instrukcja topograficzna

I N S T Y T U T
G E O G R A F I C Z N Y
1936
INSTRUKCJA
TOPOGRAFICZNA
WOJSKOWEGO INSTYTUTU
GEOGRAFICZNEGO
C Z Ę Ś C
III
ZDJĘCIE STOLIKOWE
WARSZAWA
1936
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
W O J S K O W Y
I N
S T Y T U T
G E O G R A F I C Z N Y
Geogr- T.
1936
INSTRUKCJA
WOJSKOWEGO
TOPOGRAFICZNA
INSTYTUTU
C Z Ę S C
GEOGRAFICZNEGO
III
Z D J Ę C I E STOLIKOWE
WARSZAWA
1930
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
D r u k W o j s k o w e g o Instytutu Geograficznego
w
Warszawie.
OMYŁKI
Str.
Wiersz:
4
10 o d g ó r y
4
22
16
5
7
„
5 od dołu
I
Jest:
gów
miejscowości
osiedli
wyjściowe
początkowe
punkcie
pkt.
2
„
zmiany
21
8
„
przy wciętym
zajęcia
sygnale
lub
stanowiska
góry
ciągiem
graficznym
pod wciętym
ficznym
„
kalki
kalki
23
21 o d d o ł u
przy zaś b o k a c h
23
13
na
23
1
„
stanowiskach
niwelacji
geometrycz-
nei
26
26
27
p k t . 54
6 od góry
sygnałem
ciągiem
gra-
lub obiera
się je
stanowiska,
na
7
teodolitowych,
teodolitowych
19
23
być:
t r y g o n o m e t r y c z n e m i , cią-
toodolitowych
24
21 i 22 o d
Powinno
trygonometrycznemi,
11
22
POPRAWKI.
punktach
tatowych,
( p k t . 219)
przy bokach zaś
dla
stanowisk
niwelacji
geometrycznej
( p k t . 237)
Granice
państwowe
Granice
państwowe
Granica
Granica
państwowa
stokach
zboczach
27
16
niwelację
ną
27
24
przyrządów
czych
geometryczpomocni-
państwowa
niwelację
geometryczną
(pkt. 237)
przyrządów pomocniczych
( b u s o l i k i e r u n k o w e j , kątomierza kieszonkowego
i
27
31
27
33
29
rodzaju
terenu
J a k o ś ć
R o d z a j
p k t . 59
aneroidu)
j a k o ś c i t e r e n u ( p k t . 147)
Oznaczanie
Ozaczanle
37
7 od dołu
na zielonym
38
3 od góry
prostokątny i równoramienny
papierze
n a z i e l o n y m p a p i e r z e okryw a j ą c y m płytę stolikową
50
22
„
prostokątny,
http://rcin.org.plw y s o k o ś c i
wysokościowych
mienny
równora-
Str.
Wiersz:
Jest:
Powinno
być:
52
p k t . 105
terenu
płaskiego
terenu
płaskiego
równinnego
53
25 o d g ó r y
odchyłka
różnica
55
24
zmycie
zmycie naświetlonej części
płyty
„
55
6 i 5 od dołu
56
13 o d g ó r y
56
9 od dołu
58
60
Rys.
10
(pionowe
0
nachyleniu)
datę
niewielkiem
i godzinę
zdjęcia
(pionowe, 0 niewielkiem
nachyleniu
i
nachylone)
porę roku i dnia
nia
fotografji
109
108
B'
E
wykona-
we
w
16
fi
10 o d d o ł u
cyjanotypji
c y j a n o t y p j i ( p k t . 108)
nie
niestosowaną
70
11 i 12 o d
góry
n i e r ó ż n i się p o d t y m
względem od zdjęcia
n i e r ó ż n i się o d o r g a n i z a cji p r a c y n a d z d j ę c i e m
71
1
II
17 o d d o ł u
spółrzędnikiem
przenośnikiem
pionową
poziomą
60
62
72
72
73
9 od góry
stosowną
1
j' s z c z e g ó ł o w e j ,
1 od góry J
szczegółowej
1 : 2 5 000,
75
11
II
płaski
płaski
90
7
u
wykreślenie
ramkiisiatki
kilometrowej
wykreślić
ramkę
kilometrową
91
1
ii
za
marginesem
na
91
5
11
Po
wykreśleniu
91
5
„
Po
i
92
7
92
11
13 o d d o ł u
ramki
siatkę
i
uzgodnieniu
wykreśleniu
wykreślić
ramek
po
ramkę
i
5 od góry
od
108
6
od
a m
Sposób odwróconych
trójkątów
odległość
boku
odpowiednich
111
iii
pKC. ¿ ¿ l
b m
Sposób dwóch
trójkątów
114
4 od dołu
odległości
116
2 od góry
( r y s . 32 e).
( r y s . 31 e).
123
17 o d d o ł u
dodać
dodaje
123
15
odjąć
odejmuje
130
11
10 o d g ó r y
kierunek
siatkę
ściśle
ściśle
102
11
siatkę
marginesie
r a m k i oraz
po
wykreślić
i
równinny
p'
się
kierunek
http://rcin.org.pl
się
boków
S P I S
•
R Z E C Z Y
III
C Z Ę Ś Ć
ZDJĘCIE
STOLIKOWE
R o z d z i a ł
Z A S A D Y
1.
pkt.
„
„
1.
2.
3.
A.
O G Ó L N E .
O k r e ś l e n i e i cel z d j ę c i a s t o l i k o w e g o .
Istota z d j ę c i a s t o l i k o w e g o
Cel zdjęcia stolikowego
Właściwości zdjęcia stolikowego
2.
Podstawa
pkt.
„
4.
5.
Podstawa zdjęcia
Sprzęt i środki
pkt.
„
„
6.
7.
8.
O d c i n e k i rejon zdjęcia
Tok pracy
Organizacja pracy
3.
zdjęcia
stolikowego.
2
2
3
B.
SPRAWDZENIE I GRAFICZNE
PODSTAWY
4.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
ZDJĘCIA
Prace w s t ę p n e
stolikowego.
2
2
R o z d z i a ł
pkt.
„
„
„
„
„
1
1
1
i sprzęt do zdjęcia
Wykonanie
str
przed
ZGĘSZCZENIE
(POMIAR
OGÓLNY).
wyjazdem
w
terei..
Materjał podstawowy i pomocniczy
U p o r z ą d k o w a n i e materjału podstawowego . . . . .
Uporządkowanie materjału pomocniczego . . . . ' .
P l a n prac w s t ę p n y c h i p o m i a r u o g ó l n e g o
Literatura naukowa
Sprawdzenie sprzętu
http://rcin.org.pl
4
5
6
6
6
6
5.
pkt.
„
„
„
,,
15.
16.
17.
18.
19.
pkt.
„
„
„
„
20.
21.
22.
23.
24.
„
„
25.
26.
„
„
„
„
„
„
„
„
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
Prace w s t ę p n e w terenie.
Zakwaterowanie
O b u d o w a n i e punktów trygonometrycznych
. . . .
Punkty wydatne i sygnały pomocnicze
Elementy redukcyjne (wysokości względne sygnałów).
Organizacja prac wstępnych
,
6.
Z D J Ę C I E
7.
12
12
14
14
14
16
16
16
17
17
18
S Z C Z E G Ó Ł O W E .
Plan i organizacja
pracy.
35, Z a s a d y o g ó l n e o r g a n i z a c j i p r a c y
36. P l a n p r a c y n a d z d j ę c i e m s z c z e g ó ł o w e m
37. T o k p r a c y
38. W y s z k o l e n i e p o m o c n i k ó w
39. Z a b e z p i e c z e n i e p ł y t y s t o l i k o w e j
pkt.
„
„
„
„
„
„
„
40. O k r e ś l e n i e
41. W y b ó r s t a n o w i s k a
42. O k r e ś l e n i e p o z i o m e g o p o ł o ż e n i a s t a n o w i s k a . . . .
43. W c i ę c i a
44. P r z e r z u t s t a n o w i s k a
45. C i ą g i g r a f i c z n e
46. O k r e ś l e n i e w y s o k o ś c i s t a n o w i s k a
47. O k r e ś l e n i e p u n k t ó w w y d a t n y c h w terenie z e stanowiska wciętego
48. O z n a c z a n i e s t a n o w i s k w t e r e n i e
49. R o z p o z n a n i e terenu d o k o ł a s t a n o w i s k a i w y b ó r punktów łatowych
8.
8
8
9
11
C.
pkt.
„
„
„
„
19
19
20
20
21
P o m i a r szczegółów.
http://rcin.org.pl
VI
7
7
7
8
8
Pomiar ogólny i rozpoznanie terenu.
Cel
Organizacja pracy
Sprawdzenie punktów trygonometrycznych
. . . .
Określenie południka magnetycznego
Określenie południka magnetycznego w szczególnych
warunkach
Pomiar punktów wydatnych
Budowa sygnałów pomocniczych podczas
pomiaru
ogólnego
Pomiar długich linij pokrycia
Pomiar ogólny w terenie zakrytym
Ustalenie p u n k t ó w d o wniesienia planów
Zestawienie wyniku pomiaru ogólnego . . . . . .
S p ó ł p r a c a topografów podczas pomiaru ogólnego . .
Kalka pomiaru ogólnego
R o z p o z n a n i e terenu
R a p o r t r o z p o z n a n i a terenu i pomiaru ogólnego . . .
R o z d z i a ł
„
„
str
21
21
22
22
23
23
23
24
24
24
Str.
pkt.
„
„
„
„
„
„
„
,,
„
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57,
53.
59.
60.
61.
Komunikacje
Przeszkody
Punkty wydatne i zasłony
Osiedla
Granica państwowa i administracyjne
Rzeźba terenu
Ilość i odstępy p u n k t ó w
Pomiar punktów łatowych
Użycie pomocników przy mierzeniu punktów
O z n a c z a n i e p u n k t ó w ł a t o w y c h w terenie
Końcowe wskazówki o pomiarze szczegółów .
Kalka punktów
9.
.
.
.
.
.
.
24
25
25
26
26
27
27
28
28
29
29
30
Wykonanie rysunku.
Zasady ogólne i w s k a z ó w k i techniczne.
pkt.
„
„
„
„
„
„
„
62.
63.
64
65.
66.
67.
68.
69.
70.
„
„
„
„
„
„
71.
72.
73.
74.
75.
76.
,,
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
77,
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87,
Podstawa
Sprzęt i przybory
Sporządzenie podziałki krokowej
Sposób wykonywania rysunku
Uzupełnienie pomiaru.
Punkty odkroczone
. . . .
Domiar krokami na kierunek
D o m i a r k r o k a m i p o d k ą t e m 90° l u b 45°
Domiar krokami z dwóch punktów
D o m i a r k r o k a m i przy u ż y c i u b u s o l i k i e r u n k o w e j J a k u bowskiego
Ciąg kierunkowy z pomiarem boków krokami
. . .
Wcięcie busolą kierunkową
.
O r j e n t o w a n i e stolika p o d c z a s r y s o w a n i a
D o m i a r y i w c i ę c i a przy orjentacji g e o m e t r y c z n e j
. .
Ocena uzupełnienia pomiaru szczegółów
O b l i c z a n i e w y s o k o ś c i p u n k t ó w przy p o m o c y kątomierza k i e s z o n k o w e g o
O b l i c z a n i e wysokości p u n k t ó w przy p o m o c y a n e r o i d u
Błędy w pomiarze szczegółów
Rysowanie pokrycia
Rysowanie rzeźby
S z a t a r o ś l i n n a ( u p r a w y ) i opis z d j ę c i a
W o j s k o w a o c e n a terenu
Z n a k i topograficzne
Organizacja pracy
Rysowanie n a szkicowniku
W s k a z ó w k i praktyczne
Uzgodnienie brzegów zdjęcia
10.
pkt.
„
„
„
„
30
30
31
31
32
32
33
33
33
34
34
34
34
34
35
35
36
36
36
36
36
37
37
37
37
38
W y k o n a n i e rysunku pokrycia terenu.
88, Z u p e ł n o ś ć r y s u n k u p o k r y c i a
89. G e n e r a l i z a c j a r y s u n k u p o k r y c i a
90. K o m u n i k a c j e .
91. Przeszkody
92. P u n k t y w y d a t n e i z a s ł o n y
93, O s i e d l a
94. G r a n i c a p a ń s t w o w a i a d m i n i s t r a c y j n e
http://rcin.org.pl
38
39
39
40
41
43
45
11.
pkt.
„
„
„
,,
„
„
„
„
„
„
95.
96,
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
Wykonanie
Zasady ogólne
Rysowanie linij szkieletowych
,
Rysowanie warstwie
Spółkształtność warstwie
Generalizacja rysunku rzeźby
Przesunięcie warstwie
W s k a ź n i k i spadu
Koty i liczby wysokości
R y s o w a n i e terenu w z a g a j n i k a c h
Rodzaje terenu
R y s o w a n i e terenu p ł a s k i e g o r ó w n i n n e g o
12.
Wykorzystanie
lotniczych
pkt.
„
„
„
„
„
„
„
„
106.
107.
108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
rysunku rzeźby terenu.
oraz
planów i
praca
na
45
46
47
47
48
48
49
49
50
51
52
fotografij
fotoplanie.
Plany
Sprawdzenie planów
Przenoszenie p l a n ó w
Praca n a przeniesionym planie
Fotograf je l o t n i c z e
P r z e n o s z e n i e s z c z e g ó ł ó w z fotografji lotniczej n a stolik
P r z e t w a r z a n i e fotografji l o t n i c z e j
Zdjęcie stolikowe na fotoplanie
W y k o r z y s t a n i e zdjęć f o t o g r a m e t r y c z n y c h
. . . . .
13.
Zbieranie nazw
i materjału
do
53
53
53
55
55
56
59
60
61
opisania
zdjęcia.
pkt. 115. Z b i e r a n i e n a z w
„
116. P o d r ę c z n a k a l k a n a p i s ó w
„
117. Treść k a l k i n a p i s ó w
14.
pkt.
„
„
,,
„
„
„
„
„
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
VIII
127.
128.
129.
130.
'
kwaterze.
Zakres p r a c y
Opracowanie kalki napisów
Wykaz nazw
Kalka opisowa, kalki uzgodnienia i kalki punktów ,
Rewizja
Spółrzędne punktów wydatnych
Kreślenie
T y g o d n i o w y raport p r a c y . . . .
Szkic kwaterowy
15.
pkt.
„
„
„
Praca na
61
62
62
Zdjęcie w terenie
,
63
63
65
65
65
65
65
66
66
górskim.
Uwagi wstępne
Organizacja pracy . . . . . .
Pomiar
W y k o n a n i e rysunku i ciągi barometryczne
http://rcin.org.pl
66
67
67
68
)
R o z d z i a ł
ZDJĘCIE STOLIKOWE
16.
pkt.
„
„
„
„
131.
132.
133.
134.
135.
pkt.
„
„
„
„
136.
137.
138.
139.
140.
W WIĘKSZYCH
Zdjęcie stolikowe w skali 1 >10 000.
Zdjęcie stolikowe
R o z d z i a ł
18.
143.
144.
145.
146.
147.
148.
149.
150.
151.
152.
153.
154.
155.
156.
157.
158.
159.
160.
S|r
ZDJĘĆ
70
70
70
71
71
w skali ltSOOO.
C h a r a k t e r y s t y k a z d j ę c i a w s k a l i 1:5 000
P o d s t a w a zdjęcia
R o z p o z n a n i e terenu i p o m i a r o g ó l n y
Pomiar szczegółów
W s k a z ó w k i t e c h n i c z n e d o graficznego p o m i a r u
kowego
141. W y k o n a n i e r y s u n k u
142. U ż y c i e z n a k ó w t o p o g r a f i c z n y c h
KIEROWNICTWO
pkt.
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
SKALACH.
C h a r a k t e r y s t y k a zdjęcia w s k a l i 1:10 000
Organizacja i wykonanie zdjęcia
Pomiar ogólny
Pomiar szczegółów
W y k o n a n i e rysunku
17.
„
„
D.
71
71
72
72
stoli72
72
73
E.
STOLIKOWYCH.
Organizacja pracy nad zdjęciem rejonu.
Zadanie
K i e r o w n i c t w o grupy t o p o g r a f ó w
W y p o s a ż e n i e t e c h n i c z n e i środki
R o z p o z n a n i e terenu rejonu zdjęcia
O c e n a j a k o ś c i terenu
Zebranie materjału pomocniczego
O p r a c o w a n i e projektu p l a n u p r a c y
R a p o r t r o z p o z n a n i a terenu i projekt p l a n u p r a c y
.
Plan pracy
Kontrola p l a n u i organizacji pracy na odcinkach
.
M i e s i ę c z n y p r o g r a m p r a c k i e r o w n i k a grupy
. . .
Inspekcje k i e r o w n i k a g r u p y
Sprawozdania miesięczne
. . . .
Rozkazy kierownika grupy
O d p r a w y miesięczne
Skorowidze i wykazy
- . .
Z m i a n a p l a n u pracy. Z a k o ń c z e n i e p r a c y terenowej
Sprawozdanie z pracy terenowej
19.
S p r a w d z e n i e wykonania
stolikowego.
.
.
.
.
.
zdjęcia
pkt. 161. Zakres
„
162. C e l
163. S p r a w d z e n i e prac w s t ę p n y c h p r z e d w y j a z d e m w teren
http://rcin.org.pl
74
74
74
74
74
76
76
77
77
78
78
79
79
79
79
80
80
81
82
82
82
TV
Str.
pkt.
„
„
„
,,
„
164.
165.
166.
167.
168.
169.
Sprawdzenie pomiaru ogólnego
S p r a w d z e n i e d o k ł a d n o ś c i geometrycznej zdjęcia .
Sprawdzenie rysunku
Sprawdzenie pomiaru szczegółów
.
Sprawdzenie załączników
Usuwanie błędów
20.
pkt.
„
„
„
„
„
170.
171.
172.
173.
174.
175.
.
.
82
83
84
84
84
84
Pomoc techniczna w zdjęciu
odcinków.
Zakres
Uzupełnienie materjału pomocniczego
Odszukanie punktów trygonometrycznych
Uzupełnienie pomiaru ogólnego
Z d j ę c i e t r u d n y c h części terenu
Obserwacje magnetyczne
85
85
85
85
86
86
21. Opis wojskowo-geograficzny rejonu
zdjęcia.
pkt. 176. C e l
„
177. W y k o n a n i e
„
178 W y k o r z y s t a n i e prac W y d z i a ł u O p i s o w e g o
86
86
86
22. R e d a k c j a zdjęcia stolikowego rejonu.
pkt. 179.
„
180.
„
181.
„
182.
„
„
„
,,
183.
184.
185.
186.
R e d a k c j a z d j ę c i a s t o l i k o w e g o przez t o p o g r a f a .
. . .
R e d a k c j a z d j ę c i a s t o l i k o w e g o przez k i e r o w n i k a g r u p y
P o d s t a w a d o redakcji z d j ę c i a s t o l i k o w e g o rejonu
. .
O d p o w i e d z i a l n o ś ć k i e r o w n i k a grupy z a redakcję zdjęcia stolikowego
Szkice izogon
U d z i a ł k i e r o w n i k a g r u p y w redakcji m a p y t a k t y c z n e j
Kalka redakcji m a p y taktycznej
Ukończenie prac n a d zdjęciem stolikowem
R o z d z i a ł
PRACE ZIMOWE
23.
X
87
87
87
88
88
F.
NAD WYKOŃCZENIEM
ZDJĘCIA.
Wykreślenie zdjęcia.
pkt. 187.
188.
„
189.
„
190.
„
191.
„
192.
„
193.
„
„
87
87
87
Cel
Zasady ogólne
Tok pracy
U z g o d n i e n i e kreślarskie
Opisanie zdjęcia i wypełnienie metryki .
. . . .
Kreślenie
R e w i z j a w ł a s n a w y k r e ś l o n e j części i u z u p e ł n i e n i e k a l k i
napisów
194. K r e ś l e n i e n a o d b i t k a c h c y j a n o t y p o w y c h
195. W y k r e ś l e n i e z d j ę c i a przez kreślarza
http://rcin.org.pl
89
89
89
90
90
91
92
93
93
24.
pkt.
„
„
„
„
„
„
„
„
„
„
196.
197.
198.
199.
200.
201.
202.
203.
204.
205.
206.
Rewizja zdjęcia.
Cel i z a d a n i e rewizji
Ilość i rodzaj rewizyj
Materjał do rewizji
Sposób przeprowadzania rewizji
Poprawki porewizyjne
R e w i z j a I . — kreślarska
. .
K o l e j n o ś ć rewizji 1
R e w i z j a II — t o p o g r a f i c z n a
K o l e j n o ś ć rewizji II
Rewizja III — redakcyjna
Tok rewizji III
R o z d z i a ł
G.
T E C H N I K A
P O M I A R U .
25. B u d o w a
sygnałów.
pkt. 207. Ż e r d ź
„
208. S y g n a ł
„
209, S y g n a ł n a d r z e w i e
26.
pkt.
„
„
„
„
„
„
210.
211.
212.
213.
214,
215.
216.
217.
218.
219.
220.
221.
222.
223.
224.
225.
226.
98
99
100
W c i ę c i a .
Uwagi ogólne
Rodzaje wcięć
Wcięcie wprzód
Wcięcie wbok
W c i ę c i e w b o k n a linji
Wcięcie w b o k na przedłużeniu linji
Wcięcie wbok na kierunku
W c i ę c i e wstecz
S p o s ó b trzykrotnego o b r o t u p ł y t y s t o l i k o w e j (Bessela)
Sposób kalki (Bołotowa)
S p o s ó b jednego t r ó j k ą t a b ł ę d u ( L e h m a n n a )
S p o s ó b o d w r ó c o n y c h t r ó j k ą t ó w b ł ę d u (Bonnenbergera)
S p o s ó b p r z e c i n a j ą c y c h się k ó ł (Sneliusa)
W c i ę c i e złożone przy przeniesionej orjentacji
. . .
W c i ę c i e złożone przy wyznaczonej orjentacji
. . .
Wcięcie złożone z użyciem busoli (Hansena)
. . .
Wykorzystanie punktów o znanych spółrzędnych, nie
m i e s z c z ą c y c h się na s t o l i k u
27.
p k t . 227.
„
228.
229.
„
230.
„
231.
„
232.
93
93
93
94
94
94
94
95
95
97
97
100
101
101
102
102
103
104
105
106
109
110
111
112
114
115
118
119
Pomiar wysokości.
Uwagi ogólne
121
M e t o d a t r y g o n o m e t r y c z n a p o m i a r u w y s o k o ś c i . . . 121
P o p r a w k i p r z y o k r e ś l a n i u w y s o k o ś c i p u n k t ó w . . . 122
O k r e ś l e n i e w y s o k o ś c i w p o s z c z e g ó l n y c h w y p a d k a c h . 123
Ostateczne ustalenie wysokości p u n k t u
124
Tablice pomiarów topograficznych
125
http://rcin.org.pl
XI
28.
pkt.
„
„
„
„
„
„
„
233.
234.
235.
236.
237.
238.
239.
240.
Pomiar p u n k t ó w łatowych.
str
Określenie
Wyznaczenie kierunku
Pomiar odległości
Trygonometryczny pomiar wysokości
Pomiar wysokości sposobem niwelacji geometrycznej
Kolejność czynności przy pomiarze punktu tatowego
Przerzut s t a n o w i s k a
Przerzut s t a n o w i s k a z p u n k t u n i e d o s t ę p n e g o . . . .
126
126
126
126
127
128
129
129
29.
pkt.
„
„
„
„
„
„
„
241.
242.
243.
244.
245.
246.
247.
248.
Ciągi
graficzne.
Określenie
Ciąg magnetyczny
Ciąg geometryczny
D o w i ą z a n i e ciągu
D o w i ą z a n i e ciągu do p u n k t u niedostępnego
Poziome wyrównanie ciągu
Pionowe w y r ó w n a n i e ciągu
Uwagi ogólne
.
.
.
.
130
131
131
132
132
134
136
137
Załączniki:
Wykaz
Kalka
Kalka
Wykaz
punktów podstawowych
punktów
napisów
nazw
http://rcin.org.pl
W z ó r Nr. 1.
P r z y k ł a d Nr. 1.
P r z y k ł a d N r . 2.
W z ó r N r . 2.
S Z T A B
G Ł Ó W N Y
Nr. spr. 280 — 1 2 3 / 1 1 1 . / K .
Warszawa,
6 kwietnia
1936.
ROZKAZ
WPROWADZAJĄCY.
Z a t w i e r d z a m do u ż y t k u s ł u ż b o w e g o Instrukcję Topog r a f i c z n ą W o j s k o w e g o Instytutu G e o g r a f i c z n e g o , Część III.
Zdjęcie
stolikowe
G e o g r , T. ,
6
1936
Szef S z t a b u
Głównego
(—)
Stachiewicz
W.
Generał Brygady.
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
CZĘŚĆ
ZDJĘCIE
III
STOLIKOWE
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
R O Z D Z I A Ł
Z A S A D Y
1.
A.
OGÓLNE.
O k r e ś l e n i e i cel z d j ę c i a s t o l i k o w e g o .
t.
Z d j ę c i e s t o l i k o w e jest graficzną
metodą
zdjęcia
terenu, a po- ls . , ° 1 t "
owc
rysunek
pokrycia
i rzeźby
wykonywa
się 5 °
łi°lega n a t e m , ż e całkowity
w polu w obliczu terenu, n a p o d s t a w i e z m i e r z o n y c h g r a f i c z n i e p u n k t ó w
i n a podstawie — zależnej od celu zdjęcia — oceny poszczególnych
przedmiotów terenowych.
2.
Celem zdjęcia
stolikowego,
tut Geograficzny
w skali 1:20
wojskowej
mapy
szczegółowej
stolikowe w skalach większych
celów szczególnych.
wykonywanego
przez
Wojskowy
Insty000 jest
zdjęcie
terenu,
dla wydania
w s k a l i z a s a d n i c z e j 1:25 000. Z d j ę c i e
( 1 : 10 000, 1 : 5 000) w y k o n y w a s i ę d l a
Ccl
zdjęcia
K"-
5,ollkowc
3.
Metoda pomiaru graficznego
zapewnia
osiągnięcie
tylko takiej dokladWłaściwości
pozwala
i jakiej
można wymagać
od rysunku danej skali 7* {fowigo?
ności, na jaką
zdjęcia.
J e s t t o t, z w . d o k ł a d n o ś ć g r a f i c z n a , w y n i k a j ą c a z grub o ś c i w y k r e ś l o n e j l i n j i l u b u k ł u c i a c y r k l e m , t. z n . 0,1 m m , co w skali
1:20 000 wynosi 2 m. M e t o d a t a z a t e m upraszcza
pomiar,
usuwając
od dokładw s w e m z a s t o s o w a n i u zbędne elementy dokładności
większej
ności właściwej i realnej d l a danej skali.
D r u g ą i s t o t n ą w ł a ś c i w o ś c i ą z d j ę c i a s t o l i k o w e g o jest zasada
rysowania w terenie szczegółów
pokrycia
i rzeźby
terenu.
D z i ę k i tej z a s a d z i e
uzyskuje
się pełny i dokładny
obraz terenu i właściwą
z
wojskowego
punktu
widzenia
klasyfikację
pokrycia
terenu, w r a z z u w y d a t n i e n i e m
p r z e d m i o t ó w terenu w a ż n y c h d l a d z i a ł a ń wojennych.
Wszystkie
zdjęcia
t e r e n u w y k o n a n e j a k ą k o l w i e k i n n ą m e t o d ą muszą przejść
ostatni
etap zdjęcia
stolikowego,
a mianowicie
porównanie
w polu rysunku
z terenem
i klasyfikację
przedmiotów
terenu,
zanim
będą mogły b y ć uznane za podstawę d o w y d a n i a wojskowej mapy
szczegółowej.
http://rcin.org.pl
—
2 —
2. P o d s t a w a i s p r z ę t d o z d j ę c i a s t o l i k o w e g o .
89.
Podstawa
zdjęcia.
Podstawą zdjęcia stolikowego
i punkty
ciągów
teodolitowych
niwelacyjne
są punkty
l
).
trygonometryczne,
Za dostateczną ilość p u n k t ó w trygonometrycznych
uważa
1 2 — 1 6 n a 100 k m 2 d l a z a s a d n i c z e j s k a l i z d j ę c i a (1 : 20 000).
Sprzęt
I środki.
S p r z ę t e m d o z d j ę c i a s t o l i k o w e g o jest stolik topograficzny
(trójnóg,
fata i kątomierz
kieszonkowy,
s p ó j n i k i p ł y t a s t o l i k o w a ) , kierownica,
a w w y j ą t k o w y c h w a r u n k a c h p o n a d t o busola kierunkowa
i
aneroid'2).
Pozatem d o pracy w terenie otrzymuje topograf rower,
3.
6.
Odcinek
I rejon
zdjęcia.
się
W y k o n a n i e zdjęcia
stolikowego.
O d c i n e k z d j ę c i a ( s t o l i k ) jest t o o d c i n e k t e r e n u o b r a m o w a n y
s i a t k ą g e o g r a f i c z n a l u b k i l o m e t r o w ą p r z e z n a c z o n y d o z d j ę c i a n a jedn e j p ł y c i e s t o l i k o w e j . Odcinek
zdjęcia
jest to zasadniczo
arkusz
mapy
szczegółowej.
Odcinek
zdjęcia
opracowuje
zazwyczaj
jeden
oficer
topograf.
R e j o n z d j ę c i a jest to obszar
terenu przeznaczony
do
wania
przez
zespól
wykonawców
pod jednem
kierownictwem.
zdjęcia p o w i n i e n stanowić arkusz m a p y taktycznej.
opracoRejon
7.
Tok pracy.
nad zdjęciem
Praca
1.
pomiar
2.
zdjęcie
stolikowem
dzieli
się na dwa
okresy:
ogólny.
szczegółowe.
Pierwszy
okres
pracy, t r w a j ą c y 4 — 7 d n i n a c a ł y stolik (około
108 k m * ) w s k a l i 1 : 2 0 000, ma na celu zapewnienie
normalnego
toku
właściwego
zdjęcia
szczegółowego,
przez sprawdzenie
punktów
podstai stworzenie
dostatecznej
ilości
nowych
elementów
podstawowowych
wych do zdjęcia
szczegółowego.
Drugi
okres,
t o w ł a ś c i w e z d j ę c i e t e r e n u , k t ó r e d z i ę k i s w e j kolejn e j c i ą g ł o ś c i i z a s a d o m p o d a n y m w p k t . 3. daje dokładne
i pełne odtworzenie
terenu, n i e w y m a g a j ą c e ż a d n y c h u z u p e ł n i e ń .
Pracę
nad zdjęciem
1.
pomiar
2.
wykonanie
szczegółowem
wykonywa
się w dwóch
fazach:
szczegółów,
rysunku.
Pomiar
szczegółów
ma na celu zapewnienie
zdjęciu
geometrycznej
i wysokości
szczegółów
terenu;
wykodokładności
położenia
poziomego
nanie rysunku
jest czynnością,
od której
zależy treść, czytelność
i wojskowa wartość
zdjęcia.
')
Rodzaj utrwalenia w t e r e n i e punktów podstawowych Jest opisany w Instrukcji triangulacyjnej W . i. G .
http://rcin.org.pl
a
) Opis s p r z ę t u i sposób
c z ę ś c i 1!.
jego
użycia jest treścią
Instrukcji
topograficznej W . I. G .
—
3
-
Treść zdjęcia
jest ograniczona
znakami
topograficznemi.
Odpowiedni
ich wybór i wykonanie
rysunku
terenu z uwydatnieniem
szczegółów, ważnych
dla taktycznych d z i a ł a ń w o j e n n y c h w d a n y m terenie,
wymaga
umiejętności
fachowej
i wojskowego
wyszkolenia
topografa.
Jednocześnie
ze z d j ę c i e m s z c z e g ó ł o w e m postępuje
praca nad zbieraniem
nazw geograficznych
i wszelkiego
materjafu
do opisania
zdjęcia.
Uzupełniającą
czynnością
w p r a c y n a d z d j ę c i e m s z c z e g ó ł o w e m jest
r e w i z j a u k o ń c z o n y c h c z ę ś c i z d j ę c i a , wykreślanie
kalki napisów
oraz
wykreślanie
t u s z e m t y c h s z c z e g ó ł ó w , k t ó r y c h o d c z y t a n i e p r z y wykreśl a n i u s t o l i k a w p ó ź n i e j s z y m t e r m i n i e m o g ł o b y n a s u n ą ć c h o ć b y najmniejsze wątpliwości.
Czynności
te nazywają
się pracą
na
kwaterze.
D z i e n n a p r a c a n i e jest o g r a n i c z o n a o k r e ś l o n e m i g o d z i n a m i s ł u ż b o w e m i . Obowiązkiem
topografa
jest wykorzystać
wszystkie
dni i godziny
nadające
się do pracy w terenie, o p r ó c z c z a s u n a k o n i e c z n e o d p o c z y n k i .
8.
O g ó l n ą zasadą
organizacji
pracy
nad zdjęciem stolikowem
jest Organizacja
pracy.
ułożenie
planu
każdej czynności
p r z e d jej w y k o n a n i e m , celowość
wysiłków i oszczędność
czasu.
