klasy integracyjne

Klasy integracyjne
RÓWNE SZANSE DLA WSZYSTKICH SĄ PRAWEM, A NIE
PRZYWILEJEM! POMÓśMY DZIECKU TWORZYĆ SAMEGO SIEBIE!
W jaki sposób wszyscy korzystają na nauczaniu integracyjnym?
Wstęp
Proszę sobie wyobrazić budynek jakiegokolwiek urzędu, a w nim setki drzwi
oraz tysiące bezosobowych twarzy urzędników. I my - petenci, którzy chcemy
załatwić jakąś sprawę, waŜną ogromnie dla nas samych, bez znaczenia zaś dla
pracujących osób w urzędzie. Mimo, Ŝe są tam dla nas, nie pomagają, albo bardzo
niechętnie, niezbyt miło, zdawkowo. Wiemy, Ŝe nie moŜemy złoŜyć na obsługę
zaŜalenia, poniewaŜ jest prawdopodobieństwo, Ŝe nasza sprawa w ogóle nie
zostanie rozpatrzona. Codzienność w polskich urzędach? Czy ktoś z Państwa
przeŜył podobną sytuację? Miał coś waŜnego do załatwienia, a w machinie
biurokracji czuł się bezradny, pozbawiony jakiegokolwiek wsparcia? A tak właśnie
czują się rodzice dzieci niepełnosprawnych od samego początku ich Ŝycia, od
narodzin w szpitalu. Zdawkowe informacje od lekarzy o stanie dziecka, o typie
niepełnosprawności. Zerowa pomoc psychologiczna matce, która przeŜyła szok gdy
usłyszała diagnozę. Odwracanie wzroku, pośpiech w codziennych badaniach, jak
najszybszy wypis ze szpitala bez wskazania miejsca gdzie moŜna szukać pomocy. A
potem ukradkowe spojrzenia sąsiadów, komentarze za plecami, pokazywanie
palcami przez dzieci naszej pociechy, innej niŜ większość, ale jakŜe kochanej przez
samych rodziców. I ta ciągła bezradność, właściwie wszędzie, w przychodni
(szczepić czy nie szczepić), w sklepie (brak podjazdów), w piaskownicy (ciekawskie
spojrzenia) itp. Nadchodzi czas szkoły. Po reformie szkolnictwa opiekunowie dziecka
mają prawo posłać dziecko do szkoły najbliŜszej swego miejsca zamieszkania. Ale to
jest szkoła masowa. Odsyłają dziecko do innej placówki, połoŜonej dalej, tzw.
specjalnej. Rodzice pragnęli aby uczyło się z dziećmi z podwórka, aby się wzajemnie
poznali, moŜe nawet polubili. Wierzyli, Ŝe mogłoby to zaowocować w przyszłości tym,
Ŝe mogłoby samo kiedyś wychodzić np. po zakupy, bez niebezpieczeństwa, Ŝe
zostanie wyśmiane, poszturchane. W szkole nie chciano dziecka nawet zobaczyć,
wystarczyło orzeczenie z Poradni, aby go odesłać. To przykre. Powoli rodzice
mgr Ewa Mazur
Klasy integracyjne
przyzwyczajają się do tej bezradności, choć uczucie złości i gniewu gdzieś tam
głęboko w nich tkwi. Ale wiedzą, Ŝe nie mogą zrobić nic więcej ani nic zmienić.
Jeden człowiek w pojedynkę nie zmieni świata, ale gdy zbierze się grupa
osób, jest łatwiej. Tymi, którzy mogą wyciągnąć pomocną dłoń ku rodzicom dzieci
niepełnosprawnych są nauczyciele. Mogą oni wyjść naprzeciw oczekiwaniom
rodziców dzieci niepełnosprawnych. Mogą uczynić coś aby pomóc im w integrowaniu
się ze zdrowym społeczeństwem. Trudno zmienić nastawienie urzędników, sąsiadów
czy otoczenia. Ale nauczyciele - wychowawcy mają wpływ na dzieci. MoŜna
oddziaływać na młode pokolenie ucząc i wychowując w szkole. Wspaniale gdyby
mogła to być szkoła integracyjna. Szkoła, w której kształcą się dzieci zdrowe i
niepełnosprawne.
