60 LAT MINĘŁO…

60 LAT MINĘŁO…
W roku 2012 Instytut Transportu Samochodowego (ITS) w Warszawie kończy
sześćdziesiąt
lat swojej działalności. Przez wszystkie te lata Instytut prowadził
wszechstronną, interdyscyplinarną działalność naukowo-badawczą służącą rozwojowi
transportu samochodowego w naszym kraju, a także ograniczaniu negatywnych skutków
rozwoju motoryzacji.
Początki działalności ITS były trudne, zważywszy na powojenną rzeczywistość. W
czasie II Wojny Światowej przepadł cały krajowy motoryzacyjny dorobek konstrukcyjny z lat
30-tych. Zniszczeniu uległy wszystkie wykonane polskie prototypy pojazdów. Ogołocono
kraj z obrabiarek i urządzeń w zakładach motoryzacyjnych. Pomimo wszelkich niedogodności
i powszechnego
niedostatku,
społeczeństwo
polskie
wykazywało
swoisty
„głód
motoryzacyjny”. Z ogromnym zapałem przystąpiono do odbudowy polskiego przemysłu
motoryzacyjnego.
Ta odbudowa miała charakter żywiołowy, początkowo bez jakiejkolwiek dalszej
perspektywy. Po polskich drogach jeździło wszystko, co miało koła, silnik i było jako tako na
chodzie. Powodzeniem cieszyły się wszelkiego rodzaju warsztaty samochodowe, w których
mechanicy dokonywali cudów, aby uruchomić pojazdy, które przetrwały wojnę. Tabor
w latach
powojennych
był
bardzo
zróżnicowany.
Obok
pojazdów
radzieckich
i
amerykańskich, jeździły samochody poniemieckie, a także pochodzące z demobilu
wojskowego i pomocy UNRRA. Dopiero na początku lat pięćdziesiątych podjęto pierwsze
próby budowy polskich konstrukcji samochodowych. Wtedy też wybudowano Fabrykę
Samochodów Osobowych na Żeraniu.
W takich warunkach, na podstawie uchwały nr 593 Rady Ministrów z dnia 17 lipca
1952 r., rozpoczął działalność Instytut Transportu Samochodowego (ITS) w Warszawie.
Docelowo Instytut, jako samodzielny ośrodek pracy naukowo-badawczej, miał się zajmować
badaniami dotyczącymi szeroko rozumianego transportu samochodowego, w tym m.in.
podstawowymi zasadami używania samochodów oraz ekonomicznego wykorzystania już
istniejącego i planowanego w przyszłości taboru samochodowego.
Pierwszą,
tymczasową
siedzibą
ITS,
było
Biuro
Konstrukcyjne
Naprawy
Samochodów mieszczące się przy ulicy Mińskiej 25 w Warszawie. W latach 1952-1953
Instytut funkcjonował tam w charakterze sublokatora, sąsiadując i dzieląc pomieszczenia z
Warszawską Fabryką Motocykli (WFM). Zajmowane budynki i warsztaty miały niedużą
1
powierzchnię i nie nadawały się do prowadzonej przez Instytut działalności naukowobadawczej. Sytuacja ta nie mogła zatem trwać długo.
W 1954 r. ITS opuścił pomieszczenia przy ul. Mińskiej i przeniósł się do drewnianych
baraków na Golędzinowie, przy ówczesnej ulicy Stalingradzkiej (obecnie Jagiellońskiej). W
założeniu Instytut, wraz z innymi instytucjami motoryzacyjnymi, miał się stać zapleczem
naukowo-badawczym dla pobliskiego FSO na Żeraniu. W wybudowanych naprędce barakach
Instytut prowadził swą działalność aż do 1970 r. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż pomimo
wielu lat funkcjonowania w tych prowizorycznych warunkach Instytut zgromadził
profesjonalne wyposażenie laboratoriów badawczych, w tym specjalistyczne urządzenia oraz
unikalną aparaturę badawczą.
Podstawy dla działalności Instytutu stworzyło w pierwszym okresie, istniejące od
1949 r., Biuro Konstrukcyjne Naprawy Samochodów (BKNS). W tej instytucji skupiło się
pod koniec lat czterdziestych XX w. wielu specjalistów z zakresu transportu i eksploatacji
samochodów, którzy niemal w całości przeszli do pracy w ITS. Z racji powojennego braku
fachowców i niedoborze młodych pracowników inżynieryjno-technicznych, było to poważne
wzmocnienie kadrowe dopiero raczkującego Instytutu. Z czasem Instytut mógł się pochwalić
personelem odpowiednio wykształconym i wyszkolonym „u siebie”.
Mimo trudności lokalowych i kadrowych, przy szerokim zakresie prowadzonych prac,
Instytut odpowiedzialnie wypełniał wyznaczone zadania statutowe. Szereg problemów i
dodatkowych zadań stojących przed placówką wynikał m.in. z faktu, że zorganizowany
transport samochodowy zaczął się tak naprawdę rozwijać w Polsce dopiero po II Wojnie
Światowej. Transportowcy nie mieli zatem własnych tradycji, a utworzenie jakichkolwiek
wzorców na podstawie doświadczeń zagranicznych było bardzo trudne. Tym bardziej, że
Polska znajdowała się wówczas za „żelazną kurtyną”. Działalność ITS była zatem tak
naprawdę „pracą od podstaw”.
Do pierwszych prac Instytutu należało m.in. opracowanie dokumentacji technicznej do
produkcji części zamiennych dla pojazdów samochodowych znajdujących się w eksploatacji
oraz przeprowadzanie badań drogowych samochodów i motocykli jeżdżących wówczas po
polskich drogach. Myślą przewodnią tych badań było opracowanie rodzimej konstrukcji
samochodu popularnego. Instytut zajmował się tym do 1958 r., do czasu powołania
specjalistycznej placówki - Głównego Biura Studiów Zaplecza Technicznego Motoryzacji.
