Warunki poprawności sylogizmów 1. Wskaż termin większy

Elementy logiki i metodologii nauk
elementy sylogistyki
plan na dziś:
pojęcie sylogizmu
badanie poprawności sylogizmów
Warunki poprawności sylogizmów
Termin rozłożony w zdaniu subsumpcyjnym – termin, o którego całym zakresie jest mowa w owym zdaniu. Rozłożone są (zaznaczone
podkreśleniem) podmioty zdań ogólnych oraz orzeczniki zdań przeczących:
SaP
SeP
SiP
SoP
Warunki poprawności sylogizmów:
I Termin średni musi być przynajmniej w jednej przesłance terminem rozłożonym.
II Przynajmniej jedna z przesłanek musi być zdaniem twierdzącym.
III Jeśli jedna z przesłanek jest zdaniem przeczącym, to i wniosek musi być zdaniem przeczącym.
IV Jeśli obie przesłanki są zdaniami twierdzącymi, to i wniosek musi być zdaniem twierdzącym.
V Jeśli jakiś termin ma być rozłożony we wniosku, to musi on być rozłożony również w przesłankach.
Badanie niezawodności trybów sylogistycznych metodą diagramów Venna:
I. Na trójkołowy diagram nanieś minusy / plusy podyktowane przesłankami badanego trybu. (UWAGA: Jeśli obie przesłanki są
zdaniami szczegółowymi, to badany tryb jest zawodny. Pozostaje tylko znaleźć kontrprzykład. Jeśli jedna z przesłanek jest
zdaniem szczegółowym, a druga ogólnym, to zacznij od przeslanki ogólnej.)
II. Jeśli to możliwe, wstaw w diagramie plusy, które wynikają z założenia o niepustości terminów sylogizmu.
III. Sprawdź, czy otrzymany diagram jest graficzną ilustracją wniosku.
1. Wskaż termin większy, mniejszy i średni w następujących sylogizmach:
(a) Każdy Warszawiak jest Polakiem. Każdy Polak jest Słowianinem. Zatem każdy Warszawiak jest Słowianinem.
(b) Każdy Polak jest człowiekiem. Każdy Słowianin jest człowiekiem. Zatem każdy Polak jest Słowianinem.
(c) Niektórzy Polacy są Poznaniakami, a niektórzy Polacy – mieszkańcami Wielkopolski. Zatem niektórzy
mieszkańcy Wielkopolski są z Poznania.
(d) Każdy Warszawiak jest Polakiem. Każdy Polak jest Słowianinem. Zatem niektórzy Słowianie są Warszawiakami.
(e) Niektóre jady zwierzęce są lekami. Wszystkie leki są substancjami pożytecznymi. Zatem niektóre substancje pożyteczne są jadami zwierzęcymi.
(f) Każda ryba jest skrzelodyszna. Każdy pstrąg jest skrzelodyszny. Zatem każdy pstrąg jest rybą.
(g) Wszystkie trucizny są gorzkie. Arszenik nie jest gorzki. Zatem arszenik nie jest trucizną.
(h) Alkohol jest trucizną! Niektóre gorzkie substancje nie są truciznami. Zatem niektóre alkohole nie są
gorzkie.
(i) Niektóre metale nie są szlachetne. Każdy metal jest pierwiastkiem. Zatem niektóre pierwiastki nie są
metalami szlachetnymi.
(j) Każdy stolarz jest rzemieślnikiem. Niektórzy pracownicy fizyczni nie są rzemieślnikami. Zatem niektórzy
pracownicy fizyczni nie są stolarzami.
(k) Tylko Eskimosi odżywiają się wyłącznie mięsem. Wszyscy Eskimosi mają zdrowe zęby. Zatem wszyscy
odżywiający się wyłącznie mięsem mają zdrowe zęby.
(l) Żaden oportunista nie jest godny zaufania. Żaden z moich przyjaciół nie jest oportunistą. Zatem każdy
z moich przyjaciół jest godny zaufania.
2. Odtwórz schematy sylogizmów z poprzedniego zadania (tj. tryby sylogistyczne) i zbadaj ich
poprawność korzystając z warunków poprawności sylogizmów.
3. Zbadaj poprawność poniższych sylogizmów:
(a) sylogizmu o przesłankach: „Żaden koń nie jest płazem” i „Niektóre żaby nie są płazami” oraz wniosku
„Niektóre konie nie są żabami”.
(b) sylogizmu o przesłankach: „Niektóre ssaki są trawożerne” i „Żaden drapieżnik nie jest trawożerny” oraz
wniosku „Niektóre drapieżniki nie są ssakami”.
4. Czy poniższe tryby są poprawne? Jeśli nie, wskaż, które warunki poprawności sylogizmów
zostały w danym trybie naruszone. Jeśli tak, podaj nazwę trybu.
P eM
M aS
SoP
P aM
M aS
SoP
M oP
SeM
SeP
P aM
SaM
SiP
M aP
SeM
SeP
P eM
SaM
SaP
M aP
SiM
SiP
5. Uzupełnij (na wszystkie możliwe sposoby) brakującą przesłankę tak, aby otrzymać wnioskowanie, którego schematem jest poprawny tryb sylogistyczny:
Każdy stróż jest pracownikiem ochrony
???
Niektórzy woźni są pracownikami ochrony
???
Niektóre misie są zabawkami
Niektóre zabawki są pluszakami
6. Rozważmy sylogizm o przesłankach postaci P iM , M eS i wniosku SiP . Które z następujących
podstawień nazw za zmienne pozwala wykazać, że nie jest to sylogizm poprawny:
(a) S – koń, M – płaz, P – ssak
(b) S – płaz, M – ssak, P – koń
(c) S – płaz, M – ssak, P – drapieżnik
(d) S – ssak, M – płaz, P – drapieżnik
7. Sprawdź poprawność sylogizmów z zadań 4, 1 i 3 za pomocą diagramów Venna.