Ocena wpływu planowanych nawodnień rolniczych na środowisko

BPWMiIŚ
BIURO PROJEKTÓW WODNYCH MELIORACJI I INŻYNIERII ŚRODOWISKA
"BIPROWODMEL" Sp. z o.o. w Poznaniu
Te lef on : (0 -61 ) 8 4 7-56 -9 1
Fa x : ( 0- 61 ) 8 4 8-3 6 -7 3
ul. Dąbrows kiego 138
6 0 -57 7 Po zn a ń
e-mai l: b ipro wo [email protected] om.pl
Nazwa
przedsięwzięcia
Stadium
dokumentacji
PLAN NAWODNIEŃ ROLNICZYCH
DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
Ocena wpłwu planowanych nawodnień
rolniczych na środowisko województwa łódzkiego
województwo łódzkie
Adres inwestycji
Inwestor
Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi
ul. Solna 14, 91-423 Łódź
Numer umowy
Stanowisko
Opracował
www.biprowodm el.com. pl
nr 5/TI/2007 z dnia 27.07.2007 r.
Tytuł, imię i nazwisko
Specjalność
Nr uprawnień
prof. dr bab. inż. Czesław Przybyła
Egz. 1
PREZES
Poznań ,
listopad 2007 rok
Podpis
Spis treści
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Podstawa i zakres opracowania
Ogólne informacje o opracowaniu
Wprowadzenie
Potencjał melioracyjny województwa, kierunki działań i zakresy
Stopień zaspokojenia potrzeb melioracyjnych
Aktualny stan rolnictwa w województwie łódzkim
Potrzeby melioracji odtworzeniowych
Potrzeby nawodnień użytków rolnych wynikające z zainteresowania
właścicieli użytków rolnych
9. Kryteria ustalania kolejności realizacji planowanych zadań
10. Nawodnienia gruntów ornych
11. Zasady finansowania i odpłatności za obiekty ujęte w programie
nawodnień rolniczych
12. Oddziaływanie przyrodnicze systemów melioracyjnych
12.1.Wpływ inwestycji na obszarowe i punktowe obiekty,
objęte ochroną prawną
12.2.Wpływ inwestycji na krajobraz, rzeźbę, pokrycie terenu,
glebę i jej użytkowanie
12.3.Oddziaływanie inwestycji na świat roślin (florę) – rośliny chronione
12.4.Oddziaływanie inwestycji na świat zwierząt (faunę) – gatunki chronione
12.5.Wpływ inwestycji na powierzchniowe wody płynące i stojące
12.6.Wpływ inwestycji na stany wód podziemnych (gruntowych)
12.7.Wpływ inwestycji na klimat lokalny (mikroklimat)
12.8.Wpływ inwestycji na klimat akustyczny (hałas i wibracje)
12.9.Oddziaływanie inwestycji na czystość powietrza w rejonie
robót (zapylenia atmosfery, odory)
12.10.Nadzwyczajne zagrożenie środowiska – możliwości
wystąpienia katastrof budowlanych
13. Czynniki społeczno-ekonomiczne
13.1.Wpływ na zdrowie i samopoczucie ludzi, zdrowie publiczne
i jego zagrożenia
13.2.Oddziaływanie inwestycji na infrastrukturę techniczną
terenów położonych w rejonie planowanych inwestycji
13.3.Wpływ na zwiększenie zatrudnienia – rynek pracy dla bezrobotnych
13.4.Gospodarcze wykorzystanie terenu (aktywizacja gospodarcza
lub kulturowa)
13.5.Wpływ inwestycji na krajobraz kulturowy, obszary i obiekty
archeologiczne i historyczne
13.6.Wpływ na dobra materialne na wzrost zamożności mieszkańców
(podatki, dochody, straty lub wzrost zysków)
13.7.Zażegnywanie konfliktom społecznym i protestom
13.8.Edukacja i świadomość ekologiczna mieszkańców
13.9.Powstanie zagrożeń ekologicznych
14. Oddziaływanie na otoczenie inwestycji po realizacji
15. Podsumowanie i wnioski
16. Literatura
1
1. Podstawa i zakres opracowania
Opracowanie wykonano na zlecenie Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń
Wodnych w Łodzi, z dnia 30.11.2007 roku. Przedmiotem umowy jest opinia na temat „Planu
nawodnień rolniczych dla województwa łódzkiego” Celem opinii jest także charakterystyka
aktualnych zasobów wodnych województwa łódzkiego oraz próba oceny hydrologicznych i
technicznych możliwości ich zwiększenia poprzez realizację zaktualizowanego programu
małej retencji stanowiącego podstawę możliwości rozwoju nawodnień grawitacyjnych i
ciśnieniowych w województwie.
2. Ogólne informacje o opracowaniu
Opinię wykonano w oparciu o udostępnione przez Biuro Projektów Wodnych
Melioracji i Inżynierii Środowiska BIPROWODMEL Sp. z o.o. w Poznaniu, ul.
Dąbrowskiego 138, 60-577 Poznań, opracowania nt. „Plan nawodnień rolniczych dla
województwa łódzkiego” oraz inne materiały źródłowe związane tematycznie z omawianymi
zagadnieniami, normy, opracowania i związaną z tematem literaturę.
3. Wprowadzenie
Występujące coraz częściej również w województwie łódzkim ekstremalne zjawiska
meteorologiczne takie jak, intensywne opady i nadmiar wód oraz występujące susze,
zmuszają nie tylko do zwiększenia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego ale także do
zapewnienia możliwości ochrony przed brakiem wody. Dlatego rozwój wszelkich form
retencjonowania wody będzie koniecznością, a w oparciu o wody dyspozycyjne będzie można
rozbudowywać systemy nawadniające.
w
Woda jest niezwykle ważnym elementem środowiska przyrodniczego i spełnia
nim wiele funkcji. Jej ilość i jakość jest nie tylko warunkiem istnienia życia, ale również
wpływa na rozwój gospodarczy i cywilizacyjny. Występujące w województwie łódzkim
niedobory wody, stają się przesłanką do podejmowania działań mających na celu poprawę
zdolności retencyjnych małych zlewni na bazie których możliwy jest rozwój nawodnień
rolniczych.
Występujące w województwie łódzkim w ostatnich 40 latach susze spowodowały
zakłócenie naturalnego bilansu wodnego m.in. poprzez obniżenie poziomu wód gruntowych,
nadmierne przesuszenie gleby oraz zmniejszenie przepływu w rzekach. Występowanie tego
niekorzystnego stanu rzeczy zwróciło uwagę ekologów, rolników i leśników na problem
zaspakajania potrzeb wodnych. Województwo łódzkie wg opracowanej przez Instytut
Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie, „Hierarchii potrzeb obszarowych małej
retencji”, zostało zakwalifikowane do grupy województw o największych potrzebach
wodnych. Małe zasoby wodne województwa łódzkiego oraz niekorzystne tendencje zmian
klimatycznych stwarzają, potrzebę zwiększenia zdolności retencjonowania wody i
oszczędnego gospodarowania zasobami wodnymi, które będą stanowiły podstawę rozwoju
systemów nawadniających. Jednym z elementów prawidłowej gospodarki wodnej, mającym
na celu ograniczenie niekorzystnego wpływu, na ekosystemy, zmniejszania się zasobów
wodnych są działania z zakresu małej retencji
Realizacja małej retencji pozwoli nie tylko ograniczyć negatywne skutki niedoboru
wody ale i jej nadmiaru umożliwiając
rozwój systemów dwustronnego działania;
odwadniająco-nawadniających a także nawodnień ciśnieniowych: deszczownianych i
kroplowych. Realizacja planu nawodnień rolniczych przyczyni się również do zwiększenia
2
zasobów wodnych a przez to do zaspokojenia potrzeb wodnych rolnictwa a także
ekosystemów rolniczych i leśnych. Umożliwi ochronę przed skutkami suszy poprzez budowę
nowoczesnych wodooszczędnych systemów nawadniających.
W głównej mierze wymagana jest odbudowa już istniejących zastawek i jazów a także
budowa nowych urządzeń piętrzących na odpływach, bez potrzeby budowy kosztownych zapór
przegradzających doliny rzek.
4. Potencjał melioracyjny województwa, kierunki działań i zakresy
Województwo łódzkie jest jednym z 16 województw utworzonych z dniem 1 stycznia
1999 r. w ramach reformy publicznej Polski. Jest w skali kraju województwem dużym. Ma
powierzchnię 18 219 km2 (około 6 % obszaru Polski).Pod względem administracyjnym
podzielone jest na 177 gmin w 21 powiatach ziemskich i 3 grodzkich, są to miasta na prawach
powiatów: Łódź, Piotrków Trybunalski i Skierniewice.
Przestrzeń województwa charakteryzuje się następującymi cechami:
• Województwo zróżnicowane pod względem przyrodniczym,
• Nienajlepsza jakość przestrzeni rolniczej (ponad połowa gmin ma wskaźnik poniżej
przeciętnej krajowej), ale równocześnie stosunkowo wysoka kultura rolna.
• Niekorzystny bilans wodny – opady i spływ jednostkowy poniżej średniej w kraju.
• Zbyt niska retencja sztuczna i naturalna – 0,6% wobec 6,0% dla kraju.
• Występują obszary ekologicznego zagrożenia – obszary zagrożone powodzią (tereny
te położone są w dolinach rzeki Ner, Bzury i Pilicy, a więc największych
rzek województwa, charakteryzujących się największymi zasobami wody.