Początkowy etap działalności Instytutu zakończył się wraz z odejściem pierwszego
dyrektora ITS mgr inż. Lesława Bochniewicza. Jedną z ważniejszych prac ITS w tym okresie
2
było opracowanie i wydanie w 1955 r. „Mianownictwa części samochodowych”, które
obejmowało nazwy części i zespołów samochodowych w liczbie 2970 pozycji.
Następcą dyrektora Bochniewicza został doc. dr inż. Aleksander Jaśkiewicz. Do
rozwiązywania doraźnych zadań o charakterze ogólnym powołał on wkrótce w Instytucie,
poza stałymi zakładami, okresowo funkcjonujące komórki, m.in. Komitet Redakcyjny
Słownika Encyklopedycznego Transportu Samochodowego. Słownik ten, do którego hasła
pisali wybitni ówcześni polscy naukowcy związani z ITS, przeznaczono dla szerokiego grona
osób zainteresowanych tematyką transportu samochodowego. Wydawnictwo to miało dobre
recenzje i cieszyło się dużym zainteresowaniem.
W 1959 r. pierwotną nazwę Instytutu zmieniono na Ośrodek Badawczy Transportu
Samochodowego (OBTS). Nazwa ta nie przyjęła się jednak i przetrwała tylko 5 lat. W 1961
r., po przedwczesnej śmierci dyrektora Jaśkiewicza, stanowisko to objął prof. Marian
Madeyski, który pełnił swą funkcję przez kolejne 16 lat. Współczesny kształt Instytutu i jego
ranga pozostaje w dużej mierze zasługą profesora Madeyskiego. Zainicjował on takie
kierunki badań
naukowych
jak ekonomika
transportu,
funkcjonowanie
systemów
transportowych i prognozowanie. W owych latach spore grono osób z ITS otrzymało tytuły
profesorskie i podjęło pracę na uczelniach wyższych.
W 1964 r. powrócono do pierwotnej nazwy - Instytut Transportu Samochodowego.
Zapadła też decyzja o budowie stałej siedziby Instytutu przy ulicy Stalingradzkiej 40.
Pierwsze pomieszczenia nowej siedziby oddano do użytku w 1970 r., a całość w 1971 r. Było
to wydarzenie przełomowe w dziejach Instytutu, a pracownicy naukowi i techniczni przenieśli
się z niewygodnych baraków do nowoczesnych pomieszczeń biurowych i laboratoryjnych.
Wybudowana w latach 1966-1970 siedziba, po nieznacznych modernizacjach, służy ITS do
dnia dzisiejszego.
W latach 70-tych XX w. wraz z rozwojem motoryzacji indywidualnej w Polsce w
działalności ITS pojawiły się nowe tematy badawcze. Według najbardziej uproszczonego
podziału zakres i problematyka zagadnień, którymi w tym czasie zajmował się Instytut,
dotyczyła w zasadzie trzech kierunków: ekonomiki i organizacji transportu samochodowego,
eksploatacji technicznej i utrzymania pojazdów oraz bezpieczeństwa ruchu drogowego.
W tym czasie powstało w ITS silne lobby ekonomiczne. Tworzyli je nowo zatrudnieni
specjaliści - prof. Jan Marzec, prof. Elżbieta Lissowska, doc. Tadeusz Dorosiewicz, prof.
Jerzy Wolszczan. Zaczęto w Instytucie podejmować nowe problemy badawcze, takie jak
koszty realizowanych zadań transportowych, problemy technologii przewozu ładunków i
pasażerów, czynnik czasu w transporcie. Z innych kierunków badawczych wymienić można
3
teorię podatności przewozowej ładunków oraz rozwój problematyki przestrzennej transportu.
W latach 60-tych podjęto studia nad zagrożeniem środowiska naturalnego oraz nad
związkami transportu z przemianami w gospodarce i życiem społeczeństwa, a także nad
prognozami rozwoju transportu, jego integracją zewnętrzną i wewnętrzną.
W miarę powstawania kolejnych problemów transportowych oraz wskutek braku
możliwości tworzenia nowych zespołów i placówek badawczych w Warszawie, powołano
zamiejscowe placówki ITS we Wrocławiu i Szczecinie. Utworzenie jednostek terenowych
było
podyktowane
także
dużym
zainteresowaniem
środowiska
dolnośląskiego
i
zachodniopomorskiego pracami naukowo-badawczymi o tematyce transportowej. W 1977 r.
dyrektor Madeyski przeszedł na emeryturę. Zastąpił go doc. dr inż. Franciszek Wardziński,
który sprawował swą funkcję do roku 1982.
Lata 80-te XX w. były dla Instytutu trudne. Kryzys gospodarczy w naszym kraju
spowodował ograniczenie nakładów finansowych na działalność naukowo-badawczą, a tym
samym zmniejszył zakres prowadzonych badań. Konsekwencją tego były poważne zmiany
organizacyjne. Likwidacji uległa część zakładów, a także oddziały zewnętrzne ITS w
Szczecinie i Wrocławiu. Znacznie spadła liczba realizowanych przez Instytut prac naukowobadawczych. Zmalała liczba prac zlecanych i finansowanych przez ministerstwa, organizacje
bądź przedsiębiorstwa. Było to następstwem stopniowego odchodzenia od nakazowego
systemu zarządzania, przy braku właściwych instrumentów do sterowania gospodarką
narodową w tym i transportem. Przewartościowaniu uległy problemy badawcze. Na
pierwszym planie znalazły się zagadnienia związane z organizacją i funkcjonowaniem
przedsiębiorstw transportowych.
Mimo trudności Instytut zdołał uchronić to, co zawsze było najcenniejsze w działalności
placówki naukowo-badawczej - wypróbowaną, fachową kadrę. Dokonano szeregu zmian
organizacyjnych, zmierzających do przestawienia się na działalność usługową. Nie pozostało