Celem organizacji
pracy jest uzyskanie
jak największej
wydajności
i zupełności
wykonania,
tak żeby w razie p r z e r w a n i a pracy następca
m ó g ł ją p r o w a d z i ć d a l e j b e z p o t r z e b y u z u p e ł n i e ń i w y j a ś n i e ń w w y k o nanej części zdjęcia.
Szczegółowa organizacja pracy wykonawczej i kierowniczej nad
z d j ę c i e m s t o l i k o w e m jest u j ę t a w p o r z ą d k u c h r o n o l o g i c z n y m w następnych rozdziałach instrukcji.
N a l e ż y p a m i ę t a ć , że n i e j e d n o k r o t n i e r ó ż n e c z y n n o ś c i
wykonywa
się s p ó ł c z e ś n i e ,
W n i e k t ó r y c h w a r u n k a c h o d n o s i się t o n a w e t d o
tak r ó ż n y c h c z y n n o ś c i , j a k p o m i a r i r y s o w a n i e .
W s k a z ó w k i t e c h n i c z n e p o m i a r u g r a f i c z n e g o są p o d a n e w r o z d z i a l e G .
http://rcin.org.pl
R O Z D Z I A Ł
B.
SPRAWDZENIE I GRAFICZNE
ZGĘSZCZENIE
PODSTAWY ZDJĘCIA (POMIAR OGÓLNY).
4. P r a c e w s t ę p n e p r z e d w y j a z d e m w t e r e n .
9.
Materjał
W r a z z z a d a n i e m d o w y k o n a n i a otrzymuje topograf
materjał
podstawowy
I pomocniczy. p o d s t a w o w y , m a t e r j a ł p o m o c n i c z y i z e s t a w s p r z ę t u d o zdjęcia stolikowego.
A. Do materjału
podstawowego
należą:
1. P ł y t a s t o l i k o w a z , n a n i e s i o n e f l j i n a k o o r d y n a t o g r a f i e p u n k t a m i
t r y g o n o m e t r y c z n e m i . y 'fojfa n i l ' r a m k i ' ¿ ( Ć f c i n k a z d j ę c i a , p r z e c i ę c i a m i
linij siatki k i l o m e t r o w e j oraz p u n k t a m i przecięcia się m i n u t o w e j
siatki geograficznej z r a m k ą .
2. W y k a z p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h . W y k a z z a w i e r a d a n e d l a
p u n k t ó w t r y g o n o m e t r y c z n y c h , n i w e l a c y j n y c h i c i ą g ó w teodolitow y c h d a n e g o o d c i n k a zdjęcia i sąsiednich w pasie d o 3 k m oraz
dalszych w i d o c z n y c h z o d c i n k a zdjęcia z wyszczególnieniem danych
w e d ł u g w z o r u N r . 1.
W w y k a z i e p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h p o d a n e są r ó w n i e ż s p ó ł r z ę d n e
rogów ramki.
Załącznikiem do wykazu punktów
p u n k t ó w w s k a l i 1 : 100 000.
podstawowych
Do danych dla ciągów tóbdolitowych
g ó w n a m a p i e 1 : 2 5 000.
jest s z k i c
tych
d o ł ą c z a s i ę s z k i c t y c h cią-
3. Metryka m a p y .
B. M a t e r j a ł p o m o c n i c z y
1, F o t o p l a n
stanowią:
http://rcin.org.pl
wniesiony n a płytę stolikową sposobem
cyjanotypji.
—
5
-
2. K a l k i u z g o d n i e n i a b r z e g ó w s ą s i e d n i c h o d c i n k ó w , p o p r z e d n i o o p r a c o w a n y c h . K a l k i te, s z e r o k o ś c i 12 c m , s p o r z ą d z o n e w s k a l i
z a m i e r z o n e g o z d j ę c i a , p o w i n n y z a w i e r a ć z u p e ł n y o d r y s p a s a szerokości 2 — 3 c m w z d ł u ż ramek w r a z z kotami, cyframi wysokości,
n a p i s a m i i siatką k i l o m e t r o w ą l u b m i n u t o w ą . D ł u g i e proste linje
p o k r y c i a p o w i n n y b y ć wykreślone na całej szerokości kalki. W a r tości w a r s t w i e o p i s a n e n a k a l c e .
3. D o t y c h c z a s o w e m a p y o d c i n k a z d j ę c i a i s ą s i e d n i c h w e wszystk i c h s k a l a c h p o 1 e g z e m p l a r z u , z a ś m a p y t a k t y c z n e p o 2 egzemplarze.
4. Fotografje lotnicze.
5. P a n t o g r a m y t. j. z m n i e j s z o n e d o s k a l i z d j ę c i a p a n t o g r a f e m l u b
fotograficznie plany katastralne i inne, w y k o n a n e na papierze
O p i s p a n t o g r a m ó w p o w i n i e n b y ć dor y s u n k o w y m l u b n a kalce,
s ł o w n i e ten s a m co opis o r y g i n a l n y c h p l a n ó w .
,
«r
•
.
.
'f'
6. U r z ę d o w e w y k a z y n a z w -młetseowośet z d a n e m i s t a t y s t y c z nemi (ilość d o m ó w , m i e s z k a ń c ó w ) .
10.
P o o t r z y m a n i u m a t e r j a ł u p o d s t a w o w e g o o b o w i ą z k i e m t o p o g r a f a Uporządkowanie
matert e n sprawdzić
i przygotować
do pracy
w terenie. W t y m
jest materjał
iału podstacelu n a l e ż y kolejno:
wowego.
1. S p r a w d z i ć n a n i e s i e n i e s i a t k i k i l o m e t r o w e j p r z e z z m i e r z e n i e cyrk l e m d r ą ż k o w y m o d l e g ł o ś c i u k ł u ć w z d ł u ż k r a w ę d z i p ł y t y stolikowej, następnie p r a w i d ł o w o ś ć położenia u k ł u ć w e w n ą t r z stolika
przez p r z y k ł a d a n i e linji metalowej.
Wykreślić i opisać czarnym
tuszem siatkę k i l o m e t r o w ą .
2. S p r a w d z i ć n a n i e s i e n i e r o g ó w
według w y k a z u tych p u n k t ó w ,
dów naniesienia.
ramki i punktów podstawowych,
w c e l u w y k r y c i a m o ż l i w y c h błę-
3. W y k r e ś l i ć c z a r n y m t u s z e m r a m k ę o d c i n k a z d j ę c i a i p u n k t y p o d s t a w o w e w e d ł u g z n a k ó w t o p o g r a f i c z n y c h , p r z y c z e m u k ł u ć niewolno zalewać tuszem.
O b o k p u n k t u trygonometrycznego wypisać o ł ó w k i e m
jego n u m e r o r a z w y s o k o ś c i w p o s t a c i u ł a m k a :
w m i a n o w n i k u b e z w z g l ę d n ą wysokość1) górnej p o w i e r z c h n i kamienia, w liczniku wysokość b e z w z g l ę d n ą d o l n e j krawędzi krzyżaka.
Ponadto dla łatwiejszego utożsamienia p u n k t ó w
trygonometrycznych p o d c z a s p o m i a r u o g ó l n e g o , z a l e c a się w y r y s o w a ć n a p ł y c i e
stolikowej ołówkiem rodzaj o b u d o w a n i a punktu trygonometrycznego, u ż y w a j ą c n a s t ę p u j ą c y c h z n a k ó w :
wieża
sygnał
4. W y p i s a ć n a s t o l i k u w d o w o l n e m
cinka zdjęcia i skalę.
')
sygnał na d r z e w i e
żerdź
miejscu
ołówkiem,
http://rcin.org.pl
Wysokość b e z w z g l ę d n a albo wyniosłość.
n a z w ę od-
6
11.
Uporządkowanie materjalu pomocniczego.
5. W y k r e ś l i ć n a p o s i a d a n e j m a p i e 1 : 2 5 000 l u b 1 : 100 000 r a m k ę
odcinka zdjęcia, siatkę kilometrową oraz punkty
podstawowe
według s p ó ł r z ę d n y c h l u b opisu topograficznego.
Uporządkowanie
1. przeniesieniu,
uzgodnienia
2. sporządzeniu
3. częściowem
materjalu
pomocniczego
polega
( w y r a ź n i e o ł ó w k i e m , ) na płytę
brzegów
sąsiednich odcinków,
skorowidzów
wykorzystaniu
pantogramów
planów
i
na:
stolikową
i fotografii
treści
kalki
lotniczych.
fotografij.
W tym celu należy w p r z y b l i ż e n i u określić położenie pantogram ó w na s t o l i k u p r z y p o m o c y m a p y i s i a t k i k i l o m e t r o w e j , n a s t ę p n i e
wykreślić na kalce, w skali zdjęcia, r a m k ę odcinka zdjęcia, zewnętrzne
zarysy planów katastralnych, p o n u m e r o w a ć plany i oznaczyć
numery
na kalce.
P o ł o ż e n i e f o t o g r a f i j l o t n i c z y c h o k r e ś l a się n a m a p i e , poc z e m w y k r e ś l a się i c h w z a j e m n e
położenie, numery, siatkę kilom e t r o w ą i r a m k ę o d c i n k a z d j ę c i a n a k a l c e w s k a l i 1 : 1 0 0 000.
Po
z o r j e n t o w a n i u s i ę c o d o p o ł o ż e n i a p l a n ó w i f o t o g r a f i j l o t n i c z y c h należy zbadać, z którego roku p l a n y p o c h o d z ą i na jakiej podstawie
geodezyjnej zostały wykonane.
Jeżeli podstawa geodezyjna planów
i z d j ę c i a s t o l i k o w e g o jest ta s a m a , n a l e ż y je p r z e n i e ś ć n a p ł y t ę stol i k o w ą (nie u w z g l ę d n i a j ą c d r o b n y c h szczegółów), przy p o m o c y siatki
k i l o m e t r o w e j w y k r e ś l o n e j p o p r z e d n i o na planie w e d ł u g tych samych
punktów podstawowych.
R o k w y k o n a n i a p l a n ó w w s k a z u j e n a w i ę k s z ą l u b m n i e j s z ą wartość dla w y k o r z y s t a n i a ich w pracy terenowej.
Następnie należy
p o r ó w n a ć ze s o b ą p l a n y i f o t o g r a f j e l o t n i c z e t y c h s a m y c h o d c i n k ó w
terenu.
J e ś l i p l a n y są s t o s u n k o w o n o w e , a c o w i ę c e j , o p a r t e n a tej
samej triangulacji, co zdjęcie stolikowe, należy przy p o m o c y p l a n ó w
przetworzyć
fotografje
lotnicze
do skali zdjęcia (szczególnie
dotyczy
to miast).
O d b i t k i i k l i s z e z a b r a ć ze s o b ą w t e r e n , a b y p o z m i e r z e niu identycznych punktów i stwierdzeniu prawidłowości
przetworzen i a , p r z e n i e ś ć je n a p ł y t ę s t o l i k o w ą .
12.
Plan prac
wstępnych
I pomiaru
ogólnego.
P r z y p o m o c y p l a n ó w k a t a s t r a l n y c h n a l e ż y się z o r j e n t o w a ć c o d o
przebiegu granic administracyjnych.
G r a n i c e te z a l e c a się n a n i e ś ć
c h o ć b y w p r z y b l i ż e n i u na stolik, aby ich nie p o m i n ą ć p o d c z a s późniejszego pomiaru szczegółów.
W końcu należy sporządzić odrysy
p l a n ó w b r a k u j ą c y c h , a z n a j d u j ą c y c h się u s ą s i a d ó w .
S z c z e g ó ł o w e studjum
mapy
odcinka
z d j ę c i a , r o z m i e s z c z e n i e i obud o w a n i e p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h jest punktem
wyjścia
do
ułożenia
planu
prac wstępnych
i pomiaru
ogólnego.
D o tego n a l e ż y plan
rozmieszczenia
koniecznych
sygnałów
pomocniczych
( p k t . 17),
ustalenie
sposobu
przeprowadzenia
pomiaru
ogólnego
w zależności od charakt e r u t e r e n u ( o d k r y t y , z a k r y t y ) i obudowania
punktów
trygonometrycznych o r a z wybór
kwatery.
13.
Literatura
naukowa.
14.
Sprawdzenie
sprzętu.
D l a l e p s a e g o p o z n a n i a o d c i n k a z d j ę c i a należy
się
zaznajomić
z literaturą
naukową
z zakresu geografji, topologji i geologji, odnos z ą c ą się d o d a n e g o o b s z a r u . N i e n a l e ż y p o m i j a ć w y d a w n i c t w p o p u larnych. np. p r z e w o d n i k ó w turystycznych i krajoznawczych.
http://rcin.org.pl
P o b r a n y sprzęt n a l e ż y p r z e d w y j a z d e m w t e r e n sprawdzić,
p r z e p i s ó w I n s t r u k c j i t o p o g r a f i c z n e j cz. I I .
w myśl
—
5.
7
—
Prace wstępne w terenie.
15.
P o p r z y b y c i u n a t e r e n p r a c y , z a j m u j e t o p o g r a f k w a t e r ę w miejs- Zakwaterowanie.
cowości dogodnej p o d względem k o m u n i k a c y n y m , o ile m o ż n o ś c i
w środku odcinka zdjęcia i zapewniającej połączenie
telefoniczne.
Pierwszą k w a t e r ę w y z n a c z a z a z w y c z a j k i e r o w n i k grupy, n a podstawie własnego rozpoznania terenu.
1«.
Pierwszą
czynnością
topografa
w terenie jest odszukanie
i o b u - Obudowanie
punktów
d o w a n i e p u n k t ó w t r y g o n o m e t r y c z n y c h , jeżeli punkty
te nie
trygonosą obudowane.
S y g n a ł y n a l e ż y budować
jak najprostsze
( ż e r d z i e ) metrycznych
i z materjału z n a j d u j ą c e g o się na miejscu.
B u d o w ę s y g n a ł ó w z w y k ł y c h n a l e ż y o g r a n i c z y ć d o w y p a d k ó w wyjątkowych, a więc w terenie kamienistym l u b na r u c h o m y c h piaskach.
S p o s ó b b u d o w y p o d a j e u s t ę p 25.
Punkty
trygonometryczne
należy
obudowywać
zasadniczo
tylko
w terenie
odkrytym.
W razie trudności w odnalezieniu p u n k t u
trygonometrycznego,
należy się z w r ó c i ć d o miejscowych władz a d m i n i s t r a c y j n y c h (sołtysa),
lub wprost d o właściciela parceli, n a której ma się znajdować p u n k t
trygonometryczny ( w e d ł u g w y k a z u ) . W razie n i e m o ż n o ś c i odszukania
p u n k t u t r y g o n o m e t r y c z n e g o , n a l e ż y z b u d o w a ć s y g n a ł w m i e j s c u przyp u s z c z a l n e g o p o ł o ż e n i a p u n k t u t r y g o n o m e t r y c z n e g o w t e r e n i e , kieruj ą c s i ę m a p ą l u b o p i s e m t o p o g r a f i c z n y m ( p k t . 22).
Na szukanie
płyty podziemnej
nie należy
tracić
czasu.
17.
Punkty
Nazwą
punktów
wydatnych
określa
się daleko
widoczne
wydatne
przedmioty
pokrycia,
j a k k o m i n y , w i e ż e , w i a t r a k i , p o j e d y ń c z e chai sygnały
rakterystyczne drzewa, krzyże i drogowskazy.
Są to
jednocześnie pomocnicze.
punkty
orjentacyjne').
Punkty
wydatne,
zdjęte podczas
pomiaru
ogólnego,
stanowią
zgęszczenie sieci punktów
podstawowych
i dają zazwyczaj, łącznie z punkt a m i t r y g o n o m e t r y c z n e m i , ł a t w o ś ć o k r e ś l a n i a s t a n o w i s k p o d c z a s pomiaru szczegółów oraz możność
w y k o n y w a n i a ciągów graficznych
n i e d ł u ż s z y c h o d 4 k m d l a s k a l i 1 : 2 0 000.
W r a z i e b r a k u p u n k t ó w w y d a t n y c h l u b n i e k o r z y s t n e g o i c h rozm i e s z c z e n i a oraz przy r z a d k i e j sieci p u n k t ó w
trygonometrycznych,
a w i ę c g d y w z a j e m n e i c h o d l e g ł o ś c i p r z e k r a c z a j ą 4 k m , z a c h o d z i kon i e c z n o ś ć w y k o r z y s t a n i a d o p ó ź n i e j s z e g o p o m i a r u s z c z e g ó ł ó w , górujących
wzniesień.
W tym w y p a d k u
na odpowiednio
wybranych
p u n k t a c h b u d u j e s i ę s y g n a ł y . S y g n a ł y te, w o d r ó ż n i e n i u o d s y g n a ł ó w
w z n o s z o n y c h na p u n k t a c h trygonometrycznych, określa się n a z w ą
sygnałów pomocniczych.
W w y b o r z e tych p u n k t ó w n a l e ż y się
k i e r o w a ć z a s a d ą , a b y b y ł y widoczne
przynajmniej
z trzech
trygonomttrów
i a b y z d w o m a z nich tworzyły trójkąty zbliżone d o równob o c z n y c h , k o r z y s t n e t e ż jest, a b y s y g n a ł y p o m o c n i c z e b y ł y w z n o s z o n e
na p r z e d ł u ż e n i u długich prostych linij p o k r y c i a , jak drogi, koleje,
linje leśne i na skrajach lasów, jako p u n k t y ^ y f ś c i o w e i d o w i ą z a n i a
ciągów graficznych.
nie należy
przesadzać;
odlegW ilości
sygnałów
pomocniczych
łości ich od najbliższych p u n k t ó w trygonometrycznych i sygnałów
p o m o c n i c z y c h n i e p o w i n n e b y ć m n i e j s z e o d 2 k m d l a s k a l i 1 : 2 0 000.
')
http://rcin.org.pl
Punkty orjentacyjne albo punkty
kierunkowe.
—
8 —
18.
Elementy
redukcyjne
(wysokości
względne
sygnałów).
P r z y b u d o w i e s y g n a ł u n a l e ż y z m i e r z y ć jego w y s o k o ś ć o d d o l n e j
k r a w ę d z i krzyżaka do górnej powierzchni kamienia trygonometrycznego, a przy sygnałach p o m o c n i c z y c h d o nacięcia n a żerdzi r ó w n o
z p o w i e r z c h n i ą terenu.
W y s o k o ś ć tę z w a n ą e l e m e n t e m
redukc y j n y m należy bezzwłocznie po zmierzeniu zapisać na mapie obok
d a n e g o p u n k t u . P o p o w r o c i e na kwaterę należy w p i s a ć sposób obud o w a n i a p u n k t ó w trygonometrycznych i elementy r e d u k c y j n e d o wykazu p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h i oznaczyć na płycie stolikowej według
p u n k t u 10. S y g n a ł y p o m o c n i c z e n a l e ż y w p i s a ć d o w y k a z u p u n k t ó w
p o d s t a w o w y c h , p o d a j ą c n a z w ę , n u m e r , s p o s ó b o b u d o w a n i a i elementy redukcyjne. Ponadto, d l a ułatwienia orjentacji podczas pomiaru
ogólnego, zaleca się o z n a c z a n i e ich na stoliku w przypuszczalnem
miejscu ich położenia
znakiem
z podaniem
obok
wysokości
względnej.
19.
Organizacja
w terenie powinne
zająć
jak najmniej
czasu. NaPrace
wstępne
prac
budowy
sygnawstępnych. l e ż y u ż y ć s z y b k i c h ś r o d k ó w p r z e j a z d o w y c h . Podczas
łów prowadzić
rozpoznanie
terenu w e d ł u g p u n k t u 33. D l a z a o s z c z ę d z e n i a czasu m o ż n a p o w i e r z y ć b u d o w ę s y g n a ł ó w w y s z k o l o n e m u pomocnikowi, s a m e m u zaś p r z y s t ą p i ć d o rozpoznania i p o m i a r u ogólnego
w terenie z a k r y t y m ( p k t . 28).
Gdy nie zachodzi
potrzeba
obudowania
punktów
trygonometrycznych, wówczas
konieczną
budowę
sygnałów
pomocniczych
należy wykonać podczas
pomiaru
ogólnego
( p k t . 26). W t y m w y p a d k u n a l e ż y
bezzwłocznie p o przybyciu n a odcinek zdjęcia przystąpić do wykonania pomiaru ogólnego.
6.
20.
Cel.
Pomiar ogólny i rozpoznanie terenu.
P o m i a r o g - ó l n y z jednoczesnem
1. sprawdzenie
punktów
rozpoznaniem
terenu
ma na celu:
podstawowych,
2. zgęszczenie
podstawy
zdjęcia
przez p o m i a r p u n k t ó w w y d a t n y c h ,
s y g n a ł ó w p o m o c n i c z y c h i długich prostych linij pokrycia oraz
wykreślenie kierunków,
się w warunkach
pracy
3. dokładne
zorientowanie
stawowe, kwatery, podział administracyjny),
co w ostatecznym w y n i k u
ciem
szczegółowem.
pozwala
n a ułożenie
(teren, p u n k t y p o d -
planu
pracy
nad
zdję-
S k r u p u l a t n e w y k o n a n i e p o m i a r u ogólnego i r o z p o z n a n i e terenu
jest w a r u n k i e m n o r m a l n e g o t o k u p ó ź n i e j s z e j p r a c y .
Pozornie małe
zaniedbania mogą później wpłynąć ujemnie na wydajność lub na
jakość zdjęcia.
21.
Organizacja
Pomiar
ogólny
wykonywa
się stając
kolejno
na każdym
punkcie
pracy.
podstawowym.
Podczas
przejazdu
z jednego
punktu
na drugi
należy
prowadzić
rozpoznanie
terenu w e d ł u g p k t . 33. D o p r z e j a z d ó w u ż y w a ć
szybkich środków, np. samochodów, o ile n a to pozwalają
warunki.
Przed rozpoczęciem dziennej pracy, ustalić marszrutę w taki sposób,
a b y p r a c ę d z i e n n ą r o z p o c z ą ć i u k o ń c z y ć w p o b l i ż u k w a t e r y . Zasad-
http://rcin.org.pl
—
9 —
n i c z o należy
oddzielnie
przeprowadzić
pomiar
i rozpoznanie
w terenie
odkrytym,
a oddzielnie
w terenie
zakrytym.
C e c h ą dobrej organizacji
p r a c y jest w y k o n a n i e p o m i a r u o g ó l n e g o i z e b r a n i e w s z y s t k i c h k o n i e c z n y c h w i a d o m o ś c i b e z d w u k r o t n e g o p r z e b y w a n i a tej s a m e j d r o g i .
Każdą poszczególną czynność należy bezpośrednio po wykonaniu
sprawdzić, unikając w ten sposób o m y ł e k , które mogą s p o w o d o w a ć
przez
konieczność p o w t ó r z e n i a całej pracy.
Należy p a m i ę t a ć , że
dokładną
pracę zawsze
oszczędza
się na czasie.
Uzyskanie potrzebnej
d o k ł a d n o ś c i zależy w dużej mierze od sianu sprzętu p o m i a r o w e g o .
D l a t e g o n a l e ż y d b a ć o s t a r a n n e s p r a w d z e n i e k i e r o w n i c y , jej utrzym a n i e i ostrożne przewożenie.
Przed rozpoczęciem pomiaru ogólnego
n a l e ż y s p r z ę t s p r a w d z i ć , d l a p r z e k o n a n i a się, c z y n i e u c i e r p i a ł podczas p r z e w o z u .
Sposób wykonania pomiaru ogólnego podają punkty
następne.
Kolejność czynności na k a ż d y m punkcie trygonometrycznym
jest n a s t ę p u j ą c a :
1. sprawdzenie
położenia
2. wykreślenie
niczych,
kierunków
3. wyznaczenie
4. pomiar
tów
poziomego
do
punków
lub sprawdzenie
punktów
południka
kątów wysokości
położenia
trygonometrycznych.
trygonometrycznych,
wydatnych
i sygnałów
pomoc-
magnetycznego,
i sprawdzenie
wysokości
punk22.
S p r a w d z e n i e p u n k t ó w t r y g o n o m e t r y c z n y c h ma na celu Sprawdzenie
przekonanie
się, czy ich spółrzędne,
wysokości
i elementy
redukcyjne punktów trygonomeczy położenie
poziome
tych punktów
w terenie trycznych.
są bez błędu, a ponadto,
nie uległo
zmianie.
Sprawdzać
należy
nietylko punkty
trygonometryczne na własnym
odcinku zdjęcia, ale także widoczne
punkty
sąsiednich
odcinków
naniesione
na własnym
stoliku.
N a p u n k t a c h poł o ż o n y c h s t o s u n k o w o n i e d a l e k o z a r a m k ą t. j. n a l e ż ą c y c h d o t r ó j k ą t a ,
którego p o l e w większej części leży n a w ł a s n y m o d c i n k u , n a l e ż y również z a j m o w a ć stanowiska.
W y k o n a n i e :
stolik ustawiony n a p u n k c i e trygonometrycznym
orjentuje się w e d ł u g jednego z najdalszych p u n k t ó w t r y g o n o m e t r y c z n y c h .
N a s t ę p n i e n a c e l o w u j e się lunetą kolejno n a w i d o c z n e w terenie p u n k t y
trygonometryczne, s p r a w d z a j ą c , czy ścięta k r a w ę d ź linjału przecina
odpowiednie punkty (nakłucia) na płycie stolikowej.
J e ś l i k r a w ę d ź l i n j a ł u n i e p r z e j d z i e p r z e z ś r o d e k u k ł u c i a któregokolwiek z widocznych punktów trygonometrycznych, wówczas błąd
położenia poziomego tkwi w odpowiednim punkcie trygonometrycznym,
W t y m w y p a d k u n a l e ż y w y k r e ś l i ć k i e r u n e k d o b ł ę d n e g o p u n k t u trygon o m e t r y c z n e g o , w c e l u p ó ź n i e j s z e g o o k r e ś l e n i a w ł a ś c i w e g o jego położenia wcięciem wprzód l u b wbok.
Jeśli k r a w ę d ź linjału nie pokryje środka u k ł u c i a żadnego punktu
na stoliku, wówczas:
1. p u n k t , w e d ł u g k t ó r e g o został
miony l u b błędny, albo
2. p u n k t s t a n o w i s k a jest
zorientowany
s t o l i k jest ź l e utożsa-
błędny.
W t y m w y p a d k u n a l e ż y z o r j e n t o w a ć stolik w e d ł u g i n n e g o p u n k t u
i p o w t ó r z y ć p o p r z e d n i e czynności. J e ś l i o b e c n i e zgodzą się wszystkie
p u n k t y , w ó w c z a s z a c h o d z i w y p a d e k 1.. p r z y c z e m p u n k t p i e r w s z e j orjen-
http://rcin.org.pl
—
10
-
tacji był źle utożsamiony. J e ś l i p o m i m o zupełnie pewnego utożsam i e n i a p u n k t u obranego dla zorientowania stolika nie zgodzą się
wszystkie p u n k t y , w ó w c z a s b ł ą d t k w i w tym p u n k c i e trygonometryczn y m , na k t ó r y m jest stanowisko. W tym w y p a d k u określa się położenie p o z i o m e stanowiska wcięciem
wprzód
przynajmniej z trzech
p u n k t ó w trygonometrycznych.
Po s p r a w d z e n i u w ten sposób p o ł o ż e n i a poziomego p u n k t ó w trygonometrycznych, sprawdza się ich wysokości, przez p o m i a r k ą t ó w
wysokości p o ł o ż e n i a i obliczenie wysokości bezwzględnych wszystkich
w i d o c z n y c h sygnałów w p r o m i e n i u do 4 k m , W y n i k p o m i a r u należy
w y p i s a ć na marginesie stolika, zapisując stanowisko, p u n k t celowania, kąt. odległość, różnicę wysokości i wysokość bezwzględną.
Pamiętać należy, że przy pomiarze
kąta z dokładnością
1' otrzymuje
się
2 d ')
wysokości z dokładnością
metrów.
10000
J e ś l i wysokości wszystkich p u n k t ó w trygonometrycznych r ó ż n i ą
się od wysokości katalogowych w przybliżeniu o tę samą wartość,
należy przyjąć, że wysokość stanowiska jest błędna. W tym w y p a d k u
należy obliczyć wysokość z najbliższych przynajmniej trzech p u n k t ó w
trygonometrycznych. J e ś l i obliczona wysokość któregokolwiek z punktów trygonometrycznych n i e zgadza się z wysokością katalogową,
należy przyjąć, że wysokość p u n k t u l u b wysokość względna sygnału
jest b ł ę d n a . W tym w y p a d k u określa się wysokość bezwzględną wątpliwego p u n k t u z trzech i n n y c h sprawdzonych p u n k t ó w trygonometrycznych wprzód,
a po p r z y b y c i u na p u n k t o w ą t p l i w e j
wysokości,
określa się jego wysokość j a k o stanowisko wstecz.
J e ś l i średnia ogólna ustalona z o b l i c z o n y c h wysokości wprzód i wstecz, różni się od
2d
wysokości
katalogowej
więcej niż o wartość ^
wówczas wysokość ka-
talogowa p u n k t u jest b ł ę d n a i należy ją p o p r a w i ć . O t r z y m a n i e wyni2d
k ó w wprzód
i wstecz, r ó ż n i ą c y c h się między sobą więcej niż
10 000
d o w o d z i , że wysokość w z g l ę d n a sygnału (element redukcyjny) jest
b ł ę d n a . W tym w y p a d k u w z g l ę d n ą wysokość sygnału sprawdza się
przez p o m i a r taśmą, a jeśli to jest u c i ą ż l i w e , mierzy się sposobem
trygonometrycznym w sposób następujący:
P o u s t a w i e n i u stolika w odległości 200 — 300 m od sygnału, odczytuje się odległość o d l e g ł o ś c i o m i e r z e m , z łaty ustawionej na kam i e n i u t r y g o n o m e t r y c z n y m , a następnie mierzy się r ó ż n i c ę wysokości
m i ę d z y stanowiskiem a k a m i e n i e m i m i ę d z y stanowiskiem a d o l n ą
krawędzią krzyżaka.
Tę ostatnią r ó ż n i c ę wysokości oblicza się z tablic wartości d tg ci.
Różnica algebraiczna
otrzymanych
wyników
wyznacza
wysokość
w z g l ę d n ą sygnału.
J e ś l i na o d c i n k u zdjęcia z n a j d u j ą się repery n i w e l a c y j n e , należy
je podczas p o m i a r u ogólnego o d s z u k a ć i p o r ó w n a ć ich wysokości z wysokościami p u n k t ó w trygonometrycznych.
J e ś l i p u n k t n i w e l a c y j n y znajduje się w zasięgu p o m i a r u tatowego
od p u n k t u t r y g o n o m e t r y c z n e g o , w ó w c z a s wystarczy, stojąc na punkcie t r y g o n o m e t r y c z n y m , z m i e r z y ć r ó ż n i c ę
wysokości i p o r ó w n a ć
')
http://rcin.org.pl
G d z i e (I oznacza odległość poziomą (pkt. 231).
—
11 —
z wysokościami katalogowemi obu punktów.
R ó ż n i c a nie powinna
p r z e k r a c z a ć 0.3 m .
J e ś l i r e p e r n i w e l a c y j n y z n a j d u j e s i ą p o z a z a s i ę g i e m p o m i a r u tat o w e g o , w ó w c z a s n a r e p e r z e l u b w jego p o b l i ż u n a l e ż y o k r e ś l i ć stan o w i s k o s t o l i k a z n a j b l i ż s z y c h p u n k t ó w t r y g o n o m e t r y c z n y c h i obliczoną wysokość porównać z wysokością punktu niwelacyjnego.
Przy sprawdzaniu punktów trygonometrycznych należy zwracać
u w a g ę , c z y u t r w a l e n i e p u n k t u t r y g o n o m e t r y c z n e g o n i e jest n a r u s z o n e
i c z y r o d z a j u t r w a l e n i a jest z g o d n y z o p i s e m w w y k a z i e
punktów
podstawowych. Przyczyną niezgodności w położeniu poziomem punktu
trygonometrycznego, obok możliwych błędów w danych katalogowych,
mogą b y ć w y p a d k i z b u d o w a n i a sygnału (przez topografa) na znajduj ą c y m się w p o b l i ż u z n a k u n a d z i e m n y m ( k a m i e n i u ) starej triangulacji.
Wreszcie
należy się liczyć z w y p a d k a m i złośliwego
przesunięcia
znaków utrwalających.
W o b u tych w y p a d k a c h , jak r ó w n i e ż w razie
z b u d o w a n i a s y g n a ł u p o m o c n i c z e g o w p o b l i ż u n i e o d n a l e z i o n e g o kamienia trygonometrycznego, należy instrumentalnie
(odległościomierzem i łatą) ustalić w terenie w ł a ś c i w e p o ł o ż e n i e p u n k t u trygonometrycznego.
J e ś l i w t e n s p o s ó b z o s t a n i e o d n a l e z i o n y k a m i e ń tryg o n o m e t r y c z n y i j e ś l i jego p o z i o m e p o ł o ż e n i e n i e jest g o r s z e d l a
c e l ó w p o m i a r o w y c h o d p o ł o ż e n i a s y g n a ł u p o m o c n i c z e g o , n a l e ż y przenieść sygnał na o d n a l e z i o n y p u n k t trygonometryczny.