Występowanie tych niekorzystnych cech w województwie sprawia, że w zestawie
strategicznych przedsięwzięć w województwie łódzkim służącym ochronie środowiska,
realizowanych w obrębie poszczególnych sektorów gospodarki, w „Strategii rozwoju
województwa” w sektorze rolnictwo, w dziale Ochrona wód, znalazły się:
• Poprawa stosunków wodnych w zlewni poprzez modernizacje systemów
melioracyjnych pozwalające ograniczyć do niezbędnego minimum ilość wody
odprowadzanej dodatkowo ze zlewni,
• Odbudowa i budowa nowych urządzeń hydrotechnicznych na rzekach i ciekach
pozwalających piętrzyć wodę i powstrzymywać nadmierny odpływ.
• Odbudowa i regulacja małych cieków wodnych.
• Potrzeba rozwijania małej retencji – poprzez budowę i magazynowanie zbiorników
małej retencji – dolinowych i jeziorowych.
Urządzenia infrastruktury technicznej obszarów wiejskich w województwie łódzkim
obejmują, między innymi, elementy gospodarki wodnej, w tym różne typy melioracji gruntów
i zbiorniki wodne. Urządzenia te mają podstawowe znaczenie dla rozwoju terenów wiejskich,
modernizacji i wzrostu produkcji rolnej, kształtowania się wielofunkcyjnego charakteru wsi i
cywilizacyjno-bytowych warunków życia jej mieszkańców. Trzeba zauważyć, że inwestycje
infrastrukturalne na obszarach wiejskich przeprowadzane są i będą przeprowadzane, w
najbliższych latach, w warunkach ograniczonych możliwości finansowych państwa, co musi
znaleźć wyraz w programowaniu tych przedsięwzięć.
Zgodnie z ewidencją, na koniec 2004 roku w województwie łódzkim, ogólna powierzchnia
użytków rolnych wynosiła 1 886 386 ha. W powierzchni tej grunty orne stanowiły 84%, a
użytki zielone 16%.
3
5. Stopień zaspokojenia potrzeb melioracyjnych
Biorąc pod uwagę istniejące w województwie łódzkim, niezbyt korzystne z punktu
widzenia rolnictwa, uwarunkowania klimatyczne, hydrologiczne i glebowe, potrzeby
melioracyjne tych terenów są bardzo duże. Świadczy o tym, między innymi, wysoki udział
użytków rolnych w województwie wymagających zabiegów melioracyjnych, użytków
położonych na glebach nadmiernie uwilgotnionych oraz stale i okresowa podmokłych. Na
obszarze województwa łódzkiego wg ewidencji WZMiUW w Łodzi na ogółem
zmeliorowanych 471510 ha użytków rolnych w urządzenia nawadniające wyposażonych jest
zaledwie 15209,32 ha w tym 15056,32 ha na trwałych użytkach zielonych, tylko 153 ha na
gruntach ornych.
Systemy te położone są w dolinach rzeki Ner, Bzury i Pilicy, a więc największych
rzek województwa charakteryzujących się największymi zasobami wody.
Istotnym czynnikiem gwarantującym sprawne działanie systemów melioracji
nawadniająco - odwadniających jest prawidłowa eksploatacja i utrzymanie obiektów. Należy
tu mieć na uwadze fakt, że na ogólną powierzchnię obszarów zmeliorowanych dolin
rzecznych wynosząca na obszarze województwa łódzkiego 15260,50 ha zaledwie 27,5%
aktualnie eksploatowanych, czyli nawadniane jest zaledwie 4237,23 ha użytków zielonych.
Planowanie rozwoju nawodnień w obliczu nasilających się zjawisk suszy musi być ściśle
powiązane z rozwojem małej retencji, a więc ze zwiększaniem dyspozycyjnych zasobów
wody. Z tego względu plan nawodnień na terenie województwa łódzkiego opracowano mając
na uwadze przede wszystkim uwarunkowania klimatyczne uwzględniając przy tym:
• aktualny stan rolnictwa województwa łódzkiego
• aktualny stan melioracji użytków rolnych
• istniejące systemy nawadniające i ich wykorzystanie
• wykorzystanie istniejących zbiorników do nawodnień rolniczych
• planowany rozwój małej retencji
• możliwości i potrzeby odbudowy istniejących obiektów nawadnianych
Ważnym elementem przy wyborze sposobu nawadniania jest jednostkowe
zapotrzebowanie wody, które dla deszczowni wynosi przeciętnie 0,8-1,00 l/sek/ha
powierzchni jednocześnie nawadnianej. Pozyskanie takich ilości wody w okresach
największego zapotrzebowania przy ograniczonych zasobach dyspozycyjnych z bieżącego
przepływu rzek jest w znacznym stopniu ograniczone. Nie ma wtedy gwarancji pokrycia
zapotrzebowania wody, bieżącego przepływu wody. Aktualnie powstające nowe obiekty
nawadniane wykorzystują zasoby wód podziemnych. Zwiększenie dyspozycyjnych zasobów
wody powierzchniowej możliwe jest przez rozwój małej retencji, które w warunkach
województwa łódzkiego możliwe jest przez budowę zbiorników wody w dolinach rzek.
Woda gromadzona w ciekach i zbiornikach wodnych najczęściej wykorzystywana jest
do nawodnień grawitacyjnych, a w ograniczonym zakresie dla nawodnień ciśnieniowych. Z
tego względu aktualnie nawodnienia deszczowniane bazują w znacznym stopniu na zasobach
wód podziemnych przy jednoczesnym stosowaniu nowych form nawodnień takich jak
mikronawodnienia i nawodnienia kroplowe oraz wgłębne. Zużycie wody przy stosowaniu
mikronawodnień jest mniejsze o 20 do70 % niż przy nawodnieniach deszczownianych. Straty
wody przy tych nawodnieniach nie przekraczają 3%. Natomiast zużycie energii jest
czterokrotnie mniejsze niż w nawodnieniach deszczownianych.
Stosowanie nowoczesnych systemów nawodnień pozwala na precyzyjne
zaopatrywanie roślin w wodę, składniki pokarmowe i chemiczne środki ochrony roślin.
Sprzyja to tworzeniu zrównoważonych układów przyrodniczo – technicznych i
ekonomicznych harmonijnie wkomponowanych w środowisko. Mikronawodnienia mają
4
szansę rozwoju w Polsce, szczególnie w warunkach intensyfikacji produkcji sadowniczej i
warzywniczej.
Główną przyczyną niedoboru wody w rolnictwie jest brak opadów, co w konsekwencji
prowadzi do pojawiania się susz atmosferycznych, które w Polsce w ostatnich latach
pojawiają się średnio, co trzy lata. W wieloleciu 1951 – 2006 charakteryzowały się różnym
nasileniem, różnym czasem wystąpienia i czasem trwania. Jednakże w większości
przypadków zasięg wystąpienia suszy obejmował pas nizin środkowopolskich, który w
całości obejmował obszar województwa łódzkiego, a w każdym przypadku susze swym
zasięgiem obejmowały obszar Wielkopolski od Poznania do Koła, Kujawy oraz północnozachodnią część województwa łódzkiego. Obszar ten w „Hierarchii potrzeb malej retencji”
został zakwalifikowany do strefy o najpilniejszych potrzebach rozwoju malej retencji
wynikających z niekorzystnych warunków klimatycznych oraz dużych potrzeb poprawy
stosunków wodnych na obszarach rolniczych.
Skutkiem suszy jest zmniejszenie, a niekiedy całkowita utrata plonów. Przeciwdziałać
temu można poprzez retencjonowanie wody, a następnie jej oszczędne użytkowanie poprzez
różne systemy nawodnień. Tak, więc zagadnienie nawodnień rolniczych jest ściśle związane z
gospodarowaniem zasobami wody w zlewniach rzek, możliwościami zwiększania zasobów
wody dyspozycyjnej do nawodnień przez rozwój tzw. malej retencji.
Woda może być magazynowana w obiektach małej retencji, do których zalicza się
zazwyczaj małe zbiorniki wodne, stawy, jeziora i koryta rzek. Należy tu zaznaczyć, że do
obiektów małej retencji należy zakwalifikować zmeliorowane doliny rzeczne w obrębie,
których oprócz nawodnienień w przestrzeni glebowo-gruntowej gromadzona jest woda.
Siedliska te w większości zajęte są przez trwałe użytki zielone i bez większej szkody dla
produkcji łąkarskiej można tu zatrzymywać i gromadzić wody roztopowe i wody po
nawalnych lub długotrwałych deszczach.
6. Aktualny stan rolnictwa w województwie łódzkim
Warunki wodne według metodyki IUNG, określane są w skali od 0,5 do 5,0 punktów,
przy czym niskie wartości wskazują jedynie na nieprawidłowości stosunków wodnych (trwale
za suche lub trwale podmokłe). W powiatach: kutnowskim, łęczyckim, piotrkowskim
grodzkim, zduńskowolskim i łowickim warunki wodne kształtują się powyżej średniej
wojewódzkiej (2,8) i średniej krajowej (3,3). Niemal w takiej samej kolejności szeregowane
są powiaty o najlepszym wskaźniku bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb.
Największy wpływ na jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej wywiera bonitacja
gleb (jakość i przydatność rolnicza gleb), bowiem aż w 65-75 % decyduje ona o wielkości
wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Województwo łódzkie, w strukturze gruntów ornych, posiada minimalne ilości gleb
najlepszych, I i II klasy bonitacyjnej. Tylko 0,01% gruntów ornych zajęta jest przez gleby
najlepsze, I klasy. Minimalne ilości tych gleb znajdują się jedynie w powiatach: łęczyckim,
łódzkim wschodnim i grodzkim skierniewickim.