Korzyści wynikające z edukacji integracyjnej są ogromne. Dotyczą one
nauczycieli, rodziców, uczniów niezaleŜnie od ich psychofizycznych moŜliwości.
Celem klas integracyjnych jest nie tylko realizacja treści edukacyjnych, ale równieŜ
wspólne bycie razem, przeŜywanie, odkrywanie i poznawanie siebie. To zysk dla
kaŜdego ucznia. Warto inwestować w integrację i powiedzieć ,,nie” izolacji osób z
deficytami
rozwojowymi.
Włączanie
niepełnosprawne
dzieci
w
środowisko
pełnosprawnych rówieśników to przedsięwzięcie, które na pewno się opłaci i
zaowocuje w przyszłości. Jest to szansa wychowania nowego pokolenia inaczej,
odkrycia praw gwarantujących pełnosprawnym i niepełnosprawnym godne Ŝycie.
Efektem wielopłaszczyznowej pomocy powinno być wzięcie przez osobę
niepełnosprawną na siebie pełnej lub częściowej odpowiedzialności kreowania
swego Ŝycia jako pełnoprawnego członka społeczeństwa. Integracja uwaŜana jest za
najbardziej efektywną formę przygotowania do Ŝycia indywidualnego i społecznego
ludzi niepełnosprawnych. W sytuacji kiedy osoby niepełnosprawne są pozbawione
kontaktów z Ŝyciem społecznym tworzą się dwa światy, które mało o sobie wiedzą.
a). Korzyści nauczycieli pracujących w klasach integracyjnych
W klasie integracyjnej pracuje dwóch nauczycieli. W nauczaniu początkowym
jest to nauczyciel wiodący, a w klasach starszych przedmiotowy oraz nauczyciel
wspomagający (pedagog specjalny). Zajęcia prowadzone są przez obu nauczycieli,
co daje róŜnorodne moŜliwości wymiany doświadczeń i konsultacji. Nauczyciel
wiodący ( wychowawca ) realizuje treści ramowe, zaś wspomagający dostosowuje
ich zakres do moŜliwości kaŜdego dziecka. Nauczyciele pracujący w klasach
mgr Ewa Mazur
Klasy integracyjne
integracyjnych mają doskonałe warunki do poznania kaŜdego dziecka indywidualnie,
czy to dziecka zdolnego, czy dziecka, któremu nauka sprawia problemy. Dzięki temu
mogą pomóc dziecku zdolnemu rozwijać swoje zainteresowania, a dziecku
słabszemu wyrównywać braki. Indywidualny kontakt z dzieckiem na lekcjach tworzy
specyficzny klimat całej klasy, ciepły, serdeczny, otwarty. Dzieci czują i wiedzą, Ŝe
nauczyciel zawsze znajdzie czas na wysłuchanie ich oraz na udzielenie pomocy.
Powoduje to u wychowanków dobre samopoczucie oraz chęć podejmowania coraz to
nowych zadań. Dla nauczyciela jest to moŜliwość nawiązania bliskiego kontaktu z
dzieckiem, poznania moŜliwości oraz trudności w nauce oraz udzielenia na bieŜąco
pomocy w tym zakresie. Nauczyciele zapewniają wszystkim uczniom warunki do
skutecznej pracy podczas zajęć według ich własnego, indywidualnego tempa oraz do
rozwijania aktywności twórczej, czy prawidłowego rozwoju emocjonalnego.
