Legionella pneumophila

Legionella pneumophila
Legionella pneumophila jest Gram-ujemną, tlenową, nie wytwarzającą przetrwalników,
pleomorficzną pałeczką osiągającą wymiary 0,3-0,9 x 2,0-20 µm, której zdolność ruchu
zapewnia obecność biegunowo usytuowanej, zwykle pojedynczej rzęski. Drobnoustrój ten
został po raz pierwszy wyizolowany i zidentyfikowany jako czynnik etiologiczny nietypowego
zapalenia płuc w rok po wybuchu epidemii wśród uczestników konwentu w Filadelfii w 1976 r.
Legionu Amerykańskiego, zorganizowanego w rocznicę podpisania Deklaracji Niepodległości
Stanów Zjednoczonych. Zachorowało 182 uczestników konwentu na chorobę podobną
do zapalenia płuc. Wszelkie antybiotyki okazały się nieskuteczne a wnikliwe śledztwo wykazało,
iż przyczyną zachorowań była zainfekowana specyficznym rodzajem bakterii instalacja ciepłej
wody.
Legioneloza jest nowo rozpoznaną chorobą wywołaną przez bakterie z rodzaju Legionella.
Te Gram-ujemne pałeczki występują zarówno w środowisku naturalnym jak i w systemach
dystrybucji wody. Bakterie Legionella wywołują u ludzi:
- grypopochodne objawy o stosunkowo lekkim przebiegu i niewielkiej śmiertelności
- zapalenie płuc z wysoką do 40oC temperaturą ciała, z wolno rozwijającymi się zmianami
w płucach, z biegunką i uszkodzeniem wątroby.
Ryzyko zachorowania rośnie z wiekiem, najczęściej chorują mężczyźni powyżej 50 roku życia,
palący papierosy i pijący alkohol oraz osoby o obniżonej odporności organizmu
po transplantacjach, poddane stresowi-długie podróże, pacjenci oddziałów laryngologicznych
i przyrodo-leczniczych. Do zakażenia dochodzi drogą inhalacji lub aspiracji wody zawierającej
bakterie. Doskonałe warunki do rozwoju bakterii występują w:
- sieciach wody ciepłej (szczególnie w sieciach o złej izolacji termicznej i niewłaściwych
parametrach temperatury wody)
- zbiornikach
- kranach
- sitach prysznicowych
- w obiegach wody grzewczej i chłodzącej
- urządzeniach klimatycznych
- nawilżaczach
- skraplaczach pary
- kominowych wieżach chłodzących oraz w urządzeniach do masażu wodnego
- basenach whirpools, fontannach, urządzeniach medycznych służących do wspomagania
oddychania, turbinach dentystycznych, dializatorach itp.
Bakterie Legionella w wodzie wodociągowej w temperaturze w granicach 5-24oC mogą przeżyć
1 rok. Badanie wody w kierunku Legionella jest bardzo ważne, ponieważ czynnikami
sprzyjającymi namnażaniu się tych bakterii są: temperatura wody 20-50oC, stagnacja wody,
korozja, obecność osadów, mułu i kamienia kotłowego, obecność pierwiastków, obecność
biofilmu, zbyt niskie stężenie związków dezynfekcyjnych, pH 5,0-8,5.
Badania przeprowadza się:
- w budynkach użyteczności publicznej w pierwszeństwie tam gdzie przebywają ludzie chorzy
i w podeszłym wieku (sanatoria, szpitale, domy opieki społecznej)
- w hotelach i w dużych kompleksach mieszkalnych
- w budynkach, w których woda w sieci nie osiąga zalecanych parametrów (zimna poniżej
20 oC, a ciepła powyżej 50 oC)
- zawsze w sieci wodnej w miejscu stwierdzenia przebywania osoby, która zachorowała
na Legionellozę.
W celu zabezpieczenia systemów wodnych przed skażeniem pałeczkami Legionella, niezbędne
jest prowadzenie ich czyszczenia i dezynfekcji, a także monitorowanie parametrów
fizykochemicznych wody. Najczęściej stosowanymi metodami dezynfekcji systemów wodnych
są:
- dezynfekcja termiczna polegający na ciągłym utrzymywaniu w sieci temperatury wody ciepłej
powyżej 55 ºC, a zimnej poniżej 20 ºC;
- dezynfekcja chemiczna poprzez stałe dozowanie środka dezynfekcyjnego (najczęściej
związków chloru i bromu) i monitorowanie jego stężenia;
- promieniowanie UV oraz jonizacja (jony srebra i miedzi).
Należy jednak pamiętać, że każda metoda ma swoje ograniczenia, przez co całkowita eliminacja
bakterii jest bardzo trudna do osiągnięcia. Dlatego też, aby osiągnąć jak najlepsze efekty
(redukcja liczby bakterii do poziomu uznawanego za bezpieczny), ważny jest wybór
odpowiedniej metody dezynfekcji i wielokrotne przeprowadzenie tego procesu, bądź też
jednoczesne zastosowanie kilku metod.
Jedyny skuteczny sposób profilaktyki to stworzenie w instalacjach wodnych i klimatyzacyjnych
takich warunków, by bakterie z rodzaju Legionella nie znajdowały sprzyjających warunków
życiowych. Można to osiągnąć między innymi poprzez: okresowe przegrzewanie instalacji
ciepłej wody do temperatury 70ºC przez ok. 5 min., utrzymanie czystości i regularna
dezynfekcja takich urządzeń jak inhalatory, nawilżacze, klimatyzatory, stosowanie baterii
uniemożliwiających lub ograniczających powstawanie aerozoli, unikanie „martwych
odgałęzień” instalacji, w których mogą tworzyć się zastoiska.