Zmiany w sposobie obliczania odsetek od 1 stycznia 2016 roku

Zmiany w sposobie obliczania odsetek
od 1 stycznia 2016 roku
Dnia 1 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 października 2015 r.
o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy –
Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1830), która
dokonuje zmian w dotychczasowej konstrukcji obliczania odsetek. Nowością jest
wprowadzenie odmiennej stopy procentowej dla odsetek ustawowych
uregulowanych w art. 359 § 2 k.c. i dla odsetek unormowanych w art. 481 k.c.
Odsetki możemy podzielić na odsetki kapitałowe i odsetki za opóźnienie. Odsetki
kapitałowe stanowią wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału. Zgodnie z art. 359
k.c. odsetki od sumy pieniężnej przysługują wyłącznie, gdy wynika to z czynności prawnej
albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość
odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe. Do czasu wejścia
w życie ustawy nowelizującej, odsetki te ustalane były w drodze rozporządzenia Rady
Ministrów (8% w stosunku rocznym). W umowie strony mogły określić inną wysokość,
mając jednak na uwadze, by odsetki umowne nie były wyższe od odsetek maksymalnych –
czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego.
Po nowelizacji art. 359 § 2 k.c. stanowi, iż odsetki ustawowe, w stosunku rocznym,
są równe sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów
procentowych (jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona). Wysokość
stopy referencyjnej ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej. Obecnie wynosi ona
1,5%, a w konsekwencji obliczone w powyższy sposób odsetki to 5% w skali roku.
Wysokość odsetek kapitałowych może być również określona przez strony w umowie,
jednakże z uwzględnieniem odsetek maksymalnych. Wysokość odsetek maksymalnych
wynikających z czynności prawnej powiązano z odsetkami ustawowymi. Nie może ona
przekraczać, w stosunku rocznym, dwukrotności odsetek ustawowych. Oznacza to, iż
odsetki maksymalne nie mogą być wyższe niż 10% w skali roku. Jeżeli wysokość odsetek
wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się
odsetki maksymalne.
Odsetki za opóźnienie przysługują za czas opóźnienia, mogą być dochodzone
przez wierzyciela poczynając od bezskutecznego upływu terminu spełnienia świadczenia
głównego przez dłużnika. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia
pieniężnego, wierzyciel ma prawo żądać odszkodowania w formie odsetek obliczanych
w sposób wynikający z art. 481 k.c. Dotychczasowe brzmienie przepisu wskazywało, że
jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie została z góry oznaczona, należały się odsetki
ustawowe. Gdy wierzytelność była oprocentowana według stopy wyższej niż stopa
Chudzik i Wspólnicy Kancelaria Prawna
ul. A. Zelwerowicza 41 lok. 2| 90-147 Łódź
tel. (+48) 42 680 23 33 | www.chudzik.pl | e-mail: [email protected]
ustawowa, wierzyciel mógł żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Od 1 stycznia 2016 r. odsetki ustawowe za opóźnienie są równe sumie stopy referencyjnej
Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych (jeżeli stopa odsetek za
opóźnienie nie była oznaczona). Mając na uwadze wysokość stopy referencyjnej (1,5%)
obecnie odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą 7% w skali roku. Jednakże gdy
wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek
za opóźnienie według tej wyższej stopy. Należy jednak podkreślić, iż art. 481 § 21 k.c.
stanowi, iż maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym
przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie. Strony nie
mogą, więc określić w umowie odsetek za nieterminową płatność, które w skali roku
przekroczyłyby 14%. W poprzednio obowiązującym stanie prawnym kwestią sporną było,
czy wyższa stopa odsetek za opóźnienie może przekraczać wysokość odsetek
maksymalnych. Obecnie, na skutek wprowadzonych zmian, takie wątpliwości już nie
występują. Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek
maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie.
Odmienna regulacja dotyczy transakcji handlowych - umów, których przedmiotem
jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją
w związku z wykonywaną działalnością. Do powyższych transakcji nie znajduje
zastosowania art. 481 § 2 k.c. Właściwą jest ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o terminach
zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. 2013 poz. 403). Do końca 2015 r. odsetki za
opóźnienie w transakcjach handlowych przysługiwały w wysokości odsetek
za zaległości podatkowe, chyba że strony transakcji uzgodniły wyższą stawkę odsetek za
opóźnienie. Zgodnie z art. 4 pkt 3 tej ustawy, od początku 2016 r. odsetki te są równe
sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych,
czyli 9,5% w skali roku. Strony mogą określić w umowie wyższe odsetki. Nie mogą one
jednak przekraczać maksymalnej wysokości odsetek za opóźnienie zgodnie z art. 481 § 21
k.c.
Nowe mechanizmy obliczania odsetek obowiązują od dnia 1 stycznia 2016 r.
Stosownie do art. 56 ustawy nowelizującej do odsetek należnych za okres kończący się
przed tym terminem stosuje się przepisy dotychczasowe.
Łódź, dnia 11 stycznia 2016 r.
* Zastrzeżenie prawne
Piotr Mudzo
aplikant radcowski
Przedstawiona informacja jest udostępniania nieodpłatnie, ma charakter informacyjny i nie stanowi
porady prawnej. W celu uzyskania wiążącej porady prawnej i szczegółowych informacji, wszystkich
zainteresowanych prosimy o kontakt z Kancelarią „Chudzik i Wspólnicy Radcowie Prawni” sp. p.
Chudzik i Wspólnicy Kancelaria Prawna
ul. A. Zelwerowicza 41 lok. 2| 90-147 Łódź
tel. (+48) 42 680 23 33 | www.chudzik.pl | e-mail: [email protected]