Klasa integracyjna powinna liczyć do 20 osób, w tym troje, czworo uczniów
wymagających specjalnej troski. Skuteczność nauczania zaleŜy od doboru dzieci w
klasie oraz od doboru metod nauczania. Koronną zasadą jest aby przyjmować do
klas integracyjnych tylko te dzieci, którym jesteśmy w stanie pomóc. W sali lekcyjnej
oprócz standardowych ławek do pracy, zawsze powinno znaleźć się miejsce do
zorganizowania kącika relaksacyjnego, który słuŜy uczniom do odpoczynku po
wykonaniu zadań, do prowadzenia róŜnorodnych zabaw, pogadanek integrujących
grupę, do zabaw podczas przerw.
Naukę uatrakcyjniają róŜnego rodzaju zabawy, gry, dramy oraz wycieczki. W
klasie integracyjnej odgrywanie ról pełni istotną funkcję: rozładowuje kompleksy,
zahamowania i napięcia psychiczne, pomaga w nawiązywaniu emocjonalnych
kontaktów koleŜeńskich, rozbudza wiarę we własne siły. Dzieci uczą się dzielić
swoimi przeŜyciami i doznaniami, ale teŜ słuchać
prowokowany
sytuacją
zabawową,
spontanicznie
i akceptować innych. Uczeń
opowiada, opisuje,
składa
sprawozdania, charakteryzuje. Nauczyciele występują w charakterze partnerów,
doradców i przewodników ułatwiających pokonywanie napotkanych trudności.
Klasy integracyjne pracują opierając się na obowiązującym powszechnie
programie szkolnym i na podstawie obowiązujących podręczników. W przypadku
dzieci
uzdolnionych
ukierunkowując
pracę
rozszerza
ucznia
się
na
zakres
treści
wykorzystanie
mgr Ewa Mazur
o
i
charakterze
twórczym,
przetwarzanie
zdobytych
Klasy integracyjne
wiadomości. Natomiast wobec dzieci niepełnosprawnych program powinien być
modyfikowany korzystając z programów szkół specjalnych lub szkół Ŝycia. Dla ucznia
o specjalnych potrzebach edukacyjnych szkoła organizuje indywidualny program
dydaktyczny umoŜliwiający zaspokajanie jego potrzeb i zainteresowań.
Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych są wyzwaniem dla
nauczycieli. Niejako dopingują ich do doskonalenia swego warsztatu pracy, do
ciągłego poszukiwania nowych metod i sposobów pracy. Motywują równieŜ do
wspierania więzi między uczniami oraz rodzicami.
b). Uczeń niepełnosprawny i uczeń zdrowy w integracji
Ideą integracji jest umoŜliwienie dzieciom niepełnosprawnym normalnego
Ŝycia, w tym teŜ uczestniczenie w ogólnodostępnej edukacji. Przy okazji integracji
uczy się zdrowe dzieci akceptacji swoich niepełnosprawnych rówieśników oraz uczy
się wspólnie przeŜywać codzienne szkolne dni. W słowie i n t e g r a c j a zawarta
jest przyszłość dzieci pokrzywdzonych przez los, szansa na bycie pełnosprawnym
członkiem grupy przedszkolnej, klasy, zespołu, a wreszcie społeczeństwa..
Integracja z punktu widzenia dzieci ma dwa aspekty. Rozpatrywać ją naleŜy
od strony ucznia niepełnosprawnego oraz ucznia zdrowego. JeŜeli chodzi o uczniów
pełnosprawnych w procesie wspólnego uczenia się uczą się one dostrzegania
potrzeb innych, uczą się akceptacji i tolerancji wobec zachowań odmiennych,
opiekuńczości i odpowiedzialności za słabszych. Dzięki integracji dzieci zdrowe mają
świadomość istnienia odmienności, dzięki czemu nabywają wiedzę i doświadczenie
jak współŜyć ze swoimi niepełnosprawnymi rówieśnikami. Uczucia takie jak strach,
obojętność, litość wobec niepełnosprawności są po pewnym czasie wspólnej
edukacji obce.