W r a z i e nieo d s z u k a n i a k a m i e n i a a n i jego ś l a d ó w n a l e ż y z m i e r z o n e m i e j s c e przyp u s z c z a l n e g o p o ł o ż e n i a jego w t e r e n i e o z n a c z y ć k r z y ż e m
wyrytym
w ziemi i kołkiem drewnianym.
P o d c z a s p o m i a r u o g ó l n e g o w p o b l i ż u r a m k i s t o l i k a n a l e ż y pamiętać o sposobach wykorzystania p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h znajdując y c h się p o z a p ł y t ą s t o l i k o w ą d o o r j e n t a c j i g e o m e t r y c z n e j i w c i ę ć ,
S p o s o b y te, p o l e g a j ą c e n a p r z e s u n i ę c i u u k ł a d u s i a t k i i n a n i e s i e n i u
punktów w nowym
u k ł a d z i e są p o d a n e w p u n k c i e 226. B a r d z o
odległe p u n k t y m o ż n a w y k o r z y s t a ć przez naniesienie ich na płytę
s t o l i k o w ą przy przesuniętym u k ł a d z i e i w skali mniejszej.
Południk magnetyczny
określa
się na pierwszym
punkcie
trygonometrycznym
po zorjentowaniu
stolika
i sprawdzeniu
położenia
poziomego
widocznych
sygnałów,
a przed p o m i a r e m kątów pionowych.
L i n j ę p o ł u d n i k a m a g n e t y c z n e g o rysuje s i ę n a m a r g i n e s i e p ł y t y stolikowej w z d ł u ż k r a w ę d z i busoli.
Linję południka należy
zakończyć
s t r z a ł k ą , o p i s a ć s k r ó t e m Pn, p o d a ć d a t ę i p u n k t , n a k t ó r y m p o ł u d n i k
został określony.
K o ń c e linji utrwalić ukłuciem cyrkla.
Wyznaczony
południk magnetyczny należy sprawdzić n a k a ż d y m następnym punkcie t r y g o n o m e t r y c z n y m w s p o s ó b n a s t ę p u j ą c y : p o g e o m e t r y c z n e m zorjentowaniu stolika przyłożyć krawędź busoli do oznaczonego poprzednio
kierunku południka magnetycznego.
J e ś l i igła m a g n e t y c z n a zatrzyma
się n a l i n j i NS ( 0 ° — 180°). w ó w c z a s k i e r u n e k p o ł u d n i k a m a g n e t y c z n e g o
nie uległ zmianie.
W p r z e c i w n y m razie o b r a c a się busolę d o o k o ł a
jednego z p u n k t ó w odkłutych n a wykreślonym p o ł u d n i k u magnetyczn y m t a k d ł u g o , d o p ó k i i g ł a n i e z n a j d z i e s i ę n a l i n j i NS,
Kąt pomiędzy k r a w ę d z i ą busoli a p o p r z e d n i o w y z n a c z o n y m p o ł u d n i k i e m magnet y c z n y m s t a n o w i różnicę
uchyleń
magnetycznych
na poszczególnych
stanowiskach.
J e ś l i r o z w a r t o ś ć r a m i o n tego k ą t a w o d l e g ł o ś c i o d
w i e r z c h o ł k a o d p o w i a d a j ą c e j n a j w i ę k s z e m u z a s i ę g o w i p o m i a r u tatow e g o (3 c m ) n i e jest w i ę k s z a o d p o d w ó j n e j d o k ł a d n o ś c i
graficznej,
t, z n . 0.2 m m , w ó w c z a s r ó ż n i c a u c h y l e ń m a g n e t y c z n y c h n i e m a w p ł y w u
http://rcin.org.pl
23.
Określenie
południka
magnetycznego.
—
12
-
na d o k ł a d n o ś ć przyszłych p o m i a r ó w , d o k o n y w a n y c h przy orjentacji
magnetycznej.
W przeciwnym w y p a d k u należy określić n o w y połudn i k m a g n e t y c z n y , k t ó r y b ę d z i e s ł u ż y ł d o o r j e n t a c j i m a g n e t y c z n e j w najbliższej okolicy danego p u n k t u trygonometrycznego.
M i e j s c o w e zmiany
magnetyczne
(anomalje)
są b a r d z o c z ę s t e n a
wschodnich obszarach Polski. N a zachodzie występują rzadko. W celu
u w z g l ę d n i e n i a okresowych
zmian
(rocznych)
uchylenia magnetycznego
w ciągu lata sprawdzić
wyznaczony
należy
przynajmniej
dwukrotnie
południk
magnetyczny.
N a t o m i a s t n i e u w z g l ę d n i a s i ę wahań
dziennych
u c h y l e n i a m a g n e t y c z n e g o w y n o s z ą c y c h o d — 5 . 0 ' d o -(— 3.5'. z a t e m
w s u m i e 8.5', j a k o n i e m a j ą c y c h w p ł y w u n a d o k ł a d n o ś ć o r j e n t a c j i
magnetycznej nawet przy największym
zasięgu p o m i a r u łatowego.
Przy określaniu p o ł u d n i k a magnetycznego należy usunąć przedm i o t y ż e l a z n e p r z y n a j m n i e j n a 0,5 — l m o d b u s o l i . W p ł y w n a b u solę w i ę k s z y c h ż e l a z n y c h p r z e d m i o t ó w t e r e n o w y c h ustaje m n i e j w i ę c e j
w o d l e g ł o ś c i 100 — 200 m d l a m o s t ó w ż e l a z n y c h i b u d y n k ó w ż e l b e t o w y c h , z a l e ż n i e o d w i e l k o ś c i , 25 m d l a s z y n k o l e j o w y c h , 1 0 — 1 5 m
dla ogrodzeń żelaznych. P o ł u d n i k magnetyczny należy rysować zawsze w z d ł u ż t e j s a m e j k r a w ę d z i b u s o l i , o r a z n a l e ż y p a m i ę t a ć , ż e z m i a n a
b u s o l i p r z y k i e r o w n i c y p o c i ą g a za s o b ą k o n i e c z n o ś ć p o n o w n e g o w y znaczenia południka magnetycznego.
24.
Południka magnetycznego
nie należy określać n a stole w i e ż y
triangulacyjnej, lecz na p u n k c i e trygonometrycznym p o d wieżą.
Określenie
W razie konieczności określenia południka magnetycznego na
południka
magnetyczne- p u n k c i e t r y g o n o m e t r y c z n y m , z n a j d u j ą c y m s i ę w p r o m i e n i u o d d z i a ł y go w szcze- w a n i a p r z e d m i o t ó w ż e l a z n y c h , p o s t ę p u j e s i ę w s p o s ó b n a s t ę p u j ą c y :
gólnych wapo geometrycznem zorjentowaniu stolika na punkcie trygonometryczrunkach.
n y m , n a l e ż y w y k r e ś l i ć k i e r u n e k d o łaty u s t a w i o n e j w terenie w odl e g ł o ś c i p o n a d 150 m . P o u s t a w i e n i u s t o l i k a w m i e j s c u ł a t y i z o r j e n towaniu na punkt trygonometryczny według poprzednio wykreślonego
kierunku, określa się p o ł u d n i k magnetyczny. Jeśli na odcinku zdjęcia
b r a k p u n k t ó w d o o r j e n t a c j i g e o m e t r y c z n e j s t o l i k a i n i e m o ż n a zastos o w a ć p r z e s u n i ę c i a s i a t k i ( p k t . 226), w ó w c z a s o k r e ś l a s i ę p o ł u d n i k
magnetyczny n a jednym z sąsiednich o d c i n k ó w zdjęcia (najlepiej północnym lub południowym), p o wniesieniu na własną płytę stolikową
odnośnych punktów podstawowych.
25.
Pomiar
punktów
wydatnych.
Przed przystąpieniem d o p o m i a r u ogólnego w terenie zakrytym,
należy sprawdzić południk magnetyczny na wschodnim i zachodnim
s k r a j u z a k r y t e g o o d c i n k a t e r e n u , b y p r z e k o n a ć się, c z y n i e z a c h o d z i
tam z m i a n a uchylenia magnetycznego.
W terenach o z m i e n n e m u c h y l e n i u m a g n e t y c z n e m n a l e ż y wykreślać południk magnetyczny o ile możności w każdym słupie rzędnych.
W tym w y p a d k u rysować południk na północnym l u b południowym
marginesie płyty stolikowej.
Po określeniu
lub sprawdzeniu
południka
magnetycznego,
przystępuje się do pomiaru
p u n k t ó w w y d a t n y c h . Punkty
wydatne
określa
się zasadniczo
wcięciem
wprzód
przez w y r y s o w a n i e k i e r u n k ó w z każdego stanowiska.
Należy p a m i ę t a ć , że w y z n a c z o n e kierunki m o g ą
jedynie w tym w y p a d k u określić z w y m a g a n ą dokładnością położenie
p u n k t u , k i e d y s ą k r ó t s z e o d b o k u o r j e n t a c j i ' ) • t. z n . jeśli o d l e g ł o ś ć o d
')
http://rcin.org.pl
Bok o r j e n t a c j i slbo odnośna
kierunku.
—.
13
—
s t a n o w i s k a p u n k t u określanego jest mniejsza od odległości stanowiska
do p u n k t u , w e d ł u g którego stolik został z o r i e n t o w a n y .
Kierunków
do
punktów,
których odległość od stanowiska
jest większa od boku orjentacji stolika nie wolno
rysować.
Jeśli
dany punkt
wydatny jest widoczny
tylko z jednego
punktu
trygonometrycznego,
należy i w tym wypadku wyrysować
kierunek, gdyż
s t a n o w i ł b ę d z i e jeden z e l e m e n t ó w orjentacji stolika d o w c i ę ć boczn y c h przy p ó ź n i e j s z y m p o m i a r z e s z c z e g ó ł ó w .
K i e r u n k i n a l e ż y r y s o w a ć na p ł y c i e stolikowej t y l k o w miejscu
p r z y p u s z c z a l n e g o p o ł o ż e n i a p u n k t u c e l o w a n i a oraz poza r a m k ą . Kier u n e k wykreślony p o z a r a m k ą n a l e ż y opisać, p o d a j ą c s t a n o w i s k o
i p u n k t c e l o w a n i a (rys. 1). P r z y p u s z c z a l n e p o ł o ż e n i e na stoliku okreś-
lanego p u n k t u w y d a t n e g o odczytuje się z m a p y , orjentując się w e d ł u g
siatki k i l o m e t r o w e j stolika, w y k r e ś l o n e j na m a p i e . W ten sam sposób
n a l e ż y się z o r j e n t o w a ć , czy odległość p u n k t u w y d a t n e g o od s t a n o w i s k a
nie jest w i ę k s z a od b o k u orjentacji. Przy starannem w y k o n a n i u i zachow a n i u wszystkich w a r u n k ó w d o k ł a d n o ś c i p o m i a r u błąd określenia położenia poziomego punktów
wydatnych
nie może przekroczyć
podwójnej
dokładności
graficznej.
W y s o k o ś c i p u n k t ó w w y d a t n y c h nie mierzy się. W y j ą t e k s t a n o w i ą
sygnały p o m o c n i c z e i te p u n k t y w y d a t n e , które przy rzadkiej sieci
http://rcin.org.pl
—
14
-
p u n k t ó w trygonometrycznych s t a n o w i ą konieczne ich zgęszczenie; w t y m
w y p a d k u wysokość wydatnych p u n k t ó w należy odnieść do górnych ich
k r a w ę d z i (przy w i e ż a c h k o ś c i e l n y c h d o ś r o d k a g a ł k i k r z y ż a ) .
Wysok o ś c i w z g l ę d n y c h p u n k t ó w w y d a t n y c h n i e m i e r z y się. O k r e ś l o n y s y g n a ł
pomocniczy należy wykorzystać jako stanowisko do pomiaru ogólnego
tak s a m o jak p u n k t trygonometryczny.
26.
Budowa
sygnałów
pomocniczych
podczas pomiaru ogólnego.
Jeśli nie zaszła
potrzeba
budowy
sygnałów
na punktach
trygonometrycznych,
wówczas należy p o przystąpieniu do pomiaru ogólnego
w toku
samego
wykonać
budowę
koniecznych
sygnałów
pomocniczych
pomiaru.
Zatem, nie przerywając toku p o m i a r u ogólnego, wysyła się
na wskazany p u n k t p o m o c n i k a wraz z przygotowanym z w y k l e zawczasu
( t r u d n y m d o s p o r z ą d z e n i a n a m i e j s c u ) m a t e r j a ł e m ( k r z y ż a k ) i z narzęd z i a m i ( s i e k i e r a , g w o ź d z i e i t. p.). P o m o c n i k p o p r z y b y c i u n a p u n k t
w b i j a w i e c h ą długości 2 — 3 m , l u b łatę, która służy topografowi
Wysojako s y g n a ł z a s t ę p c z y d o określenia położenia poziomego.
k o ś c i s y g n a ł u z a s t ę p c z e g o n i e m i e r z y się. B e z p o ś r e d n i o p o u s t a w i e n i u
s y g n a ł u z a s t ę p c z e g o , p o m o c n i k b u d u j e s y g n a ł p o m o c n i c z y , m i e r z y jego
długość i u s t a w i a w miejsce sygnału zastępczego.
Topograf mierzy
wysokość.
J e ś l i p o m o c n i k n i e jest n a t y l e w y s z k o l o n y , a b y m ó g ł s a m o d z i e l n i e s y g n a ł z m i e r z y ć t a ś m ą i u s t a w i ć , w ó w c z a s w y k o n u j e t o p o przybyciu topografa na dany punkt.
W tym wypadku wysokość punktu
m i e r z y s i ę wstecz z w i d o c z n y c h p u n k t ó w t r y g o n o m e t r y c z n y c h .
27.
Pomiar dłudługich prostych
linij
Do pomiaru
ogólnego
należy
zdjęcie
gich linij
p o k r y c i a , a więc: prostych o d c i n k ó w dróg, torów kolejowych, kanapokrycia.
łów, linij leśnych.
Celem
pomiaru
jest uzyskanie
nowych
elementów
orjentacji
stolika
do wcięć
bocznych,
podczas przyszłego
pomiaru
szczegółów.
Z z a s a d y tej w y n i k a , ż e p r o s t e o d c i n k i l i n i j p o k r y c i a k r ó t s z e o d
3 k m mierzy się przez wykreślenie k i e r u n k u jedynie w t y m w y p a d k u ,
gdy p u n k t t r y g o n o m e t r y c z n y l u b sygnał p o m o c n i c z y znajduje się n a i c h
p r z e d ł u ż e n i u . W p r z e c i w n y m r a z i e n i e m i e r z y s i ę i c h w c a l e , g d y ż są
zbyt krótkie d l a dostatecznie d o k ł a d n e j orjentacji stolika w skali
1 : 2 0 000 d o w c i ę ć b o c z n y c h .
Proste o d c i n k i linij p o k r y c i a dłuższe
o d 3 k m m i e r z y ć n a l e ż y z a w s z e , u s t a l a j ą c p o ł o ż e n i e i c h osi p r z e z
w y k r e ś l e n i e k i e r u n k u ze s t a n o w i s k a l e ż ą c e g o n a i c h p r z e d ł u ż e n i u , l u b
przez w y z n a c z e n i e w c i ę c i e m , n p . b o c z n e m . o b u ich p u n k t ó w k o ń c o w y c h .
28.
Pomiar
P o m i a r o g ó l n y w t e r e n i e z a k r y t y m t. j. n a d u ż y c h obszaogólny
r a c h l e ś n y c h , l u b w t e r e n i e z gęstem p o k r y c i e m , u t r u d n i a j ą c e m obserw terenie
w a c j ę ( z a b u d o w a n i a , s a d y , a l e j e , g r u p y d r z e w i t. p.) p r z e p r o w a d z a
zakrytym.
się t a k . j a k w t e r e n i e o d k r y t y m j e d y n i e w t y m w y p a d k u , g d y są w i e ż e
t r i a n g u l a c y j n e w s t a n i e u m o ż l i w i a j ą c y m w y k o r z y s t a n i e i c h j a k o stanowisk stolikowych.
Położenie p u n k t ó w trygonometrycznych
oznaczonych
sygnałami
n a d r z e w a c h p o w i n n o s i ę s p r a w d z i ć z w i e ż l u b z p u n k t ó w trygonometrycznych z n a j d u j ą c y c h się w terenie odkrytym.
Jeśli w terenie
zakrytym
brak wież czy sygnałów
na drzewach,
wówczas
wykonywa
się
pomiar
ogólny
bez poprzedniego
obudowania
punktów
trygonometrycznych, przez założenie
sieci ciągów
graficznych
o orjentacji
magnetycznej.
Ciągi
te mają
na celu odszukanie
i sprawdzenie
punktów
trygonometrycznych
i s q podstawą
do pomiaru
szczegółów.
Ciągi rozpoczyna
http://rcin.org.pl
—
15
-
się od s p r a w d z o n e g o p u n k t u t r y g o n o m e t r y c z n e g o w terenie o d k r y t y m ,
l u b od określonego w c i ę c i e m s t a n o w i s k a , m a j ą c już określony p o ł u d n i k
magnetyczny,
Ciągami
temi łączy się punkty trygonometryczne
na całym
obszarze zakrytym.
D l a łatwiejszego o d s z u k a n i a k a m i e n i trygonometryczn y c h w lasach n a l e ż y korzystać z p o m o c y m i e j s c o w y c h leśniczych l u b
g a j o w y c h . W razie n i e o d n a l e z i e n i a k a m i e n i a n a l e ż y c i ą g p r o w a d z i ć
dalej do następnego p u n k t u t r y g o n o m e t r y c z n e g o , z n a c z ą c w terenie p r z y p u s z c z a l n e p o ł o ż e n i e n i e o d n a l e z i o n e g o p u n k t u trygonometrycznego.
J e ś l i przy d o w i ą z a n i u ciągu z A A do A B o t r z y m a się o d c h y ł k ę
n i e d o p u s z c z a l n ą , w ó w c z a s ciągu n i e n a l e ż y p o w t a r z a ć lecz p r o w a d z i ć
Rys. 2.
ciąg z A B do A C, a n a s t ę p n i e z A C J o A C ,
Z z e s t a w i e n i a odc h y ł e k c o n a j m n i e j trzech w y k o n a n y c h c i ą g ó w d o c h o d z i się d o następujących wniosków:
1. J e ś l i d w a sąsiednie c i ą g i AB i BC (rys.2) w y k a z a ł y o d c h y ł k i w przyb l i ż e n i u tej samej długości, r ó w n o l e g ł e i w o d w r o t n y m k i e r u n k u
trzeci zaś ciąg C D z a m k n ą ł się z o d c h y ł k ą d o p u s z c z a l n ą , wówczas n a l e ż y w y p r o w a d z i ć w n i o s e k , że p o ł o ż e n i e A B jest b ł ę d n e .
W t y m w y p a d k u w y k o n u j e się d o d a t k o w y c i ą g z A P do A B
i w razie p o t r z e b y z A Q do A B . J e ż e l i c i ą g i te z a m k n ą się w pob l i ż u B', za w ł a ś c i w e p o ł o ż e n i e A B p r z y j m u j e się p u n k t B0 wyz n a c z o n y p r o p o r c j o n a l n i e do d ł u g o ś c i c i ą g ó w .
2. J e ś l i wszystkie trzy ciągi w y k a z a ł y o d c h y ł k i
niedopuszczalne
o tych s a m y c h k i e r u n k a c h , a o d ł u g o ś c i a c h p r o p o r c j o n a l n y c h do
długości p o s z c z e g ó l n y c h c i ą g ó w , w ó w c z a s w y n i k a , że b ł ą d p o w s t a ł
w s k u t e k stałego b ł ę d u orjentacji m a g n e t y c z n e j , W t y m w y p a d k u
w y r ó w n u j e się c i ą g i zapomocą
kalki (pkt. 246).
3. J e ś l i d w a ciągi w y k a z u j ą stały b ł ą d orjentacji magnetycznej, trzeci
zaś n i e w y k a z a ł o d c h y ł k i n i e d o p u s z c z a l n e j , ś w i a d c z y to o zmianach miejscowych uchylenia magnetycznego.
Ciągi wyrównywa
się w e d ł u g pkt, 246.
http://rcin.org.pl
—
16
-
4. J e ś l i w s z y s t k i e c i ą g i w y k a z u j ą ' n i e r ó w n o m i e r n e o d c h y ł k i n i e d o p u s z c z a l n e , w ó w c z a s n a l e ż y p o w t ó r z y ć c i ą g i , w y k o n u j ą c je p r z y orjentacji geometrycznej.
Jeśli powtórzenie c i ą g ó w nie da w y n i k u
d o d a t n i e g o , n a l e ż y się z w r ó c i ć o p o m o c t e c h n i c z n ą d o k i e r o w n i k a
g r u p y ( p k t . 173).
Stwierdzony błąd w wysokości punktu trygonometrycznego usuwa
się p o d o b n i e j a k p o d 1.
29.
Ustalenie
Materjał p o m o c n i c z y wykorzystuje się zasadniczo podczas zdjęcia
punktów do
Wyjątek
stanowią
nowe
plany
dużych
obszarów
wniesienia s z c z e g ó ł o w e g o .
planów.
0 g ęstem pokryciu
o r a z przetworzone
fotograf je lotnicze,
k t ó r y c h wykorzystanie m o ż e z a w a ż y ć na ułożeniu planu pracy nad zdjęciem
s z c z e g ó ł o w e m . W t y m w y p a d k u należy już podczas
pomiaru
ogólnego
zmierzyć
odpowiednią
ilość punktów
( p k t , 107), a b y s p r a w d z i ć wierność g e o m e t r y c z n ą p l a n u , a p o n a d t o podczas przejazdu należy sprawd z i ć treść p l a n u .
Punkty należy wybierać łatwe do utożsamienia na
p l a n i e , j a k : s k r z y ż o w a n i a d r ó g , m o s t y , r o g i o g r o d z e ń i t. p .
Dalsze wykorzystanie
c z y c h p o d a j e u s t ę p 12.
planów
i
przetworzonych
fotografii
lotni-
30.
Zestawianie
wyniku
pomiaru
ogólnego.
N i e z w ł o c z n i e po u k o ń c z e n i u p o m i a r u ogólnego pewnej określonej
części stolika (najlepiej c o d z i e n n i e p o powrocie n a kwaterę),
należy
wynik pomiaru
utrwalić
na płycie
stolikowej
i w wykazie
punktów
podstawowych,
t a k a b y p r a c ę m o ż n a b y ł o k a ż d e j c h w i l i o d d a ć b e z wyjaśnień.
N a s t o l i k u n a l e ż y o z n a c z a ć z n a k i e m ś> w c i ę t e s y g n a ł y pomocnicze, a obok w p i s y w a ć wysokości bezwzględne punktu i sygnału.
Z d j ę t e p u n k t y w y d a t n e n a l e ż y o z n a c z a ć o d p o w i e d n i m z n a k i e m topograficznym, nie zacierając przytem ukłuć.
W w y k a z i e p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h należy w u w a d z e przy punktach t r y g o n o m e t r y c z n y c h napisać: s p r a w d z o n y , n i e s p r a w d z o n y , nieodn a l e z i o n y , z n i s z c z o n y , b ł ą d p o ł o ż e n i a p o z i o m e g o , b ł ą d w y s o k o ś c i i t. p..
oraz p o p r a w i ć w razie potrzeby wysokość l u b spółrzędne, tak jednak,
aby dane katalogowe pozostały czytelne.
P o n a d t o należy
umieścić
w wykazie
punktów
podstawowych
wszystkie
zdjęte
punkty
wydatne
1 sygnały pomocnicze,
p o d a j ą c ich rodzaj, nazwę, spółrzędne prostokątne,
starannie o d m i e r z o n e n a p ł y c i e stolikowej, oraz z m i e r z o n e w y s o k o ś c i
i elementy redukcyjne.
31.
Spółpraca
topografów
podczas
pomiaru
ogólnego.
O b o w i ą z k i e m t o p o g r a f a jest n i e o g r a n i c z a ć p o m i a r u o g ó l n e g o d o
w ł a s n e g o o d c i n k a z d j ę c i a , l e c z wykorzystać
każdą sposobność
do określenia
punktów
wydatnych
poza
własnym
odcinkiem,
jak r ó w n i e ż do
sprawdzenia najbliższych p u n k t ó w trygonometrycznych na sąsiednich
stolikach.
D a j e to w z a j e m n ą k o n t r o l ę i u ł a t w i a p r a c ę n p . w t y m wyp a d k u , g d y d a n y p u n k t w y d a t n y jest d o g o d n i e j s z y d o z d j ę c i a z sąsiedniego odcinka.
Z d j ę t e p u n k t y , l e ż ą c e p o z a o d c i n k i e m o r a z te, k t ó r e
m o g ą b y ć w y k o r z y s t a n e p r z e z s ą s i a d ó w muszą być niezwłocznie
podane
im z zaznaczeniem
spółrzędnych
i wysokości,
jeżeli wysokości
te
zostały
zmierzone,
p o z a t e m n a l e ż y p o d a ć s t w i e r d z o n e b ł ę d y p u n k t ó w podstaw o w y c h , wreszcie proste linje p o k r y c i a przecinające ramkę,
L i n j e te
o z n a c z a ć p o d a j ą c s p ó ł r z ę d n e p u n k t ó w p r z e c i ę c i a i c h osi z l i n j a m i
siatki kilometrowej (rzędnemi l u b odciętemi).
W razie trudności k o m u n i k a c y j n y c h m o ż n a p o d a ć sąsiadowi w y n i k
p o m i a r u o g ó l n e g o w z d ł u ż jego r a m k i d o p i e r o po u k o ń c z e n i u p o m i a r u .
W y n i k ten p o d a ć graficznie n a k a l c e z o z n a c z e n i e m d a n y c h liczbo-
http://rcin.org.pl
—
17 —
w y c h t. j. s p ó ł r z ę d n y c h i w y s o k o ś c i ,
nemi na kalce pomiaru ogólnego.
posługując się znakami
używa-
32.
P o u k o ń c z e n i u p o m i a r u o g ó l n e g o n a c a ł y m o d c i n k u n a l e ż y s p o - Kalka pomiar z ą d z i ć w s k a l i z d j ę c i a k a l k ę p o m i a r u o g ó l n e g o . K a l k ę t ę n a l e ż y ru ogólnego.
przedstawić kierownikowi grupy.
Kalka
pomiaru
1. ramką
i siatkę
ogólnego
zawiera:
kilometrową,
z oznaczeniem
2. punkty
trygonometryczne
obudowane
d o w a n i a oraz wysokości k a m i e n i i sygnałów,
3. punkty
mieni,
trygonometryczne
5. punkty
z p o d a n i e m wysokości ka-
nieobudowane
4. punkty
trygonometryczne
waną A .
nieodnalezione,
trygonometryczne
zniszczone
rodzaju obu-
oznaczone linją
przekreślone
przery-
X,
6. sygnały
pomocnicze
t> i punkty wydatne
wykreślone odpowiednim
znakiem topograficznym z podaniem spółrzędnych i wysokości,
jeśli t e o s t a t n i e b y ł y z m i e r z o n e ,
7. zdjęte
proste
linje
pokrycia
wykreślone
właściwym
znakiem,
8. wykreślone
kierunki
do p u n k t ó w wydatnych i sygnałów pomocnic z y c h z o p i s a n i e m ich i p o d a n i e m s p ó ł r z ę d n y c h p r z e c i ę c i a się
z siatką k i l o m e t r o w ą ,
9. ciągi graficzne
nowej,
linją ciągłą z p o d a n i e m
odchyłki
p o z i o m e j i pio-
10. uchylenie
magnetyczne
g r a f i c z n i e o r a z w s z y s t k i e w y z n a c z o n e południki magnetyczne przez jeden p u n k t na kalce (przez p u n k t
p r z e c i ę c i a s i a t k i ) , z p o d a n i e m s t a n o w i s k , n a k t ó r y c h p o ł u d n i k i te
były określone,
11. przybliżone
położenie punktów
pomiaru ogólnego.
wydatnych,
niewciętych
podczas
N a k a l c e n a l e ż y podkreślić
sprawdzone punkty trygonometryczne.
P r z y p u n k t a c h p o p r a w i o n y c h n a l e ż y p o d a ć c z e r w o n y m k o l o r e m poprawioną wysokość, l u b poprawione położenie poziome współrzędnych
o r a z w y k r e ś l i ć je k o l o r e m c z e r w o n y m n a w ł a ś c i w e m m i e j s c u .
33.
Z wykonaniem
pomiaru
ogólnego
należy
połączyć
r o z p o z n a n i e Rozpoznanie
terenu.
terenu.
Rozpoznanie
to ma na celu zorjentowanie
się w
rodzaju
i charakterze
pokrycia
i rzeźby,
oraz związanej
z tem trudności
zdjęcia
szczególowego.
R o z p o z n a j ą c teren p o d t y m kątem widzenia, należy
z w r ó c i ć u w a g ę na:
1. trudności
pomiaru:
teren z a k r y t y , lasy n i e z a g o s p o d a r o w a n e ( b e z
linij leśnych), z gęstem p o d s z y c i e m ,
2. trudności
wykonania
rysunku:
skupienie wielu szczegółów pokrycia, d r o b n e i zawiłe formy rzeźby terenu, d u ż e różnice wysokości,
3. trudności
różnice
poruszania
wysokości.
bigna, rzeki
http://rcin.org.pl
się w terenie:
i
jeziora,
duże
—
18
-
Rozpoznanie
terenu należy
przeprowadzić
na całym odcinku
zdjęcia,
co u m o ż l i w i a p o d z i a ł jego n a części trudniejsze i łatwiejsze d o
zdjęcia i u ł o ż e n i e p l a n u p r a c y n a d zdjęciem szczegółowem (pkt. 36).
P o z a t e m p o d c z a s r o z p o z n a w a n i a t e r e n u n a l e ż y się z o r j e n t o w a ć
w p o d z i a l e a d m i n i s t r a c y j n y m , wejść w styczność z m i e j s c o w e m i wład z a m i a d m i n i s t r a c y j n e m i , w celu z e b r a n i a materjału d o o p i s a n i a zdjęc i a ( u s t ę p 13), z b a d a ć , c z y n i e i s t n i e j ą p l a n y m a j ą t k ó w , o s i e d l i , l a s ó w ,
które mogą b y ć wykorzystane jako materjał pomocniczy.
P l a n y te
o i l e m o ż n o ś c i w y p o ż y c z y ć l u b d o w i e d z i e ć się, gdzie się z n a j d u j ą .
W r e s z c i e z o r j e n t o w a ć się w e w s z e l k i c h i n n y c h w a r u n k a c h p r a c y , j a k
z a k w a t e r o w a n i e ( z a p e w n i ć sobie o d p o w i e d n i e k w a t e r y ) , w a r u n k i komunikacyjne (rozkład jazdy pociągów, autobusów), łączności (poczta,
telefon).
34.
Raport rozP o w y k o n a n i u r o z p o z n a n i a terenu i p o m i a r u ogólnego i p o ułopoznania terenu I pomia- ż e n i u p l a n u p r a c y n a d z d j ę c i e m s z c z e g ó ł o w e m ( p k t . 3 6 ) , n a l e ż y s p o ru ogólnego. r z ą d z i ć r a p o r t r o z p o z n a n i a t e r e n u , p r z e d s t a w i a j ą c :
1. krótki
opis
terenu
2. wynik
pomiaru
(kalka pomiaru
3. plan
pracy
wraz
z oceną
ogólnego
i
ogólnego),
nad zdjęciem
topograficzną
sprawdzenie
szczegółowem
(trudności
punktów
zdjęcia),
podstawowych
( s z k i c w e d ł u g p k t . 36),
4. materjał
pomocniczy
( d o ł ą c z y ć w y p o ż y c z o n e p l a n y w c e l u sprowadzenia i c h d o skali zdjęcia, l u b wskazać źródła w y d o b y c i a
planów),
5. prośbę
o pomoc
techniczną.
Raport ten należy przedstawić kierownikowi
po ukończeniu rozpoznania i pomiaru ogólnego.
http://rcin.org.pl
grupy
bezzwłocznie
R O Z D Z I A Ł
ZDJĘCIE
7.
C.
SZCZEGÓŁOWE.
Plan i organizacja
pracy.
35.
Organizacja
pracy n a d z d j ę c i e m s z c z e g ó ł o w e m p o w i n n a
rać na n a s t ę p u j ą c y c h zasadach:
s i ę opie-
1. Kwatery
zmieniać
jak najczęściej,
a b y n i e t r a c i ć sił i czasu n a
dojście do dalekiego od k w a t e r y miejsca pracy i a b y m ó c przy
niesprzyjających warunkach atmosferycznych, nawet krótkie chwile
pogody w y k o r z y s t a ć d o pracy w terenie.
Zasady
ogólne
organizacji
pracy.
2. P r a c ę r o z p o c z ą ć w m i e j s c u w y b r a n e m n a p o d s t a w i e r o z p o z n a n i a
t e r e n u i w ł a s n e g o p l a n u p r a c y , jeśli m i e j s c a tego n i e w y z n a czył zgóry k i e r o w n i k grupy.
Zdjęcie
szczegółowe
należy
opracowywać
tak, aby tworzyło
na płycie stolikowej
pewną zwartą
całość.