Nieznacznie więcej, ale tylko 1,01% gruntów ornych całego województwa, zajmują
gleby II klasy bonitacyjnej i najwięcej ich jest w powiatach łęczyckimi kutnowskim, w
których udział II klasy w strukturze gruntów ornych kilkakrotnie przekracza średnią
wojewódzką i wynosi odpowiednio 6,80% i 5,07%. W znacznie mniejszej skali, ale wyraźnie
większej niż gdzie indziej, gleby te występują jeszcze w powiatach: łowickim (2,47%) i
łódzkim wschodnim (1,92%).
Najwięcej gleb dobrych (III i IV klasy), znajduje się powiatach kutnowskim (83,5 %) i
łęczyckim (72,8%). Ponad połowę gruntów ornych klasy te zajmują jeszcze w powiatach
łowickim – 63,68% i zduńskowolskim – 61,31%. Wymienione powiaty posiadają, więc
5
najwyższy udział gleb najbardziej produkcyjnych, co w sposób bezpośredni przekłada się na
poziom produkcji roślinnej i produkcji zwierzęcej.
Zdecydowana większość gleb rolniczych województwa należy do słabych i bardzo
słabych. Są to grunty o ograniczonych możliwościach produkcji rolniczej i bardzo niskim
potencjale urodzajności. Uprawia się na nich głównie żyto, owies, łubin i częściowo
ziemniaki.
Niekorzystny stosunek gleb dobrych do słabych występuje na trwałych użytkach
zielonych. Tylko 0,34% gleb znajduje się w klasie I i II, podczas gdy w kraju 1,55%. Gleby
klasy III i IV zajmują 44,91%, również mniej niż średnio w kraju (55,81). Słabe jakościowo
łąki i pastwiska klas V i VI zajmują aż 54,75% powierzchni i przewyższają średnią dla Polski,
która wynosi 42,64%. Gleb pod trwałymi użytkami zielonymi III klasy bonitacyjnej jest w
województwie również niedużo – 6,39%, najwięcej w powiatach: kutnowskim (18,77%),
łowickim (10,86%) i pabianickim (10,51%). Stosunkowo dużo użytków zielonych
położonych na takich glebach występuje również w powiatach grodzkich: piotrkowskim,
(17,58%) i skierniewickim (13,14%).
Rozkład gleb klasy IV i V jest prawie równomierny. W większości powiatów każda z
tych klas zajmuje od 30 do 40 % powierzchni trwałych użytków zielonych.
Największy udział gleb najsłabszych (VI i VIz klasy), podobnie jak w przypadku
gruntów ornych wystąpił w powiatach: opoczyńskim – 21,99%, tomaszowskim – 20,53%,
grodzkim skierniewickim – 19,17%, łaskim – 16,77%, pajęczańskim – 16,62% i
bełchatowskim – 14,62%.
Wskaźnikiem syntetycznym, charakteryzującym intensywność produkcji zwierzęcej
jest obsada poszczególnych gatunków na 100 ha użytków rolnych. Pod tym względem
województwo charakteryzuje się wysokim poziomem produkcji zwierzęcej. Obsada trzody
chlewnej na 100 ha użytków rolnych w indywidualnych gospodarstwach rolnych wyniosła
120,6 szt. i była wyższa, niż w roku 1996 (91,8 szt.). W porównaniu z poprzednim spisem
rolnym zmalała natomiast obsada bydła na 100 ha użytków rolnych - 39,3 szt., podczas gdy w
roku 1996 wynosiła 45,8 szt.
Najwyższą obsadę bydła posiadają następujące powiaty: łowicki (66,0), poddębicki
(53,6), łęczycki (51,9), sieradzki (46,6) i kutnowski (42,0). Najbardziej intensywne pod
względem produkcji trzody chlewnej są z kolei powiaty: ziemski piotrkowski (251,9),
wieruszowski (224,7), łódzki wschodni (204,6) i łowicki (193,4).
7. Potrzeby melioracji odtworzeniowych
Aktualnie na terenie województwa łódzkiego dla nawodnień rolniczych i w leśnictwie
oraz dla napełniania stawów rybnych i utrzymania w nich zalewu zużywa się 91,60 mln m3
wody. Powierzchnia obszarów przystosowanych do prowadzenia nawodnień wynosi
15 260,50 ha w tym zaledwie 153 ha na gruntach ornych. Powierzchnia obszarów faktycznie
nawadnianych jest relatywnie niska i wynosi zaledwie 4237,23 ha, w tym w systemie
nawodnień podsiąkowych 2712 ha, stokowych 1525 ha stokowych.
Wg danych Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi na
terenie województwa łódzkiego w urządzenia nawadniające wyposażone jest ogółem
15209,32 ha użytków rolnych, w tym 15056,32 ha zajmują trwałe użytki zielone.
Rzeczywiście nawodnieniami objęte jest zaledwie 4237,23 ha użytków zielonych. Zakres
niezbędnej modernizacji istniejących obiektów służących do nawodnień na obszarze
województwa obejmuje 9716,97 ha użytków zielonych. Dane dotyczące nawodnień użytków
zielonych można uznać za odpowiadające rzeczywistości. Nie można tego powiedzieć o
nawodnieniach gruntów ornych i upraw sadowniczych. Faktyczna powierzchnia nawodnień
6
jest znacznie większa. Jednakże nawodnienia te, najczęściej deszczowniane a wsadach
kroplowe nie są ewidencjonowane przez Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych.
8. Potrzeby nawodnień użytków rolnych wynikające z zainteresowania
właścicieli użytków rolnych
Potrzeby nawodnień użytków rolnych w województwie określono na podstawie
ankiet, jakie większość gmin przekazała do Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń
Wodnych w Łodzi. W ankietach tych wskazano potrzebę nawodnień terenów rolnych z
podaniem nazwy obiektu (wsi) powierzchni obszaru, rodzaju użytku rolnego.
9. Kryteria ustalania kolejności realizacji planowanych zadań
Podstawowym kryterium planowania nawodnień na obszarze województwa łódzkiego
są uwarunkowania klimatyczne, których wyrazem jest hierarchia potrzeb retencji wody
kwalifikująca to województwo w całości do II kategorii potrzeb retencji, a więc do obszarów
najbardziej narażonych na susze, a północno zachodnią część do kategorii I, o największych
potrzebach retecjonowania wody w skali kraju. Potrzeby takie były już określane przez
ostatnie kilkadziesiąt lat. Wyrazem tego były zrealizowane obiekty melioracyjne wyposażone
w urządzenia do prowadzenia nawodnień w powiatach: poddębickim, kutnowskim,
sieradzkim, radomszczańskim. Są to przede wszystkim nawodnienia trwałych użytków
zielonych, które przy braku naturalnych zbiorników wodnych (jezior) prowadzone były w
oparciu o wykorzystywanie bieżącego przepływu wody w rzece. Dlatego nawodnienia te
realizowane były w ograniczony sposób i są obecnie prowadzone głównie w dolinach
największych rzek województwa: Ner, Bzura, Warta, Pilica na terenie powiatów
poddębickiego,
łęczyckiego,
radomszczańskiego,
kutnowskiego
opoczyńskiego,
pabianickiego i piotrkowskiego. Natomiast najwięcej czynnych obiektów z wykorzystaniem
systemów nawadniających znajduje się na terenie powiatów: łęczyckiego,
radomszczańskiego, piotrkowskiego i poddębickiego.
Lokalizacja głównych rzek województwa, jakimi są Warta z Nerem, Bzura z Rawką
oraz Pilica z Drzewiczką przebiega na jego obrzeżach. Natomiast pozostała, centralna cześć
województwa położona jest w zlewniach dopływów tych rzek, w których dyspozycyjne
zasoby wody przy całkowitym braku naturalnych zbiorników wodnych i niewielkiej liczbie
sztucznych zbiorników dolinowych w okresie wegetacyjnym, już w latach przeciętnych
(średnich) są niewystarczające dla pokrycia potrzeb wodnych rolnictwa. Natomiast w latach
suchych przepływy w rzekach wyraźnie się zmniejszają, a w górnych partiach zlewni koryta
rzek często wysychają. Przykładem może być tu rzeka Żeglina w przekroju zapory czołowej
zbiornika „Próba” przy powierzchni zlewni 73,10 km2 wielkość przepływu SQ = 0,40 m3/s
jest 2,5 razy większa od przepływu średniego niskiego, którego wielkość wynosi SNQ=0,16
m3/s W warunkach suszy przepływy wody w rzece zmniejszają się do 0,080 m3/s, co
odpowiada wielkości przepływu nienaruszalnego. Warunki takie wykluczają jakiekolwiek
nawodnienia bez uprzedniego magazynowania wody w zbiornikach.
Nawodnienia gruntów ornych realizowane są głównie za pomocą deszczowni oraz
systemów mikronawodnień. Aktualnie w ten sposób nawadnianie są przede wszystkim sady,
uprawy warzywnicze, w niewielkim stopniu rośliny okopowe, przemysłowe oraz zielarskie.
Nawodnienia te, z uwagi swoją specyfikę wymagają dużych nakładów inwestycyjnych
zdecydowanie większych niż przy nawodnieniach grawitacyjnych stosowanych na trwałych
użytkach zielonych. Natomiast podstawowym czynnikiem mającym decydujący wpływ na ich
opłacalność pomimo stosowania coraz bardziej oszczędnych systemów nawadniających, jest
7
gwarancja pokrycia zapotrzebowania wody. Taką możliwość dają zaporowe zbiorniki wodne i
dotychczas najczęściej wykorzystywane zasoby wód podziemnych.