Klasy integracyjne słuŜą równieŜ dzieciom, dla których korzystniejszą formą
edukacji jest praca w małym zespole klasowym. Takimi uczniami są np. dzieci
zdolne, które w klasach masowych, około 30 osobowych nie mają szans na
indywidualny proces nauczania. Dzieci zdolne to w większości dzieci ogromnie
wraŜliwe, zamknięte w sobie, ale i teŜ sprawiające problemy wychowawcze, często
wynikające z flustracji, oraz niezaspokojonego głodu wiedzy. A klasie integracyjnej
mają stworzone warunki do pracy w swoim tempie i w zakresie swoich
mgr Ewa Mazur
Klasy integracyjne
zainteresowań. Mają równieŜ bliski kontakt z nauczycielami, którzy specjalnie dla
niego tworzą plan pracy, dzięki któremu moŜe rozwijać swoje zdolności.
JeŜeli chodzi o dziecko niepełnosprawne potrzeby dziecka z deficytami
rozwojowymi są takie same jak i pełnosprawnego. Wymaga ono jedynie większej, a
czasem i częstszej pomocy w ich zaspokajaniu. W nauczaniu integracyjnym
podkreśla się, Ŝe dziecko niepełnosprawne pracuje na miarę swoich moŜliwości.
Oznacza to, Ŝe pedagog specjalny wybiera z lekcji to, co dziecko jest w stanie
przyswoić i wykonać.
Obecność dwóch nauczycieli na lekcjach oraz mało liczna klasa powoduje, Ŝe
kaŜde dziecko czuje się waŜne, zauwaŜone, poniewaŜ w momencie kiedy nauczyciel
wiodący prowadzi zajęcia, pedagog specjalny moŜe podejść do kaŜdego ucznia
indywidualnie. Uczeń niepełnosprawny jest pełnoprawnym członkiem klasy. Siedzi w
zespole razem z dziećmi zdrowymi. Jest obecny moŜliwie na wszystkich lekcjach,
jest włączany w ich tok przez obu nauczycieli, którzy współpracują ze sobą w
przygotowaniu i prowadzeniu lekcji. Dzieci z dysfunkcjami w czasie wspólnej zabawy
i nauki nabywają wiele nowych umiejętności, dostrzegają swoje mocne strony, a nie
tylko słabości. Uczniowie niepełnosprawni dzięki kontaktom z rówieśnikami lepiej
postrzegają świat.
Istotą systemu integracyjnego jest indywidualne podejście do kaŜdego dziecka
i zapewnienie mu takich warunków, aby mogło ono w pełni realizować program
szkolny. Uczeń niepełnosprawny wymaga niekiedy nauczania wszystkich lub tylko
niektórych przedmiotów wg specjalnych programów. Powinno się wprowadzić
dodatkowe zajęcia takie jak zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze, zajęcia korekcyjno
– kompensacyjne, gimnastykę korekcyjną, zajęcia logopedyczne. W
klasie
integracyjnej dzieci nie muszą realizować tego samego w tym samym czasie. Jednak
w miarę moŜliwości powinny realizować ten sam program. W nauczaniu
początkowym tematyka jest bliska kaŜdemu dziecku: dom, rodzina, przyroda. Jest
ona takŜe przystępna dla dziecka z upośledzeniem umysłowym. DuŜą pomocą jest
realizowanie tych treści w formie bloków tematycznych oraz nauczanie czynnościowe
(nauczanie przez działanie, wykorzystanie przedmiotów, pomocy dydaktycznych), w
obrębie róŜnych przedmiotów szkolnych, zwłaszcza matematyki. Program pracy
powinien być zbudowany koncentrycznie, co pozwala powrócić do danego
zagadnienia i rozszerzyć jego zakres.
mgr Ewa Mazur
Klasy integracyjne
W drugim etapie edukacji, w klasach IV-VI sytuacja zmienia się, zakres
wiadomości diametralnie poszerza się i dziecko upośledzone umysłowo nie jest w
stanie opanować materiału. Nie ma potrzeby, by dziecko upośledzone umysłowo
uczestniczyło w tematach, których nie jest w stanie przyswoić. W tym czasie powinno
uczyć się tego co jest mu potrzebne. W gabinecie terapii zajęciowej pod kierunkiem
terapeuty dziecko moŜe się uczyć samoobsługi, codziennych zajęć domowych,
usprawniać zaburzone funkcje. Pedagog specjalny we współpracy z nauczycielami
przedmiotów opracowuje program dydaktyczno – terapeutyczny dla danego dziecka
przewidziany do realizacji w danym roku szkolnym. Powinien on uwzględniać naukę
danego ucznia w czasie lekcji, zajęcia terapeutyczne, logopedyczne, rehabilitacyjne.
