 psp Cieszyn
Wilczyński Henryk Feliks, ppor. rez., 21 V 1910 Śląska Ostrawa
Wisełka Paweł, ppor. rez., 1 IV 1914 Godziszów, 4 psp Cieszyn
Wiśniowski Alfred Paweł, 19 VI 1912, 21 DPG, 1 IX 1939 walczył
w okolicach Bogumina
Witosza Ludwik Szymon, ppor. rez., 19 VII 1907 Suszec
(pow. Pszczyna), 4 psp Cieszyn
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
Wojakowski Zenon Baltazar, ppor. rez., 6 I 1906 Lwów,
nauczyciel gimnazjum w Orłowej
Wolf Emilian Józef, por. rez., 4 VII 1898 Gródek Jagielloński,
4 psp Cieszyn
Zahraj Teodor, ppor. rez., 9 XI 1911 Kostkowice, 4 psp Cieszyn
Zeman Rudolf, ppor. rez., 1 X 1898 Bujaków, 4 psp Cieszyn
Zwinczak Jan Rudolf, por. piech. rez., 1 IV 1901 Kraków,
mieszkał w Cieszynie, zmobilizowany do 60 pp w Ostrowie Wlk.
Żgoll Henryk Alojzy, ppor. rez., 22 IV 1905 Gliwice, 4 psp Cieszyn
Życzyński Henryk Marian, ppor. rez., 2 VIII 1890 Husiatyn,
nauczyciel Cieszyn
Żyła Wilhelm, ppor. rez., 8 I 1910 Polska Lutynia
31
Charków
1.
Adler Jakub Wit, ppor. sł. zdr. rez., MUDr, 25 I 1903
Morawska Ostrawa
Beseljak Alfons, ppłk pil., 1 VI 1895 Wysokie Myto w Czechach
Broda Karol, ppor. piech. rez., 23 IX 1907 Ogrodzona, nauczyciel
w Trzyńcu
Budziński Jan, ppor. wet. rez., 11 V 1905 Smodna, lekarz weterynarii
Darków
Cegielski Jerzy Wojciech Faustyn, ppłk. st. sp., 15 II 1887 Poznań,
urzędnik banku w Cieszynie
Dostal Adolf, ppłk int. st. sp., 30 XII 1873 Praga
Faleński Paweł, ppor. piech., 1914, 4 psp Cieszyn
Feber Leon, pchor. rez., 5 VI 1917 Stonawa
Franek Karol Błażej, ppor. piech. rez., 30 I 1909 Ropica
Gluza Paweł, ppor. piech. rez., 1 XI 1913 Ustroń, 4 psp Cieszyn
Głąb Rudolf Jan, por. art. rez., 10 I 1903 Hranice na Morawach
Hantke Gustaw Tadeusz Stanisław, ppor. łącz. rez., 17 XI 1911
Petersburg, kierownik koksowni Huty Trzyniec
Holan Albert Teodor, kpt. piech., 28 III 1898 Marklowice,
4 psp Cieszyn
Janica Emil, ppor. rez., 15 I 1909 Rudzica (p. Bielsko), 4 psp Cieszyn
Kosiaty Jan Zygmunt, kpt. piech., 23 VI 1901 Zbyszyce, 4 psp Cieszyn
Kożdoń Walter Fryderyk, ppor. piech. rez., 19 VII 1908 Wędrynia
Król Władysław, ppor. piech. rez., 15 VII 1909 Dziećmorowice
Lasota Jan, kpt. piech., 14 VII 1897 Trzanowice
Lukas Marian Krzysztof, ppor. art. rez., 10 XII 1912 Żydaczów, 21 DPG
Marcinek Antoni Wiktor, ppor. piech. rez., 2 IV 1910 Cieszyn
Markiel Józef, ppor. piech. rez., JUDr, 8 X 1907 Orłowa
Mizera Stefan Michał, ppor. rez. piech., 12 IX 1906 Bielsko,
4 psp Cieszyn
Molin Jan, ppor. piech. rez., 16 XII 1911 Żuków Dolny
Musiał Jan Karol, por. piech. rez., 22 X 1899 Michałkowice koło Ostrawy
Raabe Eugeniusz, por. łącz. rez., 29 XII 1900 Walentynów,
handlowiec Cieszyn
Rejski Witold, rtm. kaw. st. sp., 11 VII 1889 Wilimow w Czechach
Sabath Augustyn, mjr łącz., 4 XII 1895 Guty
Santarius Karol, mjr sł. zdr., 3 XI 1899 Poręba
Schmidt Leon, kpt. piech., 20 V 1895 Karwina
Sołtysik Stanisław Józef, ppor. rez., MVDr., 8 V 1907 Żmigród Nowy
(pow. Jasło), weterynarz w Rychwaldzie
Szefer Tadeusz Mieczysław, ppor. kaw. rez., 31 III 1914 Dąbrowa
Wöllersdorfer Adolf, ppłk sł. zdr. st. sp., 18 VI 1885 Mosty
koło Cieszyna
Zielina Paweł, kpt. art. rez., 25 X 1891 Łyżbice
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
32
Miednoje
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
Adamski Franciszek, post. PWŚl., 1 IX 1894 Kęczyce, Post. Piotrowice
Bajtek Franciszek, post. PWŚl., 7 III 1914 Bystrzyca, Post. Poręba
Baranek Gustaw, post. PWŚl., 1 IX 1913 Blędowice Dolne, Post. Kalety
Bargieł Romuald, komis. PWŚl., 7 II 1898 Bytom, Komis. Frysztat
Bednarz Alojzy, przod. PWŚl., 22 IV 1895 Lutynia Polska, Post. Łazy
Bettin Andrzej, post. PWŚl., 7 IX 1899, Post. Mosty na Zaolziu
Bezwiński Leopold, post. PWŚl., 2 IX 1911 Kraków, Post. Szonów
Białas Stefan, post. PWŚl., 7 XII 1913 Chorzów, Komis. Karwina
Biela Albert, post. PWŚl., 20 IX 1916 Czerwionka, Komis. Karwina
Biland Jan, post. PWŚl., 15 VI 1911 Łazy, Komis. Cieszyn
Błaszczyk Karol, post. PWŚl., 10 VIII 1898 Gotartowice,
Post. Lutynia Niemiecka
Bogaczyk Leon, st. post. PWŚl., 8 IV 1922, Post. Dziećmorowice
Bonczek Józef, st. przod. PWŚl., 26 VIII 1898 Pogórze,
Wydz. Śledczy Frysztat
Börner Rudolf, post. PWŚl., 30 III 1914 Darków, Komis. Pietwald
Brazda Antoni, post. PWŚl., 31 V 1916 Mosty koło Jablonkowa,
Post. Frysztat
Broda Andrzej, post. PWŚl., 6 IX 1912 Ropica, Post. Godów
Brudny Jan, post. PWŚl., 31 X 1913 Niebory, Komis. Ruda
Brzezina Augustyn, post. PWŚl., 24 V 1913 Lubliniec,
Komis. Bogumin Nowy
Brzeźniak Edward, post. PWŚl., 22 IV 1918 Ujazd, Komis. Frysztat
Brzozowski Józef, st. post. PWŚl., 20 VI 1899 Płock,
Komis. Bogumin Nowy
Budny Jan Klemens, st. post. PWŚl., 22 XI 1912 Mikołów,
Komis. Bogumin Nowy
Bula Alfons, post. PWŚl., 2 VIII 1913, Komis. Karwina
Burdyna Bugusław, post. PWŚl., 23 IX 1899 Żabno, Post. Skrzeczoń
Bury Roman, post. PWŚl., 10 VII 1910 Topol Wielkopolski,
Post. Blędowice
Buzek Jan, post. PWŚl., 24 XI 1913 Orłowa, Komis. Cieszyn
Byra Jan, post. PWŚl., 12 V 1911 Mosty koło Jablonkowa,
Komis. Bogumin Nowy
Celary Michał, st. post. PWŚl., 19 IX 1895 Miasteczko,