to bez wpływu na realizowany zakres prac oraz na liczbę zatrudnionych pracowników.
Instytut Transportu Samochodowego przebrnął przez lata 80-te w dobrej kondycji. Potrafił
się utrzymać ze środków, które sam wypracował, a ponadto osiągał zyski z prowadzonej
działalności usługowej i naukowo-badawczej. Zmiana systemu finansowania prac naukowobadawczych, uruchomienie realizacji centralnych i resortowych zadań badawczorozwojowych,
znacznie
większe
zainteresowanie
przedsiębiorstw
nowoczesnymi
technologiami i metodami gospodarowania otworzyło przed Instytutem nowe horyzonty, co
zaowocowało już w nowych realiach społeczno-gospodarczych w latach 90-tych XX wieku.
4
W trudnych realiach lat 80-tych XX wieku funkcję dyrektora ITS, w latach 19821987, pełniła prof. Elżbieta Lissowska. Miała ona duże zasługi w rozwoju Instytutu,
kontynuując tematykę badawczą zapoczątkowaną przez prof. Madeyskiego.
Z końcem lat 80. wraz z całym naszym krajem, ITS wszedł w okres głębokich
przemian społecznych i gospodarczych. Następcą prof. Lissowskiej na stanowisku dyrektora
został prof. Maciej Bernhardt, który sprawował tę funkcję w latach 1987-1990.
Wprowadzenie w Polsce gospodarki wolnorynkowej wymusiło na Instytucie
podejmowanie nowych wyzwań, służących pozyskiwaniu pozabudżetowych środków
finansowych dla dalszej działalności. Instytut nawiązał współpracę z przedsiębiorstwami
transportowymi oferując im interesujące projekty wraz z ich praktycznym wdrożeniem.
Wzrosła liczba prac mających charakter użytkowy, natomiast zmalała liczba prac
badawczych.
Przez burzliwe lata 90-te XX w., z których gospodarka Polski wyszła całkowicie
odmieniona, Instytut przeprowadził (od 1990 r. do 2002 r.) dyrektor prof. Czesław
Łepkowski. Pod jego kierunkiem Instytut dostosował profil swojej działalności do nowych
warunków ekonomiczno-społecznych, rozbudował i unowocześnił aparaturę badawczą,
przystosowując ją do wzrastających i zmieniających się potrzeb. W rezultacie Instytut stał się
cenioną placówką naukowo-badawczą, która pod względem finansowym znalazła się w
pierwszej trójce wszystkich (blisko 250) ówczesnych jednostek badawczo-rozwojowych w
kraju.
W następstwie otwarcia granic, Instytut podjął współpracę z zagranicznymi ośrodkami
naukowymi i naukowo-badawczymi z wielu krajów. Uruchomiono pięć spółek o charakterze
naukowo-badawczym i komercyjnym z kapitałem mieszanym: polsko-niemiecką w
Warszawie, polsko-litewską w Wilnie, polsko-białoruską w Mińsku, polsko-ukraińską w
Kijowie i polsko-mołdawską w Kiszyniowie.
XXI wiek postawił zupełnie nowe zadania przed Instytutem Transportu Samochodowego
w Warszawie. Wejście Polski do NATO oraz do Unii Europejskiej zmieniło realia społecznogospodarcze. Instytut sprawnie przystosował się do nowej sytuacji, niezmiennie pozostając
czołową jednostką naukowo-badawczą w kraju. Po prof. Czesławie Łepkowskim dyrektorem
ITS został mianowany prof. Romuald Bauer (lata 2002-2004). Od roku 2005 dyrektorem
Instytutu Transportu Samochodowego pozostaje dr inż. Andrzej Wojciechowski, sprawujący
obecnie swoją drugą kadencję.
W ciągu 60. lat swojej działalności Instytut Transportu Samochodowego, nieustannie
rozwijając się jako jednostka naukowo-badawcza, stanowiąca zaplecze polskiej motoryzacji,
5
cieszył się wysoką pozycją w Polsce i Europie. W swojej historii Instytut stworzył solidną
bazę naukową i techniczną, która wykorzystywana przez wysoko wykwalifikowany personel,
pozwala na sprostanie europejskiej konkurencji w dziedzinie badań związanych z
motoryzacją, transportem samochodowym oraz ochroną naturalnego środowiska człowieka.
Obecnie misją Instytutu jest przede wszystkim dążenie do ograniczenia negatywnych
skutków rozwoju motoryzacji w obszarze bezpieczeństwa ruchu drogowego i ochrony
środowiska oraz poprawy funkcjonowania i organizacji transportu samochodowego. Instytut
wykonuje swe statutowe zadania poprzez:
•
działania na rzecz bezpieczeństwa ruchu drogowego użytkowników dróg, w tym dzieci
oraz osób niepełnosprawnych i starszych;
•
badania oraz ocenę poziomu bezpieczeństwa i niezawodności użytkowania pojazdów
drogowych, w tym ochronę życia, zdrowia, mienia oraz środowiska, zagrożonych
rozwojem motoryzacji i transportu;
•
badania ekonomiczno-techniczne rynku transportowego;
•
kreowanie rozwoju motoryzacji w kierunku zapewnienia coraz wyższego poziomu
bezpieczeństwa użytkowników dróg.
Rys. 1. Schemat synergii obszarów działania ITS.
Źródło: ITS
6
Instytut Transportu Samochodowego, stanowiąc nowoczesny ośrodek europejski, będzie
dążył do uzyskania jak najwyższego prestiżu i zaufania. Pomóc ma w tym wiedza i
doświadczenie wysoko wykwalifikowanej kadry pracowniczej. Z jej pomocą ITS będzie
umacniał wizerunek lidera polskiego centrum kompetencji i zaawansowanych technologii z
zakresu motoryzacji, oferującego swoim klientom usługi oparte na wiedzy na najwyższym
światowym poziomie.
7
Dyrektorzy ITS