Mając na uwadze poddane analizie uwarunkowania klimatyczne, hydrograficzne,
hydrologiczne a także przyrodnicze przewiduje się następującą kolejność realizacji
nawodnień w województwie łódzkim:
1) Odbudowa istniejących systemów nawodnień na obszarze trwałych użytków
zielonych w dolinach rzek województwa z tym, że w pierwszej kolejności zakłada się
odbudowę obiektów już nawadnianych, których zasilanie możliwe jest z istniejących
zbiorników wodnych. Umożliwi to w stosunkowo krótkim okresie czasu uzyskanie
efektu gospodarczego przy jednoczesnej dużej gwarancji pokrycia zapotrzebowania
wody dla tych obiektów.
2) Budowa w dolinach nowych obiektów nawadnianych. Zakłada się, że z uwagi na
ograniczone zasoby wody w rzekach realizacja tych obiektów prowadzona będzie w
ścisłej korelacji z rozwojem małej retencji wody w województwie tj. budową
zbiorników wodnych w dolinach rzek.
Program małej retencji wody przewiduje wykonanie w I etapie dziesięciu zbiorników
wodnych i w dolinach tych rzek przewiduje się wykonanie w pierwszej kolejności budowę
nowych obiektów nawadnianych.
Tak, więc w pierwszej fazie realizacji planu nawodnień, a więc do 2013 roku
przewiduje się:
• Odbudowę istniejących obiektów w dolinach rzek na trwałych użytkach zielonych
z wykorzystaniem w pierwszej kolejności istniejących zbiorników wodnych a
także planowanych w programie małej retencji (EtapI)
• Odbudowa pozostałych istniejących obiektów w dolinach rzek na obszarze
trwałych użytkach zielonych (Etap I)
Realizację pozostałych obiektów- budowę nowych obiektów nawadniających w dolinach rzek
zakwalifikowano do II fazy planu nawodnień zakładając jednak, że realizacja poszczególnych
obiektów w dolinach rzek będzie również ściśle powiązana z budową zbiorników wodnych
Plan nawodnień nie określa perspektyw czasowych realizacji nawodnień gruntów
ornych. Wskazano jedynie potrzeby wykonania takich nawodnień, które realizowane przede
wszystkim w formie nawodnień ciśnieniowych (deszczownianych i kroplowych),
wykorzystujących głównie zasoby wód podziemnych dających bardzo dużą gwarancję
pokrycia w pełni zapotrzebowania na wodę. Czynnikiem decydującym o realizacji
poszczególnych obiektów będzie poza gwarancją zapewnienia wód dyspozycyjnych aktualny
rachunek ekonomiczny, bilansujący wielkość przewidywanych efektów do poniesionych
kosztów oraz czas ich zwrotu.
10. Nawodnienia gruntów ornych
Opracowany przez BIPROWODMEL w Poznaniu „Plan nawodnień” nie określa
perspektyw czasowych realizacji nawodnień gruntów ornych. Wskazano jedynie potrzeby
zaplanowania, zaprojektowania, wykonania i prawidłowego eksploatowania takich
nawodnień, które realizowane będą przede wszystkim w formie nawodnień deszczownianych
i kroplowych, wykorzystujących głównie zasoby wód podziemnych dających dużą gwarancję
pokrycia w pełni zapotrzebowania wody. Czynnikiem decydującym o realizacji
poszczególnych obiektów będzie rachunek ekonomiczny. W opracowaniu zamieszczono
wykaz obiektów na gruntach ornych i sadach itp. Wskazanych przez samorządy do
nawodnień z zaznaczeniem ich na mapie województwa w skali 1: 200000.
8
11. Zasady finansowania i odpłatności za obiekty ujęte w programie
nawodnień rolniczych
Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady finansowania i odpłatności jest
ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz. U. nr 239 poz. 2019 z 2005 roku),
zgodnie z którą obiekty objęte niniejszym programem związane z:
a) budową i odbudową obiektów nawadniających zarówno nawodnień grawitacyjnych
jak i ciśnieniowych zaliczane są do urządzeń melioracji szczegółowych (art. 73.1),
b) budową urządzeń piętrzących, upustowych służących do ujmowania wód, oraz stopnie
wodne, zbiorniki wodne oraz kanały zaliczane są do urządzeń melioracji
podstawowych (art.71.1)
Inwestycje objęte niniejszym programem winny by wykonywane wg art. 74.1 na koszt
skarbu państwa przy współudziale publicznych środków wspólnotowych. Brak w obecnym
czasie Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie warunków i trybu
przyznawania lub zwrócenia pomocy na te działanie w ramach schematu „Gospodarowania
rolniczymi zasobami wodnymi” nie pozwala na przedstawienie ostatecznej informacji, co do
ostatecznych zasad jego finansowania.
12. Oddziaływanie przyrodnicze systemów melioracyjnych
Dla ustalenia wielkości, czasu i stopnia oddziaływania programowanej budowy
obiektów małej retencji, w czasie robót wykonawczych i w fazie eksploatacji, wybrano 10
najwartościowszych (dla omawianej inwestycji)elementów przyrodniczych. Część tych
elementów „zareaguje” na prowadzone prace, inne zaś będą charakteryzować się małymi
związkami – będą mało znaczące, a nawet nieznaczące.
Do najważniejszych zaliczyć należy oddziaływanie na:
• Obszarowe i punktowe obiekty objęte ochroną prawną;
• Krajobraz, glebę i powierzchnię ziemi;
• Świat roślin (florę), rośliny chronione;
• Świat zwierzęcy (faunę), gatunki chronione;
• Wody powierzchniowe: stojące i płynące;
• Wody podziemne (gruntowe);
• Klimat lokalny (mikroklimat);
• Jakość (czystość powietrza), zapylenie atmosfery, odory;
• Klimat akustyczny (hałas i wibracje);
• Nadzwyczajne zagrożenia środowiska – możliwość wystąpienia katastrofy
budowlanej.
12.1.Wpływ inwestycji na obszarowe i punktowe obiekty, objęte ochroną prawną
W odniesieniu do przypadków lokalizacji obiektów na obszarach objętych najwyższą
formą ochrony prawnej (rezerwaty przyrody) tylko indywidualne uzasadnienie budowy
zbiornika może być podstawa do realizacji. W innych przypadkach (zawsze ocenianych
indywidualnie) opracowany „Raport” może uzasadniać decyzję lokalizacyjną .
12.2. Wpływ inwestycji na krajobraz, rzeźbę, pokrycie terenu, glebę i jej użytkowanie
9
Wpływ ten będzie zawsze istotny – znaczący. Przeobrażenia krajobrazu i jego
pokrycia (w sposób decydujący) wpłynie na uzyskanie akceptacji przyrodników i różnych
decydentów.
Przekształcenia rzeźby wiążą się najczęściej z formowaniem czaszy zbiornika, zapór
czołowych lub bocznych (roboty ziemne). Przygotowanie terenu pod zalew to zawsze
usuwanie drzew i krzewów, przebudowa układu komunikacyjnego itp.
12.3. Oddziaływanie inwestycji na świat roślin (florę) – rośliny chronione
Będzie bardzo znaczące w odniesieniu do roślin rosnących w miejscu usytuowania
obiektu lub na trasie prowadzonych robót przygotowawczych, dróg, transportu itp. Zgodnie z
założeniami wstępnymi, nie przewiduje się usytuowania obiektów małej retencji w miejscach
ustalonych (rozpoznanych) lokalizacji roślin chronionych: rzadkich lub osobliwych.
12.4.Oddziaływanie inwestycji na świat zwierząt (faunę) – gatunki chronione
Świat zwierząt w dolinach będzie (w krótkim czasie) zagrożony. Fauna, w tym część
ptaków, które sezonowo. W okresie letnim przebywają na obszarach dolin stracą swe
atrakcyjne miejsca lęgowe. Będą się musiały przenieść, co jest najczęściej możliwe w
przypadku rozległych, cichych, ekstensywnie wykorzystywanych dolin.
W województwie łódzkim, na obszarze gdzie typuje się budowę większości obiektów
(70%) nie występują zwierzęta chronione, dużo jest natomiast zwierząt, szczególnie ptaków,
pospolitych, typowych dla dolin rzecznych, stosunkowo dużych obszarów łąkowych (w
krajobrazie rolniczym) – okresowo zalewanych, zarośli nadwodnych, terenów zakrzaczonych
oraz pól uprawnych i sadów. Ptaki będą w trakcie prowadzonych robót płoszone i
przepędzane. W rejonie robót, w centrum dolin, przebywać będzie więcej, niż zwykle ludzi,
występować będzie wzmożony ruch maszyn roboczych i pojazdów.
Zaznaczyć trzeba, że zjawisko zagrożeń i uciążliwości, przy właściwej organizacji
robót, występuje lokalnie i krótko, o intensywności mało istotnej dla środowiska całej doliny.
Złagodzenie zagrożeń dla świata zwierząt jest możliwe w przypadku przestrzegania
Ekologicznych terminów wykonastwa robót (Ilnicki P. i in. 1987: Warunki techniczne
prowadzenia robót z zakresu melioracji i gospodarki wodnej na terenach o szczególnych
wartościach przyrodniczych). Optymalnym okresem prowadzenia robót regulacyjnych
(odmulanie, usuwanie roślinności dennej, pielęgnacja skarp) jest druga połowa lata i wczesna
jesień. Bardzo ważny dla świata zwierząt, głownie ptaków, będzie fakt powstania
dodgodnych warunków dla kontynuowania dotychczasowego wykorzystania gospodarczego
terenu. Jak wspomniano wcześniej, stworzenie szansy dla zrównoważonego rozwoju
(gospodarczego i ochrony przyrody) w regionie oznacza dobre warunki dla tych gatunków
ptaków, które są wrażliwe na diametralne zmiany.