Post. Morawka Polska
Chabiniok Paweł, st. post. PWŚl., 9 IX 1893 Milików,
Komis. Zebrzydowice
Chrobok Fryderyk Józef, st. przod. PWŚl., 7 IV 1892 Sucha Górna,
Komis. Skrzeczoń
Chwaliszewski Stanisław, st. post. PWŚl., 2 IX 1899,
Komis. Bogumin Nowy
Ciasnocha Józef, 1915 Stonawa, Komis. Cieszyn
33
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
34
Cienciała Karol, post. PWŚl., 11 VIII 1914 Leszna Dolna,
Post. Domasłowice Dolne
Ciołek Michał Wacław, post. PWŚl., 25 IX 1912 Zawada,
Post. Mosty koło Jabłonkowa
Czapczyk Józef, post. PWŚl., 20 I 1901, Komis. Frysztat
Czech Karol, st. przod. PWŚl., 3 II 1896 Stary Sambor, Komis. Orłowa
Ćwięczek Jan, st. post. PWŚl., 16 I 1894 Osiny, Post. Rychwałd
Dajka Alfred, post. PWŚl., 11 XII 1903, Komis. Bogumin Nowy
Delong Karol, st. post. PWŚl., 10 III 1886 Stonawa, Post. Stonawa
Długosz Ryszard, post. PWŚl., 14 III 1914 Siemianowice Śląskie,
Post. Szumbark
Dobrowolski Marian, post. PWŚl., 11 VII 1899, Wydz. Śledczy Cieszyn
Dominik Karol, post. PWŚl., 13 III 1911 Łazy, Komis. Cieszyn Zachodni
Domżoł Edward, st. post. PWŚl., 13 IX 1889 Janów, Komis. Skrzeczoń
Dróżdż Piotr, przod. PP, 25 VI 1899 Praga, Post. Mirec
Duda Aleksander, post. PWŚl., 19 XII 1913 Wesoła,
Post. Lutynia Niemiecka
Dudek Franciszek, post. PWŚl., 14 VII 1913 Kalety, Komis. Karwina
Dudziński Maksymilian, post. PWŚl., 10 VIII 1912 Pawłów,
Komis. Cieszyn
Działach Hubert, post. PWŚl., 5 X 1907 Piekary Wielkie, PWŚl. Zaolzie
Dziambor Teofil, post. PWŚl., 14 XII 1913 Ruda Śląska, Post. Jabłonków
Dziuba Piotr, post. PWŚl., 18 VI 1898 Sławęcice, PWŚl. pow. Frysztat
Dziwisz Maksymilian, st. post. PWŚl., 22 III 1898 Czarny Las,
Komis. Trzyniec
Farnik Karol, st. post. PWŚl., 11 X 1897 Stonawa, Post. Sucha Dolna
Filipek Jan, post. PWŚl., 2 III 1909 Skrzeczoń, Post. Kończyce
Foltyn Stefan, post. PWŚl., 1915, Post. Rychwałd
Folwarczny Alojzy, post. PWŚl., 12 X 1911 Blędowice Dolne,
Komis. Frysztat
Folwarczny Jan, przod. PWŚl., 12 I 1890 Sucha Średnia, Post. Szonów
Formela Władysław, post. PWŚl., 5 III 1899 Podjazy, Post. Gnojnik
Francuz Franciszek, st. post. PWŚl., 23 I 1896 Chybie, Komis. Karwina
Fuhrman Wilhelm, post. PWŚl., 27 III 1912 Rydułtowy, Post. Stonawa
Gajek Józef, post. PWŚl., 17 III 1913 Brzozowice, Post. Łazy
Gałgonek Ludwik, st. przod. PWŚl., 14 VIII 1899 Blędowice Dolne,
Komis. Bogumin Nowy
Gandecki Stanisław Wojciech, post. PWŚl., 12 IV 1913 Mechnice,
Komis. Orłowa
Garcorz Konrad, post. PWŚl., 1913, Komis. Pietwałd
Gaszczyk Karol, pomocniczy woźny, 21 IX 1908 Pruchna,
Kda Pow. Frysztat
Gburski Franciszek, post. PWŚl., 18 VII 1913 Essen, Komis. Orłowa
Gibaszek Adam, post. PWŚl., 23 XII 1896, Komis. Karwina
Glajc Józef, post. PWŚl., 16 III 1913 Oldrzychowice,
Post. Ofic. Tarnowskie Góry
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
Gniełka Franciszek, przod. PWŚl., 22 VII 1888 Hajduki Wielkie,
Post. Jabłonków
Gnizia Karol, st. post. PWŚl., 13 III 1913 Repty Śląskie,
Post. Dziećmorowice
Golasowski Alojzy, post. PWŚl., 8 V 1915 Marklowice Dolne,
Post. Mosty na Zaolziu
Gołąb Ignacy, st. post. PWŚl., 17 VI 1890 Wadowice, Kda Pow. Cieszyn
Gołąb Juliusz, st. post. PWŚl., 2 I 1901 Ruda Śląska, Kda Pow. Frysztat
Góral Franciszek, st. post. PWŚl., 3 XII 1901 Mały Wysock,
Post. Poręba
Górecki Jan, post. PWŚl., 30 X 1900 Płock, PWŚl. Zaolzie
Grabowski Stanisław, przod. PWŚl., 20 III 1891 Będzin,
Kda Pow. Cieszyn
Gramczewski Bolesław, post. PWŚl., 1911, Post. Konny Orłowa
Greinert Wiktor, st. post. PWŚl., 13 XII 1896 Katowice, Post. Rychwałd
Gulba Jan Franciszek, post. PWŚl., 17 III 1912 Piekary,
Komis. Bogumin Nowy
Gurowski Józef, post. PWŚl., 6 VIII 1914 Berlin,
Post. Domasłowice Dolne
Guzy Augustyn, post. PWŚl., 28 VII 1917 Michałkowice,
Post. Konny Orłowa
Gwóźdź Leopold, post. PWŚl., 27 X 1914, Komis. Karwina
Halor Antoni, post. PWŚl., 1916, Post. Lutynia Polska
Herda Franciszek, st. post. PWŚl., 17 V 1898 Hażlach, Komis. Cieszyn
Hereda Ludwik, przod. PWŚl., 17 I 1891 Kurów, Komis. Frysztat
Herman Jan, post. PWŚl., 18 IV 1913 Żory, Komis. Bogumin Nowy
Hławiczka Adam, st. przod. PP, 21 XI 1882 Kojkowice,
Kda Pow. Kamionka Strumiłowa
Hoppek Engelbert, st. post. PWŚl., 4 VII 1913 Łabędy,
Wydz. Śledczy Frysztat
Hornik Emanuel, post. PWŚl., 24 III 1901, Post. Bogumin Miasto
Hudy Paweł, post. PWŚl., 15 I 1915 Szopienice, Post. Konny Orłowa
Iwaszkiewicz Bolesław, post. PWŚl., 1912, Post. Jabłonków
Jamrozy Aleksander, st. post. PWŚl., 17 VII 1894,
Komis. Bogumin Nowy
Janik Wilhelm, post. PWŚl., 13 I 1913 Bogumin?, V Komis. Chorzów
Janiszewski Stanisław, post. PWŚl., 21 II 1913 Zawada,
Post. Łomna Dolna
Janocha Wiktor, post. PWŚl., 14 XII 1912 Mała Plużnica,
Post. Morawka Polska
Jeleń Bolesław, st. post. PWŚl., 1912, Wydz. Śledczy Frysztat
Jeznach Józef, st. post. PWŚl., 16 III 1900, Komis. Frysztat
Jędrecki (Jendrecki) Piotr, post. PWŚl., 1 VIII 1989 Biskupiec,
PWŚl. Zaolzie
Juzof Karol, post. PWŚl., 11 VIII 1887, Komis. Karwina
Kajstura Franciszek, post. PWŚl., 1913, Post. Ligotka Kameralna
35
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.