1951 - 1957 mgr inż. Lesław Bochniewicz

1957 - 1961 doc. mgr inż. Aleksander Jaśkiewicz

1961 - 1977 prof. dr Marian Madeyski

1977 - 1982 doc. dr inż. Franciszek Wardziński

1982 - 1987 prof. dr Elżbieta Lissowska

1987 - 1990 prof. dr inż. Maciej Bernhardt

1990 - 2002 prof. dr Czesław Łepkowski

2002 – 2004 prof. dr hab. Romuald Bauer

Od 2005
dr inż. Andrzej Wojciechowski.
Rada Naukowa
Kierunki rozwoju ITS jako placówki naukowo-badawczej transportu określa Rada
Naukowa ITS. Od początku funkcjonowania Instytutu miała ona istotny wpływ na poziom
prac naukowych. Pierwsza Rada Naukowa ITS liczyła 9 członków. Następnie jej skład
zwiększano aż do 30 osób. Od samego początku skład Rady wchodzili wybitni naukowcy i
specjaliści z obszaru transportu samochodowego. Przewodniczącymi Rady Naukowej ITS
byli:

prof. dr inż. Jerzy Dowkontt, (1953-1955),

prof. Wiktor Sudra (1955-1970),

prof. dr inż. Jerzy Dowkontt (1971-1978),

doc. dr inż. Franciszek Wardziński (1982-1987),

prof. dr hab. inż. Cezary Szczepaniak (1987-1999),

prof. dr hab. Romuald Bauer (2000-2002),

prof. dr hab. inż. Jerzy Merkisz (od 2002).
Poprzez prace w zespołach Rady, dba ona o zachowanie odpowiedniego poziomu
wykonywanych prac naukowo-badawczych, czuwając jednocześnie nad rozwojem kadry
naukowo-badawczej ITS.
8
Certyfikaty
Obecnie w Instytucie Transportu Samochodowego funkcjonuje siedem akredytowanych
jednostek organizacyjnych: cztery laboratoria badawcze akredytowane według normy PN-EN
ISO/IEC 17025, jednostka certyfikująca wyroby według normy PN-EN 45011, jednostka
certyfikująca osoby według normy PN-EN ISO/IEC 17024 oraz jednostka inspekcyjna
według normy PN-EN ISO/IEC 17020. Certyfikaty akredytacji zostały wydane przez Polskie
Centrum Akredytacji.
Do czterech akredytowanych laboratoriów badawczych należą:

CBM - Centrum Badań Materiałowych i Mechatroniki (certyfikat akredytacji nr AB 089),

COŚ - Centrum Ochrony Środowiska (certyfikat akredytacji nr AB 502),

ZBH - Zakład Homologacji i Badań Pojazdów (certyfikat akredytacji nr AB 503),

ZDO - Zakład Procesów Diagnostyczno-Obsługowych (certyfikat akredytacji nr AB 504).
Ponadto w Instytucie Transportu Samochodowego, oprócz laboratoriów badawczych,
akredytację uzyskały także następujące jednostki organizacyjne:

Pracownia Certyfikacji Wyrobów (certyfikat akredytacji nr AC 015),

Pracownia Certyfikacji Osób (certyfikat akredytacji nr AC 077),

Zakład Kontroli Jakości (certyfikat akredytacji nr AK 012).
Oprócz tego Instytut Transportu Samochodowego posiada wdrożony, certyfikowany i
utrzymywany system zarządzania jakością według wymagań normy PN-EN ISO 9001:2009
(certyfikat nr 466/S/2011) oraz system zarządzania według dokumentu AQAP 2110:2009
(certyfikat nr 466/A/2011) w zakresie: „Badania naukowe, prace rozwojowe i wdrożeniowe,
projektowanie, organizowanie szkoleń, ekspertyzy i opiniowanie dotyczące transportu
samochodowego, bezpieczeństwa ruchu drogowego i ochrony środowiska.”
9
Solidarność
Przed 1980 r. przy Instytucie Transportu Samochodowego działała Rada Miejscowa
Związku Zawodowego Transportowców i Drogowców. Był to jedyny oficjalny i dozwolony
przez ówczesne władze związek zawodowy funkcjonujący w Instytucie. Mimo to wśród
pracowników Instytutu zbierano składki na działalność antykomunistyczną, krążyła tzw.
„bibuła”, tj. różnego rodzaju wydawnictwa opozycyjne odbijane na powielaczach w
„podziemiu”.
W 1980 r. natychmiast po podpisaniu porozumień sierpniowych, w Instytucie Transportu
Samochodowego zaczęto organizować zakładowy związek zawodowy „Solidarność”. Jego
pierwszym przewodniczącym został mgr Janusz Janik a wiceprzewodniczącym Longin
Wiśniewski.
Od początku Związek Zawodowy „Solidarność” odrywał ważną rolę w działalności
Instytutu. Pierwszy etap jego funkcjonowania był żywiołowy i entuzjastyczny – do
„Solidarności” zapisało się około 70% pracowników Instytutu. Nie trwało to długo. W
związku z wprowadzeniem stanu wojennego wszystkie związki zawodowe w kraju, w tym
„Solidarność” w Instytucie, zostały rozwiązane. Represje szczęśliwie ominęły jednak
pracowników Instytutu, którzy należeli do Związku. Duża w tym była zasługa ówczesnego
Kierownictwa Instytutu.
Po zakończeniu stanu wojennego ponownie zarejestrowano w Instytucie „Solidarność”.
Liczba jej członków zmniejszyła się jednak blisko o połowę. Entuzjazm pierwszych
założycieli wygasł, wiązało się to też z koniecznością kolejnego zapisu do związku. Od
momentu powtórnego zarejestrowania „Solidarność” stała się jedynym związkiem
zawodowym w tej placówce naukowo-badawczej, gdyż komórki Związku Zawodowego
Transportowców i Drogowców, pomimo odgórnego nakazu, nie udało się w Instytucie
zorganizować.
W latach 90-tych XX w. liczba członków Związku Zawodowego w ITS wynosiła ok. 20%
wszystkich pracowników. O ile jednak przed 1989 r. działalność „Solidarności” była głównie
działalnością polityczną, to po 1990 r. skupiono się stricte na ochronie praw pracowniczych.
Ta sytuacja trwa do dzisiaj. Trzeba przy tym podkreślić, że zawsze, w przeciągu ponad 30 lat
swego istnienia, działacze związku zgodnie współpracowali z Dyrekcją Instytutu. Harmonijne
współdziałanie, mające na celu dobro ITS oraz jego pracowników, zaowocowało wspólnym
rozwiązywaniem wielu problemów, przed którymi stawał Instytut.
10
Działalność prospołeczna
Instytut Transportu Samochodowego od wielu lat rozwija działalność prospołeczną
poprzez zaangażowanie w różnego rodzaju inicjatywy mające na celu m.in. budowanie
świadomości Polaków na temat bezpieczeństwa ruchu drogowego i ochrony środowiska
naturalnego. Jest to element działań promocyjnych oraz budowania wizerunku ITS. Powyższa
działalność przyjmuje różne formy – od pomocy materialnej i rzeczowej do organizacji i
współorganizacji imprez społecznych, konferencji, seminariów, szkoleń, wystaw i pikników
naukowych.
Fundacja
W 1995 r. Instytut Transportu Samochodowego wspólnie z wydawnictwem Grupa
„Image” oraz dwoma społecznymi działaczami motoryzacyjnymi (pp. Sławomir Gołębiowski
oraz Wojciech Rosiecki) założył Fundację „Zapobieganie wypadkom drogowym”. Nazwa ta
dokładnie określa cel tego przedsięwzięcia. W pierwszych latach swojej działalności Fundacja
wydawała biuletyn „Prawo Jazdy”, który zawierał praktyczne porady dla kierowców, a także
informacje pożyteczne dla uczestników szkolenia na prawo jazdy. W roku 2004 Fundacja
uzyskała status Organizacji Pożytku Publicznego i podjęła medialną ofensywę na rzecz
wychowania komunikacyjnego polskiego społeczeństwa, a zwłaszcza dzieci i młodzieży.
Zarówno w mediach elektronicznych jak i papierowych, głos ekspertów z Fundacji stał się na
tyle znaczący, iż byli oni zapraszani przez Prezydenta RP na spotkania konsultacyjne
dotyczące bezpieczeństwa ruchu drogowego. Fundacja blisko współpracuje z Krajowym
Duszpasterzem Kierowców. Wspólnie z ITS wydała pierwszy w naszym kraju poradnik
dydaktyczny dla nauczycieli „Wychowanie komunikacyjne dzieci i młodzieży”. Fundacja na
bieżąco przekazuje porady dla uczestników ruchu drogowego na stronie internetowej
www.mniejofiar.pl. W latach 1995-2004 prezesem zarządu Fundacji był doc. dr inż.
Sławomir Gołębiowski, a od 2004 funkcję tą sprawuje red. Jerzy Pomianowski. Radzie
założycieli Fundacji przewodniczy Dyrektor Instytutu Transportu Samochodowego dr inż.
Andrzej Wojciechowski.
11
CSR
Jednym z priorytetów w obecnej działalności Instytutu jest zarządzanie placówką w
sposób transparentny oraz zgodny z zasadami CSR (Corporate Social Responsibility Odpowiedzialność Społeczna Biznesu). CSR jest ściśle związane z budową dobrych relacji
wewnątrz i na zewnątrz firmy poprzez:

spełnianie wszystkich wymogów formalnych i prawnych stawianych Instytutowi,

zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie oraz w ochronę środowiska,

troskę o dobre relacje z interesariuszami takimi jak Sejm, Senat, administracja
rządowa, a także organizacje rządowe, samorządowe i charytatywne a także
partnerami, którzy mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności
gospodarczej Instytutu,

dojrzałą strategię w celu zwiększania wartości Instytutu i budowę konkurencyjuności
przez stosowanie standardów etycznych,

dostosowanie infrastruktury dla osób niepełnosprawnych i osób starszych.
Widoczne elementy CSR w działalności wewnętrznej Instytutu polegają m.in. na:

przejrzystości komunikacyjnej w relacjach pracowniczych wynikającej m.in. z
wdrożenia w placówce systemu zarządzania jakością,

oszczędności biurowych materiałów eksploatacyjnych,

oszczędności energii elektrycznej i cieplej, wody, gazu,

bezpłatnej opiece zdrowotnej dla pracowników ITS,

ochronie środowiska polegającej na segregacji odpadów, zainstalowaniu w ITS
klimatyzacji na „wodę lodową” oraz energooszczędnego oświetlenia.
Na zewnątrz Instytut Transportu Samochodowego promuje zasady CSR poprzez m.in.:

akcje edukacyjne głównie w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, ochrony
środowiska, badań technicznych pojazdów i nowych technologii,

wsparcie charytatywne, współorganizację imprez m.in. datki na cele społeczne
(Fundacje, Stowarzyszenia itd.),

organizację Centrum Edukacji Dzieci i Młodzieży w celu interaktywnej edukacji
oraz opracowywanie standardów w zakresie BRD i ochrony środowiska,

uzyskiwanie stosownych certyfikatów kompetencji,

konkurencyjną
odpowiedzialność
z
z wartościami społecznymi i etycznymi,
12
poszanowaniem
prawa
i
zgodnie

