PLAN PROFILAKTYKI XIII LICEUM

PLAN PROFILAKTYKI
XIII LICEUM
OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO
im. Marii Piotrowiczowej w Łodzi
na rok szkolny 2013/2014
dla klas: wstępnej, I-III
Co to jest profilaktyka?
Termin „profilaktyka” rozumiany jest jako „działanie i środki stosowane w celu zapobiegania
chorobom. Ogólnie: stosowanie różnych środków zapobiegawczych w celu niedopuszczenia
do wypadków, uszkodzeń, katastrof itp.” (Mały Słownik Języka Polskiego, 1997).
Można także przyjąć, że profilaktyka to działanie, które ma na celu zapobieganie
pojawieniu się lub rozwojowi niekorzystnego zjawiska. Jest też jednym ze sposobów
reagowania na zjawiska społeczne, które oceniane są jako szkodliwe i niepożądane. Ta ocena
skłania do traktowania takich zjawisk w kategoriach zagrożeń i podejmowania wysiłków w
celu ich eliminacji lub choćby ograniczenia. Powszechnie uważa się, że skuteczna
profilaktyka jest optymalnym sposobem hamowania rozwoju lub ograniczania skali zjawisk
uznanych za dolegliwe społecznie.
Odpowiednio do stopnia ryzyka profilaktyka prowadzona jest na trzech poziomach.
Mając na uwadze uczniów można przedstawić je następująco (tradycyjny podział w
literaturze według klasyfikacji WHO).
Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka, czyli na
przykład do całej społeczności szkolnej. Działania podejmowane w jej ramach kierowane są
do ludzi zdrowych i wspomagają prawidłowe procesy rozwoju fizycznego i psychicznego.
Mają na celu promocję zdrowego stylu życia, opóźnienie wieku inicjacji, a przez to
zapobieganie lub zmniejszenie zasięgu zachowań ryzykownych.
Na tym poziomie oddziaływań ważne jest rozwijanie różnych umiejętności, które
pozwolą każdemu radzić sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi i z przeżywanymi w
związku z nimi emocjami.
Realizatorami działań i programów profilaktycznych są przede wszystkim nauczyciele
wspierani przez psychologów i pedagogów szkolnych.
Profilaktyka drugorzędowa adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka, do
osób przejawiających pierwsze objawy dysfunkcji (zaburzeń). Przykładem mogą być
uczniowie eksperymentujący ze środkami odurzającymi.
1
Celem działań profilaktycznych na tym poziomie jest ograniczenie głębokości i czasu
trwania dysfunkcji, tworzenie warunków, które umożliwią wycofanie się z zachowań
ryzykownych.
Na terenie szkoły realizatorami działań są przede wszystkim socjoterapeuci,
psycholodzy szkolni, wykwalifikowani trenerzy. Zajęcia profilaktyczne prowadzone są wobec
pojedynczych uczniów lub określonych grup, najczęściej w poradniach psychologiczno –
pedagogicznych i profilaktycznych.
Profilaktyka trzeciorzędowa adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka, do osób, u
których występują już rozwinięte symptomy choroby (zaburzeń), na przykład uzależnienie od
narkotyków.
Działania prowadzone na tym poziomie mają na celu zablokowanie pogłębiania się
procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego
życia w społeczeństwie. Z jednej strony przeciwdziałają nawrotowi zaburzeń, z drugiej
umożliwiają osobom uzależnionym prowadzenie życia akceptowanego społecznie (Z. B. Gaś
1993, 2003; B. Kałdon 2003).
Na tym poziomie profilaktyka prowadzona jest przez lekarzy specjalistów,
psychologów, psychoterapeutów, rehabilitantów, pracowników socjalnych, specjalistów z
zakresu resocjalizacji itp. Działania profilaktyczne są podejmowane obok lub po zakończeniu
specjalistycznej terapii (np. odwykowej).
Profilaktyka uniwersalna – kierowana do wszystkich uczniów w określonym wieku
bez względu na stopień ryzyka wystąpienia zachowań problemowych lub zaburzeń
psychicznych i dotycząca zagrożeń znanych, rozpowszechnionych w znacznym stopniu – np.
przemocy czy używania substancji psychoaktywnych.