133.
36
Kajzer Jan, post. PWŚl., 17 II 1915 Bystra, Komis. Frysztat
Kaleta Jan, st. przod. PWŚl., 1 IV 1906 Koszarzyska, Post. Wojkowice
Kalina Arnold, post. PWŚl., 16 X 1912 Karwina, Wydz. Śledczy Frysztat
Kałużny Jan, post. PWŚl., 1 XII 1899 Raszków, Komis. Pietwałd
Kamiński Jan, post. PWŚl., 27 IX 1912 Mełno, Post. Jabłonków
Kanclerz Szczepan, post. PWŚl., 25 XII 1896 Białożewin,
Post. Bogumin Miasto
Karolak Stanisław, post. PWŚl., 13 IX 1893, Komis. Pietwałd
Karpiński Roman, st. post. PWŚl., 9 VII 1900, Komis. Orłowa
Kasza Leopold, st. post. PWŚl., 12 X 1897 Boguszowice, Komis. Orłowa
Kawulok Jan, post. PWŚl., 3 VI 1912 Nawsie, Post. Brenna
Kazanecki Alfons, st. post. PWŚl., 27 IX 1893 Indura,
Komis. Bogumin Nowy
Kempny Jarosław, post. PWŚl., 2 II 1912 Poręba, Post. Rychwałd
Kiczka Jakub, st. post. PWŚl., 25 VII 1897 Brodzisław, Post. Bystrzyca
Klais Karol, post. PWŚl., 29 V 1913 Łąki, Post. Rychwałd
Klaja Franciszek, st. post. PWŚl., 25 XI 1897 Cieszyn,
Wydz. Śledczy Chorzów
Kleiman Karol, st. przod. PWŚl., 4 VI 1895, Komis. Bogumin Nowy
Klejczyk Antoni, przod. PWŚl., 8 VI 1892 Marklowice Górne, Post. Łąki
Klimsza Jan, post. PWŚl., 1911, Komis. Cieszyn
Kluz Jan, post. PWŚl., 6 XI 1914 Gródek, Komis. Bogumin Nowy
Kłoda Maksymilian, st. post. PWŚl., 10 VIII 1897 Nogowczyce,
Post. Błędowice Dolne
Knauer Tomasz, st. przod. PWŚl., 20 XII 1886 Bluszczów,
Komis. Cieszyn
Kocur Ferdynand, przod. PWŚl., 23 III 1899 Bogumin,
Komis. Bogumin Nowy
Koczur Stanisław Józef, st. post. PWŚl., 7 I 1898 Kąty,
Wydz. Śledczy Frysztat
Koloń Jerzy, st. post. PWŚl., 8 IV 1897 Kryry, Komis. Frysztat
Kołatek Józef, przod. PWŚl., 23 VII 1891 Karwina, Komis. Karwina
Kołder Józef, st. post. PWŚl., 6 XII 1895 Błędowice Dolne, Post. Poręba
Kopyto Paweł, post. PWŚl., 31 V 1909 Jastrzębie Zdrój,
Post. Bogumin Nowy
Kornas Teofil, st. przod. PWŚl., 10 XII 1880 Darków,
Wydz. Śledczy Frysztat
Korpok Piotr, st. post. PWŚl., 28 IV 1896 Siemianowice,
Komis. Bogumin Nowy
Korzec Antoni, st. post. PWŚl., 10 IV 1897 Krasna, Post. Łazy
Koszmider Rudolf, post. PWŚl., 15 V 1914 Bystrzyca, Post. Rychwałd
Kotas Wilhelm, post. PWŚl., 9 XII 1908 Orłowa, Post. Jastrzębie Dolne
Kowalczyk Franciszek, post. PWŚl., 4 VI 1915 Stanisłowice,
Komis. Karwina
Kowalski Kazimierz, post. PWŚl., 24 I 1912 Świedziebna, Post. Ropica
Kowalski Piotr, post. PWŚl., 25 VI 1900 Trzcinica, Post. Jabłonków
134.
135.
136.
137.
138.
139.
140.
141.
142.
143.
144.
145.
146.
147.
148.
149.
150.
151.
152.
153.
154.
155.
156.
157.
158.
159.
160.
161.
162.
163.
164.
165.
166.
167.
168.
169.