12.5. Wpływ inwestycji na powierzchniowe wody płynące i stojące
Oddziaływanie regulacji i ekoregulacji na stany wód w korytach rzek będzie mało
znaczące. Uwaga dotyczy także czystości wód, która w trakcie prowadzenia robót nie będzie
zagrożona, a wręcz przeciwnie jak wykazano w przeprowadzonych badaniach melioracyjne
systemy nawadniająco-odwadniajace poprawiają stan czystości wód odprowadzanych ze
zlewni.
10
12.6. Wpływ inwestycji na stany wód podziemnych (gruntowych)
Przy zachowaniu poprawnych zasad eksploatacji urządzeń piętrzących na obszarze
dolin rzecznych i nawadnianych trwałych użytków zielonych poziomy wód gruntowych
będą się zmieniać w terenach objętych systemami nawadniająco-odwadniającymi w sposób
kontrolowany uzależniony od potrzeb, zgodnie z planami operacyjnymi i harmonogramami
nawodnień dla poszczególnych kompleksów i obiektów.
12.7. Wpływ inwestycji na klimat lokalny (mikroklimat)
Nie przewiduje się niekorzystnego wpływu na klimat lokalny. W warunkach
stosowania nawodnień wystąpi lokalnie poprawa mikroklimatu na obszarach objętych
nawadnianiem.
12.8. Wpływ inwestycji na klimat akustyczny (hałas i wibracje)
Zmiany klimatu akustycznego otoczenia inwestycji jaki wystąpią podczas realizacji
robót inwestycyjnych będą bezpieczne w sytuacji przestrzegania przepisów art. 113 Ustawy z
dnia 27 kwietnia 2001 – Prawo Ochrony Środowiska oraz gdy przestrzegane będą
rozporządzenia wykonawcze w tym zakresie.
12.9. Oddziaływanie inwestycji na czystość powietrza w rejonie robót (zapylenia
atmosfery, odory)
Wpływ prowadzonych robót na otoczenie, czystość powietrza w sąsiedztwie
prowadzonych inwestycji będzie mało znaczący i krótkotrwały. Uzależniony będzie głównie
od natężenia ruchu, długości oraz intensywności pracy maszyn – odczuwalny jedynie
lokalnie, a po zakończeniu robót powróci stan równowagi w środowisku przyrodniczym
terenów związanych z realizowaną inwestycją.
12.10.Nadzwyczajne zagrożenie środowiska – możliwości wystąpienia katastrof
budowlanych
Realizacja planowanych inwestycji związanych z nawodnieniami rolniczymi powinna
być zawsze rozpatrywana indywidualnie a minimalizacją ryzyka będzie prawidłowa realizacja
robót a później eksploatacja powstałej inwestycji. Planowane do realizacji inwestycje nie
stwarzają nadzwyczajnych zagrożeń środowiska.
Oddziaływanie programowanych inwestycji nawadniających na czynniki
społeczno gospodarcze. Spośród wymienionych wcześniej dziewięciu głównych
oddziaływań na czynniki społeczno-gospodarcze ich wpływ będzie zróżnicowany.
13. Czynniki społeczno-ekonomiczne
Wśród czynników społeczno-ekonomicznych wyróżnić można następujące działania:
•
•
•
Zdrowie i samopoczucie ludzi, zdrowie publiczne i jego zagrożenia;
Infrastrukturę techniczną terenu (drogi, instalacje, systemy melioracyjne,
wodociągowe, kanalizacyjne, gaz itp.);
Możliwość zatrudnienia bezrobotnych (stałe, sezonowe);
11
•
•
•
•
•
•
Gospodarcze wykorzystanie terenu (aktywizacja gospodarcza lub kulturowa);
Krajobraz kulturowy, obszar i obiekty archeologiczne i historyczne;
Dobra materialne – wzrost zamożność mieszkańców (podatki, dochody, straty lub
wzrost plonów);
Zażegnywanie konfliktom społecznym i protestom.;
Edukacja i świadomość ekologiczna mieszkańców;
Powstanie zagrożeń ekologicznych (epidemii, itp.).
Większość omawianych oddziaływań, początkowo niekorzystnych (krótkotrwałych),
staje się później pozytywnie odczuwalnymi i korzystnymi. Uzasadnia to i przekonuje do
sensu i celowości podejmowanej inwestycji.
13.1. Wpływ na zdrowie i samopoczucie ludzi, zdrowie publiczne i jego zagrożenia
Powszechna świadomość większego bezpieczeństwa przeciwpowodziowego i
możliwości likwidacji suszy będzie podstawowym efektem i korzyścią realizowanych
inwestycji umożliwiających prawidłowe gospodarowanie wodą w krajobrazie rolniczym.
13.2. Oddziaływanie inwestycji na infrastrukturę techniczną terenów położonych
w rejonie planowanych inwestycji
Niekorzystny wpływ inwestycji na elementy techniczne uzbrojenia terenu doliny, a
także jej obrzeże, ocenia się indywidualnie, jako niewielki lub znaczący. Dotyczy to
wyłącznie istniejących dróg, po których odbywał się będzie ruch pojazdów i przewóz
materiałów oraz sprzętu. Zasięg oddziaływania będzie głownie lokalny, a tylko w niewielkim
stopniu regionalny. Oddziaływania te jako mało istotne, głównie niekorzystne, powinny być
pomijane. Ponadto istnieje szansa na modernizację tych dróg, co przewiduje część kosztowa
dokumentacji..
13.3. Wpływ na zwiększenie zatrudnienia – rynek pracy dla bezrobotnych
Do działań korzystnych zaliczyć trzeba wzrost szansy na zatrudnienie miejscowych
bezrobotnych. Będzie to efekt znaczący, choć krótkotrwały. Zasięg wpływu ocenić należy w
skali nie tylko lokalnej, ale regionalnej.
13.4. Gospodarcze wykorzystanie terenu (aktywizacja gospodarcza lub kulturowa)
Aktywizację gospodarczą i kulturową regionu zaliczyć należy do oddziaływań
korzystnych. Będą one odczuwalne już podczas realizacji projektu regulacji. Dodać trzeba, że
z lepszym wykorzystaniem plonów siana oraz pastwisk w dolinie wzrośnie produkcja mleka,
co jest zgodne ze strategią zrównoważonego rozwoju regionalnego. Dodatkowo należy
podkreślić, że istniejące w dolinie rzeki Ner systemy nawodnień stokowych stanowią
unikatowe rozwiązania w zakresie melioracji nawadniających w dolinach rzek nie tylko w
skali kraju. Ich utrzymanie w eksploatacyjnej kondycji ma także aspekt kulturowy o zasięgu
ponad regionalnym.
13.5. Wpływ inwestycji na krajobraz kulturowy, obszary i obiekty
archeologiczne i historyczne
12
Wpływ ten określony powinien być w każdym przypadku indywidualnie na etapie ustalania
warunków budowy i projektów technicznych.
13.6. Wpływ na dobra materialne – na wzrost zamożności mieszkańców
( podatki, dochody, straty lub wzrost zysków)
Korzyści gospodarcze z zrealizowanych inwestycji nawodnieniowych na terenach
rolniczych odnoszą się bezpośrednio do terenów wyposażanych w melioracyjne systemy
umożliwiające odwodnienie w okresach nadmiaru wód i nawadnianie w okresach
występowania deficytów opadów. Bezpośrednie oddziaływania o charakterze lokalnym będą
także odczuwalne w skali regionu.
13.7. Tworzenie konfliktów społecznych
Program planowanego rozwoju melioracyjnych systemów nawadniających powstaje z
uwzględnieniem zgłoszonych oczekiwań przez lokalną społeczność dlatego ewentualność
powstawania konfliktów społecznych podczas realizacji planu nawodnień rolniczych w
województwie łódzkim wydaje się nie występować.
13.8. Edukacja, świadomość ekologiczna mieszkańców
Po prawidłowym zrealizowaniu programu nawodnień umożliwiającym racjonalne
gospodarowanie wodą na terenach rolniczych świadomość mieszkańców o roli tych systemów
dla zrównoważonego rozwoju wyraźnie wzrośnie. Podniesione zostaną walory krajobrazowe i
estetyczne dolin rzecznych, uporządkowany zostanie obszar aktywności rolniczej. Ponieważ
rozwój systemów nawadniających oparty będzie o retencjonowanie wody dla tych celów
dlatego krajobraz rolniczy i leśny wzbogacony akwenami wodnymi stanie się bardziej
różnorodny i atrakcyjny także rekreacyjnie i turystycznie.
13.9. Powstanie zagrożeń ekologicznych
W przypadku inwestycji nawadniających na terenach rolniczych powstanie dodatkowa
możliwość wykorzystywania urządzeń irygacyjnych do celów ochronnych, czyli jest to
jeszcze jeden pozytywny argument przemawiający za podjęciem tego typu szeroko
zaplanowanej na terenach aktywności rolniczej województwa łódzkiego.
Ocena powinna być kompleksowa i obiektywna obejmująca możliwości oceny
możliwie wszystkich zmian w środowisku przyrodniczym.