organizację Auto Mobility Centrum (AMC) służącego pomocą oraz promującego
mobilność osób niepełnosprawnych. AMC zostało utworzone przez Konsorcjum
składające się z Instytutu Transportu Samochodowego, Automobilklubu Polski oraz
Stowarzyszenia Niepełnosprawnych „Spinka”.
13
Zbiory ITS
Instytut Transportu Samochodowego ma unikatowe zbiory biblioteczne i archiwalne.
Gromadzony przez lata księgozbiór liczy kilkadziesiąt tysięcy woluminów, w tym tytuły
wielu fachowych czasopism zagranicznych i krajowych. Stanowi on jeden z bogatszych
specjalistycznych zbiorów w Polsce. Ze zbiorów tych korzysta kilka tysięcy czytelników
rocznie, gdyż biblioteka dostępna jest nie tylko dla pracowników ITS, ale dla wszystkich
zainteresowanych. Instytut wydaje takie tytuły jak: „Zeszyty Naukowe”, kwartalniki BRD
(Bezpieczeństwo Ruchu Drogowego) i „Transport Samochodowy” oraz dwumiesięcznik
„Biuletyn Informacyjny ITS”, a także Katalogi i Instrukcje, które są rozsyłane do wielu
jednostek naukowych w kraju i zagranicą.
Jednym z ważniejszych wydawnictw Instytutu jest „Katalog marek i typów pojazdów”,
przygotowany z myślą o podmiotach prowadzących Stacje Kontroli Pojazdów (SKP) oraz
organach wydających prawa jazdy i prowadzących rejestrację pojazdów. Wydawnictwo to
stanowi źródło ułatwiające ustalenie danych identyfikacyjnych i technicznych pojazdu
i umożliwiające porównanie ich z danymi określonymi w dokumentach przedstawionych do
badania technicznego pojazdu. Ponadto jest stosowane przez rzeczoznawców, biegłych itd.
w przypadkach, kiedy zachodzi konieczność ustalenia danych pojazdów dla innych celów.
Informacje
zawarte
w
wydawnictwie
zostały
opracowane
na
podstawie
danych
zgromadzonych w archiwach ITS i innych materiałach źródłowych, tj.:

krajowych świadectwach homologacji typu wydanych w latach 1984 - 1999,

krajowych świadectwach homologacji typu wydanych w latach 2000 – I kwartał 2007
według przepisów Unii Europejskiej,

europejskich świadectwach homologacji typu wydanych w latach 2004 – I kwartał
2007,

sprawozdaniach z technicznych badań pojazdów przeprowadzonych w ITS.
Wydawnictwo to stanowi kompendium najważniejszych danych technicznych samochodów
osobowych.
W okresie 60-letniej działalności komórka wydawnicza ITS wydała ok. 10 tys. opracowań
Instytutu i 108 Zeszytów Naukowych. Bogate zbiory zarówno dokumentacyjne, jak i
archiwalne posiada także archiwum ITS. Zbiór streszczeń najważniejszych prac naukowobadawczych, realizowanych bądź współrealizowanych przez Instytut zawierają wydawane co
roku zeszyty naukowe „Prace”, natomiast wszystkie pełne teksty zakończonych prac znajdują
się w Archiwum Prac Naukowych.
14
Przez blisko 60 lat swego istnienia Instytut Transportu Samochodowego współtworzył
historię polskiej motoryzacji po 1950 r. Od początku lat 50-tych do dnia dzisiejszego w
Instytucie Transportu Samochodowego wykonano badania techniczne setek samochodów
osobowych i ciężarowych, motocykli, autobusów i innych pojazdów, z których część w dniu
dzisiejszym uważana jest za pojazdy kultowe. Wyniki niektórych badań kwalifikacyjnych i
drogowych w ITS były przedrukowywane w prasie fachowej m.in. w tygodniku „Motor”,
„Motoryzacji”, „Technice Motoryzacyjnej” i innych. Obecnie zbiory Instytutu promowane i
pokazywane są w Internecie na stronie Wirtualnego Muzeum Motoryzacji ITS pod adresem
www.automuzeum.pl .
Ważniejsze monografie wydane w ITS w ostatnich latach (chronologicznie) to:

P. Kaźmierczak, M. Łukasik, W. Moćko, Badania fotometryczne i kolorymetryczne
urządzeń oświetleniowych pojazdów, Wyd. ITS 2011;

G. Nowacki, Polish researches on the subject of the electronic toll collection, Wyd. ITS
2011;

S. Dorosiewicz, Potoki ładunków w sieciach transportowych, Wyd. ITS 2010

Kierunki rozwoju inteligentnych systemów transportowych. Monografia, Praca zbiorowa
pod red. dr hab. inż. G. Nowackiego w: „Zeszyt Naukowy ITS” nr 104/2010

K. Pietrzak, Strukturalne uwarunkowania wybranych właściwości użytkowych stopów
żelaza, Wyd. ITS 2010;

M. Rychter, Budowa i zastosowanie systemu tachografii cyfrowej, Wyd. ITS 2010;

K. Bentkowska-Senator, Z. Kordel, J. Waśkiewicz, Transport samochodowy ładunków,
Wyd. ITS 2009;

M. Dąbrowska-Loranc, D. Jankowska, I. Leśnikowska-Matusiak, Bezpieczeństwo ruchu
drogowego. Teoria i praktyka szkoleń, Wyd. ITS 2009;

L. Drenchev, J. Sobczak, Gasars a specific class of porous materials, Wyd. ITS 2009;

M. Menes, Kierunki rozwoju motoryzacji światowej w pierwszych latach XXI wieku, Wyd.
ITS 2009;

K. Olejnik, Bezpieczeństwo w transporcie samochodowym. Wybrane problemy, Wyd. ITS
2009;

T. Szymczak, Z. L. Kowalewski, Wpływ rodzaju obciążenia na właściwości mechaniczne
materiałów, Wyd. ITS 2009;

E. Tokarczyk, Cechy psychiczne predysponujące do wykonywania czynności instruktora
i egzaminatora. Metodyka badań, Wyd. ITS 2009;
15

Z. L. Kowalewski, Kierunki i perspektywy rozwoju badań wytrzymałościowych, Wyd. ITS
2008,

J. Sobczak, P. Darłak, Synthesis of alloys Compendium of Engineering Knowledge, 2008,

J. Sobczak, L. Drenchev, Functionally graded materials Processing and Modeling, 2008,

J. Sobczak, A. Wojciechowski, D. Rudnik, Infiltracja ciśnieniowa w wytwarzaniu
materiałów kompozytowych. Studium analityczno-literaturowe, Wyd. ITS 2008,

Telematyka transportu drogowego, Praca zbiorowa pod red. G. Nowackiego, Wyd. ITS
2008;

J. Sobczak, N. Sobczak, R. Asthana, A. Wojciechowski, K. Pietrzak, D. Rudnik, Atlas of
cast metal-matrix composites structures, Wyd. ITS 2007;