Kożusznik Jan, przod. PWŚl., 27 IV 1896 Błędowice, Post. Ropica
König Jan, st. przod. PWŚl., 13 V 1893 Jasienica, Post. Stonawa
Kremiec Edward, post. PWŚl., 2 X 1909 Darków, Komis. Cieszyn
Krotowski Jan, st. post. PWŚl., 28 II 1901 Lubawa, Komis. Frysztat
Krupa Bronisław, post. PWŚl., 13˛XII 1896 Wierzchy, Post. Jabłonków
Krzosak Alojzy, st. post. PWŚl., 14 II 1897 Bieńkowice,
Post. Skrzeczoń
Kubaczka Jan, komis. PWŚl., 18 XII 1897 Tyra, Komis. Trzyniec
Kubala Jan, przod. PWŚl., 6 V 1896 Hermanice, Post. Mosty na Zaolziu
Kubeczka Karol, przod. PWŚl., 31 X 1896 Karwina,
Komis. Karwina-Szyb Henryk
Kubieniec Józef, st. post. PWŚl., 8 I 1906 Krasz Wielka,
Wydz. Śledczy Frysztat
Kuczaty Adolf, st. post. PWŚl., 8 V 1886 Karwina, Post. Wojkowice
Kupczak Piotr, st. post. PWŚl., 1 VIII 1894 Raków, Post. Stonawa
Kupczyk Jan, post. PWŚl., 24 XI 1906 Mechnice, Komis. Orłowa
Kuś Paweł, przod. PWŚl., 15 VI 1896, Komis. Cieszyn
Kuśnierz Franciszek, post. PWŚl., 27 VII 1911 Łazy, Post. Gnojnik
Kwolek Ludwik, post. PWŚl., 25 VIII 1914 Darków, Post. Rychwałd
Lach Józef, st. przod. PWŚl., 22 XI 1897 Karwina,
Post. Graniczny Łagiewniki
Lankocz Wilhelm, post. PWŚl., 5 V 1913 Stonawa, Komis. Cieszyn
Leśnik Wiktor, st. post. PWŚl., 24 VII 1914 Tychy, Post. Wisła Czarne
Lisztwan Rudolf, post. PWŚl., 11 III 1911 Karwina, Post. Bystrzyca
Lubos Stefan, post. PWŚl., 7 III 1913 Truszczyce, Post. Bogumin Miasto
Łabudek Karol, przod. PWŚl., 15 I 1895 Stonawa, Kda Pow. Frysztat
Łukaszewski Antoni, post. PWŚl., 27 I 1901 Warszawa,
Post. Szumbark
Macher Józef, post. PWŚl., 23 II 1913 Tarnowice Stare,
Komis. Bogumin Nowy
Machnik Antoni, post. PWŚl., 11 VI 1913 Czyżowice,
Post. Darków
Macoszek Franciszek, przod. PWŚl., 29 IX 1893 Końska,
Komis. Cieszyn
Macoszek Józef, st. przod. PWŚl., 24 X 1890 Końska, Post. Bystrzyca
Macura Henryk, post. PWŚl., 15 VII 1904 Raj, Post. Sucha Górna
Macura Józef, post. PWŚl., 1911, Post. Łazy
Macura Karol, post. PWŚl., 24 IX 1913 Otrębów, Komis. Karwina
Marosz Karol, post. PWŚl., 1 X 1914 Bystrczyca, Komis. Bogumin Nowy
Maruszczak Ernest, st. post. PWŚl., 1912 Karwina, Komis. Pietwałd
Maryniok Rudolf, post. PWŚl., 3 VI 1911 Łąki, Post. Ofic. Pszczyna
Mayer Franciszek, st. post. PWŚl., 7 IX 1889 Weikersdorf,
Komis. Cieszyn
Menżyk Henryk, post. PWŚl., 10 IX 1915 Bottrop, Post. Łazy
Michalewicz Stefan, st. post. PWŚl., 25 IX 1887 Skalmierowice, Komis.
Bogumin Nowy
37
170. Michalewicz Walerian, st. post. PWŚl., 15 XII 1898 Wilejowo, Post.
Lutynia Niemiecka
171. Michałek Jan, post. PWŚl., 12 VI 1912 Nawsie, Komis. Orłowa
172. Michnik Alojzy, st. przod. PWŚl., 6 XII 1893 Bielowicko, Post. Łazy
173. Miczek Leopold, post. PWŚl., 25 X 1916 Łyżbice, Post. Pawłowice
174. Miczko Augustyn, st. post. PWŚl., 3 VII 1896 Ściernin,
Post. Konny Orłowa
175. Mierzwa Gerhard, post. PWŚl., 24 IX 1912 Chorzów,
Komis. Bogumin Nowy
176. Mikuła Ernest, post. PWŚl., 27 I 1918 Stonawa, Post. Dziećmorowice
177. Misała Franciszek, st. post. PWŚl., 28 IX 1897 Rowień,
Komis. Bogumin Nowy
178. Mitrenga Józef, post. PWŚl., 19 III 1914 Trzyniec, Komis. Pietwałd
179. Mitręga Jan, st. przod. PWŚl., 13 XI 1895 Bobrek, Post. Oldrzychowice
180. Mocek Ryszard, post. PWŚl., 6 III 1912 Czarna Huta,
Post. Świerczynowiec
181. Morawiec Franciszek, st. post. PWŚl., 20 X 1891 Czechowice,
Post. Dąbrowa
182. Mosz Jerzy, post. PWŚl., 17 V 1905 Królewska Huta,
Post. Konny Orłowa
183. Motyka Józef, post. PWŚl., 24 VII 1915 Łąki, Post. Mistrzowice
184. Mozolewski Ludwik, post. PWŚl., 19 XII 1917, Komis. Pietwald
185. Mrózek Jan, post. PWŚl., 28 II 1915 Żywocice, Komis. Pietwałd
186. Napierała Ludwik, post. PWŚl., 26 VIII 1902 Cieszyn,
Komis. Cieszyn
187. Nawrat Józef, przod. PWŚl., 24 I 1896 Cieszyn,
Wydz. Śledczy Frysztat
188. Nierostek Ludwik, post. PWŚl., 14 X 1910 Żywocice,
Post. Wisła Wielka
189. Niesłanik Paweł, post. PWŚl., 1911 Piosek, Komis. Bogumin Nowy
190. Nosek Tomasz, post. PWŚl., 31 XI 1906, Komis. Orłowa
191. Nowaczek Józef, st. przod. PWŚl., 24 VIII 1888 Pudłów,
Kda Pow. Katowice
192. Nowak Adam, st. post. PWŚl., 9 VI 1901 Sosnowiec,
Post. Lutynia Niemiecka
193. Oczadły Józef, st. przod. PWŚl., 25 VI 1896 Łąki, Post. Łąki
194. Olbrych Karol, przod. PWŚl., 25 I 1893 Brzeżnica,
Komis. Bogumin Nowy
195. Olbrzymek Karol, post. PWŚl., 26 XI 1911 Frysztat,
Post. Cierlicko Górne
196. Opaska Stanisław, st. post. PWŚl., 11 X 1901 Adamów,
Wydz. Śledczy Frysztat
197. Ostrowicz Mikołaj, post. PWŚl., 25 X 1901 Biernatice, Post. Nawsie
198. Otrębski Edward, st. post. PWŚl., 6 V 1910, PWŚl. na Zaolziu
199. Pak Józef, post. PWŚl., 23 XI 1911 Piaski Ligockie,
Komis. Bogumin Nowy
38