O d z a s a d y tej w o l n o o d s t ą p i ć t y l k o w t y m w y p a d k u , g d y z powodu pory roku p e w n e odcinki są trudne d o opracowania, np.
teren p o d m o k ł y , w y s o k i e z b o ż a , lasy liściaste. W czasie n p . o d
p o ł o w y czerwca d o końca lipca, kiedy praca w odkrytym terenie
n a t r a f i a n a p r z e s z k o d y w p o s t a c i w y s o k i e g o z b o ż a , n a l e ż y oprac o w y w a ć obszary lasów iglastych, p o n i e w a ż długie d n i letnie
p o z w a l a j ą n a d ł u ż s z ą p r a c ę w l e s i e , a z a t e m z w i ę k s z a j ą wydajność pracy topografa w p o r ó w n a n i u z jesienią. D u ż e obszary
łąk należy opracowywać po sianokosach.
36.
N a p o d s t a w i e w y n i k u r o z p o z n a n i a t e r e n u i o g ó l n y c h z a s a d orga- Plan pracy
nad zdjęciem
n i z a c j i u k ł a d a t o p o g r a f p l a n p r a c y n a d z d j ę c i e m s z c z e g ó ł o - szczegółow e m . P l a n t e n w f o r m i e s z k i c u w s k a l i 1 : 100 0 0 0 p r z e d s t a w i a kiewem.
r o w n i k o w i grupy wraz z raportem rozpoznania terenu.
Szkic
planu
pracy
zawiera
ramkę
odcinka
zdjęcia
i wrysowane
części
terenu
do
opracowania
w poszczególnych
miesiącach
topograficznych
w
ramach
czasu wyznaczonego
do wykonania
zdjęcia.
P o n a d t o p l a n p r a c y zawiera miejsca zakwaterowania z p o d a n i e m przypuszczalnej daty z m i a n y
kwatery.
http://rcin.org.pl
—
20 —
37.
Tok pracy.
Praca nad zdjęciem
szczegółowem
dzieli się na pomiar
szczegółów
(punktów)
i wykonanie
rysunku
(rysowanie).
P o c z ą t k u j ą c y topograf p o w i n i e n w y k o n y w a ć p o m i a r przez jeden
dzień, a w n a s t ę p n y m p r z y s t ą p i ć d o r y s o w a n i a zmierzonego terenu.
W miarę p o s t ę p o w a n i a pracy należy d ą ż y ć d o takiego systemu,
aby mierzyć p u n k t y o d 3 d o 6 dni, zależnie od trudności terenu,
a dopiero później rysować.
W innych
wypadkach
będzie
musiał
topograf
przystępować
do wykonania rysunku natychmiast po ukończeniu pomiaru z jednego
stanowiska.
P r z e d e w s z y s t k i e m b ę d z i e t o m i a ł o z a s t o s o w a n i e w teren i e g ó r s k i m , g d z i e z e w z g l ę d u n a w y s i ł e k f i z y c z n y t r z e b a b ę d z i e jednocześnie z pomiarem rysować pokrycie i rzeźbę dokoła stanowiska.
W innych wypadkach, jak naprzykład
przy opracowywaniu wyspy
na jeziorze, bagien, l u b takiej części terenu, która m o ż e b y ć w najb l i ż s z y c h d n i a c h z a o r a n a , w s k a z a n e jest, p o w y k o n a n i u p o m i a r u nat y c h m i a s t o w e p r z y s t ą p i e n i e d o rysowania zmierzonej części terenu.
P r z e d p o w r o t e m n a k w a t e r ę m u s i t o p o g r a f u s t a l i ć , g d z i e b ę d z i e następnego dnia
rozpoczynał
pracę.
Przy
większych
odległościach
k w a t e r o d m i e j s c a p r a c y n a l e ż y c z ę ś ć s p r z ę t u ( ł a t y , p a r a s o l , trójnóg) zostawić w pobliżu miejsca pracy.
Podczas wykonywania rysunku należy zapisywać na
podręcznej
napisów,
n i e t y l k o n a z w y o s i e d l i , w ó d i u r o c z y s k i t . p., l e c z
wszelkie
dane, dokładnie
objaśniające
opracowaną
część
terenu.
Pracy w terenie musi towarzyszyć
stała u w a g a na w ł a ś c i w ą
z w o j s k o w e g o p u n k t u w i d z e n i a o c e n ę i klasyfikację wszystkich przedm i o t ó w t e r e n o w y c h , z w ł a s z c z a w razie k o n i e c z n e j generalizacji. Rewizja własnej pracy, kreślenie pewnych szczegółów dla utrzymania
i c h c z y t e l n o ś c i o r a z k o l e j n e o p r a c o w a n i e k a l k i n a p i s ó w jest c z ę ś c i ą
pracy
na
kwaterze.
kalce
także
38.
Wyszkolenie
pomocników.
D o pracy w terenie otrzymuje topograf dwóch
pomocników.
Pierwszą czynnością topografa po przyjęciu n o w y c h p o m o c n i k ó w ,
jest z a z n a j o m i e n i e i c h z e s p r z ę t e m , a w i ę c : m i a n o w n i c t w e m , p r z e z n a c z e n i e m , s p o s o b e m p r z e n o s z e n i a i p r z e w o ż e n i a , o r a z c o d z i e n n e m utrzymaniem.
J e d e n z p o m o c n i k ó w , w y z n a c z o n y p r z e z t o p o g r a f a (starszy l u b
i n t e l i g e n t n i e j s z y ) , o t r z y m u j e s p i s s p r z ę t u , k t ó r y t o p o g r a f p o b r a ł z magazynu.
P o m o c n i k ten d b a p r z e z cały czas t r w a n i a
prac
terenowych
o sprzęt, meldując o k a ż d e m . nawet najmniejszem, uszkodzeniu.
Podczas p o m i a r u ogólnego uczy topograf p o m o c n i k ó w ustawiania
stolika na obranym punkcie.
Przy p o m i a r z e szczegółów wyjaśnia topograf p o m o c n i k o m , co
t o jest p o k r y c i e , r z e ź b a i l i n j e s z k i e l e t o w e r z e ź b y .
N a u k ę w y b o r u tych s z c z e g ó ł ó w , które b ę d ą mierzone, przeprowadza praktycznie, p o obraniu i określeniu pierwszego stanowiska.
W t y m celii o b c h o d z i w r a z z p o m o c n i k a m i teren d o k o ł a s t a n o w i s k a
w p r o m i e n i u d o 600 m i p r z e p r o w a d z a w y b ó r p u n k t ó w
łatowych.
t zn. wskazuje, które elementy pokrycia i rzeźby należy
zmierzyć,
uzasadniając jednocześnie ich wybór.
Podczas r y s o w a n i a wskazuje topograf błędy p o p e ł n i o n e przez
pomocników w wyborze punktów łatowych.
Od gruntownego
pouczenia
pomocników,
z jakich p o w o d ó w obiera
s i ę d a n e p u n k t y , zależy
postęp pracy przy zdjęciu
szczegółowem,
gdyż
http://rcin.org.pl
—
21
-
p u n k t y o b r a n e w n i e w ł a ś c i w y c h m i e j s c a c h u t r u d n i a j ą p ó ź n i e j s z e rysowanie terenu.
R o z w i j a j ą c z m y s ł o r j e n t a c y j n y p o m o c n i k ó w o s i ą g a s i ę w k o ń c u to,
że s a m i p o m o c n i c y , b e z p o m o c y t o p o g r a f a , b ę d ą d o k o n y w a l i logicznego wyboru p u n k t ó w łatowych.
D l a t e g o n a l e ż y w ł o ż y ć j a k n a j w i ę c e j e n e r g j i w w y s z k o l e n i e pom o c n i k ó w , p a m i ę t a j ą c , że d o b r z e w y s z k o l o n y p o m o c n i k p o d n o s i wydajność pracy topografa.
Należy między innemi zwracać p o m o c n i k o m uwagę, że odczyt
z ł a t y jest t r u d n i e j s z y p o d s ł o ń c e , a z a t e m p o m i a r w t e d y n a w i ę k s z ą
odległość będzie utrudniony.
P o z a t e m ustala topograf z p o m o c n i k a m i z n a k i r o z p o z n a w c z e , które
p o w i n n y b y ć j a k n a j p r o s t s z e i ł a t w e d o z a p a m i ę t a n i a ( p k t . 58).
39.
D l a z a b e z p i e c z e n i a r y s u n k u p r z e d u s z k o d z e n i e m i z a n i e c z y s z c z e - Zabezpieczenie płyty
n i e m , n a l e ż y p r z e d r o z p o c z ę c i e m z d j ę c i a s z c z e g ó ł o w e g o okryć
płytą stolikowej.
stolikową
zielonym
papierem,
p r z y k l e j a j ą c go d o jej b r z e g ó w .
Z i e l o n y papier na płycie stolikowej z a b e z p i e c z a papier rysunkowy i wzrok topografa przed szkodliwem oddziaływaniem
promieni
słonecznych.
O k o topografa, n i e b ę d ą c n a r a ż o n e na d z i a ł a n i e odbitych od białego p a p i e r u p r o m i e n i słońca, nie tak szybko m ę c z y się
podczas pracy.
magnetyczDla p u n k t ó w podstawowych, jak również południka
n e g o , t r z e b a p o w y c i n a ć w t y m p a p i e r z e m a ł e o t w o r y i o b o k n a papierze wypisać ich wysokości bezwzględne w postaci ułamka, którego
licznik oznacza wysokość sygnału, a m i a n o w n i k wysokość kamienia.
Miejsce, które m a b y ć o p r a c o w y w a n e , należy na papierze okrywającym płytę stolikową wyciąć, a p o opracowaniu zpowrotem zakleić.
8.
Pomiar
szczegółów.
40.
P o m i a r s z c z e g ó ł ó w polega
na oznaczeniu
na płycie
stolikowej Określenie.
stanowiska
i określeniu
metodą
pomiaru
biegunowego')
w
promieniu
do 600 771 (dla skali 1:20000)
dokoła
stanowiska
położenia
poziomego
i wysokości
wszystkich
widocznych
szczegółów
pokrycia
i rzeźby, koniecznych
do wykonania
geometrycznie
dokładnego
rysunku
terenu.
P o d c z a s p o m i a r u s z c z e g ó ł ó w n a l e ż y w y k o r z y s t a ć k a ż d ą sposobność do wyznaczenia k i e r u n k ó w d o p u n k t ó w w y d a t n y c h , a b y w ten
sposób uzupełnić w y k o n a n y pomiar ogólny.
41.
Wybór
Wyboru
s t a n o w i s k a p o raz pierwszy należy d o k o n a ć na
stanowiska.
punkcie trygonometrycznym albo przy wciętym sygnale p o m o c n i c z y m ,
podczas pomiaru ogólnego.
fw?
Punktu trygonometrycznego należy użyć jedynie d o określenia
p u n k t u łatowego w y b r a n e g o na s t a n o w i s k o w pobliżu, a b y u c h r o n i ć
n a k ł u c i e p u n k t u t r y g o n o m e t r y c z n e g o o d p o w i ę k s z e n i a l u b zniekształcenia.
W s k a z a n e jest o b i e r a n i e s t a n o w i s k n a d ł u g i c h p r o s t y c h l i n j a c h
pokrycia, lub na wyznaczonych kierunkach dla wykonania
wcięć
')
Pomiar biegunowy albo
http://rcin.org.pl
promieniowanie.
—
22
-
w b o k , t e m b a r d z i e j , że d a j e t o d o k ł a d n i e j s z e
n o w i s k n i ż w c i ę c i a wstecz.
i s z y b s z e o k r e ś l a n i e sta-
Szybki postęp pracy
wymaga
wybierania stanowisk w takich
odległościach jedno od drugiego, aby ich pola pomiaru nie zachodziły
nawzajem na siebie.
P o w s t a ł e g d z i e n i e g d z i e l u k i w y p e ł n i a się przez o b r a n i e s t a n o w i s k a
n a j e d n y m z p u n k t ó w p o p r z e d n i o z m i e r z o n y c h a l b o n a p u n k c i e okreś l o n y m p r z e r z u t e m s t a n o w i s k a ( p k t . 44).
niu
Stanowisko
powinno
być tak obrane,
aby pole
do 600 m wokół stanowiska
miało jak najmniej
widzenia
pól
w promieniewidocznych.
Stanowiska należy obierać również na punktach
niwelacyjnych.
J e ś l i u s t a w i e n i e s t o l i k a n a p u n k c i e n i w e l a c y j n y m n a t r a f i a n a trudn o ś c i , n a l e ż y s t a n ą ć w p o b l i ż u n i e g o , a b y w y k o r z y s t a ć w i e l k ą dok ł a d n o ś ć tego p u n k t u p o d w z g l ę d e m wysokości, tem bardziej, że odpada wtedy konieczność trygonometrycznego określenia
wysokości
stanowiska.
42.
Określenie
Podstawą do określenia poziomego położenia stanopoziomego
w i s k a są punkty
trygonometryczne,
elementy
zdjęte podczas
pomiaru
położenia
a więc
punkty
wydatne,
sygnały
pomocnicze,
długie
proste
stanowiska. ogólnego,
linje pokrycia,
wykreślone
kierunki
oraz
punkty
ciągów
teodolitowych.
Stanowisko
określa
się wcięciem,
przerzutem
stanowiska
lub ciągiem g r a f i c z n y m c ^ e m
Jc
/oirut-yM.
43.
Wcięcia.
Najdokładniejszym
i przy odpowiedniej
organizacji
pracy
najszybszym sposobem
określenia
stanowiska
jest wcięcie wbok ( p k t . 2 1 3 — 2 1 6 ) .
C a ł y p o m i a r o g ó l n y p o w i n i e n z m i e r z a ć d o dostarczenia jak największej ilości e l e m e n t ó w d l a w c i ę ć b o c z n y c h (proste linje p o k r y c i a ,
kierunki).
Najprostszym
s p o s o b e m o k r e ś l e n i a w c i ę c i e m w b o k jest
u s t a w i e n i e się n a p r z e d ł u ż a n i u d w u p u n k t ó w l u b n a zdjętej prostej
linji p o k r y c i a n p . prosty o d c i n e k drogi.
D l a u ł a t w i e n i a w y b o r u s t a n o w i s k a d o o k r e ś l e n i a w c i ę c i e m boczn e m zaleca się p o w y k o n a n i u p o m i a r u o g ó l n e g o p r z e n i e ś ć jego w y n i k
na m a p ę i w y k r e ś l i ć wszystkie k i e r u n k i i linje p r z e c h o d z ą c e p r z e z
punkty podstawowe.
Przestudiowanie przebiegu tych linij na mapie
ułatwi w y b ó r stanowiska w terenie.
W razie niedostatecznej ilości
e l e m e n t ó w d o o k r e ś l a n i a s t a n o w i s k a w c i ę c i e m b o c z n e m , w s k a z a n e jest
po obraniu
pierwszego
stanowiska
na punkcie
podstawowym
wykreślić
kierunki
do wszystkich
widocznych
stamtąd
przyszłych
stanowisk.
K a ż d y z t y c h k i e r u n k ó w b ę d z i e l i n j ą o r j e n t a c j i d o o k r e ś l e n i a stanowisk
wcięciem
bocznem.
S p o s ó b t e n , u m o ż l i w i s z y b k i e i dokładne określanie stanowisk.
S t a n o w i s k a t e m o ż n a o z n a c z a ć w terenie w przeddzień pomiaru wiechami.
Drugim
typowym
sposobem
określenia
stanowiska
jest
wcięcie
wstecz.
W c i ę c i e to n a l e ż y s t o s o w a ć z a s a d n i c z o w w y p a d k u położen i a s t a n o w i s k a w e w n ą t r z t r ó j k ą t a u t w o r z o n e g o p r z e z te 3 p u n k t y , n a
podstawie których określa się położenie stanowiska.
O k r e ś l a n i a stan o w i s k p o z a t r ó j k ą t e m n a l e ż y u n i k a ć , j a k o m n i e j d o k ł a d n e g o i zabierającego w i ę c e j czasu.
W y k o n u j ą c z konieczności wcięcie wstecz
p o z a t r ó j k ą t e m n a l e ż y z b a d a ć , czy s t a n o w i s k o n i e z n a j d u j e się na
kole l u b w pobliżu o b w o d u kola opisanego na trójkącie.
Wcięcie
wstecz
sposobem
trzykrotnego
obrotu
płyty
stolikowej,
n a l e ż y w y k o n y w a ć j e d y n i e w tych w y p a d k a c h , gdy z a w o d z i igła ma-
http://rcin.org.pl
—
23
-
g n e t y c z n a i p r z y d o g o d n e m d l a tego s p o s o b u p o ł o ż e n i u
stanowiska
w z g l ę d e m p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h ( p k l . 218),
W c i ę ć złożonych
u ż y w a się w y j ą t k o w o , g d y i n n ą m e t o d ą n i e
m o ż n a o k r e ś l i ć s t a n o w i s k a (pkt, 224 — 225). N a t o m i a s t w c i ę c i e z ł o ż o n e
przy przeniesionej orjentacji zaleca się n a r ó w n i z w c i ę c i e m b o c z n e m
( p k t . 223).
(pA/.J/Sj
Sposób
kalkijze
w z g l ę d u n a m a ł ą d o k ł a d n o ś ć n i e jest w s k a z a n y .
Z a s a d ą p r z y p o m i a r z e s z c z e g ó ł ó w jest r y s o w a n i e k i e r u n k ó w d o
wszystkich w i d o c z n y c h p u n k t ó w w y d a t n y c h przy z a c h o w a n i u w a r u n k u ,
że o d l e g ł o ś c i t y c h p u n k t ó w o d s t a n o w i s k a n i e m o g ą b y ć w i ę k s z e o d
boku orjentacji stolika.
K i e r u n k i te z w i ę k s z a j ą ilość e l e m e n t ó w d o
określania stanowisk,
p o n a d t o są s p r a w d z i a n e m
dokładności
przy
pomiarze p u n k t ó w łatowych. ciągach graficznych, a wreszcie łącznie
z poprzednio wykreślonemi kierunkami wyznaczają położenie punktów
wydatnych, nie zdjętych podczas p o m i a r u ogólnego.
44.
Sposób
określania
1. dla wypełnienia
stanowiska
luk w pomiarze
przerzutem
punktów
2. w pobliżu
punktu
trygonometrycznego
z niego jako stanowiska d o p o m i a r u
stosuje
Przerzut
stanowiska,
się:
łatowych,
dla uniknięcia
szczegółów.
korzystania
45.
W t e r e n i e z a k r y t y m s t o s o w a n i e w c i ę ć jest b a r d z o u t r u d n i o n e l u b
zupełnie niemożliwe.
T a m w i ę c , gdzie sq większe
obszary
nieprzejrzyste należy
zastosować
metodę cięgów graficznych.
Zasadniczo należy
w y k o n y w a ć ciągi o orjentacji
magnetycznej,
w y j ą t k o w o w razie anom a l i i m a g n e t y c z n y c h — ciągi o orjentacji
geometrycznej.
R o z r ó ż n i a s i ę ciągi główne,
dowiązane do punktów podstawowych
i p u n k t ó w o k r e ś l o n y c h w c i ę c i a m i , o r a z ciągi pomocnicze
dowiązane
do punktów ciągów głównych, a nawet do punktów łatowych.
Długość ciągów głównych
tylko wyjątkowo może
przekraczać
4 k m , z a ś p o m o c n i c z y c h 2 k m p r z y ś r e d n i e j d ł u g o ś c i b o k ó w 300 m ,
p r z y z»ś- b o k a c h t r ó t s z y c h d ł u g o ś ć c i ą g ó w p o w i n n a b y ć o d p o w i e d n i o
krótsza. Podczas w y k o n y w a n i a ciągów m o ż n a mierzyć punkty łatowe
z pierwszego i drugiego stanowiska ciągu, z następnych zaś dopiero
po wyrównaniu
ciągów.
Przy wykonywaniu
ciągów
należy
punkty
podstawowe
łączyć najkrótszą
drogą;
gdzie p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h brak, a istnieje możliwość określenia punktu
wyjściowego i punktu dowiązania wcięciem,
n a l e ż y to w y k o r z y s t a ć . ^ ¿ / ¿ „ w
Podobnie jak i n a stanowiskach określonych wcięciem, należy
u n i k a ć o d l e g ł o ś c i m n i e j s z y c h n i ż 1 k m m i ę d z y p o s z c z e g ó l n e m i ciągami graficznemi.
Ciągi graficzne.
46.
O k r e ś l e n i e w y s o k o ś c i s t a n o w i s k a i innych
punktów
zdję- Określenie
wysokości
cia opiera się na danych wysokości
punktów
trygonometrycznych
i niwe- stanowiska.
lacyjnych
odnośnego odcinka zdjęcia.
D a n e wysokości znajdują się
w w y k a z i e p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h i z a z w y c z a j odnoszą się przy
p u n k t a c h t r y g o n o m e t r y c z n y c h d o g ó r n e j p o w i e r z c h n i k a m i e n i a , dolnej k r a w ę d z i k r z y ż a k a , przy k o ś c i o ł a c h d o środka gałki p o d k r z y ż e m
wieży, przy k o m i n a c h d o górnej ich krawędzi.
R ó ż n i c e w y s o k o ś c i o k r e ś l a s i ę z a s a d n i c z o trygonometrycznie.
Należy jednak wykorzystać przedewszystkiem możliwość zastosowania
niwelacji
geometrycznejffŹJ^J•
http://rcin.org.pl
24 —
47.
Określenie
Po określeniu stanowiska, należy wykreślić na płycie stolikowej
punktów
widocznych
ze stanowiska
punktów
wydatnych.
wydatnych k i e r u n k i do wszystkich
w terenie ze P e w n a c z ę ś ć t y c h p u n k t ó w z o s t a n i e w t e n s p o s ó b w c i ę t a z i n n y c h
stanowiska s t a n o w i s k i jest d a l s z e m g r a f i c z n e m z g ę s z c z e n i e m i s t n i e j ą c e j s i e c i
wciętego,
punktów podstawowych.
Przed wykreśleniem kierunków do odległych punktów, należy
sprawdzić orjentację stolika.
W t e n s p o s ó b z d j ę t e p u n k t y ( k o m i n y , w i a t r a k i , d r z e w a i t. p . )
n a l e ż y w r a z i e b r a k u w i d o c z n y c h s y g n a ł ó w , w y k o r z y s t a ć j a k o sygnały pomocnicze.
48.
Umaczanie
stanowisk
w terenie.
P u n k t y s t a n o w i s k , o t r z y m a n e b ą d ź t o z a p o m o c ą w c i ę ć , b ą d ź t o zap o m o c ą c i ą g ó w g r a f i c z n y c h , o z n a c z a s i ę znakiem
wyrytym
w ziemi
o r a z kotkiem
wbitym w środku znaku.
P r z y p r a c y w lesie o p r ó c z
z n a k u k o n i e c z n e s ą nacięcia
na korze n a j b l i ż s z e g o d r z e w a .
N i e k t ó r e w c i ę t e s t a n o w i s k a , ze w z g l ę d u n a ich p o ł o ż e n i e , m o ż n a
w y k o r z y s t a ć j a k o p u n k t y p o d s t a w o w e d o o k r e ś l e n i a s t a n o w i s k dals z y c h ; o z n a c z a s i ę je
wiechami.
49.
Rozpoznanie
Po ustawieniu
stolika
na obranym
punkcie
oraz określeniu
stanoterenu dokoła
topograf
dokonywa
r o z p o z n a n i a terenu d o k o ł a stanostanowiska wiska,
1 wybór punk- wiska dla pomiaru szczegółów.
tów łatowych.
M a j ą c n i e w y s z k o l o n y c h p o m o c n i k ó w p r z e p r o w a d z a t o p o g r a f osobiście r o z p o z n a n i e i w y b ó r p u n k t ó w łatowych.
P r z y p o m o c n i k a c h w y s z k o l o n y c h r o z p o z n a n i e m a charakter więcej ogólny i o g r a n i c z a się d o prześledzenia przez topografa posiadanego materjału p o m o c n i c z e g o , jak p l a n ó w i fotografij lotniczych, a b y
n a i c h p o d s t a w i e i n a p o d s t a w i e o p r a c o w a n e j j u ż c z ę ś c i z d j ę c i a pod z i e l i ć teren d o k o ł a s t a n o w i s k a m i ę d z y p o m o c n i k ó w , o m ó w i ć ilość
p u n k t ó w z a l e ż n i e o d w a r t o ś c i p l a n ó w , w r a z i e m o ż n o ś c i d a ć fotografję l o t n i c z ą i n t e l i g e n t n i e j s z e m u p o m o c n i k o w i , a b y ten o b c h o d z ą c
t e r e n z ł a t ą m ó g ł w y b i e r a ć w ł a ś c i w e p u n k t y i z n a c z y ć je n a f o t o g r a f j i .
Należy
mierzyć
wszystkie
punkty potrzebne
do dokładnego
i zupełnego wykonania
rysunku
terenu.
W s k a z ó w k i dotyczące w y b o r u punkt ó w ł a t o w y c h n a p o s z c z e g ó l n y c h e l e m e n t a c h t r e ś c i z d j ę c i a są p o d a n e
w następnych punktach.
50.
Komunikacje.
Należy
mierzyć
całą sieć
komunikacyjną.
P r z y p o m i a r z e dróg s z e r o k i c h n a l e ż y d ą ż y ć d o tego, a b y p u n k t y
b y ł y m i e r z o n e na osi drogi.
J e ś l i d r o g a i d z i e g ł ę b o k i m w y k o p e m i ł a t a jest n i e w i d o c z n a n a
drodze, należy zmierzyć najwyższy punkt wykopu.
Małych łuków
dróg można przy pomiarze nie uwzględniać, mierząc punkty końcowe
prostych odcinków.
P r z y p o m i a r z e linij kolejowych
m u s z ą b y ć z m i e r z o n e p u n k t y poc z ą t k o w e i k o ń c o w e ł u k ó w , p o n i e w a ż p r z y p o m o c y d a n y c h umieszc z o n y c h na t a b l i c a c h przy ł u k a c h m o ż n a całą k r z y w i z n ę linji kolejowej dokładnie nanieść.
Przy dużych łukach należy punkty mierzyć
i n a s a m y c h k r z y w i z n a c h m n i e j w i ę c e j w o d l e g ł o ś c i 8 0 — 100 m .
P o z a t e m n a l e ż y m i e r z y ć w s z y s t k i e szczegóły
przydrożne
jak: wyk o p y , n a s y p y , k a m i e n i e k i l o m e t r o w e , k r z y ż e o r a z przedmioty
komunikacyjne
j a k : m o s t y , p r z e p u s t y i t. p .
Przy w i e l k i c h mostach d r o g o w y c h i k o l e j o w y c h musi b y ć zmierzony początek i koniec mostu.
http://rcin.org.pl
—
25
—
51.
Przy pomiarze
wód należy mierzyć
linję
brzegową
u w z g l ę d n i a j ą c Przeszkody.
średni stan wody,
t. z n . tę l i n j ę b r z e g o w ą , k t ó r a się u t r z y m u j e p r z e z
w i ę k s z ą c z ę ś ć l a t a i jesieni.
P r z y p o m i a r z e u w z g l ę d n i a ć w s z y s t k i e urządzenia
wodne, jak ś l u z y ,
t a m y i t. p .
N a l e ż y m i e r z y ć z n a j d u j ą c e się n a r z e c e kępy, wyspy, ławice
piasku,
brody oraz stare
łożyska.
Przy p o m i a r z e s t r u m y k ó w i p o t o k ó w p ł y n ą c y c h przez p o d m o k ł e
ł ą k i i o licznych i bliskich siebie zakrętach należy k i e r o w a ć pomocn i k a z ł a t ą w ten s p o s ó b , a b y s t a w a ł m o ż l i w i e n a w s z y s t k i c h zakrętach, co u ł a t w i późniejsze rysowanie.
N a l e ż y ze s t a n o w i s k a w ślad
za i d ą c y m p o m o c n i k i e m s z k i c o w a ć b r z e g r z e k i .
Przy wąskich rzekach o równoległych brzegach wystarczy
m i e r z y ć p o jednej stronie wody.
punkty
P r z y p o m i a r z e b r z e g ó w jezior,
z a l e ż n i e od i c h w i e l k o ś c i , wystarczy z m i e r z y ć 2 — 3 p u n k t y w y s o k o ś c i o d n o s z ą c e się d o z w i e r c i a d ł a
wody.
Przy innych p u n k t a c h m i e r z o n y c h w z d ł u ż brzegu jeziora nie
należy uwzględniać wysokości.
W w y p a d k u brzegów niedostępnych
( p o d m o k ł y c h ) s z k i c o w a ć brzeg jeziora p o d c z a s p o m i a r u .
J e ż e l i j e z i o r o jest p r z e p ł y w o w e , n a l e ż y
tam, gdzie rzeka w p ł y w a i w y p ł y w a .
zmierzyć
poziom
wody
P r z y p o m i a r z e terenów
bagiennych
i podmokłych
oraz
torfowisk
należy z w r ó c i ć u w a g ę n a wykorzystanie fotografij lotniczych, a przy
pomiarze łąk zmeljorowanych na wykorzystanie planów.
Ilość punkt ó w m i e r z o n y c h b ę d z i e w ó w c z a s m n i e j s z a , z a l e ż n a j e d n a k od a k t u a l ności fotografij i p l a n ó w oraz od czytelności fotografij.
Na łąkach
należy mierzyć przedewszystkiem główne rowy, skrzyżowania r o w ó w
z r o w a m i i d r o g a m i (mostki) oraz z a ł a m a n i a granic łąk.
Ilość
wielkości
Przy
punktów
p u n k t ó w b ę d z i e , p o d o b n i e j a k i p r z y j e z i o r a c h , z a l e ż n a od
łąk, a pozatem od rzeźby.
b r a k u p l a n ó w i fotografij lotniczych n a l e ż y zwiększyć ilość
m i e r z o n y c h w t e r e n i e b a g i e n n y m , p o d m o k ł y m i na ł ą k a c h .
52.
Punkty
wydatne
(orjentacyjne)
i przeważna
ilość
punktów
obserwacyjnych
zostały w y z n a c z o n e p o d c z a s p o m i a r u
ogólnego i przy
określaniu stanowisk.
Podczas p o m i a r u szczegółów należy uzupełnić
pomiar punktów obserwacyjnych.
Zasłony
stanowi przeważnie
szata
roślinna.
Lasy d z i e l i się ze w z g l ę d u n a m e t o d y p o m i a r u , na w i e l k i e obszary leśne, p o n a d 3 km®, m a ł e o d 1 d o 3 kra 1 o r a z m a ł e p a r c e l e leśne
o p o w i e r z c h n i do 1 k m 2 .
O p r a c o w u j ą c w i e l k i e o b s z a r y l e ś n e n a l e ż y p o m i a r o p r z e ć n a ciągach graficznych.
W lasach zagospodarowanych należy ciągi w y k o n y w a ć na linjach
leśnych, prostych drogach i w z d ł u ż k a n a ł ó w .
W lasach niezagospodarowanych należy wykorzystać do ciągów
g r a f i c z n y c h p r z e d e w s z y s t k i e m p o d ł u ż n e ł ą k i . z n a j d u j ą c e się w ś c i e k a c h ,
oraz drogi i ścieżki na grzbietach i w d o l i n a c h .
N a tej sieci c i ą g ó w g ł ó w n y c h , p r z e p r o w a d z a j ą c c i ą g i p o m o c n i c z e ,
należy oprzeć pomiar szczegółów.
W n ę t r z e o d d z i a ł ó w leśnych oraz o d c i n k i m i ę d z y d r o g a m i mierzyć
sposobem przerzutu stanowiska.
http://rcin.org.pl
Punkty wydatne i zasłony.
—
26 —
D o p o m i a r u k i l k o l e t n i c h zagajników
(2 — 3 m wysokości) należy
używać p r z e d ł u i m c y
do łaty.
Jest to listwa długości 2 — 3 m
z w k ł a d k ą , w k t ó r ą w s t a w i a s i ę łatę.
Przy m a ł y c h obszarach leśnych n a l e ż y przedewszystkiem określić
p o m i a r e m z e w n ę t r z n y i c h zarys, wyloty dróg i w ó d . W y c h o d z ą c z tych
p u n k t ó w łatowych, należy w razie potrzeby oprzeć p o m i a r
wnętrza
lasu n a c i ą g a c h g r a f i c z n y c h .
Przy p o m i a r z e m a ł y c h parcel leśnych wystarczy niekiedy k i l k a
p u n k t ó w ł a t o w y c h d o w y z n a c z e n i a zarysu, poczem wnętrze mierzy
się z p r z e r z u t u s t a n o w i s k a .
W wyjątkowych
wypadkach
fzagajniki.
duże różnice wysokości
i t. p.)
pożądane
będzie,
ze względu
na oszczędność
czasu,
natychmiastowe
przystąpienie
do rysowania
zmierzonego
odcinka
leśnego.
w
Osiedla.
F o t o g r a f j e l o t n i c z e o r a z a k t u a l n e p l a n y leśne u ł a t w i a j ą t o p o g r a f o w i w g l ą d w e w n ę t r z e l a s u , u m o ż l i w i a j ą w y k o n a n i e c e l o w e g o pom i a r u i z m n i e j s z a j ą czas p r a c y , g d y ż n i e k t ó r e s z c z e g ó ł y , j a k ł ą k i ,
nieregularny
przebieg dróg, n i e b ę d ą w y m a g a ł y
gęstego
pomiaru,
zwłaszcza w terenach płaskich,
Wszelkiego
rodzaju
osiedla
dzielą
s i ę n a osiedla
zwarte
i roz-
rzucone.