Obowiązujące oceny oddziaływań przebiegać powinny zgodnie z obowiązującymi
procedurami, określonymi ściśle w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony
środowiska ( Dz. U. Nr 62 poz. 627 z późniejszymi zmianami. Rozporządzenie Rady
Ministrów z dnia 9 listopada 2004 roku w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań
związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na
środowisko ( Dz. U. Nr 257 poz. 2573 ) ma zastosowania w odniesieniu do wszystkich
programowanych obiektów, w tym do :
13
obiektów lokalizowanych w granicach obszarów objętych ochroną
prawną ze względu na szczególne wartości:
lub też obiektów mogących znacząco oddziaływać na środowisko, takich jak:
• gospodarowania wodą w rolnictwie, w tym melioracje na obszarze nie
mniejszym od 20,0 ha, z wyłączeniem stawów rybnych,
• urządzeń do przerzutu wody w celu zwiększenia zasobów wodnych
cieków naturalnych, kanałów lub jezior oraz innych zbiorników,
• kanałów odkrytych lub rurociągów o średnicy większej od 40 cm.
Jak to podkreślano wcześniej, każde z oddziaływań, w zależności od rodzaju zakresu i
wielkości, obszaru dopływów , zapotrzebowania wody oraz czasu ( etapów realizacji,
długotrwałości ) lub odwracalności ( odwracalne , nieodwracalne) jest rózne a rzadko kiedy
podobne. Inna jest także podatność ( odporność) środowiska na wprowadzone w nim zmiany
lub też zdolności samoregulacji środowiska ( odbudowy), powrotu do stanu równowagi.
Generalizując problem ocen oddziaływania przedsięwzięć na środowisko, w ogólnej
ocenie, stwierdzić można, że prognozowany wpływ ( oddziaływanie) programowanych
inwestycji na środowisko przyrodnicze będzie następujący:
• doliny i odcinki rzek cechują się najczęściej stosunkowo dużymi wartościami
przyrodniczymi i krajobrazowymi, także estetycznymi, o różnym stopniu naturalności.
• Rośliny i zwierzęta, dostosowane przez całe wielolecia do panujących warunków
lokalnych, mają dobre środowisko do życia i rozwoju.
O wyborze lokalizacji i parametrach technicznych ( użytkowych) poszczególnych
obiektów nawadniających decyduje ich specyfika, hydrologiczne - możliwości wykorzystania
lokalnych źródeł wody dyspozycyjnej do nawodnień, geologiczne i glebowe, środowiskowe,
ekonomiczne i społeczne.
Celem podstawowym inwestycji obejmujących systemy nawadniające jest likwidacja
deficytów wody oraz stworzenie możliwości do intensyfikacji produkcji rolniczej
sadowniczej i warzywniczej.
Inwestycje związane z systemami nawadniającymi są gospodarczo uzasadnione i
społecznie oczekiwane i niezbędne.
•
14. Oddziaływanie na otoczenie inwestycji po realizacji
Po prawidłowym i pełnym zrealizowaniu „Planu nawodnień rolniczych w
województwie łódzkim” opartym o zrealizowany program małej retencji spowoduje poprawę
w gospodarce wodnej, powstaną warunki dla wielokierunkowego rozwoju rolnictwa na
gruntach rolnych województwa łódzkiego.
Planowane inwestycje warunkują dalszy wzrost oraz intensyfikację rolnictwa w
dolinach rzek na trwałych użytkach zielonych oraz gruntach ornych w warunkach
racjonalnego gospodarowania wodą. Stworzone warunki dla intensyfikacji produkcji rolnej
pozwoli na wykorzystanie potencjalnych możliwości produkcyjnych gleb , zgodnie z
założeniami „Strategii rozwoju województwa łódzkiego”. Po zrealizowaniu inwestycji ich
oddziaływanie na tereny przyległe uznać będzie można za pozytywne. Jedynie inwestycje
planowane w bezpośrednim sąsiedztwie lub też w granicach obszarów objętych ochroną
prawną ze względu na szczególne wartości przyrodnicze powinny być analizowane i
rozwiązywane w sposób indywidualny.
14
15. Podsumowanie i wnioski
Obszar województwa łódzkiego zaliczany jest do grupy województw o największych
niedoborach wody, wynikających z niekorzystnych warunków klimatycznych,
hydrologicznych oraz glebowych. Według Hierarchii potrzeb retencjonowania, opracowanej
przez Kowalczaka województwo wielkopolskie zaliczane jest do I i II kategorii, największych
potrzeb zwiększenia zasobów wodnych. Konieczność ich zwiększenia potwierdza również
ocena dyspozycyjnych zasobów wodnych rzek województwa łódzkiego w roku średnio
suchym.
Biorąc powyższe pod uwagę, działania z zakresu małej retencji zmierzające do
zwiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych, poprzez zwiększenie zdolności retencyjnych
małych zlewni, są na tym obszarze działaniami priorytetowymi. Istotna jest, więc realizacja
programu małej retencji opracowanego dla województwa łódzkiego, stanowiąca podstawy do
planowania i rozwoju nawodnień rolniczych w województwie, który stanowi podstawę do
realizacji następnego etapu rozwoju jakim jest „Plan nawodnień rolniczych dla województwa
łódzkiego.
Na tej podstawie można sformułować niżej przedstawione wnioski:
• Duża zmienność warunków meteorologicznych w województwie łódzkim,
występujące niedobory opadów, a także ich niekorzystny rozkład, stawia bardzo
ważne zadania w zakresie retencjonowania wody w krajobrazie rolniczym.
Zadania te powinny być
realizowane zarówno przez budowę kolejnych
zbiorników retencyjnych, podpiętrzanie cieków, budowę małych zbiorników
wiejskich i stawów oraz odbudowę oczek wodnych. Istotne znaczenie ma
sterowanie retencją gruntową w dolinach rzek i małych cieków za pomocą,
regulowanie odpływu wody przez urządzenia piętrzące.
• Zmienność warunków meteorologicznych oraz coraz częściej występujące
anomalie pogodowe wymagają stosowania zabiegów melioracyjnych
umożliwiających obustronne ich działanie zarówno nawadniające, jak i
odwadniające.
• Występujące w województwie łódzkim niedobory opadów atmosferycznych, duża
ich zmienność w czasie oraz obserwowane tendencje zmian w pełni uzasadniają
potrzebę stosowania nawodnień, tym bardziej że występowanie niedoborów
opadów nie jest zjawiskiem charakterystycznym tylko dla lat suchych i średnich również w okresach zaliczonych do mokrych występują deficyty wody w glebie.
• Dalszy intensywny rozwój rolnictwa województwa łódzkiego jest uwarunkowany
zapewnieniem możliwości sterowania zasobami wody na użytkach rolnych z
uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska oraz stosowaniem nowoczesnych,
wodooszczędnych systemów nawadniających.
• Wszystkie analizowane w „Planie nawodnień rolniczych dla województwa
łódzkiego” działania wskazują na możliwość zwiększenia ilości wody w
krajobrazie rolniczym oraz zwiększenia intensywności jej obiegu przez
zwiększanie efektywności wykorzystania zasobów wody z zachowaniem
warunków zrównoważonego rozwoju całego regionu.
• Prawidłowe przestrzenne zagospodarowanie zlewni oraz dostosowanie produkcji
rolniczej do naturalnych zasobów środowiska powinno być podstawą do
kompleksowego urządzaniu obszarów wiejskich oraz planowania nawodnień
rolniczych.
15
• Nieodzowną kwestią jest dofinansowanie i zdecydowane zwiększenie nakładów
zarówno na nowe inwestycje związane z gospodarką wodną na trenach rolniczych,
jak też na utrzymanie istniejących urządzeń i systemów melioracyjnych.
Dekapitalizacja urządzeń melioracji podstawowych i szczegółowych, postępująca
we wzmożonym tempie uniemożliwi efektywne wykorzystanie gromadzonych
zasobów wody na obszarach rolniczych województwa łódzkiego.
Występujące w warunkach klimatycznych województwa łódzkiego niedobory
opadów powodują konieczność stosowania nawodnień. Woda dostarczona roślinom w
odpowiednim czasie oraz ilości likwiduje powstałe deficyty wody w glebie, a sposobem
na tę likwidację są systemy nawadniające.
Po okresie wyraźnego spadku zainteresowania wykorzystaniem istniejących oraz
rozwojem nowych systemów nawadniających obecnie obserwowany jest wyraźny wzrost
zainteresowania różnorodnymi formami nawadniania upraw roślin polowych i trwałych
użytków zielonych oraz upraw warzywnych i sadowniczych, a także ogrodów i
terenów rekreacyjnych.
Wyraźnie wzrostowa tendencja zainteresowania różnymi sposobami i
możliwościami zastosowania nawodnień wynika z konieczności zapewnienia stabilności
produkcji roślinnej oraz spełnienia coraz wyższych wymagań jakościowych. Dotyczy to
zaopatrzenia w produkty rolne i ogrodnicze nie tylko rynku krajowego, ale także
eksportu płodów rolnych, warzyw i owoców.
Rozwój nawodnień związany jest z ich ekonomicznym uzasadnieniem, dlatego
szansę rozwoju mają tylko systemy oszczędne w zużyciu energii oraz w zużyciu
wody.
ilościowo i
Jednym z najważniejszych warunków uzyskania wysokich
jakościowo plonów jest odpowiednie zaopatrzenie roślin w wodę i składniki
pokarmowe.
Do najważniejszych funkcji wody można zaliczyć :
• rozpuszczanie składników pokarmowych w glebie, które w postaci jonów
pobierane są przez korzenie roślin,
• transport składników pokarmowych pobranych z gleby oraz
związków
organicznych wytworzonych w komórkach roślin w procesie fotosyntezy oraz
innych procesach przemiany materii,
• utrzymanie turgoru w komórkach roślin oraz regulowanie temperatury roślin.