200. Parzyk Franciszek, post. PWŚl., 26 IX 1915 Szumbark,
II Komis. Chorzów
201. Pastuszka Karol, st. przod. PWŚl., 1 IX 1895 Haleńsko,
Post. Konny Orłowa
202. Paszek Emil, st. post. PWŚl., 8 VIII 1905 Bujaków, Komis. Pietwałd
203. Pauch Franciszek, st. post. PWŚl., 30 III 1897 Sączków,
Wydz. Śledczy Frysztat
204. Pauch Stanisław, przod. PWŚl., 5 V 1887 Sączków,
Wydz. Śledczy Frysztat
205. Pawlas Karol, post. PWŚl., 6 IX 1908 Blędowice Dolne,
II Komis. Chorzów
206. Pawlus Mikołaj, przod. PP, 1900 Lutynia Polska, Post. Brzeszcze
207. Pawłowski Franciszek, post. PWŚl., 12 I 1899, PWŚl. na Zaolziu
208. Piechocki Franciszek, st. post. PWŚl., 8 X 1896 Warszawa,
Post. Pudłów
209. Pieczka Józef, st. przod. PWŚl., 11 VII 1889 Kończyce Małe,
Post. Błędowice Dolne
210. Piekarz Walenty, st. post. PWŚl., 13 II 1893 Świerczyniec,
Urząd Celny Pietwałd
211. Pieter Alojzy, post. PWŚl., 23 IX 1912˛Mosty pod Jabłonkowem,
Komis. Katowice Załęże
212. Pietrucha Rudolf, post. PWŚl., 14 IV 1912 Bytom, Post. Skrzeczoń
213. Pietrzak Władysław, post. PWŚl., 1914, PWŚl. na Zaolziu
214. Pietrzyk Dominik, post. PWŚl., 1909, Kda Pow. Frysztat
215. Pietrzyk Mieczysław, post. PWŚl., 12 II 1915 Orłowa, Komis. Karwina
216. Piksa Rudolf, przod. PWŚl., 13 II 1895 Szeroka, Komis. Bogumin Nowy
217. Pilich Józef, st. przod. PWŚl., 17 V 1894 Pierściec,
Wydz. Śledczy Frysztat
218. Pindej Emil, post. PWŚl., 3 VI 1919 Darków, Post. Wędrynia
219. Piszek Jan, pomocniczy woźny, 8 III 1891, Post. Konny Orłowa
220. Podeszwa Antoni, post. PWŚl., 1912 Mosty pod Jabłonkowem,
Post. Gorzyce
221. Polok Antoni, st. post. PWŚl., 4 III 1899, Post. Darków
222. Polok Karol, st. post. PWŚl., 13 V 1913 Bielszowice, PWŚl. na Zaolziu
223. Powała Franciszek, post. PWŚl., 1912 Trzycież, Post. Trzycież
224. Przybyła Józef, post. PWŚl., 9 II 1915 Stanisłowice, Post. Ogrodzona
225. Putniarz Józef, przod. PWŚl., 31 III 1900, Post. Darków
226. Pytel Wiktor, st. post. PWŚl., 20 XII 1894 Chybie, Post. Jabłonków
227. Pytlik Emil, post. PWŚl., 10 VI 1917 Łazy, Kda Rez. Katowice
228. Racki Piotr, post. PWŚl., 24 VI 1896 Siemianowice, Komis. Karwina
229. Rajchert Lucjan, st. post. PWŚl., 25 XII 1901 Częstochowa,
Komis. Cieszyn
230. Raszyk Robert, przod. PWŚl., 1 IX 1895 Darków,
Komis. Bogumin Nowy
231. Reichenbach Antoni, post. PWŚl., 1916 Mosty pod Jabłonkowem,
Komis. Pietwałd
39
232. Rozbrój Jan, przod. PWŚl., 25 XII 1894 Sucha Górna,
Dtwo komp. kand. Frysztat
233. Rupała Antoni, st. post. PWŚl., 5 I 1896, Komis. Bogumin Nowy
234. Rusek Erwin, post. PWŚl., 27 IV 1912 Piotrowice, Post. Dąbrowa
235. Russek Jan, st. post. PWŚl., 27 XII 1899, Post. Konny Orłowa
236. Rygiel Leon, post. PWŚl., 12˛XII 1908 Karwina, Komis. Pietwałd
237. Ryś Ludwik, post. PWŚl., 1912, Komis. Karwina
238. Rzeka Franciszek, post. PWŚl., 8 X 1914 Lisów, Post. Darków
239. Sagittarius Karol, post. PWŚl., 13 XII 1915 Łazy, Post. Domasłowice
240. Samiec Karol, post. PWŚl., 4 VI 1908 Łyżbice, Komis. Bogumin Nowy
241. Santarius Józef, przod. PWŚl., 22 VIII 1886 Datynie Dolne,
Post. Wojkowice
242. Santarius Karol, st. post. PWŚl., 3 VI 1891 Datynie Dolne,
Komis. Trzyniec
243. Sauerman Antoni, post. PWŚl., 30 XI 1913 Brynów, Komis. Frysztat
244. Sekta Alfons Jan, post. PWŚl., 26 VI 1911 Dąbrówka Mała,
Wydz. Śledczy Frysztat
245. Sikora Adam, post. PWŚl., 17 I 1916 Nawsie, Komis. Bogumin Nowy
246. Sikora Alojzy, post. PWŚl., 1911 Mosty pod Jabłonkowem,
Post. Niedobczyce
247. Sikora Franciszek, post. PWŚl., 1914, Komis. Pietwałd
248. Sikora Karol, st. przod. PWŚl., 20 II 1899 Cieszyn, Kda Pow. Cieszyn
249. Skałuba Władysław, st. post. PWŚl., 14 I 1898 Witkowice,
Komis. Cieszyn
250. Skorupa Brunon, post. PWŚl., 2 X 1911 Kużnia Raciborska,
Post. Skalite
251. Skowronek Erwin, post. PWŚl., 1 IV 1909 Nowe Hajduki,
PWŚl. na Zaolziu
252. Skórka Bronisław, post. PWŚl., 10 X 1897 Miednik, Pow. Frysztat
253. Skórkiewicz Karol, post. PWŚl., 17 VIII 1911 Goleszów,
Post. Łomna Dolna
254. Skrzypczyk Kurt, post. PWŚl., 6 II 1914 Opole, Post. Konny Orłowa
255. Skupnik Franciszek, st. post. PWŚl., 1 IV 1894 Lutynia Polska,
Post. Dziedzice
256. Skupnik Józef, post. PWŚl., 9 IV 1915 Wierzniowice, Post. Gnojnik
257. Słupik Sylwester, post. PWŚl., 10 XII 1917 Dębińsko, Post. Łąki
258. Smolik Alfred, post. PWŚl., 1913, Komis. Orłowa
259. Smuż Alojzy, post. PWŚl., 8 VII 1913 Darków,
Dtwo III komp. kand. Frysztat
260. Sosnkowski Stanisław, st. post. PWŚl., 16 IV 1899 Wiązowna,
PWŚl. na Zaolziu
261. Soszka Ludwik, post. PWŚl., 16 VII 1912 Bronów, Post. Sucha Górna
262. Spień Adam, st. post. PWŚl., 22 XII 1893 Śmiłowice,
Post. Bogumin Miasto
263. Sporysz Jan, post. PWŚl., 19 I 1914 Trzyniec-Podlesie,
Kda Rez. Frysztat