Na tym poziomie wykorzystywana jest ogólna wiedza na temat zachowań
ryzykownych, czynników ryzyka i chroniących, danych epidemiologicznych (głównie
wyników badań naukowych dotyczących między innymi używania substancji
psychoaktywnych, informacji o wieku inicjacji itp.).
Celem jest przeciwdziałanie pierwszym próbom podejmowania zachowań
ryzykownych. W dużej mierze działania profilaktyczne skupiają się na tworzeniu
wspierającego, przyjaznego klimatu szkoły, który pozytywnie wpływa na zdrowie psychiczne
i poczucie wartości, motywację do osiągnięć zarówno uczniów jak i nauczycieli. Działania te
umożliwiają także czynny udział rodziców w życiu szkoły.
I. Podstawy prawne:
a) Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art. 72
b) Konwencja o Prawach Dziecka – 1989 art. 3, 19, 33
c) Ustawa z dnia 7 września 1991 o systemie oświaty (zapis postulujący wprowadzenie
programów profilaktycznych, Dz.U. z 1996r nr 67, poz.329 z późniejszymi zmianami)
d) Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003r w sprawie szczegółowych form
działalności wychowawczej, zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych
uzależnieniem
e) Rozporządzenie MENiS z dnia 26 lutego 2002r w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół
(Dz.U. nr 51, poz. 458)
2
f) Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dn. 24.04.1997r.
g) Rozporządzenie MENiS z dnia 31.01.2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie
ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U nr 10 z 2002r.,
poz.96)
h) Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19.08.1994r.
i) Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu z dnia 09.11.1995r.
j) Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26.10.1982r.
k) Krajowy Program Zapobiegania Zakażeniom HIV
l) Narodowy Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
II. Cel ogólny szkolnego programu profilaktyki:
„Ochrona ucznia przed zagrożeniami rozwoju, zaspokajaniu potrzeb psychicznych, pomocy
w realizowaniu celów rozwojowych i uczenie umiejętności radzenia sobie z trudnościami
w życiu”.
III. Cele szczegółowe szkolnego programu profilaktyki:
1. Przeciwdziałanie paleniu papierosów, spożywania alkoholu
2. Przeciwdziałanie zażywaniu narkotyków i stosowaniu innych środków odurzających (m.in.
tzw. dopalaczy)
3. Promowanie zdrowego stylu życia
4. Kształtowanie i rozwijanie umiejętności interpersonalnych
5. Rozwijanie i wzmacnianie związków z grupą społeczną
6. Zapobieganie wagarowaniu
7. Profilaktyczny program walki ze stresem
8. Przeciwdziałanie agresji
9. Wspomaganie sfery emocjonalno-społecznej ucznia
10. Kształtowanie umiejętności poruszania się na rynku pracy
11. Profilaktyczny program zaburzeń w odżywianiu
12. Promowanie świadomego rodzicielstwa
Szkolny Program Profilaktyki adresowany jest do ogółu młodzieży, ale działaniami swoimi
obejmuje także nauczycieli i rodziców. Realizowany jest przez cały rok, przez wszystkich
członków Rady Pedagogicznej i wyspecjalizowane poradnie psychologiczno – pedagogiczne
oraz inne instytucje pozaszkolne.
Koordynatorami działań są: pedagog szkolny, wychowawcy klas i pozostali nauczyciele.
Najważniejsze działania własne szkoły w osiągnięciu celów, to:
- Stworzenie przyjaznego klimatu (dobra komunikacja, osobowe relacje pomiędzy
nauczycielami i uczniami, udzielanie emocjonalnego wsparcia młodzieży, szczególnie
w trudnych dla nich sytuacjach);
- Promowanie pozytywnych wzorców postaw i zachowań przez nauczycieli;
- Kształtowanie postaw prozdrowotnych i przeciwdziałanie uzależnieniom;
- Wypracowanie wspólnej polityki szkoły wobec palenia, picia alkoholu i odurzania
narkotykami oraz konsekwentne jej wdrażanie (jasne określenie wymagań, co do zachowań
3
uczniów oraz reakcji szkoły na zachowania nieprawidłowe, informowanie o tym uczniów
i rodziców);
- Rozpoznawanie potrzeb i trudności ucznia, jego rodziny, poszukiwanie form wsparcia;
- Kierowanie uczniów zagrożonych (w porozumieniu z rodzicami) do poradni
psychologiczno-pedagogicznych lub innych instytucji udzielających pomocy specjalistycznej;
- Budowanie dobrej współpracy z rodzicami i pozyskiwanie ich jako sprzymierzeńców
działań wychowawczych oraz profilaktycznych prowadzonych przez nauczycieli;
- Szkolenie się Rady Pedagogicznej w zakresie profilaktyki zagrożeń oraz umiejętności
wychowawczych.
