komentarz - eksperci.kj.org.pl

KOMENTARZ
Skutki rozrostu administracji i niżu demograficznego na zadłużenie
państw
Tekst powstał w dużej mierze w oparciu o wykład i prezentację Dr Dana Mitchella - eksperta CATO
Institute, (czołowego amerykańskiego think tanku), pt. “The Libertarian Vision of Small
Government and Flat Tax vs. the Keynesian Vision of Class Warfare and the Welfare State”, gdzie
opisał długofalowe skutki rozrostu administracji i niżu demograficzny na zadłużenie państw. Miał on
miejsce w lipcu 2012 roku podczas European Students For Liberty Regional Conference w Wilnie.
Petros Tovmasyan
Krzywa Laffera a polityka podatkowa w
następnie w 1986 roku do 28 proc. W efekcie
Polsce.
wpływy z podatku dochodowego wzrosły z 19
miliardów w 1980 roku do 99,7 miliardów w
Krzywa Laffera dowodzi, że po przekroczeniu
1988 roku. Teoria ta znalazła swoje praktyczne
punktu
podatków,
zastosowanie także w Polsce. gdy np. w 2003
dochody państwa przestają rosnąć, a zaczynają
roku rząd obniżył akcyzę na alkohol. Wówczas
maleć. Dzieje się tak dlatego, że zbyt wysokie
spowodowało to nie spadek, a właśnie wzrost
obciążenie wymusza na podatnikach ucieczkę w
dochodów budżetowych.
krytycznego
wysokości
szarą strefę i powoduje ogólne zahamowanie
wzrostu
gospodarczego.
określonym
Odwrotnie,
poziomie
podatkowych
moża
spadek
spowodować
na
obciążeń
wzrost
dochodów.
Przykład amerykańskiej gospodarki w latach
osiemdziesiątych,
pokazuje
w
jaki
sposób
obniżka podatków wpływa na wzrost dochodów
państwa.
Administracja
prezydenta
Ronalda
Reagana
zmniejszyła
najwyższą
stawkę
opodatkowania PIT z 70 proc. do 50 proc., a
1
KOMENTARZ
Od 2007 roku rząd Donalda Tuska poprzez
proc. PKB (w 2009 r. – 44,5 proc., w 2008 r. –
podwyżkę istniejących podatków i pozbywanie
43,2 proc.).
się coraz większej ilości zwolnień podatkowych
konsekwentnie podnosi obciążenia podatkowe. W
2011 roku Minister Rostowski zdecydował się na
podwyższenie podatku VAT z 22 proc. do 23
proc., co miało przynieść Skarbowi Państwa
dodatkowe 5 mld złotych. Dziś z powodu
spowolnienia gospodarczego dochody z VAT
spadły o 7 mld zł w stosunku do ubiegłego roku.
Może to oznaczać, że Ministerstwo Finansów
radykalnie pomyliło się w swoich prognozach,
ale całkiem prawdopodobne jest przekroczenie w
Problemy
naszym kraju „Revenue Maximazing Point”.
administracją i wydatkami publicznym mają
z
nadmiernie
kosztochłonną
miejsce w wszystkich krajach Unii Europejskiej.
Krzywa
Rahna
a
wydatki
państw
europejskich.
Jak informuje Eurostat w publikacji „General
Government expenditure trends 2005-2010: EU
countries
compared”
wydatki
instytucji
W kontekście Polski ważne znaczenie ma także
rządowych i samorządowych oraz funduszy
krzywa
wzrost
ubezpieczeń społecznych w UE-27 w 2010 roku
wydatków na administrację hamuje rozwój
wyniosły 6 182 mld euro i sięgały 50,3 proc. ich
gospodarczy.
łącznego PKB. Znajdują się więc one powyżej
Rahna.
Pokazuje
ona
jak
granicznego poziomu, co powoduje osłabienie
Z wyliczeń GUS wynika, że w polskich urzędach
pracuje ok. 460 tys. urzędników. Za rządów PiS,
trwających niewiele ponad dwa lata, urzędy
przyjęły prawie 50 tysięcy osób. W 2008 roku
administracja zatrudniła
13 tysięcy osób, a a
samym 2009 roku 26 tysięcy urzędników. W
Polsce wydatki publiczne w 2010 roku miały
wzrostu gospodarczego. Rekordziści wydatków
to Irlandia (67 proc.), Dania (58,2 proc.), Belgia
(53,1 proc.), Francja (56,2 proc.), Finlandia (55,1
proc.), Austria i Szwecja (po 53 proc.). W
Niemczech poziom ten wynosił 46,6 proc., a Wlk.
Brytanii – 50,9 proc. Europa nie wyjdzie z
impasu, dopóki nie rozpocznie cięć wydatków
równowartość 161,94 mld euro i stanowiły 45,7
2
KOMENTARZ
zarówno
na
poziomie
krajowym
jak
i
wspólnotowym.
nie Grecy, Włosi i Hiszpanie są w tarapatach, ale
państwa uznawane dziś za „stabilne” tj. Wielka
Brytania czy Holandia.
Niż demograficzny a kryzys zadłużenia.