40
264. Sroka Ludwik, st. post. PWŚl., 18 VIII 1895 Wachów, Pow. Frysztat
265. Stabiński Wilhelm, post. PWŚl., 4 VII 1913 Świerklaniec,
Post. Rychwałd
266. Staniek Franciszek, przod. PWŚl., 22 IX 1895 Szonychel, Post. Zabłocie
267. Staś Wiktor, przod. PWŚl., 24 IX 1897 Świętoszówka, Komis. Frysztat
268. Stefan Emil, post. PWŚl., 12 X 1912 Sucha Dolna, Komis. Sosnowiec
269. Stefański Władysław, st. post. PWŚl., 22 III 1902, Komis. Orłowa
270. Stemon Szczepan, przod. PWŚl., 21 XII 1899 Piotrowice,
Post. Wapienica
271. Strokosz Karol, post. PWŚl., 13 I 1915 Puńców, Post. Piaśniki
272. Stryczek Paweł, post. PWŚl., 25 II 1912 Rydułtowy, Komis. Frysztat
273. Stysiński Józef, post. PWŚl., 20 II 1900 Skrzydłów,
Post. Cierlicko Górne
274. Supik Karol, post. PWŚl., 1 IX 1911 Karpętna, Komis. Łagiewniki
275. Swaczyna Wiktor, przod. PWŚl., 1 X 1892 Karwina,
Wydz. Śledczy Frysztat
276. Swoboda Teodor, st. post. PWŚl., 8 VIII 1901 Biertułtowy,
PWŚl. pow. Frysztat
277. Szafarczyk Alojzy Leon, st. przod. PWŚl., 11 IV 1896 Raj,
Komis. Orłowa
278. Szajer Antoni, post. PWŚl., 13 III 1905, Komis. Pietwałd
279. Szarzec Karol, post. PWŚl., 17 V 1914 Sucha Średnia,
Post. Ofic. Mikołów
280. Szatan Mieczysław, post. PWŚl., 22 VII 1913 Golczowice,
Pluton Konny Cieszyn
281. Szczepański Józef, przod. PWŚl., 23 III 1899, Wydz. Śledczy Cieszyn
282. Szczęsny Franciszek, post. PWŚl., 18 IV 1896 Turzany,
Post. Mosty na Zaolziu
283. Szczuka Adolf, post. PWŚl., 3 V 1911 Końska, Komis. Pietwałd
284. Szczybrocha Józef, st. post. PWŚl., 20 VII 1894 Czechowice,
Komis. Cieszyn
285. Szewczyk Michał, st. post. PWŚl., 5 VIII 1900 Łódź, Post. Szumbark
286. Szołtysek Henryk, post. PWŚl., 4 VII 1913 Przyszowice,
Post. Sucha Dolna
287. Szombara Józef, post. PWŚl., 17 XII 1906 Wyry, Post. Rychwałd
288. Szotkowski Antoni, post. PWŚl., 28 XI 1914 Mosty pod Jabłonkowem,
Komis. Szopienice
289. Szparaga Tadeusz, st. post. PWŚl., 29 V 1899 Włocławek,
Komis. Pietwałd
290. Sztefik Jan, post. PWŚl., 28 VII 1912 Bystrzyca, Post. Wędrynia
291. Sztefik Paweł, post. PWŚl., 1 XII 1910 Bystrzyca, II Komis. Chorzów
292. Szwajca Jan, post. PWŚl., 14 I 1901 Gilowice, PWŚl. na Zaolziu
293. Szweda Gerhard, post. PWŚl., 3 II 1915 Orzegów, Post. Rychwald
294. Szweda Roman, st. post. PWŚl., 21 II 1897, Komis. Bogumin Nowy
295. Szymaniak Marcin, st. post. PWŚl., 17 X 1897 Witoldzin,
Komis. Cieszyn
41
296. Szymiczek Wincenty, przod. PWŚl., 30 III 1900 Wanne, Komis. Karwina
297. Szymik Karol, przod. PWŚl., 3 IV 1899 Orłowa-Łazy, Post. Pudłów
298. Szymkowiak Michał, st. post. PWŚl., 25 IX 1895 Zaparcin,
Komis. Bogumin Nowy
299. Szymura Wincenty, st. przod. PWŚl., 28 IV 1895 Rowień,
I Komis. Katowice
300. Szypka Emil, post. PWŚl., 18 VII 1913 Błędowice Dolne,
Post. Bogumin Nowy
301. Szypkowski Konstanty, st. post. PWŚl., 28 II 1899 Warszawa,
Komis. Bogumin Nowy
302. Ślusarczyk Jan, przod. PWŚl., 13 III 1885 Kozy, PWŚl. Pow. Frysztat
303. Śniegoń Karol, st. przod. PWŚl., 17 X 1895 Cieszyn, PWŚl. Pow. Rybnik
304. Świdliński Franciszek, st. post. PWŚl., 3 I 1899 Ligota Czamborowa,
PWŚl. Pow. Frysztat
305. Tajer Stanisław, st. post. PWŚl., 20 IX 1889 Sączów,
Post. Oldrzychowice
306. Tatoj Adolf, post. PWŚl., 10 XII 1913 Ligota Pszczyńska,
Komis. Orłowa
307. Tkocz Wiktor, st. post. PWŚl., 23 II 1899 Ruda, Post. Piotrowice
308. Toman Józef, st. post. PWŚl., 27 V 1895 Datynie Dolne,
Post. Lutynia Niemiecka
309. Trojak Jan, post. PWŚl., 19 VI 1911 Łazy, Post. Dąbrowa
310. Trombik Alojzy, post. PWŚl., 19 IX 1910 Trzyniec, Kda Rez. Katowice
311. Troszka Alojzy, st. post. PWŚl., 21 VI 1886 Sucha Górna,
Post. Chorzów-Maciejkowice
312. Turoń Paweł, st. post. PWŚl., 11 VII 1893 Wędrynia,
Wydz. Śledczy Frysztat
313. Tytko Jan, post. PWŚl., 12 VII 1913 Pszów, Komis. Pietwałd
314. Walczybok Franciszek, post. PWŚl., 3 XI 1898 Godziętowy,
Komis. Orłowa
315. Walerus Aleksander, st. post. PWŚl., 10 II 1898 Katowice,
Komis. Bogumin Nowy
316. Walke Wilhelm Faustyn, st. post. PWŚl., 15 II 1913 Gliwice,
Post. Lutynia Polska
317. Walkowiak Ignacy, post. PWŚl., 25 VII 1898 Lubiatów, Post. Łazy
318. Wałaszek Wojciech, st. post. PWŚl., 14 IX 1893 Pawężów, Post. Skalite
319. Wantulok Ludwik, post. PWŚl., 8 VII 1913 Ustroń, Komis. Pietwałd
320. Waszek Władysław, post. PWŚl., 1 IX 1911 Cierlicko Górne,
Komis. Bogumin Nowy
321. Wawrzyk Florian Antoni, post. PWŚl., 28 IV 1915 Ustroń,
Komis Pietwałd
322. Wawrzyńczok Tomasz, post. PWŚl., 16 XII 1914 Dąbrówka Wlk.,
Komis. Pietwałd
323. Welchowski Karol, post. PWŚl., 29 I 1910 Trzycież, Komis. Szopienice
324. Węglorz Ferdynand, post. PWŚl., 20 V 1899 Zebrzydowice,
Post. Gnojnik
42