Program ten opiera się na potrzebach uczniów, ich rodziców i nauczycieli. Wszystkie wyżej
wymienione cele szkolnego programu profilaktyki zostały ujęte w następujących punktach:
1. Kształtowanie postaw prozdrowotnych – przeciwdziałanie uzależnieniom, zapobieganie
chorobom zaburzeń w odżywianiu.
2. Rozwijanie ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych.
4. Wybór właściwego kierunku dalszego kształcenia – przeciwdziałanie bezrobociu
5. Świadome i odpowiedzialne decydowanie o posiadaniu rodziny.
Ad.1.
Kształtowanie postaw prozdrowotnych – przeciwdziałanie uzależnieniom, zapobieganie
chorobom zaburzeń
Zadania:
1. Uświadomienie młodzieży w zakresie:
• Mechanizmów powstawania uzależnień.
• Konsekwencji uzależnień od alkoholu, nikotyny, substancji psychoaktywnych.
2. Udostępnianie informacji o specjalistycznej pomocy poza szkołą: adresach, telefonach
specjalistycznych instytucji zajmujących się pomocą osobom uzależnionym.
3. Zapoznanie uczniów z przyczynami palenia papierosów, picia alkoholu, odurzania się
narkotykami.
4. Przygotowanie młodzieży do obrony przed społeczną presją picia alkoholu, palenia
papierosów, brania narkotyków.
5. Promowanie zdrowego stylu życia:
• Organizowanie atrakcyjnych form spędzania wolnego czasu, np. koła zainteresowań.
6. Stworzenie możliwości kontaktowania się z pedagogiem szkolnym, psychologiem.
7. Kształtowanie umiejętności odmawiania.
8. Wypracowanie spójnej polityki szkoły wobec palenia, picia alkoholu i odurzania się.
9. Kierowanie uczniów zagrożonych (w porozumieniu z rodzicami) do specjalistycznych
poradni.
10. Kształtowanie odpowiedzialności za własne zdrowie.
11. Pokazanie skutków zaniedbań zdrowotnych, eksperymentowania z własnym organizmem.
12. Uświadomienie młodzieży skutków anoreksji, bulimii, otyłości.
13. Zaznajomienie z charakterystycznymi objawami tych chorób.
14. Zaznajomienie z negatywnymi skutkami odchudzania i niewłaściwych diet.
15. Wskazanie instytucji i osób wspomagających leczenie zaburzeń odżywiania.
4
Ad.2.
Rozwijanie ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych.
Zadania:
1. Poznanie sposobów komunikacji interpersonalnej.
2. Integracja zespołów klasowych.
3. Rozwijanie umiejętności współpracy, akceptacji i tolerancji.
4. Kształtowanie pozytywnego wizerunku własnej osoby.
5. Kształtowanie umiejętności pracy w zespole, rozpoznania ról pełnionych w zespole.
6. Zapoznanie z technikami asertywności.
7. Poszukiwanie mocnych stron, stwarzanie możliwości samorealizacji.
8. Poznanie sposobów radzenia sobie ze stresem.
9. Rozwój zainteresować poprzez umożliwianie wzięcia udziału w różnych
przedsięwzięciach, wyjściach, projektach, wycieczkach.
10. Pomoc rodzinie w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, emocjonalnych.
11. Zapobieganie niskiej frekwencji.
Ad.3.
Wybór właściwego kierunku dalszego kształcenia – przeciwdziałanie bezrobociu.