Woda w glebie niezbędna jest także do procesów życiowych mikroflory i
mikrofauny glebowej, a jej brak powoduje zamieranie procesów biologicznych.
W warunkach wyczerpywania wody z gleby, przy intensywnej transpiracji roślin
powstają deficyty wody i stopniowe zahamowanie niektórych
procesów życiowych
roślin.
Niedobory wody dla roślin szczególnie odczuwalne są w glebach o małych
zdolnościach retencyjnych oraz głęboko położonym zwierciadle wód gruntowych.
Niedobór opadów może wystąpić w każdym miesiącu, a nawet krótkotrwała susza
może ujemnie wpływać na wielkość i jakość plonów.
Częstotliwość nawadniania uzależniona jest od intensywności ewapotranspiracji,
czyli od sumy parowania fizycznego z powierzchni gleby i roślin ( ewaporacji ) oraz
parowania fizjologicznego roślin ( transpiracji ).
Duże znaczenie ma także miąższość warstwy gleby, która stanowi źródło
zatrzymanej wody, dostępnej dla systemu korzeniowego uprawianych roślin.
16
Harmonogramy częstotliwości nawodnień należy na bieżąco korygować w zależności
od przebiegu opadów atmosferycznych oraz od intensywności pobierania wody przez
rośliny.
Z analizy klimatycznych bilansów wodnych województwa łódzkiego wynika, że
średnie niedobory wodne w okresie wegetacji lat zaliczonych do suchych wahają się od
150 do 220 mm, w latach zaliczanych do średnich od 90 do 160 mm. Także w
latach zaliczanych do mokrych pojawiają się również okresy bezopadowe , powodujące
występowanie niedoborów wody, które w okresie wegetacji mogą wynosić od
kilkunastu do kilkudziesięciu mm.
Na użytkach zielonych w siedliskach dolinowych preferowane są grawitacyjne
systemy
nawadniające
zwane
systemami
dwustronnego
działania. Cechą
charakterystyczną sieci melioracyjnej jest jej podwójna rola. W okresach deficytów
wody w glebie służy ona do piętrzenia wody i podnoszenia zwierciadła wód
gruntowych. Natomiast w okresach nadmiaru wody otwarte urządzenia piętrzące
przyczyniają się do obniżenia wysokich stanów wody. W ten sposób można w różnym
stopniu intensyfikować gospodarowanie wodą w dolinie.
Deszczowanie rozpoczyna się najczęściej gdy wilgotność gleby w warstwie
celowego zwilżania, czyli w warstwie głównej masy korzeniowej roślin, obniży się do
poziomu 70 – 60 % polowej pojemności wodnej ( PPW ).
Wielkość jednorazowych dawek nawodnieniowych zależy od pojemności wodnej
gleby oraz od głębokości celowego zwilżania, czyli od głębokości zalegania głównej
masy korzeni nawadnianych roślin.
Natomiast częstotliwość nawadniania uzależniona jest od intensywności
ewapotranspiracji czyli od sumy parowania fizycznego z powierzchni gleby i roślin (
ewaporacji ) oraz parowania fizjologicznego roślin ( transpiracji ).
Duże znaczenie ma także miąższość warstwy gleby, która stanowi źródło
zatrzymanej wody, dostępnej dla systemu korzeniowego uprawianych roślin.
Harmonogramy częstotliwości nawodnień należy na bieżąco korygować w
zależności od przebiegu opadów atmosferycznych oraz od intensywności pobierania
wody przez rośliny.
Najbardziej skutecznym
sposobem nawadniania w tych warunkach są
nawodnienia deszczowniane, których zaletami są :
• możliwość dokładnego dawkowania wody,
• możliwość nawadniania w zróżnicowanych warunkach
ukształtowania terenu,
• małe jednostkowe zużycie wody na 1 ha powierzchni,
• wykorzystywanie źródeł wody o małej wydajności.
Obecnie najbardziej popularnymi urządzeniami do nawodnień
są nawijane rurociągi deszczujące. Urządzenia te w zależności od ich wielkości mogą w
jednym cyklu nawodnieniowym zabezpieczyć deszczowanie na powierzchni od 5,0 do
20,0 hektarów. Główną zaletą tych deszczowni jest pełne zmechanizowanie procesu
nawadniania, możliwość stosowania w zróżnicowanych warunkach terenowych oraz
prosta ich eksploatacja. Przeznaczone są do nawadniania upraw rolniczych i trwałych
pastwisk polowych oraz upraw warzywniczych, sadowniczych i szkółkarskich.
Korzystanie z wód do nawodnień wymaga pozwolenia wodnoprawnego,
wydawanego przez starostę, poprzez
wydziały ochrony środowiska urzędów
powiatowych. Podstawą do wydania pozwolenia na pobór wody do nawodnień jest operat
do dochodzeń wodnoprawnych, określający podstawowe warunki korzystania z wód a
także raport o wpływie inwestycji na środowisko. Rozprawa wodnoprawna, jest
„dyskusją” wszystkich zainteresowanych poborem wody z określonego źródła, a jej
17
wynik wpływa na ustalenie warunków korzystania i okresu ważności pozwolenia
wodnoprawnego.
Zaletą nawodnień kroplowych, zalecanych do nawadniania w intensywnej
produkcji warzywniczej i sadowniczej oraz nawadniania ogrodów
i terenów
rekreacyjnych, jest oszczędne gospodarowanie wodą , a także mniejsze w stosunku do
nawodnień deszczownianych zużycie energii. Również koszty obsługi tych urządzeń są
niższe, a jednocześnie istnieją możliwości pełnej automatyzacji tych systemów.
Reasumując można sformułować następujące wnioski:
•
Potrzeba rozwoju nawodnień na terenie województwa łódzkiego wynika z bardzo
niekorzystnych warunków klimatycznych.
•
Województwo łódzkie w hierarchii potrzeb małej retencji zostało
zakwalifikowane w całości do II strefy największych potrzeb retencji, a północnozachodnia część do I strefy.
•
Na ogólną powierzchnię 471510 ha użytków rolnych wyposażonych w urządzenia
nawadniające wyposażonych jest zaledwie 15209,32 ha w tym 15056,32 ha na
trwałych użytkach zielonych, tylko 150 ha na gruntach ornych, co stanowi
odpowiednio 3,2 % i 0,03 % .
•
Aktualnie nawodnienia prowadzone są na obszarze 4237,23 ha użytków zielonych
i 153 ha gruntów ornych.
•
Systemy nawadniające zrealizowano w dolinach największych rzek województwa
(Warta, Ner, Bzura, Pilica), tj w oparciu o wody dyspozycyjne rzek o
największych zasobach wody.
•
Dalszy rozwój nawodnień przy braku naturalnych zbiorników wodnych i małych
zasobach rzek województwa łódzkiego (dopływów głównych rzek województwa)
możliwy jest jedynie przez zwiększanie zasobów wody – budowę zbiorników
retencji lub przerzuty wody ze zlewni zasobnych w wody dyspozycyjne sąsiednich
województw.
Mając na uwadze poddane szczegółowej analizie uwarunkowania klimatyczne,
hydrograficzne, hydrologiczne a także przyrodnicze przewiduje się następującą
kolejność realizacji nawodnień w województwie łódzkim:
•
Odbudowa istniejących systemów nawodnień trwałych użytków
zielonych w dolinach rzek województwa z tym, że w pierwszej
kolejności zakłada się odbudowę obiektów nawadnianych, których
zasilanie możliwe jest z istniejących zbiorników wodnych. Umożliwi to
18
•
•
•
w stosunkowo krótkim okresie czasu uzyskanie efektu gospodarczego
przy jednoczesnej dużej gwarancji pokrycia zapotrzebowania wody.
Budowa w dolinach nowych obiektów nawadnianych. Zakłada się, że z
uwagi na ograniczone zasoby wody w rzekach, realizację tych
obiektów prowadzona będzie w ścisłej korelacji z rozwojem małej
retencji wody w województwie tj. budową zbiorników wodnych w
dolinach rzek.
W ramach etapu I przewiduje się wykonanie łącznie 51 obiektów
nawadniających, obejmujących łączną powierzchnię nawadnianą
zbliżoną do 10 497 ha, przy szacowanych na ten cel kosztach realizacji
inwestycji około 158 mln złotych.
W ramach etapu II przewiduje się wykonanie 160 obiektów służących
do nawodnień, o łącznej powierzchni zbliżonej do 17 340 ha, przy
szacowanych kosztach realizacji tych inwestycji w wysokości 346 mln
złotych.
16. Literatura
1. BORECKI T., PIERZGALSKI E., ŻELAZO J., 2003. Aktualny stan i niektóre
zadania gospodarki wodnej w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem obszarów
wiejskich. Wiad. Melior. nr 3 s. 103-108.
2. JANKOWIAK J. „Wpływ nawadniania i nawożenia mineralnego na wielkość i
jakość plonów roślin oraz na ekonomiczną efektywność eksploatacji deszczowni
na glebach lekkich ”, Puławy 1982r.
3. KANIECKI A., PRZYBYŁA CZ., DĄBROWSKI S., 1994. Bilans wodny zlewni
rolniczej i możliwości zwiększenia zasobów wodnych na przykładzie dorzecza
Wrześnicy. Zesz. Nauk. AR Wroc. nr 248 s. 55-61.
4. KOSTURKIEWICZ A., 1992. Melioracje i kształtowanie środowiska rolniczego
Wielkopolski. W: Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na
obszarach rolniczych w Regionie Wielkopolski. Mater. Konf. Poznań s. 71-84.