325. Węglorz Karol, post. PWŚl., 22 XII 1901Karwina, Kda Pow. Frysztat
326. Węglorz Rudolf, post. PWŚl., 8 II 1916 Końska, Komis. Nowa Wieś
327. Wieczorek Emanuel, st. przod. PWŚl., 19 I 1895 Baborów,
Post. Rychwałd
328. Wieczorek Eryk, post. PWŚl., 15 X 1912 Godula, Komis. Karwina
329. Wieczorek Jan, post. PWŚl., 13 V 1897 Wieniec, Komis. Bogumin Nowy
330. Wilk Franciszek, post. PWŚl., 2 IX 1904 Kochłowice, Komis. Trzyniec
331. Witoszek Rudolf, st. przod. PWŚl., 5 II 1901 Karwina,
Komis. Bogumin Nowy
332. Wojciechowski Rajmund, post. PWŚl., 27 VII 1913 Bytom,
Post. Piotrowice
333. Wojnar Karol, st. post. PWŚl., 17 X 1890 Grodziszcze, Komis. Frysztat
334. Wojnar Karol, post. PWŚl., 24 XII 1915 Końska, Komis. Karwina
335. Woska Paweł, st. post. PWŚl., 29 VI 1899 Lutynia Polska,
Kda Pow. Frysztat
336. Wozab Maksymilian, st. post. PWŚl., 13 X 1895, Post. Bogumin-Miasto
337. Woźniak Jan, st. post. PWŚl., 30 XI 1900, Post. Mosty na Zaolziu
338. Wójcik Jan, komis. PWŚl., 16 VIII 1896 Chlewczany, Kda Pow. Frysztat
339. Wroniecki Leon, post. PWŚl., 12 II 1901 Zazamcze, Komis. Trzyniec
340. Zaprzalski Edward, komisarz SG, 12 X 1895 Kamieńsk,
Kda Obwodu Cieszyn
341. Zawadzki Bolesław, st. przod. PWŚl., 28 VIII 1898 Rakowice,
PWŚl. na Zaolziu
342. Zborowski Antoni, post. PWŚl., 3 VII 1891, Pow. Frysztat
343. Zieliński Antoni, post. PWŚl., 4 VI 1898 Kaczkówka,
Post. Konny Orłowa
344. Ziemliński Tadeusz, st. post. PWŚl., 2 I 1891, Pow. Frysztat
345. Zientek Jan, st. post. PWŚl., 16 XII 1888 Karpętna, Post. Raj
346. Zimończyk Józef, st. post. PWŚl., 13 V 1896 Niedobczyce,
PWŚl. na Zaolziu
347. Żórawik Ewald, post. PWŚl., 1908, Komis. Bogumin Nowy
43
Ofiary niepotwierdzone
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
44
Bajger N., ofic. rez., ur. Sucha Górna, tam zamieszkały, drukarz,
zginął na Wschodzie
Banszel Karol, mjr, kapelan wojskowy, 1892 Ropica,
ostatnio Ostrzeszów
Baron Franciszek, PWŚl, 1890 Cierlicko Dolne, Post. Ogrodzona,
Wisła, ostatnio Wędrynia
Bączek Józef, przodownik PWŚl, 31 VII 1900 Sucha Górna,
Wydział Śledczy Cieszyn
Blacha Józef, por. rez., 1908 Raj, nauczyciel, ostatnio Warszawa,
zginął na Wschodzie
Borkowski Adam, ppor. rez., nauczyciel gimnazjum w Cieszynie,
zginął na Wschodzie
Budnik Rudolf, 4 IV 1884 Rychwałd, nauczyciel w Cieszynie
Zachodnim, deportowany ze Lwowa, bez wieści
Burawa Jan, PWŚl, 1901 Bystrzyca, zginął na Wschodzie
Cimała Wilhelm, PWŚl, 22 V 1898 Sucha Średnia, komendant Post.
Sucha Dolna, zginął na Wschodzie
Czadankiewicz Jan, por. rez., 1906 Jabłonków, zaginął bez wieści
Czech Bronisław, 1908 Szopienice, urzędnik pocztowy Orłowa,
ewakuował na Wschód, ostatnio widziany we Lwowie
Etrych Franciszek, ppor. rez., s. Franciszka i Marii,
nauczyciel w Krzemieńcu, 4 psp Cieszyn
Fierla Jan Brunon, 24 VI 1906 Orłowa, absolwent teologii,
zamieszkały w Lutyni Górnej, ostatnio widziany we Lwowie
Folwarczny Jan, 1915 Łazy, urzędnik kopalni, zginął na Wschodzie
Frączek Eugeniusz, oficer rez., 1906 Ropica, nauczyciel,
inspektor szkolny Cieszyn, zginął na Wschodzie
Gabzdyl Teofil, oficer rez., 22 II 1892 Kończyce Wielkie,
nauczyciel w Cieszynie Zachodnim, 3 psp
Hanus Karol, oficer rez., 21 I 1909 Kaczyce, nauczyciel w Raju,
na tablicy ku czci ofiar II wojny światowej w Raju figuruje
jako ofiara Katynia
Hess Alfons, por. rez., 18 VI 1898 Międzyświeć koło Bielska,
przod. SG Istebna, 4 psp Cieszyn, ewidowany na liście ukraińskiej
56/3-98, więzienie Drohobycz
Iwan Alfons, por. rez., 1904 Karwina, elektrotechnik,
zamieszkały Sucha Górna, bez wieści
Jarosz Józef, kpt. piech. rez., 13 XII 1890, zamieszkały Karwina,
oficer OK I Warszawa, na starej liście katyńskiej
Jarząbkowski Stefan, post. PP, 8 IX 1897, zamieszkały Glińsk,
pow. Zdolbunowo, pisał z obozu Jekatierinka 9 V 1941
Jurczek Józef, kpt. piech. rez., 29 III 1901 Łazy, nauczyciel,
ostatnio Sosnów, p. Augustów, zginął na Wschodzie
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
Kiedroń Gustaw, oficer rez., 8 X 1914 Niebory, nauczyciel w Tyrze,
pisał z niewoli z Wilna i Tallinu, ostatnio w lutym 1940
Kikal Franciszek, ppłk, 1899 Brno, Czech ze Lwowa,
na liście ukraińskiej 85/5-15 (powinno być 55/5-15),
podobno więziony w Charkowie
Kołoczek Alojzy, przodownik PWŚl., 5 VI 1897 Ligota k. Bielska,
Post. Cieszyn Zachodni, zginął na Wschodzie
Kołodziejczyk Stanisław Marian, ppor. kaw. rez., 3 IX 1907 Cieszyn,
dr filozofii-matematyk, zam. Warszawa, 22 pułk ułanów Brody,
zginął na Wschodzie
Korbut Rudolf, oficer PP, 12 VIII 1892 Ostrawa, kierownik Komisariatu
w Pińsku, aresztowany 29 IX 1939, deportowany 6 I 1940
Kubisz Stanisław, oficer rez., 18 V 1898 Kocobędz, prof. gimnazjalny,
dr filozofii, urzędnik Woj. Katowice, ewakuowany do Lwowa,