Zadania:
1. Zapoznanie z perspektywami edukacyjnymi i zawodowymi po ukończeniu szkoły średniej.
2. Umiejętność trafnego podejmowania decyzji dotyczących dalszej drogi kształcenia
i rozwoju zawodowego.
3. Kształtowanie umiejętności efektywnego poszukiwania pracy.
4. Wskazanie źródeł wiedzy o rynku pracy.
5. Nabywanie umiejętności prawidłowego sporządzania oferty pracy (c.v., list motywacyjny).
6. Poznanie technik autoprezentacji – jak zachować się podczas rozmowy kwalifikacyjnej?.
7. Poznanie zasad komunikacji niewerbalnej – mowy ciała.
8. Poznanie własnych predyspozycji zawodowych: sprecyzowanie zainteresowań.
9. Poznanie przepisów kodeksu pracy.
10. Poznanie procedur niezbędnych do założenia własnej działalności gospodarczej.
Ad.4.
Świadome i odpowiedzialne decydowanie o posiadaniu rodziny
Zadania:
1. Poznanie budowy i funkcji narządów układu rozrodczego żeńskiego i męskiego
2. Kształtowanie świadomego wyboru dotyczącego podjęcia życia seksualnego
3. Pokazywanie pozytywnych i negatywnych skutków stosowania antykoncepcji
hormonalnej
4. Nabywanie umiejętności obserwacji własnego ciała i korzystania z naturalnych metod
regulacji płodności
5. Wskazywanie różnic międzypłciowych w spojrzeniu na płeć przeciwną oraz wymagania
społeczne
6. Poznanie wybranych przepisów prawa np. dotyczących wspomaganej prokreacji,
przerywania ciąży, badań prenatalnych, środków zapobiegania ciąży
7. Kształtowanie postawy odpowiedzialnego rodzica
8. Pokazywanie fundamentalnej roli więzi emocjonalnych między dwojgiem ludzi, chcących
założyć rodzinę.
5
Ewaluacja programu:
Przebieg pracy profilaktycznej i jej efekty poddawane są systematycznej obserwacji i ocenie.
Informacje zwrotne od uczniów i innych obserwatorów służą dalszemu doskonaleniu pracy
i wyciąganiu wniosków na przyszłość.
Sposoby i środki ewaluacji:
1. Przeprowadzanie wśród uczniów anonimowych ankiet
2. Obserwacja postępów w nauce i zachowaniu
3. Ocena samopoczucia ucznia w szkole
4. Czuwanie nad frekwencją na zajęciach szkolnych
5. Rozmowy z uczniami i rodzicami
6. Śledzenie losów absolwentów
6
Załącznik nr 1
1. Kwestionariusz ankiety na temat alkoholu, narkotyków i nikotyny
ALKOHOL
1. Czy znasz skutki picia alkoholu? TAK NIE
2. Czy byłeś (-aś) w towarzystwie osób pijących? TAK NIE
3. Czy sam kupowałeś (-aś) alkohol? TAK NIE
4. Czy prosiłeś (-aś) o zakup alkoholu osoby starsze od siebie?
TAK NIE
5. Czy piłeś (-aś) alkohol? TAK NIE
6. Jeśli piłeś (-aś) to: PIWO / WINO WÓDKA
INNE:
7. Czy byłeś (-aś) pijany (a) TAK NIE
8. Ile razy byłeś(-aś) pijany (a)? 1-2 RAZY 3-5 RAZY, WIĘCEJ NIŻ 5 RAZY
9. Czy kiedykolwiek ktoś zachęcał Cię do picia alkoholu?
TAK,
PODAJ KTO:
NIE
10. Gdzie najczęściej spożywasz alkohol?
NIE PIJĘ ALKOHOLU
PODAJ MIEJSCE:
11. Czy rodzice wiedzą, że pijesz alkohol? NIE PIJĘ, TAK, NIE
12. Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się pić alkohol na terenie szkoły?