Z a n i m t o p o g r a f p r z y s t ą p i d o o p r a c o w a n i a osiedli zwartych,
będą
j u ż w y z n a c z o n e p u n k t y w y d a t n e w t y c h o s i e d l a c h , a m i a n o w i c i e : kościoły, k o m i n y , wiatraki, bądźto jako p u n k t y trygonometryczne, bądź
jako p u n k t y określone przez topografa w c i ę c i a m i .
Przy o p r a c o w y w a n i u w i e l k i c h osiedli zwartych będą zawsze d o
w y k o r z y s t a n i a fotografje lotnicze i p l a n y .
W tym wypadku będzie
topograf m u s i a ł z m i e r z y ć n i e z b ę d n ą ilość p u n k t ó w d o w n i e s i e n i a plan ó w l u b fotografij lotniczych oraz n a r y s o w a n i a rzeźby terenu, wykorzystując d a n e n i w e l a c y j n e osiedli1).
Przy p o m i a r z e mniejszych osiedli trzeba z m i e r z y ć przedewszystk i e m w y l o t y d r ó g i w ó d . a n a s t ę p n i e z e w n ę t r z n y zarys osiedla.
W w i e l k i c h osiedlach w razie konieczności należy oprzeć p o m i a r
na ciągach graficznych.
Sieć ulic w e w n ę t r z n y c h osiedla m o ż n a dokładnie zmierzyć n a
p o d s t a w i e p r z e r z u t u s t a n o w i s k a z w i e ż y k o ś c i e l n e j l u b k o m i n a ( p k t . 240).
P o m i a r b o c z n y c h u l i c n a l e ż y o g r a n i c z y ć d o s k r z y ż o w a ń o r a z zał a m a ń , w y k o n u j ą c przerzuty stanowisk.
W osiedlach
rozrzuconych
p o m i a r jest u ł a t w i o n y ;
p o j e d y ń c z o stojące d o m y l u b zagrody wystarczy wyz n a c z y ć d w o m a p u n k t a m i , z których jeden należy zmierzyć przy zagrodzie, a drugi w p o b l i ż u n a szczególe
rzeźby terenu, w y b i e r a j ą c t e n ostatni n a p r z e d ł u ż e n i u
R y s , 3.
j e d n e g o z b o k ó w z a g r o d y (rys. 3),
Przy p o m i a r z e większych z a b u d o w a ń jak dwory,
f o l w a r k i i t. p . n a l e ż y z m i e r z y ć w i ę k s z ą i l o ś ć p u n k t ó w , t a k j e d n a k ,
żeby były jednocześnie w y k o r z y s t a n e d o rysunku rzeźby terenu,
54.
Granicé^
Granica
państwowej
i administracyjne
muszą
być mierzone
w terepaństwowej
z
planów.
¡ administra- nie, a nie przenoszone
cyjne.
W w i ę k s z o ś c i w y p a d k ó w g r a n i c a m i są d r o g i , r o w y , a w i ę c l i n j e
zmierzone jako szczegóły pokrycia.
W i n n y m w y p a d k u należy zmie-
http://rcin.org.pl
Dane te ( n i w e l e t y dróg i t . p . ) otrzyma topograf od władz
administracyjnych.
—
rzyć z a ł a m a n i a , p u n k t y zbiegu
słupy graniczne i kopce.
27
-
granic
i
t. p..
a
przedewszystkiem
55.
W c e l u z d j ę c i a rzeźby
terenu
n a l e ż y m i e r z y ć p u n k t y na
linjach
szkieletowych,
a w i ę c grzbietach
i ściekach;
pozatem należy
mierzyć
m o ż l i w i e w s z y s t k i e s z c z y t y w z n i e s i e ń , s i o d ł a , postoje, k o t l i n y , z b o c z a
u d o l n y c h i g ó r n y c h i c h k r a w ę d z i , z m i a n y s p a d ó w n a s ł o k a c h r , jeśli
f o r m y n i e są z b y t d r o b n e .
ifoftacA
Praca
postępuje
wówczas
szybko, jeżeli punkty
sq tak wybrane,
że
jednocześnie
łączą pokrycie
z rzeźbą
terenu, t. z n . że są z m i e r z o n e n a
p r z e c i ę c i u się l i n i j s z k i e l e t o w y c h r z e ź b y z l i n j a m i p o k r y c i a .
W terenie o d u ż y c h różnicach wysokości i drobnych formach
należy zmierzyć w p i e r w wierzchołki i linje grzbietowe, a dla p o m i a r u
l i n i j ś c i e k o w y c h i k o t l i n o b i e r a się w r a z i e p o t r z e b y s t a n o w i s k a d o d a t kowe, na uprzednio zmierzonych punktach łatowych.
Przy p o m i a r z e wysokości w terenie p ł a s k i m należy zastosować
niwelację geometryczną^-?.^'-
Rzeźbu
terenu.
Z a s a d n i c z o należy
mierzyć
tyle punktów,
ile potrzeba
do
łatwego,
szybkiego
i dokładnego,
p ó ź n i e j s z e g o wykonania
rysunku
terenu.
Co
d o i l o ś c i l u b gęstości p u n k t ó w n i e m o ż n a u s t a l i ć ścisłej n o r m y , g d y ż
ilość punktów
jest zależna
od charakteru
odcinka
pod względem
pokrycia i rzeźby
terenu, a p o n a d t o o d w a r t o ś c i p l a n ó w i f o t o g r a f i j lotniczych.
Ilość
1 odstępy
punktów.
Niedostateczna ilość p u n k t ó w nie p o z w a l a na sporządzenie dokładnego rysunku, a choć przy użyciu p r z y r z ą d ó w p o m o c n i c z y c h H o p o g r a f
w y p e ł n i r y s u n k i e m p o w s t a ł ą l u k ę , t o j e d n a k z d u ż ą stratą c z a s u i n i e
zawsze z w y m a g a n ą dokładnością.
Z b y t gęsto z a ś m i e r z o n e p u n k t y
raczej powiększają i u t r u d n i a j ą pracę, n i ż u ł a t w i a j ą rysowanie terenu.
Nie gęstość
punktów,
lecz dobry
ich wybór
rozstrzyga
o szybpracy.
Przybliżony obraz odstępów mierzonych p u n k t ó w iicJi.przeciętnej
i l o ś c i n a 1 k m 1 w s k a l i 1 : 2 0 000. w z a l e ż n o ś c i o d / © S t a j a t e r e n y d a j e
poniższa tabelka:
kości
k o
d z a j
t e r e n u
Bardzo trudny
,
O d s t ę p y mierzonych punktów
w metrach
Przeciętnie
Ilość p u n k t ó w
na 1 k m !
60
Około
250
Trudny
80
150
Średni
100
80
Łatwy
150
40
W normalnych warunkach atmosferycznych należy mierzyć punkty
d o o d l e g ł o ś c i 400 m . P r z y w y j ą t k o w o s p r z y j a j ą c y c h w a r u n k a c h ( g o d z i n y
p o p o ł u d n i o w e ) m o ż e p o m i a r ł a t o w y o s i ą g n ą ć n a j w y ż s z ą g r a n i c ę odległ o ś c i , a m i a n o w i c i e 600 m ,
Pomiar
łatowy
ponad
http://rcin.org.pl
600 m jest
niedopuszczalny.
56.
—
28
—
57.
Pomiar
punktów
tatowych.
Pomiar
punktów
tatowych
wykonywa
się metodą
biegunową.
Warunkiem dokładności pomiaru
jest p r z e d e w s z y s t k i e m d o b r a w i d o c z ność łaty.
W wypadku,
g d y c z ę ś ć ł a t y jest z a k r y t a b ą d ź t o p r z e z z b o ż e ,
b ą d ź g a ł ę z i e , t a k że n i e m o ż n a o d c z y t a ć o d l e g ł o ś c i m i ę d z y z e w n ę t r z n e m i n i t k a m i o d l e g ł o ś c i o m i e r c z e m i , t o p o g r a f w y k o n u j e o d c z y t odległ o ś c i w t e n s p o s ó b , że o d c z y t u j e o d l e g ł o ś ć m i ę d z y d w i e m a n i t k a m i n p .
górną a środkową, l u b środkową a d o l n ą i otrzymaną wartość m n o ż y
p r z e z 2. W w y p a d k u , g d y o d s t ę p y m i ę d z y n i t k a m i o d l e g ł o ś c i o m i e r c z e m i są r ó ż n e , n a l e ż y o d d z i e l n i e w y k o n a ć o d c z y t m i ę d z y n i t k a m i
górną a ś r o d k o w ą , oraz ś r o d k o w ą a d o l n ą i odczyty d o d a ć .
J e ś l i m i m o t o n i e m o ż n a o d c z y t a ć o d l e g ł o ś c i m i ę d z y d w i e m a nitkami, z p o w o d ó w podanych poprzednio, należy dać p o m o c n i k o w i umówiony znak, a b y podniósł łatę o 1 m wyżej (umieszczając początek
p o d z i a ł u ł a t y n a tej w y s o k o ś c i , n a k t ó r e j u p r z e d n i o b y ł k o n i e c p i e r w szego m e t r a ) , a l b o też a b y u ż y ł p r z e d ł u ż n i c y .
W d n i u p a l n e , g d y d r g a n i e p o w i e t r z a jest s i l n e , n a l e ż y
unikać
p o m i a r u na w i ę k s z e odległości i o d c z y t ó w z dolnej części łaty.
Ł a t y m u s z ą b y ć t r z y m a n e przez p o m o c n i k ó w p i o n o w o ,
P r z e d ł u ż n i c e służą do u m o ż l i w i e n i a p o m i a r u w terenie nieprzejr z y s t y m (w z a g a j n i k a c h ) , p o z a t e m w t e r e n i e o d k r y t y m t a m , g d z i e są
pola niewidoczne.
Przy u ż y c i u przedłużnicy, lub przy łacie podniesionej o 1 m, należy
pamiętać, aby przy obliczaniu różnicy wysokości uwzględniać wartość
podniesienia łaty.
N a płycie stolikowej należy oznaczać o d p o w i e d n i m znakiem rodzaj
p u n k t u t a t o w e g o , a w i ę c : g r a n i c a u p r a w y O , róg o g r o d z e n i a d o m u L.,
woda
d r o g a x , s k r z y ż o w a n i e d r ó g 4r i t. p.
Cyfry wysokości
p o w i n n e b y ć n i e w i e l k i e , m o ż n a je u m i e s z c z a ć w d o w o l n y m k i e r u n k u ,
jednak zawsze tak, a b y u k ł u c i e b y ł o z ich lewej strony.
C y f r y w y s o k o ś ę i p u n k t ó w o z n a c z a się n a s t o l i k u w t e n s p o s ó b ,
ż e w y p i s u j e się d z i e s i ą t k i , j e d n o s t k i i d z i e s i ą t e m e t r ó w .
W terenach
płaskich wystarczy pisać jednostki i dziesiąte metrów.
P o d c z a s p o m i a r u w lesie p o ż ą d a n e jest, a b y p o m o c n i c y
mieli
białe lub kolorowe chorągiewki.
Jeżeli przy pomiarze p u n k t ó w tatowych w terenie zakrytym, po
p r z y ł o ż e n i u k i e r o w n i c y do p u n k t u s t a n o w i s k a , nie w i d a ć łaty w lunecie, a w i d a ć ł a t ę p o u s t a w i e n i u k i e r o w n i c y na i n n e m miejscu n a
s t o l i k u , w t e d y p o m i a r w y k o n u j e się z t e g o m i e j s c a s t o l i k a , a k i e r u n e k
p r z e n o s i się p r z y p o m o c y d w ó c h t r ó j k ą t ó w r ó w n o l e g l e d o p u n k t u stanowiska.
Do
wyznaczenia
kierunków
w tych w y p a d k a c h
można
korzystać r ó w n i e ż z drugiej krawędzi linjału.
N a l e ż y r ó w n i e ż p a m i ę t a ć , a b y w lesie p o m o c n i k nie trzymał łaty
n i e r u c h o m o , l e c z o d c h y l a ł ją b a r d z o p o w o l i w p r a w ą i l e w ą stronę
w p ł a s z c z y ź n i e p i o n o w e j o n i e w i e l k i k ą t , a p o n a d t o , a b y stale d a w a ł
znaki głosem.
S t o l i k n a s t a n o w i s k u p o w i n i e n b y ć t a k u s t a w i o n y , a b y n i e męc z y ł t o p o g r a f a w c z a s i e p o m i a r u . Z b y t n i s k i e l u b z b y t w y s o k i e ustaw i a n i e s t o l i k a jest n i e w y g o d n e .
58.
Utycie poP o m o c n i k s t a j ą c k o l e j n o n a p u n k t a c h t a t o w y c h , p o s u w a się, l i n j ą
mocników
przy mierze- ł a m a n ą w p a s i e s z e r o k o ś c i o k o ł o 1 5 0 — 2 0 0 m . p o c z y n a j ą c o d s t a n o w i s k a ,
niu punktów. p o c z e m p o o d e j ś c i u n a n a j w i ę k s z ą o d l e g ł o ś ć , z b l i ż a się d o s t a n o w i s k a
z p o w r o t e m ; u ł a t w i a t o p o r o z u m i e n i e się t o p o g r a f a z p o m o c n i k i e m .
http://rcin.org.pl
—
29
-
Przy u ż y c i u d w ó c h p o m o c n i k ó w m o ż n a z a s t o s o w a ć jeden z
następujących rodzajów pracy pomocników:
dwu
P i e r w s z y r o d z a j p o l e g a n a t e m , że p o m o c n i c y p o s u w a j ą się w jedn y m p a s i e i k i e r u n k u . T e n r o d z a j p r a c y jest w ó w c z a s w s k a z a n y , k i e d y
j e d e n z p o m o c n i k ó w n i e jest d o b r z e w y s z k o l o n y , g d y ż w t e d y otrzymuje w s k a z ó w k i od swego d o ś w i a d c z o n e g o kolegi.
P o n a d t o bezpoś r e d n i a s t y c z n o ś ć z t o p o g r a f e m jest z n a c z n i e l e p s z a . O b y d w a j p o m o c nicy znają punkty, a przesuwanie kierownicą w jednym kierunku
ułatwia topografowi pracę.
D r u g i r o d z a j p o l e g a na t e m , ż e k a ż d e m u z w y s z k o l o n y c h p o m o c n i k ó w wyznacza topograf oddzielny odcinek. W t e d y każdy z pomocn i k ó w w y k o n u j e z a d a n i e o w i ę k s z y m zasięgu, a topograf ma przy
r y s o w a n i u p r a c ę u ł a t w i o n ą o tyle, że jeden z p o m o c n i k ó w
pokazuje
p u n k t y , p o d c z a s gdy drugi nosi stolik.
P r z y t y m r o d z a j u p r a c y jednak należy p o d a ć rozgraniczenie o d c i n k ó w obu p o m o c n i k o m , opieraj ą c się n a l i n j a c h p o k r y c i a
Przy pomiarze z następnego stanowiska
z w r a c a ć u w a g ę na to, ż e b y p o w i e r z a ć p o m o c n i k o w i ten odcinek,
który graniczy z odcinkiem o p r a c o w a n y m przez niego poprzednio.
W c z a s i e p r a c y n a l e ż y u s t a l i ć s p o s ó b p o r o z u m i e n i a się z pom o c n i k a m i . P r z y k ł a d e m takiego porozumienia b ę d ą następujące znaki:
—
łata trzymana grotem do góry oznacza
—
c z a p k a na łacie: łatę p o d n i e s i o n ą
—
ręka pomocnika wyciągnięta
drogę,
o 1 m,
w b o k : p r z y s z ł e s t a n o w i s k o i t. p.
59.
W s z y s t k i e z m i e r z o n e p u n k t y ł a t o w e o z n a c z a się w t e r e n i e zna- Obliczanie
punktów tak i e m w y r y t y m w z i e m i . P o n a d t o w l e s i e o z n a c z a się je n a c i ę c i e m
towych
k o r y n a d r z e w i e , a w t e r e n i e o d k r y t y m g a ł ą z k a m i w e t k n i ę t e m i w zie- w terenie.
m i ę . D l a u ł a t w i e n i a o r j e n t a c j i p o d c z a s r y s o w a n i a z a l e c a się o d m i e n n e
oznaczanie p u n k t ó w przez p o m o c n i k ó w ; np, jeden oznacza krzyżem + ,
a d r u g i literą L l u b T.
Tak o z n a c z o n e p u n k t y można o d r ó ż n i ć na
p ł y c i e s t o l i k o w e j , u ż y w a j ą c j a k o z n a k u d z i e s i ę t n e g o w j e d n y m wypadku kropki, a w drugim przecinka.
60.
Końcowe
W p o r z e l e t n i e j n a j d o g o d n i e j s z e d o p o m i a r u są g o d z i n y
ranne
wskazówki
i p o p o ł u d n i o w e . W porze wiosennej i jesiennej przeszkodą w pomiao pomiarze
r z e n a w i ę k s z ą o d l e g ł o ś ć są m g ł y p o r a n n e .
szczegółów.
P o m i a r n a l e ż y stale s p r a w d z a ć , zwłaszcza w y k o n a n y
wiskach otrzymanych zapomocą przerzutów stanowisk.
na
stano-
P o określeniu
stanowiska
należy
wydać pomocnikom
polecenie,
aby
podczas
pomiaru
z nowego
stanowiska
stanęli z tatą na kilku
punktach
zmierzonych
z poprzednich
stanowisk.
W ten s p o s ó b topograf sprawdza ciągłość i d o k ł a d n o ś ć swej pracy.
Dla tatwości
uzgodnienia
sąsiedniem
należy wykonać
stolika:
ramką
1. linij komunikacyjnych
z jednej
jej strony
na
wtasnego
odcinka
zdjęcia
ze
zdjęciem
pomiar następujących szczegółów poza
biegnących
drugą,
wzdtuż
ramki
i
2. skrzyżowań
dróg i wszystkich
szczegółów
orjentacyjnych,
traków,
wież i t. p., w odległości
do 100 m od ramki
3. rzeźby
o formach
http://rcin.org.pl
do
ramki.
równoległych
przechodzących
jak wiastolika,
30
61.
Kalka
punktów.
Po u k o ń c z e n i u pomiaru, należy wszystkie zmierzone punkty wraz
z p u n k t a m i p o d s t a w o w e m i nanieść tuszem n a kalkę, podając wysokości tych p u n k t ó w .
( P r z y k ł a d N r . 1).
K a l k a ta n a z y w a się k a l k ą p u n k t ó w .
K a l k i p u n k t ó w o b e j m u j ą o d c i n k i o d 4 d o 25 km'-' i m u s z ą z a w i e r a ć s i a t k ę k i l o m e t r o w ą p r z e n i e s i o n ą ze s t o l i k a .
S i a t k a k i l o m e t r o w a p o w i n n a b y ć w y k r e ś l o n a w kolorze niebieskim i opisana; pozatem dla ułatwienia właściwego przyłożenia kalki
d o z d j ę c i a , p o l e c a się w n i e s i e n i e n a k a l k ę 2 — 3 s z c z e g ó ł ó w p o k r y c i a
( n p . s k r z y ż o w a n i e d r ó g , g r a n i c ę j e z i o r a i t, p . ) . Kalki
t e w r a z i e zat a r c i a s i ę p u n k t ó w n a p ł y c i e s t o l i k o w e j są pomocą
dla topografa
podczas rysowania,
w czasie wykreślania
zdjęcia,
oraz przy
rewizji.
K a l k i p u n k t ó w są p r ó c z t e g o d o k u m e n t e m p o m i a r u d a n e g o o d cinka zdjęcia.
Na kalce p u n k t ó w należy oznaczać:
punkty trygonometryczne A ,
repery niwelacyjne • ,
punkty ciągów teodolitowych
p u n k t y o k r e ś l o n e w c i ę c i a m i <>,
punkty ciągów graficznych O ,
punkty łatowe . .
Przy wszystkich p u n k t a c h użytych jako stanowiska do pomiaru
tatowego należy ich wysokości podkreślić; boki ciągów graficznych
należy w y k r e ś l i ć na kalce linjami ciągtemi.
W y s o k o ś c i określone b a r o m e t r y c z n i e należy z a z n a c z y ć na k a l c e
i n n y m kolorem.
K a l k i p u n k t ó w należy opisać, p o d a j ą c n a z w ę stolika, n a z w i s k o
topografa i r o k w y k o n a n i a , oraz p o n u m e r o w a ć z g o d n i e ze skorowid z e m , w s k a z u j ą c y m , d o k t ó r y c h części z d j ę c i a d a n a k a l k a się o d n o s i .
K a l k i p u n k t ó w n a l e ż y p r z e c h o w y w a ć j a k o z a ł ą c z n i k d o z d j ę c i a stolikowego.
9.
Wykonanie
rysunku.
Zasady ogólne i wskazówki
62.
Podstawa.
63.
Sprzęt
i przybory.
techniczne.
P o d s t a w ą d o w y k o n a n i a r y s u n k u są:
1. punkty
i linje
zmierzone
(podczas pomiaru
ogólnego i pomiaru
szczegółów),
2. punkty
odkroczone
(domierzone krokami),
3. znaki
topograficzne.
P o m o c ą d o w y k o n a n i a r y s u n k u jest kalka punktów,
pantogramy
1 fotografje
lotnicze.
M a j ą c t ę p o d s t a w ę , t o p o g r a f rysuje
widziane
pokrycie
i rzeźbę
terenu,
oceniając
i klasyfikując
przedmioty
terenowe
z
wojskowego
punktu
widzenia.
Sprzętem
d o r y s o w a n i a z d j ę c i a jest płyta
stolikowa
na
lekkim
trójnogu,
kątomierz
kieszonkowy,
busola
kierunkowa,
aneroid
i podziałka krokowa.
Przyborami
są: ołówek,
cyrkiel,
cyrkiel
proporcjonalny,
2 trójkąty,
ścierniwo
lub pilnik
do ostrzenia
ołówków,
guma.
http://rcin.org.pl
—
31 —
64.
Przed przystąpieniem d o rysowania
należy zmierzyć
d ł u g o ś ć Sporządzenie
podziałki
własnego kroku i każdego z pomocników.
W t y m c e l u w t e r e n i e krokowej.
z b l i ż o n y m charakterem d o takiego, w jakim będzie pracował topograf,
p o m o c n i k p r z e c h o d z i k i l k a k r o t n i e 100 k r o k ó w p o d w ó j n y c h .
Średnią
z przebytych
odległości
topograf
odmierza
taśmą
lub
odleglościomierzem i sporządza
złożoną
p o d z i a l k ę k r o k o w ą d l a siebie i każdego
z pomocników.
Po upływie 2 — 3 tygodni od dnia rozpoczęcia pracy
długość kroku należy sprawdzić i w razie potrzeby sporządzić
inną
podziałkę.
65.
Sposób
Główną
zasadą
wykonywania
rysunku
jest rysowanie
w obliczu
wykonywania
terenu
bezpośrednio
na płycie
stolikowej,
na podstawie
zmierzonych
rysunku.
punktów.
R y s o w a n i e t e r e n u r o z p o c z y n a topograf o d u s t a w i e n i a się na
z m i e r z o n y m punkcie. P u n k t terenu utożsamia się z p u n k t e m na stoliku:
1. w e d ł u g o z n a c z e n i a jego n a p ł y c i e s t o l i k o w e j i w t e r e n i e ,
2. w e d ł u g p o ł o ż e n i a
względem otaczających
punktów,
3. p r z e z s p r a w d z e n i e jego o d l e g ł o ś c i o d j e d n e g o
mionych punktów, pomiarem krokami.
l u b d w u utożsa-
Po obejrzeniu
terenu
w promieniu
do 100 m, należy
odmierzyć
krokami
wszystkie
szczegóły
konieczne
do wykonania
rysunku
terenu,
a nie objęte pomiarem
instrumentalnym,
a n a s t ę p n i e , p o o c e n i e i sklasyfikowaniu przedmiotów terenu, należy rysować:
1.
pokrycie,
2. linje
3.
szkieletowe
rzeźby,
warstwice,
czysto, wyraźnie, ściśle według z n a k ó w topograficznych, zwracając
uwagę n a światło dróg, grubość linij, grubość kresek przy nasypach
i w y k o p a c h i t. p . S z c z e g ó ł o w y s p o s ó b d o m i a r ó w k r o k a m i i r y s o w a n i a jest p o d a n y w n a s t ę p n y c h p u n k t a c h .
Zasadą
jest rysowanie
tylko
z danego punktu,
lub c o obejrzał
dokładnie
tego, co topograf
przechodząc
z poprzedniego
obejrzał
punktu.
Po całkowitem
wykonaniu
rysunku,
należy go porównać
z
terenem,
zwracając szczególną uwagę n a zgodność z rzeczywistością wzajemW s z e l k i opis szczegółów
nego położenia rysunku pokrycia i rzeźby.
terenu, jak wysokości n a s y p ó w , w y k o p ó w , n u m e r ó w k a m i e n i kilomet r o w y c h , o d d z i a ł ó w l e ś n y c h i t. p., n a l e ż y w n i e ś ć n a p o d r ę c z n ą k a l k ę
napisów l u b na płytę stolikową przed opuszczeniem punktu, z którego
W razie wnoszenia opisu n a stolik
s z c z e g ó ł y te z o s t a ł y n a r y s o w a n e .
n a l e ż y p r z e n i e ś ć go r ó w n i e ż na p o d r ę c z n ą k a l k ę n a p i s ó w w t e r e n i e ,
na kwaterę.
j e s z c z e przed powrotem
Po zupełnem w y k o n a n i u rysunku terenu obejrzanego i domierzonego z danego punktu i sprawdzeniu rysunku, jak wyżej, przechodzi
t o p o g r a f k o l e j n o n a p u n k t y n a s t ę p n e , w y k o n u j ą c pełny i wiążący
się
rysunek terenu.
P r z e c h o d z ą c w linji prostej z p u n k t u na p u n k t , k a ż e topograf
p o m o c n i k o w i stale liczyć kroki, aby móc łatwiej
odszukać
na
stoliku
punkt,
do którego
idzie,
domierzyć
napotkane
po drodze
szczegóły
i mieć
możność
zatrzymania
się i rysowania
każdej
chwili
między
punktami.
http://rcin.org.pl
—
32
-
Po narysowaniu pewnego odcinka terenu, nie później jak p o
ukończeniu dziennej pracy, należy przejrzeć dokładnie
wykonany
rysunek, p o p r a w i ć jego czytelność, w razie potrzeby u z u p e ł n i ć ( n p .
k r e s k i s p a d u i t. p . ) o r a z , m a j ą c ś w i e ż o w p a m i ę c i c h a r a k t e r t e r e n u ,
w y b r a ć i n a n i e ś ć n a s t o l i k u k o t y i l i c z b y w y s o k o ś c i ( p k t . 102), o r a z
sprawdzić
zupełność
podręcznej
kalki
napisów.
W s z y s t k i e te c z y n ności należy w y k o n a ć w terenie przed powrotem na kwaterę.
Wykonany
rysunek
musi być zupełny.
Nie wolno nic pozostawiać
d o p ó ź n i e j s z e g o u z u p e ł n i e n i a p o l e g a j ą c n a p a m i ę c i ( n p . treść k a l k i
napisów).
W razie wątpliwości,
jakie mogą się nasunąć
przy
rysowaniu, należy
na miejscu
powziąć
decyzję
i według niej postąpić,
a przynajbliższej
sposobności
przedstawić
do uznania
kierownikowi
grupy.
66.
Uzupełnienie
Punkty i linje zmierzone
p o d c z a s p o m i a r u o g ó l n e g o i p o m i a r u szczepomiaru.
g ó ł ó w zapewniają
dokładność
położenia
poziomego
i pionowego
ważniejPunkty
terenu i pozwalają
na konieczne
do wykonania
rysunku
odkroczone. szych szczegółów
dodatkowe
określenie
położenia
pozostałych
szczegółów.
Poziome
położenie
talnym
wyznacza
się
szczegółów
przez:
1. domiar
krokami
na
2. domiar
krokami
pod kątem
3. domiar
krokami
z dwu
4. domier
krokami
przy
5. ciąg
kierunkowy
6. wcięcie
busolą
7. domiar
krokami
8. wcięcie
celownicą
Punkty
nie objętych
pomiarem
instrumen-
kierunek,
900 lub 45°,
punktów,
użyciu
z pomiarem
busoli
kierunkowej,
boków
krokami,
kierunkową,
przy
orjentacji
busoli
przy
geometrycznej
orjentacji
stolika,
geometrycznej
stolika.
terenowe wyznaczone temi sposobami n a z y w a się p u n k -
t a m i odkroczonemi.
67.
Domiar kroTopograf, p o utożsamieniu stanowiska stolika, wskazuje pomocnikami na kie- k o m te s z c z e g ó ł y , k t ó r e m a j ą d o m i e r z y ć k r o k a m i , o r a z t e n p u n k t k t ó r y
runek.
m a s ł u ż y ć j a k o k i e r u n e k d o m i a r u ').
O d m i e r z o n ą ilość k r o k ó w p o d a j e p o m o c n i k w ten sposób, że p o
d o j ś c i u d o p u n k t u o d k r o c z o n e g o o d w r a c a g ł o w ę i g ł o ś n o p o d a j e liczby
dziesiątek
i jednostek
kroków
podwójnych
n p . d w a — pięć (dwadzieśc i a p i ę ć ) , t r z y — o s i e m ( t r z y d z i e ś c i o s i e m ) i t. p, T o p o g r a f u j m u j e
c y r k l e m z p o d z i a ł k i k r o k o w e j p o d a n ą m u przez p o m o c n i k a ilość krok ó w i o d k ł u w a od punktu na stoliku w e właściwym kierunku.
Jeżeli pomocnik m a domierzyć do kilku punktów leżących na
j e d n y m k i e r u n k u , t o p o p r z e j ś c i u p r z e z t e p u n k t y l i c z y k r o k i w dalszej kolejności,
t. j, o d p u n k t u w y j ś c i a .
J e ż e l i w a r u n k i a k u s t y c z n e są n i e s p r z y j a j ą c e ( w i a t r p r z e c i w n y ,
h a ł a s u l i c z n y i t, d . ) , p o m o c n i k p o d a j e o d m i e r z o n ą i l o ś ć k r o k ó w p o d n o s z ą c r ę k ę w g ó r ę l u b w b o k , p r z y c z e m n p . p r a w a r ę k a o z n a c z a dziesiątki a lewa jednostki k r o k ó w p o d w ó j n y c h .
Domierzać krokami należy w kierunku na jakiś inny zmierzony
i w i d o c z n y p u n k t w t e r e n i e , a l b o p o l i n j i b ę d ą c e j p r z e d ł u ż e n i e m kie-
http://rcin.org.pl
*) P o m o c n i c y wyszkoleni sami się orjentują,
konują to bez r o z k a z u .
k t ó r e szczegóły należy d o m i e r z y ć i w y -
—
33
—
runku łączącego dany punkt z i n n y m p u n k t e m w i d o c z n y m i znajdując y m s i ę n a s t o l i k u , l u b w k i e r u n k u n a p r z e d m i o t ( d r z e w o , d o m i t. d.)
już p o p r z e d n i o narysowany.
68.
Domiar
S t o j ą c n a p u n k c i e z m i e r z o n y m l u b o d k r o c z o n y m i n a z d j ę t e j prokrokami pod
stej l i n j i w t e r e n i e ( d r o g a , m i e d z a i t. p.), u s t a w i a się d o w o l n ą krakątem
w ę d ź p ł y t y s t o l i k o w e j r ó w n o l e g l e d o t e j l i n j i w t e r e n i e , c e l u j ą c w z d ł u ż 90" lub 45".
k r a w ę d z i s t o l i k a . W ó w c z a s k r a w ę d ź p r o s t o p a d ł a w s k a ż e k i e r u n e k 90°
d o d a n e j l i n j i , z a ś p r z e k ą t n a s t o l i k a w s k a ż e k i e r u n e k 45°. N a p r z e dłużeniu tych k i e r u n k ó w (celując w z d ł u ż k r a w ę d z i lub przekątnych
stolika) należy zapamiętać jakikolwiek punkt w terenie dla ustalenia
kierunku domiaru.
O d m i e r z o n ą w k i e r u n k u 90° i l o ś ć k r o k ó w o d k ł u w a
się na stoliku w z d ł u ż p r z y p r o s t o k ą t n e j trójkąta, p r z y ł o ż y w s z y d r u g ą
p r z y p r o s t o k ą t n ą d o r y s u n k u zdjętej linji prostej. Ilość k r o k ó w o d m i e r z o n ą
w k i e r u n k u 45° o d k ł u w a się w z d ł u ż p r z y p r o s t o k ą t n e j p o p r z y ł o ż e n i u
przeciwprostokątnej d o rysunku zdjętej linji prostej.
Należy użyć do
tej konstrukcji trójkąta prostokątnego, r ó w n o r a m i e n n e g o .
P r z y k r ó t k i c h d o m i a r a c h n i e p o p e ł n i się n i e d o p u s z c z a l n e g o b ł ę d u
pomijając celowanie wzdłuż krawędzi płyty stolikowej i nanoszenie
przy pomocy trójkąta.