N. Sobczak, K. Pietrzak, A. Kudyba, R. Nowak, J. Sobczak, A. Wojciechowski, Atlas
mikrostruktur stopów lutowi i połączeń lutowie/metal. Część I: Mikroskopia optyczna,
2007;

S. Dorosiewicz, Koniunktura w transporcie. Badania i analiza wyników, Wyd. ITS 2006;

S. Mazurek, J. Merkisz, Tachograf cyfrowy, Wyd. ITS 2006;

I. Leśnikowska-Matusiak, M. Dąbrowska-Loranc, Wychowanie komunikacyjne dzieci
i młodzieży. Podręcznik dydaktyczny, Wyd. ITS 2006;

J. Sobczak, N. Sobczak, A. Wojciechowski, K. Pietrzak, D. Rudnik, Atlas struktur
kompozytów metalowych, Wyd. ITS 2005;

J. Bąk, Wypadki drogowe a kształcenie młodych kierowców, Wyd. ITS 2003;

Metodyka psychologicznych badań kierowców, Praca zbiorowa pod red. T. Rotter, 2003;

D. Rudnik, J. Sobczak, Tłoki kompozytowe do silników spalinowych, Wyd. ITS 2001;

A. Wojciechowski, J. Sobczak, Kompozytowe tarcze hamulcowe pojazdów drogowych,
Wyd. ITS 2001
16
Rozwój kadry naukowej
Bardzo ważni dla Instytutu są zaangażowani i kompetentni pracownicy, realizujący się
m.in. poprzez udział w krajowych i międzynarodowych projektach i programach badawczych
finansowanych z różnych źródeł. Doświadczona, zaangażowana i wysoko wykwalifikowana
kadra specjalistów o szerokim zakresie specjalności sprawia, że Instytut jest jedną z
najlepszych placówek naukowo-badawczych w naszym kraju. Podkreślić przy tym trzeba
dużą samodzielność kadry w podejmowaniu decyzji, wysoką mobilność, a także ich
stosunkowo młody wiek, który wynosi obecnie ok. 45 lat.
Liczba wykwalifikowanych pracowników systematycznie wzrasta. Od 2004 r. w
Instytucie Transportu Samochodowego przybyło 23 pracowników naukowych co oznacza, że
ich liczba zwiększyła się niemal o połowę (41%). Począwszy od 2005 r. o 11 osób wzrosła
także liczba pracujących w Instytucie doktorów i doktorów inżynierów. Co ważne, wiele
doktoratów obronili młodzi, „wychowani” w Instytucie pracownicy naukowo-badawczy.
Obecnie w ITS organizowane są robocze seminaria doktoranckie. Na seminariach tych
kandydaci na przyszłych doktorów przedstawiają propozycje tematów dysertacji doktorskich
a po ich zaakceptowaniu i rozpoczęciu prac badawczych wymieniają się informacjami a także
zdają relację i wyniki z badań. Wszystko to pod okiem znakomitych fachowców z Instytutu,
Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Uniwersytetu Gdańskiego, Politechniki
Warszawskiej, Politechniki Poznańskiej itd.
W Instytucie wzrosła także z 99 do 126 (22%) liczba pozostałych pracowników z
wyższym wykształceniem. W Instytucie Transportu Samochodowego dba się o płeć piękną 1/3 pracowników instytutu to kobiety. Zatrudnienie w ITS znajdują także osoby
niepełnosprawne.
Przez 60 lat działalności w ITS pracowało ok. 1700 osób. Instytut od początku swej
działalności szczycił się tym, iż wśród jego pracowników panowała przyjacielska, niemal
rodzinna atmosfera. Tradycje tą staramy się nadal kultywować.
17
dr inż. Andrzej Wojciechowski
OBIECUJĄCE PERSPEKTYWY
Instytut Transportu Samochodowego to obecnie nowoczesna,
dobrze zorganizowana i dynamicznie rozwijająca się placówka
naukowo-badawcza. Nie ma praktycznie żadnego obszaru transportu samochodowego, w
rozwoju którego ITS nie ma liczącego się udziału.
W czasach gdy niemal co drugi Polak posiada samochód, przed zapleczem naukowobadawczym polskiej motoryzacji, którego ostoją jest ITS, powstają nowe wyzwania.
Podstawowym celem pracy Instytutu Transportu Samochodowego w Warszawie jest
ograniczenie zagrożeń na polskich drogach oraz zminimalizowanie negatywnych skutków
rozwoju motoryzacji. Jeśli chodzi o liczbę wypadków drogowych, to Polska znajduje się w
czołówce tej niechlubnej statystyki wśród krajów europejskich. Wypadki powodują wielkie
straty moralne a także materialne. Roczne koszty społeczne z tytułu wypadków drogowych
szacowane są na ok. 30 mld złotych rocznie. Społeczna i ekonomiczna waga problemów
Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego determinuje tematy badań naukowych Instytutu oraz ich
interdyscyplinarny charakter.
Badania naukowe oraz bezpośrednie działania zmierzające w kierunku redukcji liczby
ofiar śmiertelnych na polskich drogach prowadzone przez Instytut wynikają także z polityki
europejskiej. Planowany przez Unię Europejską spadek liczby ofiar nieszczęśliwych zdarzeń
drogowych wymaga bowiem istotnego przełomu w szkoleniu i egzaminowaniu kandydatów
na kierowców a także dotarcia z praktyczną wiedzą do tych, którzy są uczestnikami ruchu
drogowego a w szczególności na co dzień kierują pojazdami. W tym kontekście w Instytucie
zainteresowano się poczynaniami krajów skandynawskich, które odnotowały znaczące
sukcesy w staraniach o zwiększenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Potrafiły one
znacznie ograniczyć zagrożenia na drogach m.in. wprowadzając tam do szkolenia kierowców
wiele elementów praktycznych, w tym najnowocześniejsze skomputeryzowane symulatory
jazdy. Instytut dysponuje nowoczesnym symulatorem do jazdy samochodem ciężarowym
oraz symulatorem do jazdy samochodem osobowym.