deportowany w czerwcu 1940 do Karelii,
rzekomo zmarł w Archangielsku
Kula Franciszek, post. PWŚl, 11 XI 1911 Ląki Dolne,
Post. Oldrzychowice, zginął na Wschodzie
Kulig Wiktor, PWŚl., 18 VII 1908 Darków, bez wieści
Lewkowicz Antoni, PWŚl., 1 XII 1915 Gródek Jagielloński,
Post. Jabłonków, schronił się u rodziców w Gródku Jag.,
deportowany z nimi w 1940 r., zaginął bez wieści,
ewidowany na liście ukraińskiej 055/2, poz. 72
Łabaj Franciszek, post. PWŚl, 1910 Bystrzyca, Post. Bogumin-Miasto,
zginął na Wschodzie
Machej Jan, oficer rez., 19 III 1882 Rychwałd, urzędnik kopalni Poręba,
ostatnio widziany w Przemyślu
Macura Rudolf, post. PWŚl., 22 XII 1896, Post. Cieszyn Zachodni,
zginął na Wschodzie
Małek Jan, post. PWŚl., 23 VI 1913 Makoszowy, Komis. Frysztat,
na liście obozu griazowieckiego z 3 IV 1941
Mazurek Józef, PWŚl., 3 VII 1895 Rychwałd, inspektor policji Bielsko,
na liście ukraińskiej 55/1-85
Motłoch Jarosław, 26 VIII 1924 Rychwałd, uczeń,
zginął prawdopodobnie pod Wilnem
Obracaj Rudolf, 14 IV 1903 Leszna Dolna, widziany ostatnio
we Lwowie w listopadzie 1939
Oczkowski Ludwik, 28 III 1904 Karwina, urzędnik magistratu
w Karwinie, ostatnio widziany we Lwowie
Orzechowski Tadeusz, por. piech. rez., 9 IX 1908,
nauczyciel w Porębie, zginął na Wschodzie
Ostruszka Józef, oficer rez., 15 IX 1887 Oldrzychowice, doktor praw,
prezes sądu w Białymstoku, ostatnia wiadomość z Archangielska
z maja 1941
Pasz Tadeusz, 14 VI 1923 Łazy, uczeń, zginął prawdopodobnie
we Lwowie
45
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
46
Piszczek Józef Rudolf, 18 X 1902 Karwina II,
syn Andrzeja i Marii, sztygar na kopalni,
ewakuował się na Wschód, więziony we Lwowie
i prawdopodobnie deportowany
Raszka Jan, ppor. rez., 8 V 1911 Oldrzychowice,
nauczyciel w Łyżbicach, zginął na Wschodzie
Rosa Józef, st. post. PWŚl., 1899 Popielów,
Post. PWŚl Gnojnik, Ukraińska Lista Katyńska
Skatuła Władysław, post. PWŚl., 1900 Cieszyn,
Komis. Cieszyn
Skop Karol, 27 V 1900 Zielona, SG Zaolzie,
list ze Lwowa 25 VI 1940
Sołtysik Stanisław Józef, ppor. rez., 8 V 1907,
syn Andrzeja i Zofii, lekarz weterinarii, zam. Rychwałd,
zginął na Wschodzie
Stonawski Józef, st. przod. PWŚl, ur. w Kawinie,
Post. Mosty p. Czeskim Cieszynem, zginął na Wschodzie
Strokosz Józef, 13 III 1911 Końska,
komendant grupy PW Końska, aresztowany we Lwowie,
prawdopodobnie zginął podczas ewakuacji więzienia
w czerwcu 1941 r.
Szalbot Jan, oficer rez., 17 VI 1889 Ustroń,
nauczyciel w Śmilowicach, zginął na wschodzie
Śniegoń Alojzy, oficer rez., 1895 Karwina,
zginął na Wschodzie
Woźnica Brunon, oficer, 5 X 1917 Raj koło Karwiny,
ostatnio widziany nad Prypecią
Zawadzki Stanisław, post. PWŚl.,
1916 Mosty pod Jabłonkowem, zginął na Wschodzie
Zawadzki Zygmunt, post. PWŚl., 1913 k. Warszawy,
Post. Mosty koło Jabłonkowa, zginął na Wschodzie
Wykaz skrótów / Seznam zkratek
art.
DPG Dtwo int.
kaw.
Kda Pow.
Kda Rez.
komis.
Komis.
komp. kand.
kpt.
łącz.
mjr
OK
p.
pchor.
piech.
pil.
por.
posp. rusz.
post.
Post.
Post. Ofic.
pow.
pp
PP
ppłk
ppor.
przod.
psp
PWŚl.
rez.
SG
sł. zdr.
st. post.
st. przod.
wet.
w st. sp. Wydz. Śledczy artylerii dělostřelectva
Dywizja Piechoty Górskiej Divise horské pěchoty
Dowództwo velitelství
intendentura intendantura (administrativní dozor)
kawalerii kavalérie (jízdy)
Komenda Powiatowa Okresní velitelství
Komenda Rezerwy Velitelství záloh
komisarz komisař
Komisariat Komisařství
kompania kandydatów rota kandidátů
kapitan kapitán
łączności spojařství
major major
Okręg Korpusu Obvod sboru
pułk pluk
podchorąży aspirant
piechoty pěchoty
pilot pilot
porucznik poručík
pospolite ruszenie domobrana
posterunkowy strážník
Posterunek Stanice
Posterunek Oficerski důstojnické stanoviště
powiat okres
pułk piechoty pěší pluk
Policja Państwowa Státní policie
podpułkownik podplukovník
podporucznik podporučík
przodownik vrchní strážmistr
Pułk Strzelców Podhalańskich Pluk podhalanských střelců
Policja Województwa Śląskiego Policie Slezského vojvodství
rezerwy v záloze
Straż Graniczna Pohraniční stráž
służby zdrowia zdravotnictví
starszy posterunkowy nadstrážník
starszy przodownik vrchní strážmistr
weterynarii zvěrolékařství
w stanie spoczynku ve výslužbě
Wydział Śledczy Pátrací oddělení
47
Spis treści / Obsah
Mečislav Borák
Zbrodnia katyńska i ofiary z Zaolzia
3
Mečislav Borák
Katyňský zločin a oběti z Těšínska
13
Józef Pilich
Stowarzyszenie „Rodzina Katyńska“ w Republice Czeskiej.
Krótki zarys historyczny
21
Józef Pilich
Sdružení Katyňská rodina v České republice.
Stručný přehled historie
25
Mečislav Borák
Spis ofiar zbrodni katyńskiej /Seznam obětí katyňského zločinu
28
Wykaz skrótów / Seznam zkratek
47