Dotyczy rozwoju mowy, myślenia, rozwoju emocjonalnego, społecznego, nauczkę
czytania, poznawanie świata, elementy matematyki, zajęcia muzyczne, plastyczne,
usprawnianie fizyczne.
d). Korzyści rodziców
Edukacja integracyjna jest szansą dla rodzin posiadających dziecko
niepełnosprawne do normalnego Ŝycia i funkcjonowania. Dziecko niepełnosprawne
powinno kształcić się wśród zdrowych rówieśników, a dopiero jeśli jest to niemoŜliwe,
naleŜy szukać innych rozwiązań (rezolucja ONZ z 20 XII 1993r.). Jedną z nich moŜe
być edukacja segregacyjna. Jest to forma kształcenia w szkołach specjalnych, co
wiąŜe się z codziennym wielokilometrowym dowoŜeniem dziecka do szkoły
specjalnej, a w mniejszych miejscowościach nawet umieszczenie dziecka w
internacie. Zaś uczęszczając do szkoły masowej dziecko uczyłoby się najbliŜej
swego miejsca, znało by swoje środowisko i było by akceptowane przez otoczenie. I
na tym zaleŜy rodzicom, dla których ich dziecko jest kimś najwaŜniejszym.
NaleŜy podkreślić, Ŝe nie ma potrzeby likwidowania całkowicie szkół
specjalnych. Istnieją sytuacje i dzieci, dla których korzystniejsza jest edukacja
specjalna. Jednak dla większości dzieci niepełnosprawnych integracja to szansa na
normalne Ŝycie.
Dla rodziców dzieci zdrowych najwaŜniejszą chyba korzyścią płynącą z
edukacji integracyjnej jest wyniesienie przez ich pociechy wartości takich jak:
braterstwo, akceptacja, cierpliwość, tolerancja. WraŜliwość na inność wyniesiona
przez dzieci zdrowe będzie wartością procentującą w dorosłym Ŝyciu i być moŜe
dzięki nim przyszła Polska będzie krajem przyjaznym niepełnosprawnym.
mgr Ewa Mazur
Klasy integracyjne
Jestem pedagogiem specjalnym. W systemie integracyjnym pracuję odkąd
skończyłam studia, tj. 7 lat. Z doświadczenia wiem, Ŝe sukcesem edukacji
integracyjnej jest prawidłowy nabór dzieci do grupy przedszkolnej czy klasy szkolnej.
Ale to nie wszystko. Liczy się zaangaŜowanie szkoły, nauczycieli, jak równieŜ
rodziców i dzieci. Dzięki temu moŜna zbierać owoce swojej pracy, przejawiające się
w wygrywaniu konkursów przez dzieci czy klasę, zdobywaniu ocen na miarę
własnych moŜliwości, ale teŜ radości jaką daje przebywanie wraz ze swoimi kolegami
z klasy.
Bibliografia:
1.J. Bogucka, M. Kościelska, Wychowanie i nauczanie integracyjne, CMPP-P
MEN, Warszawa 1998.
2. K. Zbłocki, Integracja szansą wychowania nowego pokolenia, Płock 2002.
3. A. Zamkowska, Wybrane problemy integracyjnego systemu kształcenia,
Radom 2000.
4. J. Bogucka (red.), Szkoła dla wszystkich, X-lecie integracji w Polsce,
CMPP-P MEN, Warszawa 2000.
5. D. Al.-Khamisy (red.), Integracja społeczna, Warszawa 2002.
mgr Ewa Mazur