D o m i e r z a n i e j e d n a k p o d k ą t e m 45° b e z celowania na przekątne płyty stolikowej można w y k o n y w a ć dopiero po
dojściu do w p r a w y i to tylko przy krótkich domiarach.
S p o s ó b ten m a z a s t o s o w a n i e r ó w n i e ż i do d o m i a r ó w p o d k ą t e m
90° i 45° d o k i e r u n k u ł ą c z ą c e g o d w a p u n k t y n p . s t a n o w i s k o s t o l i k a
i wieżę kościelną lub sąsiedni p u n k t tatowy.
W t y m w y p a d k u jednak należy wytyczyć kierunki d o m i a r ó w przez w y c e l o w a n i e k r a w ę d z i
stolika na dany punkt i nanieść p u n k t y przy p o m o c y trójkąta.
69.
W w y p a d k u , g d y d o m i a r k r o k a m i n a k i e r u n e k jest n i e m o ż l i w y , Domiar krokami z dwóch
m o ż n a odmierzać szczegóły krokami z dwóch danych punktów.
punktów.
P o ż ą d a n e jest, a b y k i e r u n k i ł ą c z ą c e p u n k t y t y c h d o m i a r ó w twor z y ł y ze s o b ą k ą t z b l i ż o n y d o p r o s t e g o .
Po kolejnem ujęciu w cyrkiel o d k r o c z o n y c h odległości, zatacza
się ł u k i n a s t o l i k u z d a n y c h p u n k t ó w , a p r z e c i ę c i e się ich w y z n a c z a
szukany punkt.
Sposób
ten ma zastosowanie
p r z y z a t r z y m a n i u się ze s t o l i k i e m n a
d o w o l n y m niezmierzonym p u n k c i e w terenie, k i e d y p u n k t ten nie leży
n a l i n j i ł ą c z ą c e j d w a p u n k t y l u b na i c h p r z e d ł u ż e n i u , o r a z w t y m
w y p a d k u , gdy podczas
pracy
zachodzi
wątpliwość
co do
położenia
jakiegoś
punktu
tatowego.
70.
p r z y Domiar krokami przy
utyciu busoli
P o m i a r k i e r u n k ó w b u s o l ą w y k o n u j e się w n a s t ę p u j ą c y s p o s ó b : kierunkowej
Jakubowc e l u j e się p r z e z i e r n i k i e m n a p u n k t m i e r z o n y , a p o u s p o k o j e n i u się
skiego.
i g ł y o b r a c a się k r ą ż e k k a r b o w a n y d o p ó t y , a ż l i n j a N S p o k r y j e i g ł ę .
P o p r z y ł o ż e n i u na n i e z o r i e n t o w a n y m s t o l i k u ś c i ę t e j k r a w ę d z i b u s o l i
d o s t a n o w i s k a , o b r a c a się i p r z e s u w a b u s o l ę d o p ó t y , d o p ó k i k r a w ę d ź
l i n i j k i w y s u w n e j nie p o k r y j e k t ó r e j k o l w i e k linji o d c i ę t e j siatki kilometrowej, przyczem linja wykreślona w z d ł u ż k r a w ę d z i busoli wyznaczy
k i e r u n e k d o s z u k a n e g o p u n k t u . N a k i e r u n k u t y m o d k ł u w a się c y r k l e m
odkroczoną odległość.
D o m i a r k r o k a m i w d o w o l n y m k i e r u n k u w y k o n u j e się ł a t w o
p o m o c y busoli kierunkowej
Jakubowskiego.
http://rcin.org.pl
—
34
—
W p o d o b n y s p o s ó b o k r e ś l a się s t a n o w i s k o s t o l i k a d o m i a r e m o d
dowolnego znanego punktu.
P r z e d u ż y c i e m busoli n a l e ż y ustawić linijkę w y s u w n ą wraz z krążkiem na właściwe uchylenie magnetyczne.
71.
Ciąg kierunW terenie z a k r y t y m , w razie w i ę k s z y c h luk w p o m i a r z e szczegókowy z pomiarem boków ł ó w , m o ż e z a j ś ć k o n i e c z n o ś ć w y k o n a n i a c i ą g u k i e r u n k o w e g o z p o m i a r e m b o k ó w k r o k a m i . C i ą g t e n w y k o n u j e się b u s o l ą k i e r u n k o w ą . S p o krokami.
s ó b p o m i a r u jak w p u n k c i e p o p r z e d n i m , p r z y c z e m a z y m u t y m a g n e t y c z n e
o d c z y t u j e się n a p o d z i a l e b u s o l i i z a p i s u j e w r a z z d ł u g o ś c i a m i b o k ó w
n a szkicowniku
( p k t . 85).
P o u k o ń c z e n i u c i ą g u n a n o s i się w y n i k j e g o
busolą i cyrklem na stoliku.
Tl.
Wcięcie
J e ż e l i p o m i a r o d l e g ł o ś c i k r o k a m i jest n i e m o ż l i w y ( d u ż e r ó ż n i c e
busolą
kierunkową. w y s o k o ś c i , t e r e n b a g i e n n y ) , m o ż n a w y z n a c z y ć p o ł o ż e n i e p u n k t ó w zap o m o c ą w c i ę ć w p r z ó d , w b o k l u b w s t e c z w y k o n y w a n y c h busolą kierunkową z punktów zmierzonych.
O d p o w i e d n i e k i e r u n k i mierzy się
i p r z e n o s i n a s t o l i k w e d ł u g p u n k t u 70.
nie
Warunkiem
dostatecznie
dokładnego
wyniku
większa
od 275 m dla skali 1:20 000.
jest
długość
kierunków
73.
Orjentowanle
O p i s a n e w p u n k t a c h 67—72 sposoby d o m i e r z a n i a szczegółów podstolika
czas w y k o n y w a n i a rysunku nie wymagają d o k ł a d n e g o zorjentowania
podczas
S t o l i k u s t a w i a się n a p u n k t a c h i o r j e n t u j e w p r z y b l i ż e n i u
rysowania s t o l i k a .
w e d ł u g n a r y s o w a n e g o t e r e n u , b e z u ż y c i a b u s o l i . P r z y b l i ż o n a ta o r i e n tacja wystarcza do d o m i a r ó w i rysowania.
74.
Domiary
J e d y n i e w w y p a d k u , g d y n i e m a w a r u n k ó w d o d o m i e r z e n i a szczegóI wcięcia przy
ł ó w w e d ł u g p u n k t ó w 67 — 69 i d o p o m i a r u a z y m u t u t o p o g r a f i c z n e g o
orjentacji
geometrycz- b u s o l ą w e d ł u g p k t . 7 0 — 7 2 ( a n o m a l j e m a g n e t y c z n e ) , z a c h o d z i k o n i e c z nej.
n o ś ć g e o m e t r y c z n e g o z o r j e n t o w a n i a stolika dla określenia
nowych
szczegółów domiarami lub wcięciami.
S t o l i k o r j e n t u j e się w n a s t ę p u j ą c y s p o s ó b : p r z y k ł a d a się k r a w ę d ź
busoli l u b trójkąta do u k ł u ć , oznaczających stanowisko stolika i p u n k t
celowania; celując przeziernikiem busoli l u b wzdłuż krawędzi trójkąta,
o b r a c a się p ł y t ę s t o l i k o w ą , a ż p u n k t w t e r e n i e z n a j d z i e się n a l i n j i
celowania.
P o z o r j e n t o w a n i u stolika celuje się na ten p u n k t , który m a b y ć
d o m i e r z o n y i o d k ł u w a o d k r o c z o n ą odległość w z d ł u ż tego k i e r u n k u .
W p o d o b n y s p o s ó b w y k o n y w a się w c i ę c i a , g d y w a r u n k i t e r e n o w e n i e
p o z w a l a j ą na d o m i e r z e n i e odległości k r o k a m i .
75.
Ocena
Z p o d a n y c h w pkt. 6 7 — 7 4 s p o s o b ó w u z u p e ł n i e n i a p o m i a r u szczegóuzupełnienia
ł ó w , p o d c z a s w y k o n y w a n i a r y s u n k u m a j ą p r a w i e w y ł ą c z n i e zastosopomiaru
szczegółów. w a n i e s p o s o b y , p o d a n e w p k t . 6 7 — 6 9 . W y s t a r c z a j ą o n e p r z y n o r m a l n e j
ilości punktów łatowych.
S t o s o w a n i e s p o s o b ó w p o d a n y c h w p k t . 7 0 — 7 2 i w p k t . 74, j a k o
mniej d o k ł a d n y c h i dających raczej szkicowy charakter opracowanej
w t e n s p o s ó b c z ę ś c i z d j ę c i a , w y m a g a u z a s a d n i e n i a i o p i s a n i a w metryce mapy.
To samo zastrzeżenie o d n o s i się d o części odcinka opracowanych
p r z y u ż y c i u b u s o l i k i e r u n k o w e j l u b a n e r o i d u w e d ł u g p k t . 77 i 103.
http://rcin.org.pl
—
35 —
76.
D l a o k r e ś l e n i a w y s o k o ś c i o d k r o c z o n e g o p u n k t u , a l b o , g d y topo- Obliczanie
graf m a w ą t p l i w o ś ć , c z y w y s o k o ś ć p u n k t u ł a t o w e g o jest d o b r z e p o d a n a wysokości
punktów
n a s t o l i k u , p o s y ł a t o p o g r a f n a t e n p u n k t p o m o c n i k a , s a m z a ś staje n a przy pomocy
i n n y m z m i e r z o n y m i p e w n y m p u n k c i e w t e r e n i e . Z a p o m o c ą k ą t o m i e - kątomierza
rza k i e s z o n k o w e g o o b l i c z a r ó ż n i c ę w y s o k o ś c i o b u p u n k t ó w i d o d a j e kieszonkowego.
Odlegl u b odejmuje ją od wysokości tego p u n k t u , z którego mierzy.
łość m i ę d z y p u n k t a m i odmierza p o m o c n i k k r o k a m i , albo topograf ze
stolika, jeżeli punkt b y ł zmierzony.
S z y b s z y m s p o s o b e m p o m i a r u r ó ż n i c y w y s o k o ś c i p r z y p o m o c y kątom i e r z a k i e s z o n k o w e g o jest p o r ó w n a n i e o d c z y t a n y c h i l o ś c i d z i a ł e k n a
k ą t o m i e r z u k i e s z o n k o w y m ze w z r o s t e m p o m o c n i k a .
P r z y k ł a d :
Ilość odczytanych dziatek odpowiadających obliczanej różnicy
wysokości w danej odległości wynosi 4 l / j i ilość działek odpowiadających wzrost o w i 1,7 m pomocnika wynosi dla t e j s a m e j odległości 1 ' / i i różnica wysokości
zatem wynosi 5 , 1 m 1 ) .
Tl.
B a r o m e t r y c z n y p o m i a r w y s o k o ś c i polega
na
obserwacji Obliczanie
wysokości
D o tego c e l u u ż y w a s i ę a n e r o i d ó w ,
różnic
ciśnienia
atmosferycznego.
punktów
p o d a j ą c y c h c i ś n i e n i e a t m o s f e r y c z n e w m i l i m e t r a c h l u b t e ż t a k i c h , przy pomocy
aneroidu.
k t ó r e b e z p o ś r e d n i o w s k a z u j ą w y s o k o ś ć b e z w z g l ę d n ą w m e t r a c h (aneroid Paulin'a).
jest
Kolejność czynności
następująca:
przy
barometrycznym
pomiarze
wysokości
1. S t o j ą c n a p u n k c i e o z n a n e j w y s o k o ś c i b e z w z g l ę d n e j ,
odczytać
c i ś n i e n i e a t m o s f e r y c z n e ; ( a n e r o i d n a l e ż y t r z y m a ć w c i e n i u i poziomo). O d c z y t a n ą wartość ciśnienia zapisać.
Przy użyciu aneroidu Paulin'a nastawić w s k a z ó w k ę wysokości
na wysokość stanowiska.
2. P r z e j ś ć n a p u n k t , k t ó r e g o w y s o k o ś ć o k r e ś l a s i ę i w y k o n a ć p r z y
użyciu aneroidu, podającego ciśnienie atmosferyczne w milimetrach,
c z y n n o ś c i w s k a z a n e p o d 1. P r z y u ż y c i u a n e r o i d u P a u l i n ' a o d c z y tać wysokość b e z w z g l ę d n ą mierzonego p u n k t u .
3. P r z y a n e r o i d z i e . p o d a j ą c y m c i ś n i e n i e a t m o s f e r y c z n e w m i l i m e t r a c h ,
o b l i c z y ć d l a o d c z y t a n y c h c i ś n i e ń a t m o s f e r y c z n y c h r ó ż n i c ę wysok o ś c i n a p o d s t a w i e w y k r e s u p o d a n e g o w Tablicach
pomiarów
topograficznych.
W y k r e s p o d a j e w m e t r a c h w a r t o ś ć r ó ż n i c y wysokości o d p o w i a d a j ą c ą z m i a n i e ciśnienia atmosferycznego o 1 m m .
P o p r a w e k t e m p e r a t u r y z w y j ą t k i e m b a r o m e t r y c z n e g o p o m i a r u wysok o ś c i w t e r e n i e g ó r s k i m i w y s o k o g ó r s k i m ( p k t . 130) n i e u w z g l ę d n i a się.
Przy użyciu wykresu d o obliczenia różnic wysokości przy pomiarze b a r o m e t r y c z n y m , n a l e ż y w p r z y b l i ż e n i u o c e n i ć t e m p e r a t u r ę w czasie p o m i a r u i d l a t e j o c e n i o n e j t e m p e r a t u r y i ś r e d n i e j o b u o d c z y t a nych ciśnień atmosferycznych, obliczyć różnicę wysokości.
Jeżeli
chodzi
o zmierzenie
wysokości
kilku punktów,
należy
pomiar
rozpocząć
i zakończyć
na punktach
o znanej
wysokości,
wykonując
przytem
ciąg kierunkowy
z pomiarem
boków
krokami.
Jeżeli
obliczona
wysokość
punktu
dowiązania
będzie się różniła od
wysokości
tego punktu,
wówczas
otrzymaną
odchyłkę
należy
rozrzucić
proporcjonalnie
do długości
boków ciągu ')•
') (4'/, = 1"/,)X V =5,1.
http://rcin.org.pl
' ) Ściśle biorąc, należałoby rozrzucić odchyłkę proporcjonalnie do c z a s u trwania pomiaru, p r z y j m u j e się j e d n a k , ż e długości boków są proporcjonalne do czasów, pomiędzy
jednym p o m i a r e m a drugim.
—
36
-
D l a u z y s k a n i a j a k n a j w i ę k s z e j d o k ł a d n o ś c i n a l e ż y p o m i a r aneroidem w y k o n y w a ć rano l u b wieczorem, a ponadto unikać
pomiaru
podczas n i e p o g o d y oraz przed i p o burzy.
78.
Błędy
Zasada liczenia k r o k ó w przy przechodzeniu z jednego p u n k t u
w pomiarze
szczegółów. ł a t o w e g o n a d r u g i m a n a c e l u n i e t y l k o u t o ż s a m i e n i e p u n k t ó w , l e c z
t a k ż e w y k r y c i e m o ż l i w y c h grubych
błędów p o m i a r u p u n k t ó w t a t o w y c h .
P r z y p o m i a r z e s z c z e g ó ł ó w z d a r z a się o k o ł o 2 % p u n k t ó w błędnych.
W razie z a u w a ż e n i a błędu w położeniu p o z i o m e m
wyznacza
się t e n p u n k t p r z e z d o m i a r z d w ó c h p u n k t ó w p e w n y c h .
Poprawiony
p u n k t p o w i n i e n leżeć n a kierunku stanowiska i p u n k t u błędnego.
Z wysokości
punktu
błędnego
nie należy
korzystać.
W razie
niemożności stwierdzenia,
który z punktów
tatowych
jest błędny, należy
przystąpić
do rysowania
tej części terenu dopiero
po wyrysowaniu
terenu
dokoła.
W ten sposób łatwiej znaleźć p u n k t błędny, a nawet w razie
d o s t r z e ż e n i a n i e z g o d n o ś c i k i l k u p u n k t ó w t a t o w y c h m o ż n a t e n odcinek narysować n a podstawie p u n k t ó w sąsiednich z p o m i n i ę c i e m
wszystkich p u n k t ó w błędnych.
Rysowanie
pokrycia.
Rysunek
terenu
rozpoczyna
się od rysowania
dróg i
przedmiotów
przydrożnych.
Przy r y s o w a n i u linij p o k r y c i a należy p a m i ę t a ć , że ł u k i
i z a g i ę c i a w i d z i a n e z z i e m i w y d a j ą s i ę s i l n i e j s z e (o m n i e j s z y m p r o m i e n i u ) , n i ż są w r z e c z y w i s t o ś c i ,
R y s u n e k p o k r y c i a u ł a t w i a j ą i przyśpieszają p a n t o g r a m y i fotografje
lotnicze,
P o z w a l a j ą o n e n a d o m i e r z a n i e mniejszej ilości szczegółów.
Wskazówki
odnoszące się d o r y s o w a n i a p o k r y c i a zawarte są
w u s t ę p i e 10.
80.
Rysowanie
rzeźby.
Jednocześnie
z odkraczaniem
i rysowaniem
pokrycia
należy
odkraczać i rysować
lin je szkieletowe
rzeźby.
L i n j e te r y s u j e s i ę w y r a ź n i e ,
ale tak, a b y n i e zaciemniały rysunku.
Ścieki należy rysować linją
c i ą g ł ą , g r z b i e t y z a ś l i n j ą p r z e r y w a n ą . P o n a r y s o w a n i u l i n i j szkieletowych, oznacza się położenie i wysokość z a ł a m a ń ich profilu, poczem
interpoluje się warstwice. W a r s t w i c e zaznacza się najpierw krótkiemi
o d c i n k a m i prostopadłemi do linij szkieletowych, a następnie dopiero
o d p o w i e d n i o d o f o r m y z b o c z a ł ą c z y się te o d c i n k i o d jednej linji
szkieletowej d o najbliższej, tworząc rysunek warstwicy.
S z c z e g ó ł o w e w s k a z ó w k i odnoszące się d o rysunkowego
ujęcia
r z e ź b y p o d a j e u s t ę p 11.
81.
Szata roślinna
Po narysowaniu
pokrycia
i rzeźby
oznacza
się rodzaj
szaty
roślin(uprawy) I opis
nej odpowiedniemi
znakami
topograficznemi.
Znaki te przy granicach
zdjęcia.
u m i e s z c z a s i ę w i l o ś c i p o d a n e j w Tablicach
znaków
topograficznych,
w e w n ą t r z z a ś r y s u j e s i ę je r z a d k o . W y j ą t e k p o d t y m w z g l ę d e m s t a n o w i ą
k r e s k i , c h a r a k t e r y z u j ą c e g r u n t y p o d m o k ł e i b a g n a , k t ó r e n a l e ż y rysow a ć zawsze według znaków topograficznych.
' J e ś l i n i e zachodzi o b a w a z a c i e m n i e n i a rysunku, umieszcza się
o p i s treści z d j ę c i a , j a k : n a z w y o s i e d l i , k o t y , l i c z b y w y s o k o ś c i , w y s o k o ś c i n a s y p ó w , w y k o p ó w , n u m e r y k a m i e n i k i l o m e t r o w y c h i t, p . ,
wprost n a stoliku, zawsze zaś n a podręcznej kalce napisów.
82.
Wojskowa
Rysowanie
terenu
musi
poprzedzać
wojskowa ocena
wszystocena terenu.
kich widzianych
przedmiotów
terenowych
i właściwa
ich
klasyfikacja,
dla ujęcia
odpowiedniemi
znakami
topograficznemi.
http://rcin.org.pl
—
37
-
Główną,
częścią
treści
mapy
pod względem
wojskowym
jest pokrycie
terenu. Z a t e m p o k r y c i e t e r e n u n i e t y l k o m u s i b y ć p r z e d s t a w i o n e
w y r a ź n i e i d o k ł a d n i e , ale p e w n e szczegóły istotnie w a ż n e d l a wojska
muszą b y ć szczególnie u w y d a t n i o n e graficznie. O d n o s i się to d o punkt ó w wydatnych,
właściwej klasyfikacji dróg i przeszkód (rzeki, tereny
p o d m o k ł e i t. d . ) , d o u j ę c i a i r y s u n k o w e g o
przedstawienia
zasłon
przydrożnych i przybrzeżnych, i d o przejść poza komunikacjami (np.
brody poza drogami).
W w y p a d k a c h s k u p i a n i a się rysunku p o k r y c i a i rzeźby terenu
d o t e g o s t o p n i a , ż e n a l e ż y t e o d d a n i e w s z y s t k i c h s z c z e g ó ł ó w ze
w z g l ę d u n a skalę jest t e c h n i c z n i e n i e m o ż l i w e , topograf,
mając na
u w a d z e względy wojskowe, rozstrzyga, co m o ż n a opuścić bez obniżenia wartości zdjęcia.
83.
Treść zdjęcia
jest
wyrażona
znakami
topograficznemi.
R y s u n e k Znaki topograficzne.
z n a k ó w musi b y ć p r a w i d ł o w y , w y r a ź n y i nie m o ż e n a s u w a ć najmniejszych wątpliwości w i c h odczytaniu.
84.
Przed
przystąpieniem
do rysowania
należy
ustalić
plan pracy na Organizacja
pracy.
zmierzonym
terenie.
Teren ten podzielić n a większe l u b mniejsze
części, ograniczone linjami pokrycia. R y s o w a n i e zaczynać od wyraźn e j l i n j i p o k r y c i a j a k d r o g i , r o w u , g r a n i c y u p r a w y i t. p . , a n a j l e p i e j
w tem miejscu zdjęcia, gdzie p o p r z e d n i o zostało u k o ń c z o n e .
P o n a r y s o w a n i u terenu w z d ł u ż obranej linji, przejść na i n n ą , tak
aby o b r a m o w a ć p e w n ą część terenu i dopiero wtedy przystąpić do
r y s o w a n i a wnętrza tej części.
Pracę
swoją
należy
tak ułożyć,
aby do najdalszej
części
wybranego
do narysowania
w danym dniu, dojść w południe,
po
niu zaś posuwać
się w stronę
kwatery.
terenu,
połud-
W terenie o d u ż y c h różnicach wysokości, jak głębokie ścieki,
parowy, należy r o z p o c z y n a ć rysowanie o d części p o ł o ż o n y c h najwyżej, n a r y s o w a ć górne k r a w ę d z i e stoku, a d o p i e r o p o u k o ń c z e n i u ,
przejść d o o p r a c o w a n i a części p o ł o ż o n y c h niżej.
W k a ż d y m razie n a l e ż y u n i k a ć częstego s c h o d z e n i a w d ó ł i wchodzenia d o góry.
85.
W w y j ą t k o w y c h w y p a d k a c h , j e ś l i p o r u s z a n i e s i ę z e s t o l i k i e m Rysowanie na
szkicowniku.
w t e r e n i e jest u c i ą ż l i w e ( o s i e d l a , z a g a j n i k i , t e r e n g ó r s k i ) , i w n i e k o rzystnych warunkach atmosferycznych, np. zbyt wilgotne powietrze,
niska temperatura, r y s u n k u terenu n i e w y k o n u j e się b e z p o ś r e d n i o n a
płycie stolikowej, lecz na s z k i c o w n i k u .
W t y m c e l u t o p o g r a f p r z e n o s i ze s t o l i k a w s k a l i z d j ę c i a p u n k t y
o d n o s z ą c e się d o d a n e g o o d c i n k a terenu na s z k i c o w n i k i rysuje na
nim pokrycie i rzeźbę terenu.
Następnie przenosi n a stolik pracę
w y k o n a n ą na szkicowniku.
86.
Podziałkę krokową należy nakleić na zielonym papierze^w ten
sposób, a b y m o ż n a b y ł o z niej jak najdogodniej korzystać.
K a l k ę p u n k t ó w , p o d r ę c z n ą k a l k ę n a p i s ó w , p l a n y i f o t o g r a f j e lotnicze należy mieć w terenie podczas w y k o n y w a n i a rysunku.
N a l e ż y u ż y w a ć o ł ó w k ó w d o b r z e z a o s t r z o n y c h (długość grafitu
około 5 m m ) , o twardości zależnej od pory roku.
A więc w dni
b a r d z o g o r ą c e 5 H. p ó ź n ą j e s i e n i ą 2 H . n o r m a l n i e 3 H . N a l e ż y u ż y -
http://rcin.org.pl
Wskazówki
praktyczne.
—
87.
Uzgodnienie
brzegów
zdjęcia.
38
-
wać gumy dość twardej, takiej żeby dokładnie ścierając nie niszczyła
jednocześnie papieru.
C y r k i e l p o w i n i e n b y ć d ł u g o ś c i o k o ł o 10 c m
z o c h r a n i a c z e m , z o s t r e m i n ó ż k a m i ; t r ó j k ą t p r o s t o k ą t n y 'k r ó w n o r a m i e n n y d ł u g o ś c i p r z y p r o s t o k ą t n e j o k o ł o 10 c m ; p i l n i k d o o s t r z e n i a
o ł ó w k ó w , p ł a s k i , ostry
Dla uzyskania
pewności
i łatwości
uzgodnienia
dniem
należy
rysunek
własnego
odcinka
rozszerzyć
w następujących wypadkach:
ze zdjęciem
nieco poza
sąsieramkę
1. j e ś l i l i n j e k o m u n i k a c y j n e p r z e b i e g a j ą w z d ł u ż r a m k i , p r z e c h o d z ą c
z j e d n e j jej s t r o n y n a d r u g ą .
T o s a m o d o t y c z y g r a n i c w ó d , las ó w , ł ą k i t. p.,
2. j e ś l i s k r z y ż o w a n i a
100 m e t r ó w ,
dróg
są
położone
za
3. j e ś l i r z e ź b a t e r e n u m a f o r m y r ó w n o l e g ł e
nające ramkę pod ostrym kątem.
ramką
do
w
odległości
ramki,
lub
P o n a d t o należy narysować wszystkie punkty wydatne,
n y , w i a t r a k i , k r z y ż e , w o d l e g ł o ś c i d o 100 m o d r a m k i .
jak
do
przecikomi-
Jeżeli
teren został opracowany
wzdłuż
ramki na przestrzeni
kilku
kilometrów,
topograf
przesyła
sąsiadowi
dokładną
kalkę
uzgodnienia
brzegu,
w y k r e ś l o n ą t u s z e m , z z a z n a c z e n i e m i o p i s a n i e m s i a t k i kilometrowej. z o p i s a n i e m kategoryj dróg, n u m e r ó w s ł u p ó w
kilometrow y c h , o d d z i a ł ó w leśnych, wartości warstwie, kot i l i c z b w y s o k o ś c i ,
oraz z podaniem nazw topograficznych.
Ponadto
trzeba
na kalkę wnieść
i odpowiednio
oznaczyć
wszystkie
dane, które mogą
być wykorzystane
przez sąsiada,
a więc:
stanowiska
i szczegóły
pokrycia
określone
wcięciami,
ciągi
przy
ramce
zdjęcia,
niektóre punkty łatowe.
Wszystko
z podaniem
wysokości
bezwzględnych.
T o p o g r a f , b e z p o ś r e d n i o p o o t r z y m a n i u k a l k i u z g o d n i e n i a , przen o s i jej r y s u n e k n a s w ó j s t o l i k , d l a u z g o d n i e n i a ze s w ą p r a c ą .
Jeśli się okażą
niezgodności,
wówczas
odnośne
szczegóły
pokrycia
czy rzeźby
należy
uzgodnić
z sąsiadem
w
terenie.
U z g a d n i a j ą c s w ą p r a c ę ze z d j ę c i e m w c z e ś n i e j s z e m , n a l e ż y stwierd z o n e o d c h y ł k i a l b o z m i a n y , j a k n o w e b u d y n k i , m o s t y i t. p. pop r a w i ć i nanieść na k a l k ę u z g o d n i e n i a .
W wypadku
koniecznym
należy posunąć
się z własną
pracą
wgłąb
dawnego
zdjęcia,
tak daleko,
aż nastąpi
uzgodnienie.
U z g o d n i e n i e b r z e g ó w z d j ę c i a odnosi się n i e t y l k o d o szczegółów
p o k r y c i a i r z e ź b y terenu w z d ł u ż r a m k i , lecz r ó w n i e ż do w s z e l k i c h
n a z w , j e ż e l i p r z e d m i o t y , d o k t ó r y c h o n e się o d n o s z ą , z o s t a ł y p r z e cięte r a m k ą zdjęcia.
10.
88.
Zupełność
rysunku
pokrycia.
W y k o n a n i e rysunku pokrycia terenu.
G ł ó w n ą zasadą wykonywania rysunku
sowanie możliwie wszystkich szczegółów.
pokrycia
t e r e n u jest ry-
Ilość szczegółów ogranicza tylko skala, wzgląd na czytelność
zdjęcia i znaki topograficzne.
Z pośród narysowanych
szczegółów
pokrycia
powinny
w y r ó ż n i a ć się szczegóły w a ż n e p o d
względem
wojskowym.
http://rcin.org.pl
—
39
W ocenie
tych szczegółów
należy
mniejszym
znaczeniu
ich dla wojska,
wzajemne
położenie
i rzeźba
terenu.
—
pamiętać,
rozstrzyga
że o większym
również
ich
czy
ilość,
89.
J e ś l i b y s k a l a i i l o ś ć s z c z e g ó ł ó w n a d a n y m o d c i n k u p o z w a l a ł y n a Generallzacja
rysunku
zdjęcie
wszystkich
przedmiotów
w
terenie,
wówczas
rysunkowe
pokrycia.
p r z e d s t a w i e n i e treści z d j ę c i a n i e n a s u w a ł o b y t r u d n o ś c i i o g r a n i c z y ł o b y się t y l k o d o w ł a ś c i w e j k l a s y f i k a c j i p r z e d m i o t ó w t e r e n u .
Duża
i l o ś ć szczegółów, często nieistotnych d l a m a p y wojskowej, a p o n a d t o
niemożność umieszczenia ich wszystkich na zdjęciu, zmusza topografa
do oceny danego odcinka
terenu pod względem
taktycznym,
w celu rozstrzygnięcia,
które szczegóły
bez szkody
dla wojskowej
wartości
zdjęcia, można
opuścić lub przesunąć,
aby mieć możność
uwydatnienia
i zachowania
dokładnego
położenia
szczegółów
ważniejszych.
Ocenę przeprowadza
topograf z punktu widzenia
młodszego
dowódcy.
O c e n a b ę d z i e w k a ż d y m w y p a d k u i n n a , g d y ż jest z a l e ż n a od u g r u p o w a n i a szczegółów i od rzeźby terenu, T a k i a nie i n n y sposób wykon a n i a generalizacji p o w i n i e n topograf u m i e ć uzasadnić, W w y p a d k a c h
w ą t p l i w y c h n a l e ż y się z w r ó c i ć d o k i e r o w n i k a g r u p y .
90.
Komunikacje
są najważniejszym
elementem
pokrycia
terenu
dla Komunikacje.
wojska,
ze względu
na marsze i orjentację.
P o w i n n e zatem b y ć jak
n a j s t a r a n n i e j s k l a s y f i k o w a n e i n a r y s o w a n e w r a z z p r z e d m i o t a m i kom u n i k a c y j n e m i , jak: m o s t y , b r o d y ( n a w e t p r z y m o s t a c h ) p r o m y i t. p,.
i ze s z c z e g ó ł a m i p r z y d r o ż n e m i ,
jak:
nasypy, wykopy,
przepusty,
z j a z d y i t. d.
Drogi
należy
klasyfikować
w e d ł u g przeciętnego ich stanu, a nie
w e d ł u g c h w i l o w e g o w y g l ą d u , biorąc
pod uwagę przedewszystkiem
ich
stopień
użyteczności
dla wojska
na p e w n y m dłuższym odcinku.
Kategorja
jednej
i tej samej drogi
j e d n a k u n i k a ć z m i a n częstszych j a k
skrzyżowaniami.
Należy
rysować
wszystkie
może
ulegać zmianom,
należy
między d w o m a osiedlami lub
drogi.
W razie istnienia b a r d z o dużej ilości dróg m o ż n a niektóre z n i c h
( n a j n i ż s z e j k a t e g o r j i ) o p u ś c i ć , g d y b y m i a ł y z a c i e m n i ć treść z d j ę c i a .
Ścieżki
t y l k o te u w z g l ę d n i a ć , k t ó r e m a j ą c h a r a k t e r stały i z n a c z e n i e
k o m u n i k a c y j n e , n p . jeśli p r z e c h o d z ą p r z e z m o k r e ł ą k i i b a g n a , t r u d n o
dostępne lasy i góry, l u b p r o w a d z ą d o p r z e p r a w przez rzeki, wreszcie
ścieżki turystyczne i myśliwskie w górach.
Trudne do przejazdu odcinki
m o k ł y m lub piaszczystym należy
Drogi zimowe, których przebieg w
t r u d n y d o w y z n a c z e n i a , n a n o s i się
wej ludności, zaznaczając dokładnie
d r ó g ( g r u n t o w y c h ) w t e r e n i e podwyróżnić odpowiednim
znakiem.
o k r e s i e p r a c t o p o g r a f i c z n y c h jest
n a p o d s t a w i e i n f o r m a c y j miejscopoczątek
i koniec
drogi.