5. KOSTURKIEWICZ A., KĘDZIORA A., 1995. Problemy gospodarowania wodą na
obszarach rolniczych. Mat. Wydziału Melioracji i Inżynierii Środowiska, AR
Poznań, s.1-19.
6. KOWALCZAK P., 2001. Hierarchia potrzeb obszarowych małej retencji w
dorzeczu Warty. Warszawa: IMGW 2001.
7. KRASKA M., KANIECKI A., 1995. Mała retencja wodna w Wielkopolsce i jej
uwarunkowania przyrodnicze. Ekologiczne aspekty melioracji wodnych. PAN
Kraków: Wydaw. IOP s.123-139.
8. MILER A., PRZYBYŁA CZ., 1997. Dynamika zmian stanów wód gruntowych
pierwszego poziomu wodonośnego. Rocz. AR Pozn. 291, Melior. Inż. Środ. 17
s. 77-92.
9. MURAT-BŁAŻEJEWSKA S., ZBIERSKA J., 2002. Zasoby wodne małej zlewni
nizinnej na przykładzie Samicy Stęszewskiej. Rocz. AR Pozn. t. 342 s. 343-349.
10. NYC K., 1985. Sterowanie zasobami retencji gruntowej w dolinach rzek
nizinnych. Zesz. Nauk. AR Wroc. nr 53. Rozpr.
19
11. NYC K. 1994. Rola retencji gruntowej w bilansowaniu zasobów wodnych. Zesz.
Nauk. AR we Wrocławiu nr 248 s. 247- 251.
12. NYC K., KAMIONKA S., POKŁADEK R., 1994. Techniczne możliwości
wzbogacania zasobów retencji gruntowej. Zesz. Nauk. AR Wroc. nr 248 Konf. 5
s. 253-259.
13. NYC K., POKŁADEK R., 1996. Rola małych piętrzeń w kształtowaniu zasobów
retencji gruntowej. Zesz. Probl. Nauk Rol. z. 438 s. 83-89.
14. Program i priorytety malej retencji do realizacji w latach 2001-2015 na terenie
województwa wielkopolskiego, 2001. Poznań: WZMiUM.
15. PRZYBYŁA CZ., 1994. Gospodarka wodna gleb płowych i czarnych ziem w
zachodniej części Pojezierza Poznańskiego w roku suchym na tle danych z
wielolecia. Rocz. Nauk. Rol. Ser. F, t. 83 z. 3/4 s. 19-29.
16. PRZYBYŁA CZ., 1997. Problemy retencjonowania wody w krajobrazie
rolniczym. W: Mała retencja wód i nawodnienia na tle deficytu wody w
Wielkopolsce. Mater. 17 Sesji Ekolog. Szamotuły s. 35-56.
17. PRZYBYŁA CZ., 2001. Irrigation needs and irrigation problems in Wielkopolska
Region. Poznań-Sielinko, s. 69-74.
18. RYSZKOWSKI L., KĘDZIORA A., 1996. Mała retencja wodna w krajobrazie
rolniczym. Zesz. Nauk. AR Wroc. 289 s. 217-225.
19. SZAFRAŃSKI CZ., 1997a. Dynamika zmian uwilgotnienia wierzchnich warstw
gleby na tle przebiegu warunków meteorologicznych. Rocz. AR Pozn. 294
Melior. Inż. Środ. 17 s. 94-104.
20. SZAFRAŃSKI CZ., 1997b. Uwilgotnienie gleb jako podstawowy czynnik
warunkujący rozwój produkcji roślinnej na Pojezierzu Gnieźnieńskim. W: Woda
jako czynnik warunkujący wielofunkcyjny i zrównoważony rozwój wsi i
rolnictwa. Wydaw. IMUZ Falenty: Mater. Semin.39 s.121-128.
21. SZAFRAŃSKI CZ., 1998. Oddziaływanie drenowania i zabiegów
agromelioracyjnych na uwilgotnienie gleb Pojezierza Gnieźnieńskiego. Zesz.
Probl. Post. Nauk Rol. z. 458 s. 317-325.
22. TYMCZUK Z., 1991. Potrzeby i kierunki melioracji oraz stan konserwacji i
eksploatacji urządzeń wodno-kanalizacyjnych w województwie poznańskim. W:
Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych na obszarach rolniczych
w regionie Wielkopolski. Mater. Konf. Nauk. Poznań, 18 grudnia 1991 s. 57-65.
23. TYMCZUK Z., BUCZEK M., 1994. Gospodarka wodna w rolnictwie na
przykładzie województwa poznańskiego. Rocz. Nauk. AR Pozn. nr 13 s. 28-40.
cd. literatury.
24. Usprawnienia eksploatacji urządzeń i systemów melioracyjnych Materiały
konferencyjne. Wrocław, 22-23 wrzesień 1983 r.
25. Usprawnienie eksploatacji deszczowni wielkoobszarowych. Materiały
konferencyjne, Poznań- październik 1990r.
26. Wpływ melioracji wodnych na środowisko geograficzne. Materiały z
konferencji w Jadwisinie k. Serocka, 25-27 III 1976 r.
27. Problemy nawodnień użytków rolnych w Polsce.. Materiały konferencyjne,
Bydgoszcz, październik 1980 r.
28. XXV lat Biura Projektów Wodnych Melioracji w Poznani 1950-1975.
Jednodniówka.
29. Łęgi w rolnictwie i ochronie środowiska. Materiały konferencyjne. Polska
Akademia Nauk. Szczecin, 24-25 czerwca 1993 r.
20
30. GRUSZKA J. 1996. Znaczenie i warunki stosowania nawodnień
deszczownianych w rolnictwie regionu Kujaw. Instytut Melioracji i Użytków
Zielonych. Falenty..
31. MOSIEJ J. 1999. Przyrodniczo-techniczne uwarunkowania gospodarowania
wodą w dolinie rzeki Ner. Wyd. SGGW. Warszawa.
32. XXV lat Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych.
Sprawozdanie z działalności. Warszawa 1974 r.
33. Ochrona środowiska przyrodniczego w Wielkopolsce”. Referaty wygłoszone na
sesji naukowej, która odbyła się 17 X 1972 w Sali Czerwonej Pałacu
Działyńskich przy Starym Rynku w Poznaniu.
34. Eksploatacja urządzeń i systemów melioracyjnych”. Materiały konferencyjne.
Wrocław 17-18 czerwca 1977 r.
35. LUTO W.1964. Melioracje rolne i zagospodarowanie użytków zielonych.
Poznań.
36. Ekologiczne i gospodarcze aspekty melioracji Doliny Konińsko-Pyzderskiej.
Materiały konferencyjne. Konin 17 maj 1988 r.
37. WIDERA M. 1989. Kształtowanie się naturalnych zbiorowisk roślin i łąkowych
w zależności od rodzaju gleby i jej właściwości chemicznych. Puławy.
37. Biuletyn Postępu Technicznego Wodnych Melioracji. Materiały wewnętrzne
na prawach rękopisu. czerwiec 1960 r.
38. Usprawnienie eksploatacji urządzeń i systemów melioracyjnych”. Materiały z
dyskusji oraz wnioski i uchwała konferencji we Wrocławiu, 22-23 września
1983 r.
39. Efektywność produkcyjna i ekonomiczna nawodnień deszczownianych”. XII
Sympozjum nawadniania roślin. Streszczenia referatów. Poznań 1984 r.
40. Rola melioracji w kształtowaniu środowiska przyrodniczego. Konferencja
naukowa z okazji 25-lecia IMUZ 1953-1978, IMUZ Falenty 1978 r.
41. Problemy nawodnień użytków rolnych w Polsce. Materiały konferencyjne,
Bydgoszcz, październik 1980 r.
Streszczenie
Ocena wpływu planowanych nawodnień rolniczych na środowisko
województwa łódzkiego”
Realizacja programu rozwoju nawodnień na terenach rolniczych województwa
łódzkiego w oparciu o rozwój programu małej retencji obejmuje zamierzenia techniczne,
związane z kształtowaniem (budową nowych oraz modernizacją istniejących) systemów
nawadniających na gruntach rolnych tj. trwałych użytkach zielonych i gruntach ornych
województwa łódzkiego, jest przedsięwzięciem w pełni uzasadnionym. Może jednak w
sposób znaczący lub mniej istotny oddziaływać na zmiany w środowisku przyrodniczym,
jednak tylko na etapie realizacji poszczególnych inwestycji związanych z infrastrukturą
nawadniającą . Wpływy te dotyczyć będą i obejmować tereny bezpośredniej lokalizacji oraz
pośrednio związane z planowanymi inwestycjami. Na etapie eksploatacji w warunkach
prawidłowego wykorzystania systemów odwadniająco-nawadniających planowany rozwój
zapewni możliwości magazynowania wody oraz jej racjonalnego wykorzystania do
nawodnień i likwidacji skutków coraz częściej występujących również w województwie
łódzkim susz hydrologicznych.
21
Realizacja planowanych inwestycji związanych z racjonalizacją gospodarowania
wodą na terenach intensywnie wykorzystywanych rolniczo jest zbieżna z oczekiwaniami
społecznymi i w konsekwencji (dalszej perspektywie ) przyniesie także określone korzyści
gospodarcze.
Efekty podejmowanych działań, mających na celu realizację planu rozwoju
nawodnień, odczuwalne w bliższej lub dalszej perspektywie, oceniane muszą być
indywidualnie w odniesieniu do konkretnego – indywidualnego przypadku, planowanej
inwestycji, systemu lub obiektu nawadniającego.
22