TAK NIE
NARKOTYKI
1. Czy znasz skutki brania narkotyków? TAK NIE
2. Czy w twoim środowisku znasz osoby biorące narkotyki? TAK NIE
3. Czy wiesz, gdzie można kupić narkotyki? TAK NIE
4. Czy brałeś (-aś) narkotyki? NIE, JEDEN RAZ, 2-5 RAZY
WIĘCEJ NIŻ 5 RAZY
5. Jeżeli kiedykolwiek brałeś narkotyki to podaj, jakiego rodzaju?
6. Czy rodzice wiedzą, że bierzesz narkotyki?
NIE BIORĘ, TAK, NIE
7. Czy kiedykolwiek ktoś zachęcał Cię do brania narkotyków?
TAK,
PODAJ, KTO:
NIE
8. Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się zażywać narkotyki na terenie szkoły?
TAK, NIE
9. Czy kiedykolwiek na terenie szkoły lub w jej pobliżu ktoś oferował Ci kupno narkotyków?
TAK NIE
PAPIEROSY
1. Czy znasz skutki palenia papierosów? TAK NIE
2.. Czy zdarzyło Ci się palić papierosy?
NIGDY, PARĘ RAZY, PALĘ REGULARNIE
3. Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się palić na terenie szkoły? TAK, NIE
4. Czy kiedykolwiek ktoś zachęcał Cię do palenia papierosów?
TAK
PODAJ KTO:
NIE
5. Czy rodzice wiedzą, że palisz? NIE PALĘ, TAK, NIE
7
Załącznik nr 2
Kwestionariusz ankiety na temat agresji
1. Jak uważasz, czy w naszej szkole agresja jest częstym zjawiskiem?
a) bardzo częstym
b) częstym
c) rzadkim
d) bardzo rzadkim
e) nie występuje
2. Czy chętnie uczęszczasz do szkoły?
a) Tak
b) Raczej tak
c) Nie
d) Raczej nie
3. Jakie są przyczyny Twoich nieobecności w szkole?
a) Zwolnienia lekarskie, rodziców
b) Wagary
c) Inne (jakie?)…………………………………………………………………..
4. Jeżeli zaznaczyłeś odpowiedź „b” to podaj z jakiego powodu?
a) Niechęć do środowiska szkolnego
b) Lenistwo
c) Nadmierne obciążenie obowiązkami
d) Inne (jakie?)…………………………………………………………………..
5. Podaj, z jaką formą przemocy spotykasz się w szkole najczęściej:
a) nie spotykam się z przemocą
b) fizyczną (bicie, popychanie, gryzienie, szarpanie itp.)
c) słowną (przezywanie, obgadywanie, izolowanie od grupy, wykluczenie,
wyśmiewanie kradzież, niszczenie mienia itd.)
d) inne………………………………………………………………………………
6. Czy boisz się kogoś z Twojej klasy? TAK NIE
13
a) jeżeli tak, to kogo?
............................................................................................................................. ..
b) dlaczego?
....................................................... .........................................................................
7. Czy boisz się kogoś ze szkoły? TAK NIE
a) jeżeli tak, to kogo?
.................................................................................................................. ...............
b) dlaczego?
............................................................................................................................. ...
8. Czy kiedykolwiek byłeś ofiarą przemocy na terenie szkoły? TAK NIE
a) kto był sprawcą przemocy?
...............................................................................................................................
b) z jakim rodzajem przemocy się spotkałeś?
............................................................................................ ....................................
9. Czy kiedykolwiek byłeś świadkiem agresji w stosunku do innej osoby na terenie szkoły?
TAK NIE
10. Czy kiedykolwiek byłeś sprawcą przemocy w stosunku do innej osoby w naszej szkle?
TAK NIE
a) w stosunku do kogo?
............................................................................................................................. .....
8
b) dlaczego?
......................................................................................................... .........................
11. Czy spotkałeś się z przemocą ze strony naszych uczniów poza terenem szkoły?
TAK NIE
a) w stosunku do kogo?
................................................................................................................ ..................
b) gdzie to się zdarzyło?
............................................................................................................................. .....
12. Czy jest w Twojej klasie osoba częściej niż inni narażona na przemoc?
TAK NIE
14
a) z jakiego powodu?.....................................................................................................
13. Co Twoim zdaniem należy zrobić, aby zapobiec agresji?
..................................................................... ....................................... ..............................
............................................................................................................................. ..............
............................................... .................................................................. ........................
................................................................................................................. ..
Opracowała:
Anna Kwiatkowska
9