N a l e ż y z w r a c a ć s z c z e g ó l n ą u w a g ę n a klasyfikację
i rysunek
stów, brodów,
przepustów,
nasypów,
wykopów
oraz zadrzewienia
drożnego
moprzy-
Przy w y s o k i c h ( p o n a d 2 m) i d ł u g i c h n a s y p a c h l u b w y k o p a c h
z a z n a c z y ć zjazdy
w pole, w a ż n e dla p o j a z d ó w wojskowych, przez
przerwanie z n a k u drogi i wykreślenie z n a k u drogi najniższej kategorji
długości 1 m m .
http://rcin.org.pl
—
40
-
Rysunek
przedmiotów
przydrożnych
nie powinien
zaciemniać
światła drogi. W y j ą t e k s t a n o w i ą k a m i e n i e k i l o m e t r o w e , mosty, p u n k t y
t r y g o n o m e t r y c z n e i n i w e l a c y j n e o r a z p u n k t y w y d a t n e ( p k t . 92).
W y r a ź n e r o z j a z d y n a s k r z y ż o w a n i a c h i r o z w i d l e n i a c h d r ó g podkreślić rysunkiem.
T e s a m e z a s a d y n a l e ż y s t o s o w a ć p r z y r y s o w a n i u linij
kolejowych.
P r z y r y s o w a n i u u r z ą d z e ń s t a c y j n y c h , n a k t ó r y c h się k r z y ż u j ą i ł ą c z ą
t o r y k o l e j o w e , n a l e ż y p a m i ę t a ć , ż e b y zewnętrzny
zarys
urządzeń
stacyjnych
( b u d y n k i stacyjne, zewnętrzne tory, ł a d o w n i e oraz p u n k t y
p o c z ą t k o w e i k o ń c o w e p o ł ą c z e ń t o r ó w k o l e j o w y c h ) i tor p r z e l o t o w y
nie zostały przesunięte na rysunku.
Pozostałe tory kolejowe oddaje
się s c h e m a t y c z n i e w e d ł u g z n a k ó w t o p o g r a f i c z n y c h .
Koleje w toku b u d o w y należy nanosić według powyższych zasad
w t e d y , g d y torowisko
jest g o t o w e .
D r o g i b i t e w b u d o w i e n a l e ż y n a n o s i ć , j e ż e l i t o r o w i s k o jest g o t o w e
i materjał na nawierzchnię zwieziony.
N i e n a l e ż y n a n o s i ć d r ó g b i t y c h o r a z k o l e i , k t ó r e d o p i e r o są w terenie wytyczone, lub w częściowej budowie, należy jednak narysować
istniejące nasypy i w y k o p y .
W s z e l k i e linje k o m u n i k a c y j n e b ę d ą c e w b u d o w i e l u b o zaprojektowanej budowie, należy opisać na kalce napisów.
91.
Przeszkody.
Gtównemi
przeszkodami
bagienne
i podmokłe,
rowy.
są:
rzeki,
kanały,
jeziora,
stawy,
tereny
R y s u j ą c b i e g rzeki
n a l e ż y n a n i e ś ć jej l i n j ę b r z e g u , b i o r ą c p o d
u w a g ę średni p o z i o m wody.
M a ł e s t r u m y k i i p o t o k i n a l e ż y g e n e r a l i z o w a ć , z w ł a s z c z a w teren a c h b a g i e n n y c h i p o d m o k ł y c h , n a k t ó r y c h t r u d n o jest u c h w y c i ć przeb i e g g ł ó w n e g o k o r y t a z p o w o d u l i c z n y c h z a k o l i l u b k i l k u k o r y t rzeczn y c h . W t y c h w y p a d k a c h n a l e ż y wyróżnić
główne
koryto przez
narysowanie
strzałki')
i zgeneralizować
boczne koryta
i zakola.
Bardzo
p o m o c n ą jest f o t o g r a f j a l o t n i c z a , k t ó r e j n a l e ż y t e w y k o r z y s t a n i e u ł a t w i
topografowi pracę.
Dostępność
brzegów
powinna
bagienny i podmokły, urwisko).
być
na
zdjęciu
uwydatniona
(teren
N a l e ż y r y s o w a ć b r z e g i u m o c n i o n e i u r z ą d z e n i a w o d n e r z e k uregul o w a n y c h i zaznaczać ich żeglugę lub spławność. W terenach górskich
n a l e ż y u w y d a t n i ć brzegi k a m i e n i s t e p o t o k ó w , przez u ż y c i e odpowiedniego znaku.
W t e r e n a c h b a g i e n n y c h , p o k r y t y c h gęstą r o ś l i n n o ś c i ą , o r a z w teren a c h k r a s o w y c h n a l e ż y z a z n a c z y ć d o k ł a d n i e to m i e j s c e , w k t ó r e m
w o d y p ł y n ą c e giną z p o w i e r z c h n i terenu.
P r z y r y s o w a n i u jezior,
stawów i m a ł y c h o c z e k w o d n y c h , b r a ć p o d
u w a g ę średni
poziom
wody.
Najpierw
należy
rysować
brzeg
wody,
a potem nanieść
szczegóły
utrudniające
dostęp do
wody.
K r a w ę d z i e większych urwisk p o d a w a ć w rzucie.
W
terenach
o dużych różnicach wysokości można m a ł e i mniej charakterystyczne
u r w i s k a o p u s z c z a ć . Przy urwiskach
podawać
ich wysokości
względne.
O d n o s i się to s z c z e g ó l n i e d o u r w i s k o p r z e b i e g u s k o ś n y m l u b prostop a d ł y m do kierunku warstwie.
http://rcin.org.pl
') S t r z a ł k i w s k a z u j ą c e kierunek prądu wody u m i e s z c z a ć przy wszystkich wodach bieżących ( r z e k i , s t r u m y k i , potoki, j e z i o r a i stawy p r z e p ł y w o w e , rowy).
—
41
—
P r z y r y s o w a n i u bagien, n a l e ż y r y s o w a ć i c h g r a n i c e . G r a n i c międ z y t e r e n e m p o d m o k ł y m a s u c h y m n i e rysuje się.
W w y p a d k u niew y r a ź n e g o przejścia terenu p o d m o k ł e g o w b a g n o m o ż n a granicy n i e
rysować,
Przybliżoną granicę wskaże z m i a n a znaku topograficznego
n a p o d m o k ł o ś ć terenu. Szatę r o ś l i n n ą n a terenie p o d m o k ł y m i bagienn y m z n a c z y się i o d g r a n i c z a w ł a ś c i w e m i z n a k a m i t o p o g r a f i c z n e m i
z w y j ą t k i e m z n a k u n a n i e u ż y t e k , k t ó r y n a b a g n i e o p u s z c z a się.
W s k a z ó w k ą do klasyfikacji terenów p o d m o k ł y c h i bagiennych
jest, z a l e ż n i e od p o r y r o k u , g l e b a i s z a t a r o ś l i n n a .
B a g n o r o z p o z n a j e się p o g r u n c i e c h w i e j n y m , t r z ę s ą c y m się, ciemn y m , torfiastym l u b tłustym, p o k r y t y m trawą b a g i e n n ą w kępach.
K o s z e n i e t r a w jest t a m d o s t ę p n e t y l k o w w y j ą t k o w o s u c h e i g o r ą c e l a t a .
Bagna
niewysychające
są ł a t w e d o r o z p o z n a n i a p o p ł y w a j ą c y c h
k ę p a c h t r a w y , u g i n a j ą c y c h się p o d c i ę ż a r e m c z ł o w i e k a ; są to j e z i o r a
z a r a s t a j ą c e r o ś l i n n o ś c i ą w o d n ą , nieprzekraczalne
w żadnym
wypadku.
T e r e n y podmokle
p o z n a j e się p o c h a r a k t e r y s t y c z n e j t w a r d e j trawie, zwanej kwaśną, oraz niektórych roślinach bagiennych, jak skrzyp
i n i k ł e sitowia, p o n a d t o po gruncie c i e m n y m , tłustym l u b torfiastym,
nieraz z a b a r w i o n y m r u d ą d a r n i o w ą , bez kretowisk w większej części
r o k u m o k r y m . Ł ą k i w t e r e n a c h p o d m o k ł y c h m o g ą b y ć k o s z o n e i wypasane.
Teren należy przedstawiać
jako podmokły
tylko wtedy,
jeśli
przez
większą
część roku jest grząski
i nie wysycha.
Łąki
c h o c i a ż są czas a m i p o d w o d ą , a l e g d y n i e p o s i a d a j ą c e c h t e r e n u p o d m o k ł e g o (roślinn o ś ć , k r e t o w i s k a ) , n a l e ż y u w a ż a ć z a teren s u c h y , p o n i e w a ż ł ą k i te n i e
przedstawiają przeszkody w ruchu.
Torfowiska
na łąkach należy nanosić.
Przy większych dołach
p o t o r f o w y c h n a l e ż y d o k ł a d n i e p o d a ć zarys t y c h d o ł ó w ;
głębokie
s u c h e d o ł y u w y d a t n i ć za p o m o c ą k r e s e k j a k n a u r w i s k a , p r z y d o ł a c h
zalanych w o d ą należy nanosić tylko linję brzegu wody.
Mniejsze
i l i c z n e d o ł y u j ą ć s c h e m a t y c z n i e , r y s u j ą c o d p o w i e d n i m z n a k i e m topograficznym.
N a ł ą k a c h , g d z i e jest gęsta s i e ć r o w ó w , n a n o s i ć p r z e d e w s z y s t k i e m
główne, jako przedstawiające większą przeszkodę dla ruchu.
W s z y s t k i e r o w y b o c z n e , k t ó r e t w o r z ą sieć r o w ó w n a w a d n i a j ą c y c h
lub odwadniających, należy generalizować, zwracając uwagę, aby przez
nieumiejętne opuszczanie rowów nie zatracić charakteru łąk, jako
przeszkody dla ruchu.
rowy
M a ł y c h rowków, nie stanowiących żadnej przeszkody w
można nie uwzględniać.
Źródła i studnie należy nanosić tylko poza osiedlami.
ruchu,
92.
W s z y s t k i e punkty
wydatne
(orjentacyjne)
jak; wieże, k o m i n y , wiat r a k i , d a l e k o w i d o c z n e k r z y ż e i d r o g o w s k a z y , c h a r a k t e r y s t y c z n e odos o b n i o n e d r z e w a i t. p . n a l e ż y r y s o w a ć d o k ł a d n i e w m i e j s c u i c h p o ł o ż e n i a . W r a z i e k o n i e c z n o ś c i n a l e ż y o d s u n ą ć r y s u n e k s ą s i e d n i c h szczegół ó w l u b przerwać a l b o przekreślić rysunek drogi.
Punkty
obserwacyjne
w y n i k a j ą z rysunku rzeźby terenu, większość
ich b ę d z i e o z n a c z o n a k o t a m i l u b l i c z b a m i wysokości.
Zasłony
s t a n o w i p r z e w a ż n i e szata
roślinna.
N a l e ż y t e n a n i e s i e n i e i r o z g r a n i c z e n i e szaty r o ś l i n n e j ( u p r a w ) u ł a t w i a
w g l ą d w m a p ę i p o z w a l a na ocenę w a r u n k ó w obserwacji, z a r ó w n o
naziemnej jak i powietrznej.
P r z y r y s o w a n i u n a l e ż y u w z g l ę d n i a ć stały s t a n szaty r o ś l i n n e j .
http://rcin.org.pl
Punkty
wydatne
i zasłony.
—
42
—
G r u n t y , k t ó r e o k r e s a m i p o d l e g a j ą u p r a w i e roli, a t y l k o przez
p e w i e n czas l e ż ą o d ł o g i e m , a l b o p r z e j ś c i o w o b y w a j ą u ż y w a n e j a k o
p a s t w i s k a , n a l e ż y p r z e d s t a w i a ć j a k o rolę. M a ł e p a r c e l e rolne o pow i e r z c h n i d o 4 m m 2 w s k a l i zdjęcia, l e ż ą c e śród s u c h y c h ł ą k , m o ż n a
o p u s z c z a ć , śród m o k r y c h ł ą k n a l e ż y je r y s o w a ć .
M a ł e d o 4 m m * nieużytki
można opuszczać,
znakiem granicy od innych upraw.
większe
odgraniczyć
W w i ę k s z y c h parkach,
ogrodach
i cmentarzach
n a l e ż y o d d a ć przeb i e g alei i szczegóły p o k r y c i a .
Przy gęstej sieci dróg, ścieżek
i szczegółów pokrycia należy umiejętnie generalizować,
zwracając
j e d n a k u w a g ę n a z a c h o w a n i e o g ó l n e g o charakteru p a r k u czy ogrodu.
Zadrzewienie
dróg oraz w ó d b i e ż ą c y c h i stojących n a l e ż y przedstaw i ć o d p o w i e d n i m z n a k i e m (schematycznie), m a j ą c n a u w a d z e charakter zasłony i jej w p ł y w n a obserwację.
Pojedyncze
dalekowidoczne
i w y r ó ż n i a j ą c e się drzewa,
które są
w a ż n e m i p u n k t a m i o r j e n t a c y j n e m i , z w ł a s z c z a w terenie u b o g i m w pokrycie, n a l e ż y w y r ó ż n i ć , p r z e d s t a w i a j ą c je o d p o w i e d n i m z n a k i e m ,
G r a n i c e w s z y s t k i c h u p r a w , z w y j ą t k i e m o b s z a r ó w piaszczystych,
p o d m o k ł y c h oraz s i t o w i a , rysuje się w t e d y , kiedy tej g r a n i c y nie stan o w i i n n y n a r y s o w a n y szczegół p o k r y c i a , jak droga, r ó w , rzeka, gran i c a a d m i n i s t r a c y j n a i t. p.
Rys, 4.
Wyjątkowo,
gdy g r a n i c a lasu m i ę d z y lasem z w a r t y m a k r z a k a m i
l u b d r z e w a m i r z a d k o s t o j ą c e m i jest t r u d n a do s t w i e r d z e n i a ,
można
granicy
lasu nie nanosić.
N a j p r a w d o p o d o b n i e j s z ą g r a n i c ę i stopień
z a d r z e w i e n i a s c h a r a k t e r y z o w a ć z n a k a m i : lasu, drzew i k r z a k ó w pojed y ń c z o stojących (rys, 4),
http://rcin.org.pl
—
43
—
P o d o b n i e m o ż n a p o s t ą p i ć w r a z i e t r u d n o ś c i w s t w i e r d z e n i u granicy między zaroślami a łąką porośniętą krzakami.
Lasy
nie dające osłony przed obserwacją lotniczą należy wyróżn i ć przez d o d a n i e do z n a k u lasu z n a k u na n i e u ż y t e k .
Lasów tych
n i e o d g r a n i c z a się o d l a s ó w d a j ą c y c h o s ł o n ę p r z e d o b s e r w a c i ą l o t n i c z ą .
Podszycie znaczyć tylko tam. gdzie stanowi ono
przeszkodę
w ruchu.
Z a g a j n i k i w y s o k o ś c i p o n i ż e j '/-i m n a l e ż y o d g r a n i c z a ć i przedstawiać odpowiednim znakiem.
D r o b n e p a r c e l e leśne, w k t ó r y c h g r a n i c a c h n i e m o ż n a u m i e ś c i ć
z n a k u n a r o d z a j l a s u , p r z e d s t a w i a się j a k o g r u p y d r z e w .
P r z y wyręb a c h leśnych n a l e ż y s p r a w d z i ć , czy b ę d ą u ż y t k o w a n e jako rola n a
stałe, czy też z o s t a n ą z a l e s i o n e i z a l e ż n i e od tego, p r z e d s t a w i ć je j a k o
r o l ę l u b las a l b o k r z a k i .
93.
Sposób
rysowania
osiedli
zależy
od ich
charakteru.
Osiedla.
P o j e d y ń c z e z a g r o d y , f o l w a r k i , k o l o n j e i w s i e c i ą g n ą c e się w z d ł u ż
j e d n e j d r o g i (ulicówki)
rysuje się w n a s t ę p u j ą c y s p o s ó b : j e ż e l i o d c i n e k
d r o g i p r o w a d z ą c y b e z p o ś r e d n i o d o z a g r o d y jest p r o s t y , n a l e ż y przedew s z y s t k i e m n a r y s o w a ć tę d r o g ę , ł ą c z ą c z m i e r z o n e n a n i e j p u n k t y .
O d j e d n e g o z t y c h p u n k t ó w , l e ż ą c e g o p r z y z a g r o d z i e l u b w jej p o b l i ż u ,
d o m i e r z y ć k r o k a m i po drodze początek zagrody, b u d y n k i leżące przy
drodze lub w pobliżu i koniec zagrody. P o n i e w a ż zagrody przeważnie
tworzą prostokąty o jednym z b o k ó w r ó w n o l e g ł y m do drogi, więc
n a l e ż y t a k ż e d o m i e r z y ć k r o k a m i od osi d r o g i w k i e r u n k u p r o s t o p a d ł y m
b u d y n k i l e ż ą c e w e w n ą t r z p o d w ó r z a , zarys i t. p .
N a r y s o w a n i e zagrody w tym w y p a d k u n i e przedstawia trudności, a n a n i e s i o n y uprzedn i o prosty o d c i n e k drogi u ł a t w i n a r y s o w a n i e b u d y n k ó w na zdjęciu
w ich właściwem położeniu.
J e ż e l i d r o g a , p r z y k t ó r e j l e ż y z a g r o d a jest k r ę t a , l u b g d y z a g r o d a
jest p o ł o ż o n a s k o ś n i e w s t o s u n k u d o d r o g i , w ó w c z a s o d p u n k t u położonego przy zagrodzie należy odmierzyć w kierunku na drugi punkt
w terenie, leżący na p r z e d ł u ż e n i u b o k u zagrody, b u d y n k i leżące na
t y m k i e r u n k u , z a ł a m a n i a p ł o t ó w , p o c z ą t e k i k o n i e c z a g r o d y i t. p.
M o ż n a też p o s t ą p i ć o d w r o t n i e .
O p i e r a j ą c się n a t y m ż e k i e r u n k u należy w y z n a c z y ć , d o m i e r z a j ą c prostopadle, p o ł o ż e n i e innych b u d y n k ó w
oraz zarys z e w n ę t r z n y zagrody. D u ż ą p o m o c ą przy określaniu właściw e g o p o ł o ż e n i a z a g r o d y b ę d ą n a r y s o w a n e u p r z e d n i o d r o g i o r a z zaznaczone na zdjęciu kierunki miedz.
Przy o d m i e r z a n i u k r o k a m i m a ł y c h b u d y n k ó w należy d o k r a c z a ć
do środka ściany b u d y n k u .
B u d y n k i w i ę k s z e , d a j ą c e się p r z e d s t a w i ć
w skali zdjęcia, należy przedstawić w ich w ł a ś c i w y c h w y m i a r a c h ,
przyczem odmierzać krokami należy początek i koniec budynku.
Bardzo małe dołki z wodą w obrębie
zagród m o ż n a
opuszczać,
Każda
zagroda
powinna
mieć
wykreślony
zarys zewnętrzny
(linję
podwórzową).
J e ż e l i z a g r o d a n i e m a o g r o d z e n i a , n a l e ż y u s t a l i ć i nar y s o w a ć jej zarys z e w n ę t r z n y , o d g r a n i c z a j ą c ją l i n j ą c i ą g ł ą o d otaczających upraw zgodnie z rozmieszczaniem i ilością b u d y n k ó w .
Należy
również
to była niewyraźna
narysować
w terenie
dostęp
ścieżka.
do
każdej
zagrody,
osiedli
przystępuje
topograf
http://rcin.org.pl
je
terenu.
Do rysowania
zwartych
po narysowaniu
otaczającego
chociażby
zasadniczo
—
44
—
D z i ę k i u p r z e d n i e m u n a r y s o w a n i u dróg p r o w a d z ą c y c h do osiedla
i zaznaczeniu na rysunku miedz, łatwo wyznaczyć właściwe położenie
b u d y n k ó w , p ł o t ó w , granic s a d ó w i t. p., t w o r z ą c y c h z e w n ę t r z n y zarys
osiedla.
Przy r y s o w a n i u m a ł y c h wsi, m a j ą c n a n i e s i o n y i c h zarys z e w n ę t r z n y ,
a w i ę c b u d y n k i , g r a n i c e s a d ó w , granice p o s z c z e g ó l n y c h zagród l u b
i c h grup, przejść do r y s o w a n i a ulic, b u d y n k ó w oraz rzeźby w e w n ą t r z
osiedla. P o z a t e m ten sposób p o s t ę p o w a n i a b ę d z i e i w t e d y korzystny,
g d y w e w n ą t r z osiedla jest m n i e j z m i e r z o n y c h p u n k t ó w .
Wówczas
ł a t w o b ę d z i e p o m i a r u z u p e ł n i ć , d o m i e r z a j ą c od p o k r y c i a
(zarysu
osiedla) n a r y s o w a n e g o już u p r z e d n i o .
W ł a ś c i w e p o ł o ż e n i e b u d y n k ó w b ę d z i e ł a t w e do
wyznaczenia,
d z i ę k i n a n i e s i o n e m u u p r z e d n i o zarysowi o s i e d l a i w t e d y , gdy u l i c z k i
w e w n ą t r z o s i e d l a są kręte.
D u ż e wsie i m i a s t e c z k a , gdy na i c h r y s o w a n i e potrzeba kilkunastu g o d z i n i więcej, n a l e ż y r y s o w a ć w sposób n a s t ę p u j ą c y :
P o u k o ń c z e n i u r y s u n k u p e w n e j części zarysu z e w n ę t r z n e g o , n a l e ż y
wejść d o ś r o d k a osiedla i n a r y s o w a ć sieć u l i c i b u d y n k i .
Ponieważ
r y s o w a n i e w o s i e d l a c h jest u c i ą ż l i w e , n a l e ż y p o o p r a c o w a n i u p e w n e j
części osiedla przejść do r y s o w a n i a sąsiedniego terenu i tego samego
d n i a l u b n a s t ę p n y c h p r z y s t ą p i ć do r y s o w a n i a dalszej części zarysu
o d p o w i e d n i e j części w n ę t r z a osiedla. P o s t ę p u j ą c w ten sposób kilkak r o t n i e u k o ń c z y się ł a t w o r y s u n e k całego osiedla.
S p o s ó b ten jest k o r z y s t n y i z tego w z g l ę d u , że w d u ż y c h osiedl a c h m o ż n a p r a c o w a ć b e z p r z e s z k ó d t y l k o w b a r d z o w c z e s n y c h godzin a c h r a n n y c h (4 — 7), gdy n i e m a jeszcze r u c h u n a u l i c a c h .
N a rysow a n i e osiedla z a t e m trzeba p o ś w i ę c i ć k i l k a p o r a n k ó w , p r z y s t ę p u j ą c
w g o d z i n a c h p ó ź n i e j s z y c h d o o p r a c o w y w a n i a terenu sąsiedniego.
Punkty
wydatne,
jak wieże,
kominy,
wiatraki
i t. p. należy rysościśle na właściwem
miejscu.
Przy r y s o w a n i u osiedli n a l e ż y p r z e d s t a w i ć ich zarys z e w n ę t r z n y ,
s k r z y ż o w a n i a d r ó g i sieć u l i c z jak n a j m n i e j s z ą g e n e r a l i z a c j ą .
Przy n a n o s z e n i u p o s z c z e g ó l n y c h z a g r ó d i b u d y n k ó w n a l e ż y przeds t a w i ć i c h w ł a ś c i w e położenie
w stosunku do dróg i do siebie (prostop a d ł e , skośne, r ó w n o l e g ł e ) .
wać
Jeżeli między budynkami
niema przerw, m o g ą c y c h m i e ć z n a c z e n i e
k o m u n i k a c y j n e d l a przejazdu, należy
zabudowania
przedstawić
jako
zwarte
bloki.
W w y p a d k u s k u p i e n i a z n a c z n e j ilości b u d y n k ó w , które j e d n a k
n i e p r z e d s t a w i a j ą z w a r t y c h b l o k ó w , m o ż n a mniej w a ż n e p o j e d y ń c z e
b u d y n k i o p u ś c i ć , tak j e d n a k , a b y n i e z a t r a c i ć c h a r a k t e r u osiedla.
W y k o p y , nasypy, urwiska i wąwozy w osiedlach należy rysować,
n i e d o p u s z c z a j ą c j e d n a k d o z n i e k s z t a ł c e n i a o s i e d l a l u b zarysu zwartych bloków.
B u d y n k i w t o k u b u d o w y n a l e ż y p r z e d s t a w i a ć na z d j ę c i u w ó w czas, g d y u k o ń c z o n a jest b u d o w a f u n d a m e n t ó w .
W o k o l i c a c h u p r z e m y s ł o w i o n y c h , gdzie z a k ł a d y p r z e m y s ł o w e m a j ą
z a z w y c z a j p l a n y , n a l e ż y je w m i a r ę m o ż n o ś c i w y k o r z y s t a ć d o r y s u n k u .
P r z y r y s o w a n i u miejscowości
przemysłowych,
p o z a przedstawieniem b u d y n k ó w w rzucie, należy nanieść: kominy, szyby górnicze
i n a f t o w e z w i e ż a m i w i e r t n i c z e m i oraz te u r z ą d z e n i a t e c h n i c z n e , k t ó r e
m a j ą o d p o w i e d n i e z n a k i t o p o g r a f i c z n e , o p i s u j ą c je p o z a t e m na k a l c e
napisów
http://rcin.org.pl
—
45 —
W terenie objętym p r a c a m i górniczemi starannie zaznaczyć: doły,
powstałe wskutek eksploatacji piasku l u b gliny, usypiska
(zwały),
p o w s t a ł e z n a w o ż e n i a ż u ż l u , a z n a n e p o d n a z w a m i „ h a ł d y " , rumoRodzaj ich opisać na kalce
wiska, podając ich wysokości względne,
napisów.
D l a o z n a c z e n i a z a r y s u terenu
podkopanego,
który
przedstawia
niebezpieczeństwo z a p a d n i ę c i a się z p o w o d u prac p o d powierzchnią
ziemi, należy się posługiwać miejscowemi p l a n a m i górniczemi. Miejsca
te o p i s y w a ć n a k a l c e n a p i s ó w .
Tereny objęte o d k r y w k a m i k o p a l n i a n e m i przedstawiają z n a c z n ą
przeszkodę w r u c h u w s k u t e k gęstych d o ł ó w , z a p a d l i s k , o p u s z c z o n y c h
szybów.
P o narysowaniu takiego obszaru podaje się napis: „miejsce
odkrywek kopalnianych".
94.
Należy
rysować
gmin
włącznie.
granicę
państwową
i administracyjne
do
granic Granica państwowa i administracyjne.
żywo-
W w y p a d k a c h , gdy granica biegnie w z d ł u ż rowu, drogi,
p ł o t u i t. p., m u s i b y ć n a r y s o w a n a p o tej s t r o n i e , p o k t ó r e j rzeczyw i ś c i e biegnie. J e ś l i p r z e c h o d z i ś r o d k i e m drogi, rzeki l u b r o w u , to
n a l e ż y r y s o w a ć n a p r z e m i a n p o j e d n e j i d r u g i e j s t r o n i e d a n e g o przedmiotu.
J e ż e l i s z e r o k o ś ć w ó d jest t a k d u ż a , ż e n i e z a c h o d z i o b a w a
zaciemnienia ich rysunku, należy granice rysować środkiem w ó d .
S ł u p y g r a n i c z n e g r a n i c y p a ń s t w a , m u s z ą b y ć n a r y s o w a n e n a właśc i w e m miejscu.
N a l e ż y rysować granice w e d ł u g z n a j d u j ą c y c h się w terenie k a m i e n i ,
k o p c ó w , p a l i i te p r z e d e w s z y s t k i e m z n a l e ź ć .
P o m n i e j s z o n e p l a n y k a t a s t r a l n e są w t a k i m w y p a d k u b a r d z o pomocne.
W w y p a d k a c h wątpliwych należy zasięgnąć wiadomości co
do rzeczywistego przebiegu granicy, u władz administracyjnych.
J e ś l i podczas prac terenowych n i e m o ż n a uzyskać ostatecznego
r o z s t r z y g n i ę c i a c o d o p r z e b i e g u g r a n i c y , n a l e ż y n a z d j ę c i u przedstawić granicę według uzyskanej informacji.
T e n o d c i n e k granicy opisać w metryce m a p y j a k o w ą t p l i w y .
11.
W y k o n a n i e rysunku rzeźby terenu.
95.
Rzeźbę
terenu przedstawia
się warstwicami.
Rysunek
rzeźby powinien
być tak ujęty,
aby z łatwością
można
było
odtworzyć
formy
terenu, odczytać
wysokość
dowolnego
punktu,
zmiany
nachylenia
zboczy
i wielkość
spadów.
Zasadniczym
stopniem
w a r s t w i c o w y m jest
1,25 m, w i ę c
r z e ź b ę n a l e ż y p r z e d s t a w i a ć w a r s t w i c a m i 1,25 m e t r o w e m i .
J e ż e l i jedn a k s k a l a z d j ę c i a i t e r e n n a t o n i e p o z w o l ą , r y s u j e s i ę r z e ź b ę warstw i c a m i 2,5, 5, 10 i 20
metrowemi.
N a l e ż y s i ę p r z y t e m s t a r a ć , a b y części terenu o jednym
charakterze przedstawiać
jednym
i tym samym
stopniem
warstwicowym,
co
daje plastykę
i żywy obraz terenu j u ż n a p i e r w s z y r z u t o k a .
http://rcin.org.pl
W każdym w y p a d k u należy unikać przedstawiania
c z a tej s a m e j f o r m y j e d n y m s t o p n i e m w a r s t w i c o w y m ,
j e d n e g o zbodrugiego zaś
Zasady
ogólne.
—
46
—
i n n y m s t o p n i e m w a r s t w i c o w y m (rys. 5). W y j ą t e k s t a n o w i ą c h a r a k t e r y s t y c z n e s z c z e g ó ł y r z e ź b y j a k : n o s y , w g ł ę b i e n i a i t. p., k t ó r e u w y datnia się warstwicą, o d p o w i a d a j ą c ą niższemu stopniowi warstwicow e m u (rys. 6).
W niektórych w y p a d k a c h należy o d d a ć rzeźbę terenu
kreskami.
B ę d ą w ten sposób p r z e d s t a w i o n e b a r d z o d r o b n e w y d m y lotne, któr y c h w y s o k o ś ć n i e p r z e k r a c z a 1,25 m , z m i e n i a j ą c e s w ó j w y g l ą d z bie-
R y s . 5.
g i e m c z a s u , o r a z u r w i s k a . T r z e b a p r z y t e m p a m i ę t a ć , ż e spady
terenu
nie są urwiskami
w dosłownem
znaczeniu
choćby
największe,
jeśli
natęży
przedstawiać
tylko
warstwicami.
U r w i s k a , w y k o p y i n a s y p y rysuje s i ę , g d y i c h w y s o k o ś ć przek r a c z a w a r t o ś ć i m , w t e r e n a c h b a r d z o p ł a s k i c h 0,5 m . jeśli b r a k
R y s . 6.
innych elementów
orjentacji.
W terenach górskich i podgórskich,
n a l e ż y z a s a d n i c z o r y s o w a ć u r w i s k a , w y k o p y i n a s y p y w t e d y , jeśli i c h
w y s o k o ś ć przekracza wysokość stopnia w a r s t w i c o w e g o przyjętego d o
rysunku rzeźby w d a n y m terenie.
96.
Rysowanie
P o d s t a w ą r y s o w a n i a f o r m t e r e n u są l i n j e s z k i e l e t o w e : g r z b i e linij szkielet o w e i ś c i e k o w e . P r z y s t ę p u j ą c d o r y s o w a n i a t e r e n u n a l e ż y je natowych.
rysować n a zdjęciu dla dokładnego i łatwiejszego w y k o n a n i a rysunku
warstwie.
L i n j e szkieletowe p o w i n n y b y ć r y s o w a n e jednocześnie z pokryc i e m t e r e n u k r ó t k i e m i o d c i n k a m i , p o c z e m o d p o w i e d n i e l i n j e szkieletowe należy łączyć.
http://rcin.org.pl
—
47 —
Linje
szkieletowe
należy
nanosić
tak dokładnie
jak i
pokrycie,
przyczem przebieg ich musi b y ć uzgodniony z linjami pokrycia.
P r z y r y s o w a n i u linij s z k i e l e t o w y c h n a l e ż y d o m i e r z y ć d o charakterystycznych miejsc, j a k wierzchołki, z m i a n y p o c h y l e n i a z b o c z y , d o
g ó r n e j i d o l n e j k r a w ę d z i z b o c z a , z a g ł ę b i e ń i t. d . , j e ż e l i n i e z o s t a ł y
z m i e r z o n e i n s t r u m e n t a l n i e , określić i c h w y s o k o ś c i , p o c z e m przeprowadzić interpolację warstwie na linjach szkieletowych.
P o d o k l a d n e m o b e j r z e n i u i p r z c s t u d j o w a n i u form, n a l e ż y przystąpić do r y s o w a n i a w a r s t w i e opierając się na narysowanym
szkielecie i określonych wysokościach, oraz na położeniu form terenu
względem zdjętego już otaczającego pokrycia.