Instytut w ostatnich latach zakupił także samochodowe symulatory dachowania i zderzeń
czołowych, które w celach edukacyjnych prezentowane są na wielu imprezach masowych,
18
gdzie cieszą się ogromnym zainteresowaniem. Urządzenia te są zapowiedzią przełomu w
szkoleniu i doskonaleniu techniki jazdy zarówno dla kierowców profesjonalistów, jak i
amatorów. Nie jest to tylko i wyłącznie propaganda. Każdy kierowca, który „na własnej
skórze” spróbował dachowania, na pewno w przyszłości będzie bardziej rozważny przy
normowaniu prędkości jazdy swego pojazdu i nigdy nie zapomni o zapięciu pasów
bezpieczeństwa.
Instytut Transportu Samochodowego realizuje obecnie szereg projektów naukowobadawczych i rozwojowych w ramach m.in. Funduszy Strukturalnych, Programów
Ramowych Unii Europejskiej oraz różnorodnych inicjatyw badawczych. Prowadzonym
pracom przyświeca podstawowy cel, jakim jest poprawa bezpieczeństwa wszystkich
uczestników ruchu drogowego a także ochrona środowiska. Pracownicy naukowo-badawczy i
techniczni aktywnie uczestniczą w pracach oraz projektach międzynarodowych i krajowych,
w tym w pracach na rzecz podmiotów administracji publicznej – rządowej i samorządowej.
ITS uczestniczy także w projektach specjalnych oraz w projektach własnych - grantach.
Aktywność pracowników ITS skutkuje także licznymi publikacjami w wielu wydawnictwach
krajowych i zagranicznych dotyczących głównie tematyki motoryzacyjnej.
W przyszłości Instytut Transportu Samochodowego będzie w coraz większym stopniu
zajmował się zmianą mentalności i świadomości uczestników ruchu drogowego w zakresie
bezpieczeństwa ruchu na polskich drogach. Symulatory jazdy będą systematyczne wdrażane
do codziennej praktyki ośrodków nauki jazdy. Poszerzony zostanie system monitorowania
wypadków drogowych. Ważną rolę odegrają prowadzone analizy oraz edukacja o
przyczynach i skutkach wypadków. Wspólnie z Ministerstwem Transportu, Budownictwa i
Gospodarki Morskiej, Ministerstwem Edukacji Narodowej oraz Ministerstwem Spraw
Wewnętrznych Instytut będzie ubiegał się o objęcie szerokich grup społecznych, w tym
przede wszystkim dzieci i młodzieży, solidnym wychowaniem komunikacyjnym. Takie
zajęcia muszą być prowadzone w atrakcyjnej formie stosownej do wieku i zainteresowań
odbiorców.
W planach Instytutu znaczące miejsce zajmują także potrzeby osób starszych i
niepełnosprawnych. Chodzi tu o zwiększeniu mobilności osób niepełnosprawnych, stąd
aktywność Instytutu w działaniach konsorcjum Auto Mobility Centrum. Prowadzone będą
prace na rzecz określenia kompleksowych norm dotyczących dostosowania środków
transportu publicznego dla potrzeb osób poruszających się na wózkach inwalidzkich a także
mniej sprawnych ludzi starszych.
19
Wielką wagę Instytut wiąże także z planowanym utworzeniem Centrum Edukacji Dzieci i
Młodzieży, wzorowanym na podobnych placówkach europejskich. Będzie tam prowadzone
wychowanie komunikacyjne, głównie interaktywne, w formie zabaw dla dzieci i młodzieży w
zakresie bezpiecznego uczestnictwa w ruchu drogowym oraz ochrony środowiska. Inicjatywa
powstania takiego centrum zyskała już wiele przychylności zarówno w polskim parlamencie,
Ministerstwie Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministerstwie Spraw
Wewnętrznych, Ministerstwie Środowiska, samorządach, jak i w Komendzie Głównej oraz
Komendzie Stołecznej Policji.
Istotnym współczesnym problemem staje się dbałość użytkowników dróg o środowisko
naturalne. W Instytucie zintensyfikuje się prace w zakresie pojazdów z napędem
hybrydowym i elektrycznym w pojazdach. Napęd ten powinien korzystać z tzw. czystej
energii, pozyskiwanej z urządzeń nie związanych z wytwarzaniem zanieczyszczeń. Instytut
dysponuje najnowszą aparaturą do kontroli emisji z silników spalinowych w czasie
eksploatacji pojazdów. Wzmożone zostaną prace nad rozwojem badań i ograniczeniem emisji
oraz ograniczeniem szkodliwości emisji różnorodnych produktów eksploatacji pojazdów. W
specjalistycznych laboratoriach Instytutu rozwijane będą badania oraz przedsięwzięcia
wdrożeniowe, związane z innowacyjnymi technologiami materiałowymi dla motoryzacji, tak
by miały one ekologiczny i ultranowoczesny charakter.
Nieustannie będą poszerzane również badania nad zastosowaniem w transporcie paliw
alternatywnych, takich jak np. biometan, LPG, CNG, LNG, estry olejów roślinnych i
alkohole. Przyszłość motoryzacji wymaga także prac nad diagnostyką pokładową czy nad
rozwojem inteligentnych systemów transportowych. Instytut będzie się zajmował m.in.
kompleksowymi badaniami i nowoczesnymi technologiami recyklingu pojazdów wycofanych
z eksploatacji oraz produktów ich eksploatacji.
Zmiany w uwarunkowaniach działania Instytutu Transportu Samochodowego wymuszają
modernizację budynków Instytutu. Opracowana koncepcja ich modernizacji jest śmiała,
nowoczesna i atrakcyjna zarówno dla pracowników, jak i dla klientów Instytutu. Pozostaje
życzyć sobie, by w przyszłości Instytut Transportu Samochodowego rozwijał się równie
dynamicznie we wszystkich zasygnalizowanych kierunkach, jak miało to miejsce w okresie
mijających 60 lat.
20