W stosunkowo dobrej sytuacji są Włochy, które
Sytuację
gospodarek
dodatkowo
niż
europejskich
demograficzny,
pogarsza
który
jeżeli dokonają cięć wydatków i zreformują
przy
administrację, są w stanie nawet zniwelować
obecnym poziomie redystrybucji musi wcześniej
zadłużenie. W innym wypadku dług publiczny w
czy później skończyć się katastrofą. Deloitte w
wysokości 250% PKB jest realnym zagrożeniem.
cyklicznym raporcie "Global Economic Outlook"
udowadnia, że to właśnie niż demograficzny, a
nie
krótkookresowy
gospodarczej
jest
spadek
odpowiedzialny
aktywności
za
długi
państw. Deloitte przytacza dane agencji Standard
& Poor's, która oceniła, że w 49 rozwiniętych i
rozwijających się krajach koszty związane z
postępującym starzeniem się społeczeństwa będą
bardzo duże, a łączny dług publiczny wzrośnie z
obecnych 40 proc. PKB do 245 proc. w 2050 r.
Największy wzrost będzie dotyczył krajów
Portugalia nie zniweluje zadłużenia, ale może
rozwiniętych i wyniesie nawet 300 proc. PKB. W
utrzymać status quo na poziomie 100-150 %
przypadku Niemiec i Stanów Zjednoczonych
PKB. Jeżeli jednak obecny kurs polityki się
dług publiczny może nawet osiągnąć wartość aż
utrzyma za 30 lat dług sięgnie 300% PKB. W
400 proc. PKB w 2050 r.
podobnej sytuacji znajdują się Hiszpania i
Irlandia.
Dr Mitchell przedstawił przewidywany poziom
długu publicznego względem PKB do 2040 roku
w trzech wariantach: bardzo optymistycznym,
optymistycznym i realnym. Te prognozy łamią
stereotyp biednego południa i bogatej północy,
ponieważ w perspektywie najbliższych 30 lat to
3
KOMENTARZ
Rekordowe zadłużenie dotyczy jednak Japonii,
Ostatnie państwo z grupy PIIGS – Grecja, będąca
Stanów Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii. W
dziś w największych tarapatach w Europie, do
dwóch pierwszych, niezależnie od tego jakie
2040 roku może sięgnąć 400% długu w stosunku
reformy zostaną podjęte dojdzie do podwojenia
do PKB. Reformy mogą jednak wstrzymać
lub potrojenia zadłużenia, a w Wielkiej Brytanii
zadłużenie na obecnym poziomie 150%.
przy utrzymaniu obecnej polityki zadłużenie w
2040 roku przekroczy 500% PKB.
Zagrożenie poważnego zadłużenia dotyczy nie
tylko Grecji, ale także Holandii i Francji. O ile
Holendrzy są w stanie obniżyć zadłużenie poniżej
100% względem PKB, to Francuzi w każdym
Rok temu szefowa MFW Christine Lagarde
wariancie
Rządy
wezwała rząd w Tokio do obniżenia długu
socjalistycznego Prezydenta, obniżającego wiek
publicznego Japonii sięgającego około 200 proc.
emerytalny mogą tylko przybliżyć Francję do
PKB. Fakt, iż 95% japońskich długów znajduje
najgorszego scenariusza.
się w rękach japońskich inwestorów nie zmienia
będą
zwiększali
dług.
fatalnej sytuacji tego kraju. Niezależnie od
okoliczności do 2040 roku obecny dług kraju
kwitnącej wiśni się podwoi, a przy zachowaniu
obecnej socjaldemokratycznej polityki, może
wynieść do 600% PKB, co de facto może
oznaczać
ogłoszenia
niewypłacalności
Japonię.
4
przez
KOMENTARZ
znajdują się dziś w spirali wzrostu wydatków i
hamowania się gospodarek. Do tego wszystkiego
dochodzi niż demograficzny, którego już nie
sposób zatrzymać. Jeżeli radykalnie nie zmieni
się podejście Zachodu do polityki gospodarczej,
za 30 lat Europa i Ameryka będą peryferiami
nowego porządku.
Złotą zasadą każdej gospodarki powinno być to,
aby wzrost wydatków na administrację był
zawsze wolniejszy od wzrostu gospodarczego. W
innym wypadku zadłużanie się jest nieuniknione.
Tymczasem
niegdysiejsze
kraje
dobrobytu
Klub Jagielloński to jedna z najstarszych w Polsce organizacji pozarządowych. Stowarzyszenie od ponad 20 lat
aktywne działa w przestrzeni publicznej zarówno na szczeblu lokalnym, jak i ogólnopolskim. Ambicją Klubu jest
m.in. merytoryczny wkład do debaty publicznej i tym samym profesjonalizacja polityki poprzez dostarczanie idei
i wiedzy. Dlatego jednym z trzech filarów aktywności naszego stowarzyszenia jest działalność ekspercka, która
koncentruje się na badaniach naukowych w ważnych obszarach życia publicznego. Mamy w swoim dorobku
znaczące raporty, analizy oraz projekty badawcze w obszarze stosunków międzynarodowych, polityki
zagranicznej, samorządu terytorialnego, rozwoju regionalnego, ekonomii oraz zagadnień ustrojowych.
Zespół Ekspertów Klubu Jagiellońskiego powstał w 2012 roku jako eksperckie zaplecze stowarzyszenia. Jest to
instytucja typu think-tank, która prowadzi działalność badawczą i naukową. W jej skład wchodzą przede
wszystkim pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, a
także pracownicy administracji publicznej, mający doświadczenie w realizacji projektów badawczych. Eksperci są
jednocześnie szefami katedr tematycznych w Klubie Jagiellońskim, które mają charakter edukacyjno-formacyjny.
Pełnią więc funkcję dydaktyczną stanowiąc bezpośrednie wsparcie dla członków Klubu Jagiellońskiego – głównie
studentów i doktorantów.
5