W a r s t w i c e rysować najlepiej odrazu ich w ł a ś c i w y m znakiem.
Przechodząc z punktu na punkt należy zapamiętać
odkroczone
s z c z e g ó ł y r z e ź b y i r y s o w a ć je:
—
a l b o stojąc ze stolikiem n a z m i e r z o n y m
—
albo na d o w o l n y m
punktów łatowych.
Przy rysowaniu
jących wytycznych:
rzeźby
punkcie,
terenu
punkcie,
odmierzając
należy
217.
Rysowanie
warstwie.
go o d n a j b l i ż s z y c h
s t o s o w a ć się d o następu-
1. w a r s t w i c e p r z e c i n a j ą l i n j e s p a d u i l i n j e s z k i e l e t o w e p o d k ą t e m
p r o s t y m i z m i e n i a j ą n a n i c h s w ó j k i e r u n e k , c o p o w o d u j e spółkształtność warstwie,
2. r y s o w a ć r z e ź b ę t e r e n u m o ż l i w i e d u ż ą i l o ś c i ą w a r s t w i e , t. z n . stosować najmniejszy stopień warstwicowy,
3. r y s o w a ć m o ż n a f o r m ę t y l k o d o b r z e o b e j r z a n ą
i zrozumianą,
4. p o n a r y s o w a n i u r z e ź b y n a l e ż y s p r a w d z i ć , c z y w z a j e m n e
n i e r z e ź b y i p o k r y c i a jest w i e r n i e o d d a n e .
położe-
98.
T o p o g r a f , p r z e d s t a w i a j ą c r z e ź b ę t e r e n u , p o w i n i e n p a m i ę t a ć , ż e Spólksztaltitoić
z a d a n i e m j e g o jest n i e t y l k o p o ł ą c z e n i e p u n k t ó w t e j s a m e j w y s o k o ś c i ,
warstwie.
l e c z t a k ż e p r z e d s t a w i e n i e z a p o m o c ą w a r s t w i e t o p o g r a f i c z n e g o charakteru rzeźby terenu; a więc powinien niejednokrotnie rezygnować
z geometrycznej dokładności warstwie na korzyść bardziej zrozumiałego oddania rzeźby.
D o k ł a d n o ś ć p i o n o w a , z jaką topograf przedstawia rzeźbę terenu
na zdjęciu, wynosi jeden stopień warstwicowy, zastosowany w rysunku
w a r s t w i c o w y m d a n e g o o d c i n k a t e r e n u ; t o z n a c z y , ż e w t y c h granic a c h t o p o g r a f m a m o ż n o ś ć p r z e s u n i ę c i a w a r s t w i c y i n a d a n i a jej
kształtu o d p o w i a d a j ą c e g o charakterowi formy terenu.
J e ż e l i f o r m a jest p r z e d s t a w i o n a k i l k o m a w a r s t w i c a m i , t o wszystkie, z a l e ż n i e o d p r z e b i e g u l i n i j s z k i e l e t o w y c h i s p a d u , m n i e j l u b więcej s i ę u w y p u k l a j ą , c z y t e ż s t a j ą s i ę w k l ę s ł e , t w o r z ą c k r z y w i z n y harm o n i z u j ą c e z sobą, c o n a z y w a się s p ó l k s z t a ł t n o ś c i ą w a r s t w i e .
I m d a l e j p o s u n i ę t a jest e r o z j a w o d n a , t e m s i l n i e j z a z n a c z a s i ę s p ó ł kształtność. Z a t e m k a ż d e wygięcie w a r s t w i c y p o c i ą g a za sobą powstanie
t a k i e g o ż w y g i ę c i a l u b jego s t o p n i o w y wzrost a l b o zanik n a sąsiednich
warstwicach.
Z r o z u m i e n i e istoty s p ó ł k s z t a ł t n o ś c i w a r s t w i e u ł a t w i a r y s o w a n i e
i d a j e j a s n y i c z y t e l n y o b r a z t e r e n u i w i e r n e p r z e d s t a w i e n i e j e g o charakteru.
http://rcin.org.pl
—
48 —
99.
Generalizacja
W
w y p a d k a c h n a d m i e r n e j ilości d r o b n y c h szczegółów rzeźby,
rysunku
jeżeli skala zdjęcia nie pozwala n a ich narysowanie, albo gdy, w razie
rzeźby.
n a r y s o w a n i a i c h , zdjęcie stałoby się nieczytelne, topograf musi wyko-
nać generalizację rysunku rzeźby.
Generalizacja w tym w y p a d k u polega na opuszczeniu w pewnych miejscach zdjęcia drobnych i mniej ważnych szczegółów rzeźby
terenu, d l a u w y d a t n i e n i a s z c z e g ó ł ó w w a ż n i e j s z y c h , c z y bardziej charakterystycznych.
R y s o w a n i e drobnych szczegółów nieistotnych d l a
mapy wojskowej utrudnia czytelność i b e z potrzeby zaciemnia rysunek.
warstwie,
dla podP o n a d t o g e n e r a l i z a c j a p o l e g a n a przesunięciu
kreślenia i uwydatnienia pewnych charakterystycznych
szczegółów
r z e ź b y , j a k : z m i a n s p a d u , s i o d e ł i t. p . ( p k t . 100).
Znajomość morfologji i topologii ułatwi topografowi pracę i pozwoli n a właściwe przedstawienie charakteru rzeźby terenu.
Generalizacja musi b y ć tak wykonana, aby mimo opuszczenia
niektórych mniej ważnych szczegółów i uwydatnienia
ważniejszych,
rysunek rzeźby zachował swój charakter.
J e s t t o szczególnie w a ż n e przy d r o b n e j i zawiłej rzeźbie, zwłaszcza n a takich o d c i n k a c h terenu, gdzie t y l k o rzeźba, z p o w o d u b r a k u
szczegółów pokrycia, służy d o orjentacji.
Na o d c i n k a c h o bogatem p o k r y c i u , gdzie rzeźba, jako element
orjentacji w terenie schodzi na drugi p l a n , n. p. w osiedlach, n a l e ż y
przedstawiać tylko ogólny charakter rzeźby.
Również przy dużych
formach rzeźby i znacznych różnicach wysokości napotkane drobne
i m a ł o c h a r a k t e r y s t y c z n e szczegóły r z e ź b y , które t a m są b e z znaczenia, można opuszczać.
P r z y b a r d z o d r o b n y c h formach trzeba niektóre z nich generaliz o w a ć , ł ą c z ą c ze sobą p o s z c z e g ó l n e wzniesienia l u b zagłębienia,
opuszczając małe siodełka (teren w y d m o w y ) .
Trudno podać
szczegółowe
wskazówki
generalizacji
rysunku
rzeźby, któreby w każdym w y p a d k u można zastosować.
Zależy ona
od charakteru terenu, skali zdjęcia, ilości form. p o k r y c i a terenu i t.d.
Ocena rzeźby terenu p o d względem taktycznym pozwoli odróżnić
rzeczy zasadnicze o d nieistotnych i ułatwi topografowi trafne wykonanie generalizacji.
100.
Przesunięcie
warstwie.
Chcąc warstwicami
oddać właściwy charakter rzeźby
terenu
w sposób łatwo czytelny, należy w niektórych miejscach
podwyższać
zagłębienia, zwłaszcza w terenach
płaskich,
w z n i e s i e n i a i obniżać
gdzie rzucają się w oczy małe wyniosłości i niewielkie wgłębienia.
C h a r a k t e r y s t y c z n e g o w z n i e s i e n i a ( o b n i ż e n i a ) , k t ó r e g o n i e obejmuje o d p o w i e d n i a warstwica, nie należy pomijać, lecz uwydatnić,
należy celowo podwyższyć (obniżyć)
wartość
i w tym wypadku
punktu i narysować dodatkową warstwicę.
To samo na siodłach
i postojach.
C h o c i a ż w tych miejscach warstwica nie będzie
odpowiadała
i s t o t n e j w y s o k o ś c i t e r e n u ( r y s . 7), p o d w y ż s z e n i e ( o b n i ż e n i e ) t o j e d n a k
o d p o w i a d a celowi mapy wojskowej.
P o d w y ż s z e n i e (obniżenie) jednak nie p o w i n n o przekraczać wartości jednego s t o p n i a w a r s t w i c o w e g o , zastosowanego w r y s u n k u r z e ź b y
w danej części terenu.
na
Przesunięcie
zboczach, gdzie
warstwie
należy stosować
przedewszystkiem
http://rcin.org.pl
trzeba wyraźnie podkreślić zmianę nachylenia
49
( g ó r n a l u b d o l n a k r a w ę d ź z b o c z a ) . P i e r w s z a w a r s l w i c a , o d k t ó r e j się
zaczyna skupienie warstwie, musi wskazywać właściwe
położenie
poziome zmiany spadu (nachylenia).
Przesunięcie warstwie można stosować n a małych łąkach płaskich,
rysując warstwice p o z a granicą ł ą k i , p o n a d t o przy gęstem p o k r y c i u
dla u n i k n i ę c i a z a c i e m n i e n i a rysunku, oraz zawsze w t y m w y p a d k u
gdy w a r s t w i c a p o k r y w a s i ę z g r a n i c ą ł ą k i .
J e d n o c z e ś n i e z r y s u n k i e m w a r s t w i e u m i e s z c z a się n a nich w s k a ź niki spadu.
Z n a c z y się je n a l i n j a c h s z k i e l e t o w y c h r z e ź b y t e r e n u
w w i d o c z n e m m i e j s c u i t a k gęsto, a b y u ł a t w i ć o d c z y t y w a n i e f o r m
terenu.
Każdą
zamkniętą
warstwicę,
albo
warstwicę
przecinającą
ramkę
zdjęcia
lub linję
pokrycia,
jeśli ta u t r u d n i a o d c z y t a n i e w a r s t w i c y ,
należy
oznaczyć
wskaźnikiem
spadu.
101.
Wskaźniki
spadu.
102.
K o t a m i nazywa
się pewne
charakterystyczne
i wyróżniające
się Koty I liczby
punkty o z n a c z o n e n a z d j ę c i u k r o p k ą i l i c z b ą o k r e ś l a j ą c ą i c h w y s o k o ś ć wysokości.
b e z w z g l ę d n ą i dające
się łatwo utożsamić
w terenie.
K o t y n a l e ż y w y b i e r a ć p o d c z a s p r a c y w t e r e n i e t a k , a b y i c h utożsamienie z o d p o w i a d a j ą c e m i i m p u n k t a m i w terenie było n i e w ą t p l i w e .
Oznaczać kotami
należy wydatne i charakterystyczne
miejsca
rzeźby terenu nietylko wysokie, a l e i niskie. R ó w n i e ż o z n a c z a ć k o t a m i
charakterystyczne szczegóły pokrycia, jak s k r z y ż o w a n i a
dróg, linij
l e ś n y c h i t. p .
R y s u n e k t e r e n u p o o b u s t r o n a c h rzek, r y n i e n , d o l i n i t, p . p o w i nien mieć większą ilość kot n i ż normalnie.
W lasach należy wybierać
koty raczej na s k r z y ż o w a n i a c h linij leśnych i dróg, n i ż n a rzeźbie,
W p o b l i ż u k a ż d e g o o s i e d l a n a l e ż y u m i e ś c i ć p r z y n a j m n i e j j e d n ą kotę.
http://rcin.org.pl
— 50
W b r a k u i n n y c h c h a r a k t e r y s t y c z n y c h miejsc m o ż n a u m i e s z c z a ć
k o t y n a s k r z y ż o w a n i a c h p o k r y c i a z r z e ź b ą , n p . n a d r o d z e i jednocześnie n a grzbiecie l u b ścieku.
Mosty i przepusty oznaczać k o t a m i w tych w y p a d k a c h , kiedy
nasyp n i e m a liczby wysokości względnej.
J e ś l i b y u t o ż s a m i e n i e p o ł o ż e n i a p o z i o m e g o koty w terenie nasuw a ł o trudności (szerokie, płaskie w i e r z c h o ł k i grzbietów i k o p , płaskie
d n a d o l i n i t. p . ) , w ó w c z a s w m i e j s c u t e m z a m i a s t k o t y n a l e ż y
u m i e s z c z a ć t y l k o l i c z b ę w y s o k o ś c i (bez kropki).
N a jeziorach i rzekach p o d a j e się l i c z b y w y s o k o ś c i d l a o z n a c z e n i a
bezwzględnej wysokości średniego p o z i o m u wody.
Również wysokości bagien i płaskich dużych terenów podmokłych
o z n a c z a się l i c z b a m i w y s o k o ś c i ,
Koty i liczby wysokości ułatwiają szybkie określenie wartości
w a r s t w i e , z a s t ę p u j ą w p e w n y m s t o p n i u n a z w y , p o z w a l a j ą n a określenie spadu dolin rzecznych, a ponadto koty ułatwiają wojsku pomiary
w terenie.
Ilość kot i liczb
wysokości
powinna
wynosić
2 — 5 na 1 km* d l a
s k a l i 1 : 2 0 000, z a l e ż n i e o d r z e ź b y t e r e n u , gęstości p o k r y c i a , w a ż n o ś c i
odcinka p o d w z g l ę d e m w o j s k o w y m i ilości nazw.
Topograf umieszcza n a zdjęciu podczas pracy w terenie więcej
k o t i l i c z b w y s o k o ś c i o w y c h (3 — 6 n a k m 2 ) , a b y u ł a t w i ć o s t a t e c z n y
i c h w y b ó r p o d c z a s p r a c z i m o w y c h n a d w y k o ń c z e n i e m z d j ę c i a ( p k t . 193).
N i e p o d a j e s i ę k o t i l i c z b w y s o k o ś c i o tej s a m e j w a r t o ś c i b l i ż e j
od siebie n i ż 5 k m .
Koty i liczby wysokości natychmiast p o ich wyborze, należy wnieść
na podręczną k a l k ę n a p i s ó w , n a stoliku zaś koty oznaczyć k r o p k ą
1 gdy miejsce p o z w a l a , w p i s a ć liczbę.
wysokości,
które według
uznania
topografa
Koty i liczby
być umieszczone
na mapie 1: 100 000 (jedna
na 2 km2), należy
napisów
oznaczyć
kółkiem.
powinne
na kalce
L i c z b y w y s o k o ś c i w z g l ę d n e j n a l e ż y u m i e s z c z a ć przy urwiskach, w y k o p a c h i nasypach, gdy wysokość ich przekracza wartość
2 m . L i c z b y t e z d o k ł a d n o ś c i ą 1 m zapisuje się j a k koty.
103.
Rysowanie
Przy w y k o n y w a n i u rysunku w zagajnikach, podszytych lasach,
terenu w zan a rzeźbie,
gajnikach. g ę s t y c h k r z a k a c h , p r z y n i e d o s t a t e c z n e j i l o ś c i p u n k t ó w
należy wpierw opracować rzeźbę nazewnątrz.
P o s u w a j ą c się d r o g a m i w z d ł u ż skraju zagajnika należy nanieść linje
szkieletowe, rysując i c h w i d o c z n y przebieg w g ł ą b oraz zaznaczać n a
linjach szkieletowych warstwice.
Z a t r z y m u j ą c s i ę c o p e w i e n czas.
zależnie od rzeźby terenu, w c h o d z i topograf w g ł ą b zagajnika, najlepiej
w k i e r u n k u p r o s t o p a d ł y m d o jego g r a n i c y l u b tej d r o g i , p o k t ó r e j s i ę
posuwa.
W c h o d z ą c w g ł ą b z a g a j n i k a , o d m i e r z a s i ę n a p o t k a n e l i n j e szkielet o w e i rysuje się obejrzaną rzeźbę.
W y s o k o ś ć o d k r o c z o n y c h p u n k t ó w określa się z a p o m o c ą
kątomierza k i e s z o n k o w e g o . P o n a d t o w r a z i e p o t r z e b y p r z e p r o w a d z a s i ę krótkie ciągi kierunkowe.
O r i e n t o w a n i e stolika podczas rysowania w zagajnikach
odbywa
się w e d ł u g l i n i j l e ś n y c h i k i e r u n k u s a d z o n e k (w t y m w y p a d k u k i e r u n e k t e n n a l e ż y p o d c z a s p o m i a r u s z c z e g ó ł ó w n a n i e ś ć n a stolik), a w zagajnikach n i e z a g o s p o d a r o w a n y c h według busoli.
http://rcin.org.pl
—
51
W b a r d z o gęstych z a g a j n i k a c h , gdzie t r u d n o określić
p u n k t u p r z y p o m o c y k ą t o m i e r z a k i e s z o n k o w e g o , u ż y w a się
Przy pracy w zagajnikach m o ż n a w y k o n y w a ć rysunek
cowniku.
Pod względem
p u j ą c e rodzaje:
1.
płaski,
2.
falisty,
3.
rozczłonkowany,
5.
poprzerzynany,
7.
8.
pionowego
t e r e n d z i e l i się n a nastę-
pagórkowaty,
4.
6.
1.
ukształtowania
wysokość
aneroidu.
n a szki-
podgórski,
górski,
wysokogórski.
a)
Teren płaski
równinny
jest t o t e r e n o b a r d z o m a ł y c h spad a c h , n i e w y r a ź n i e z a r y s o w a n y c h g r z b i e t a c h i ś c i e k a c h , któr y c h r ó ż n i c e w y s o k o ś c i n i e p r z e k r a c z a j ą 10 m n a 1 k m .
b)
Teren płaski wydmowy
o d z n a c z a się, p r z y
wysokości, d u ż ą ilością nieraz drobnych
przebiegu linij szkieletowych.
P r z y k ł a d y :
P r z y k ł a d y :
K o ł o — Ż y r a r d ó w , Ł u k ó w — W ł o d a w a , K o b r y ń — J a n ó w Poleski.
Nakło — B y d g o s z c z —
małych różnicach
form o z a w i ł y m
Fordon.
2. Teren falisty
cechują formy jednostajne, linje grzbietowe
mało
wyraźne, linje ściekowe silniej zarysowane, różnice
wysokości
d o c h o d z ą d o 40 m n a 1 k m .
F o r m y są w y g ł a d z o n e , k o p u l a s t e , d o l i n y n i e c k o w a t e .
P r z y k ł a d y :
Radom—Szydłowiec.
3.
Gniezno — W ą g r o w i e c ,
Mińsk
Mazowiecki —
Sokołów,
a) Teren pagórkowaty
morenowy.
F o r m y r z e ź b y są n a d z w y c z a j r ó ż n o r o d n e i d r o b n e o r o z m a i t y c h
r ó ż n i c a c h w y s o k o ś c i , c h a o t y c z n i e p o w i ą z a n e ze s o b ą . Zorient o w a n i e się w c h a o s i e d r o b n y c h , gęsto r o z s i a n y c h f o r m b a r d z o
trudne.
Różne z m i a n y spadów zboczy. D u ż o podmokłych kotlinek
na różnym poziomie.
Przebieg linij szkieletowych bardzo
urozmaicony.
P r z y k ł a d y :
Kościerzyna—Kartuzy,
Chojnice, Nowogródzkie, Łódź—Rawa.
Dryświaty,
Mejszagoła,
Tuchola—
b) Teren pagórkowaty
wydmowy.
Charakterystyczne
łukowate
ł a ń c u c h y g r z b i e t ó w l u b w a ł y , s t o k i z a c h o d n i e z a z w y c z a j łagodne, wklęsłe, w s c h o d n i e zaś strome. L i c z n e m a ł e w y d ł u ż o n e
wzgórza, połączone nieregularnie siodłami. Miejscami oddzielne
m a ł e pagórki, l u b długie w a ł y o linji grzbietowej p r a w i e na
j e d n y m p o z i o m i e . M i ę d z y w a ł a m i w y d m teren płaski. W y d m y
niepokryte roślinnością (na w y b r z e ż u m o r s k i e m i w d o l i n a c h
r z e c z n y c h ) z m i e n i a j ą z r o k u n a r o k s w ó j k s z t a ł t , a n a w e t położenie.
G r z b i e t y wąskie, d o l i n y szerokie.
P r z y k ł a d y :
Toruń.
http://rcin.org.pl
Puszcza
Kampinoska,
Druskieniki—Orany,
Bydgoszcz—
104.
Rodzaje
terenu.
—
52
—
4. Teren rozczłonkowany.
Jest to silniej z e r o d o w a n y teren falisty,
pocięty gęstą siecią dolin, w ą w o z ó w . W i ę k s z e różnice wysokości,
d o c h o d z ą c e d o 100 ra. Z p o w o d u e r o z j i ś c i e k i w y r a ź n i e j i s i l n i e j
z a r y s o w a n e . W s k u t e k w i ę k s z e j r ó ż n i c y w y s o k o ś c i n a l i n j a c h ściek o w y c h . w m i e j s c a c h , g d z i e ś c i e k i ł ą c z ą się z d o l i n a m i w i ę k s z e m i ,
t w o r z ą się s t o ż k i n a p ł y w o w e .
P r z y k ł a d y :
Pełcza—Mizocz.
Ponary
pod W i l n e m ,
Kazimierz
nad W i s ł ą ,
Wołkowysk,
5. Teren poprzerzynany
c e c h u j ą g ł ę b o k i e d o l i n y (jary) i stoki d o l i n
0 d u ż y m spadzie.
S z c z y t y g r z b i e t ó w są m n i e j w i ę c e j n a j e d n y m
poziomie. Odcinki zawarte między dolinami czynią na widnokręgu
wrażenie terenu o charakterze płaskim.
L i n j e g r z b i e t o w e b i e g n ą c e k u d o l i n o m są s i l n i e j z a r y s o w a n e
1 wyraźne.
Z a r ó w n o linje grzbietowe jak i wierzchołki grzbietów
z n a j d u j ą c e się m i ę d z y d o l i n a m i — m a ł o w y r a ź n e .
P r z y k ł a d :
6.
Podole.
Teren podgórski.
R ó ż n i c e w y s o k o ś c i w i e l k i e : p o n a d 300 m .
Linje
grzbietowe o nieregularnym przebiegu, miejscami trudne do uchwyc e n i a . l i n j e ś c i e k o w e w y r a ź n e . L i c z n e z m i a n y s p a d u i d ł u g i e niewysokie urwiska, skośne d o k i e r u n k u zboczy.
P r z y k ł a d y :
P o d k a r p a c i e , Góry
Świętokrzyskie.
7. Teren górski.
B a r d z o d u ż e r ó ż n i c e w y s o k o ś c i . G ł ó w n e l i n j e szkieletowe w y r a ź n e , boczne linje grzbietowe p r z e w a ż n i e o nieregularn y m p r z e b i e g u i t r u d n e d o u c h w y c e n i a , l i n j e ś c i e k o w e s i l n i e zarysowane.
P r z y k ł a d :
Karpaty.
8. Teren wysokogórski.
Bardzo duże różnice wysokości, bardzo Strome
z b o c z a , u r w i s k a s k a l n e , t u r n i e , ostre g r z b i e t y , s k a ł y .
105.
Rysowanie
terenu
płaskiego^
P r z y k ł a d :
Tatry.
W t e r e n i e p ł a s k i m r ó w n i n n y m l i n j e s z k i e l e l o w e r y s u j e się r z a d k o ,
p o n i e w a ż są o n e b a r d z o n i e w y r a ź n e . Topograf
musi s t w i e r d z i ć o g ó l n y
s p a d t e r e n u i przedstawić
teren tak, aby rysunkiem
drobnych
szczegółów nie zatrzeć
ogólnego
charakteru
płaszczyzny.
J e ż e l i r ó ż n i c e w y s o k o ś c i i k i e r u n e k s p a d u t e r e n u , są n i e u c h w y t n e
d l a o k a i z w i ą z e k p o s z c z e g ó l n y c h f o r m jest n i e w y r a ź n y , n a l e ż y się
orjentować na podstawie wysokości zmierzonych punktów, ponieważ
w takim terenie różnice w y s o k o ś c i n a w e t na d u ż y c h odległościach
w y r a ż a j ą się t y l k o w d e c y m e t r a c h .
D l a u z y s k a n i a p r a w i d ł o w e g o o b r a z u r z e ź b y t e r e n u , z a z n a c z a się n a
z d j ę c i u p ł a s z c z y z n y s t o k o w e k r e s k a m i . K r e s k i te są t y l k o p o m o c ą d l a
topografa d o r y s o w a n i a w a r s t w i e i zastępują linje szkieletowe. W a r stwice rysuje się p r o s t o p a d l e d o kresek.
W d o l i n a c h r z e k r y s o w a n i e jest u ł a t w i o n e , p o n i e w a ż
oddanie
c h a r a k t e r u p ł a s k i e g o t e r e n u jest z w i ą z a n e z k i e r u n k i e m b i e g u r z e k i .
W terenach b a g i e n n y c h n a l e ż y z w r a c a ć u w a g ę n a zasięg w o d y ;
naniesienie granicy zasięgu w o d y ułatwi często n a r y s o w a n i e warstwicy, o b e j m u j ą c e j dany obszar bagienny.
http://rcin.org.pl
—
53
12. W y k o r z y s t a n i e p l a n ó w i f o t o g r a f i j
lotniczych oraz praca na fotoplanie.
106.
Należy
się starać,
aby wszystkie
istniejące
plany
zdejmowanego
terenu były przez topografa
wykorzystane
przy zdjęciu
stolikowem.
Plany
katastralne,
parcelacyjne
i scaleniowe
zawierają dokładne
granice łąk, w ó d i bagien, d o b r y r y s u n e k d r ó g i z a b u d o w a ń (często
projektowane drogi).
Plany
fabryczne
i miejskie
— dokładny rysunek zabudowań.
Plany
meljoracyjne
mają d o b r y rysunek w ó d .
Plany
leśne — dok ł a d n e g r a n i c e l a s ó w , ł ą k i s i e ć l i n i j p o d z i a ł u g o s p o d a r c z e g o , natomiast często błędnie zdjęte drogi.
Pozatem wszystkie plany zawierają potrzebne topografowi
nazwy.
P l a n y , k t ó r e t o p o g r a f o t r z y m u j e p r z e d w y j a z d e m na p r a c e teren o w e , są d o p r o w a d z o n e d o s k a l i z d j ę c i a ( p a n t o g r a m y ) .
Wszelkie
p l a n y o t r z y m a n e w czasie pracy t e r e n o w e j topograf wykorzystuje
b e z p o ś r e d n i o , d o p r o w a d z a j ą c je d o s k a l i z d j ę c i a , a l b o p r z e d s t a w i a kier o w n i k o w i g r u p y w celu spantografowania lub fotograficznego zmniejszenia.
F o t o g r a f i c z n e z m n i e j s z e n i e w y k o n u j e się p r z y dużej ilości
p l a n ó w terenu o gęstem p o k r y c i u .
Plany.
107.
Przed
wykorzystaniem
należy
każdy
plan
sprawdzić
w
terenie. Sprawdzenie
planów.
S p r a w d z e n i e polega na z b a d a n i u stopnia d o k ł a d n o ś c i planu. Dokładn o ś ć s p r a w d z a się w t e n s p o s ó b , ż e w y b i e r a się n a p l a n i e s z e r e g
p u n k t ó w d o u t o ż s a m i e n i a w t e r e n i e i m i e r z y się je i n s t r u m e n t a l n i e .
J e ż e l i p o ł o ż e n i e o d p o w i e d n i c h p u n k t ó w w ^ t e r e n i e i n a p l a n i e będzie jednakowe, albo otrzymana o d c h y ł k a nfe przekroczy potrójnej
d o k ł a d n o ś c i g r a f i c z n e j , w ó w c z a s p l a n p r z y j m u j e się j a k o n a d a j ą c y
się d o w y k o r z y s t a n i a .
N a l e ż y p o n a d t o s t w i e r d z i ć a k t u a l n o ś ć p l a n u , t. j. i l o ś ć z m i a n w por ó w n a n i u z t e r e n e m . B a d a się w i ę c g r a n i c e u p r a w , s i e ć d r ó g , o s i e d l a ,
b r z e g i r z e k i t. p.
T r e ś ć p l a n u l u b j e g o c z ę ś c i , z a w i e r a j ą c ą niez n a c z n e z m i a n y w p o r ó w n a n i u z terenem należy przenieść na stolik.
108.
D o przenoszenia p l a n ó w na płytę stolikową służą
p r z e d e w s z y s t - Przenoszenie
planów.
kiem punkty, które topograf utożsamił i zmierzył w terenie podczas
sprawdzania planów.
P l a n y p r z e n o s i się n a p ł y t ę
1.
stolikową:
kalką,
2. cyrklem
3. przy
(zwykłym),
pomocy
4. cyrklem
5. sposobem
siatki
prostokątnej,
proporcjonalnym,
cyjanotypji.
1. D o p r z e n o s z e n i a n a s t o l i k p a n t o g r a m ó w ( w s k a l i z d j ę c i a ) u ż y w a
się p o d c z a s p r a c t e r e n o w y c h p r z e w a ż n i e k a l k i . S p o s ó b t e n p o l e g a
na tem, że po przeniesieniu na k a l k ę treści p a n t o g r a m u z p u n k t a m i
u t o ż s a m i o n e m i , p r z y k ł a d a się k a l k ę n a s t o l i k w e d ł u g
punktów
u t o ż s a m i o n y c h i p r z e k a l k o w u j e jej t r e ś ć .
Otrzymany
rysunek
w z m a c n i a się o ł ó w k i e m .
Do przeniesienia pantogramu zapomocą
k a l k i p o t r z e b n e są p r z y n a j m n i e j t r z y u t o ż s a m i o n e p u n k t y ; j e d n a k
d l a u ł a t w i e n i a p r z e n i e s i e n i a n a l e ż y się p o s ł u g i w a ć w i ę k s z ą i l o ś c i ą
punktów.
http://rcin.org.pl
—
54
—
S p o s ó b ten jest s z y b k i i d o k ł a d n y , j e ż e l i p r z e n i e s i e n i e
s t ą p i ł o bezpośrednio
p o zrobieniu kopji na kalce.
na-
2. P r z e n o s z e n i e c y r k l e m p l a n ó w tej s a m e j skali co z d j ę c i e p o l e g a
na n a n o s z e n i u z p l a n u n a p ł y t ę s t o l i k o w ą c h a r a k t e r y s t y c z n y c h
s z c z e g ó ł ó w jak: s k r z y ż o w a ń , z a ł a m a ń dróg, granic u p r a w i t, p.
sposobem
zacinania
odległościowego
(łukami).
Przecięcia
się
ł u k ó w wyznaczają szukane szczegóły.
J e ż e l i s k a l e z d j ę c i a i p l a n u są r ó ż n e , n a l e ż y d o p r z e n o s z e n i a
s z c z e g ó ł ó w c y r k l e m s p o r z ą d z i ć p o d z i a ł k ę jak n a r y s u n k u 8.
Rys. 8.
J e ś l i o d c i n e k AB
jest o d l e g ł o ś c i ą p u n k t ó w A i B w z i ę t ą
z p l a n u , o d c i n e k ( p r o s t o p a d ł y ) B B ' jest o d l e g ł o ś c i ą tych s a m y c h
p u n k t ó w A i B w z i ę t ą ze s t o l i k a , w ó w c z a s o d l e g ł o ś c i o m AC,
AD,
AE z p l a n u b ę d ą o d p o w i a d a ł y w s k a l i z d j ę c i a o d l e g ł o ś c i
CC,
DD',
EE', j a k o proste r ó w n o l e g ł e d o BB' w p r z e c i ę c i u się z prostą AB',
P o d z i a ł k ę tę n a j d o g o d n i e j
trowym.
jest w y k o n a ć n a p a p i e r z e
milime-
3. W e d ł u g u t o ż s a m i o n y c h c o n a j m n i e j 2 p u n k t ó w w n o s i się s i a t k ę
k i l o m e t r o w ą ze s t o l i k a n a p l a n . O t r z y m a n ą siatkę n a p l a n i e i siatk ę na s t o l i k u z g ę s z c z a się p r z e z w y k r e ś l e n i e r z ę d n y c h i odcięt y c h w o d s t ę p a c h n p . 100 m e t r ó w .
P r z y p o m o c y o t r z y m a n y c h w ten s p o s ó b siatek p r z e n o s i się
o d p o w i e d n i e szczegóły z p l a n u na płytę stolikową.
4. P o d o s t o s o w a n i u r o z s t a w i e n i a n ó ż e k c y r k l a p r o p o r c j o n a l n e g o d o
s k a l i p l a n u i z d j ę c i a , p r z e n o s i się s z c z e g ó ł y s p o s o b e m z a c i n a n i a
odległościowego (łukami).
5. W w y j ą t k o w y c h w y p a d k a c h t o p o g r a f u ż y j e p o d c z a s p r a c y teren o w e j s p o s o b u c y j a n o t y p j i . S p o s ó b w y k o n a n i a jest n a s t ę p u j ą c y :
Na stolik w n o s i się w s p ó l n e z p l a n e m p u n k t y t r y g o n o m e t r y c z n e
i k i l k a c h a r a k t e r y s t y c z n y c h p u n k t ó w z a p o m o c ą w c i ę ć . D o przeniesienia planu sposobem cyjanotypji potrzeba przynajmniej 5 p u n k t ó w
utożsamionych.
http://rcin.org.pl
—
55
—
P u n k t y te z a z n a c z a się n a p l a n i e s p e c j a l n y m z n a k i e m ( p o d k r e ś l a
k o l o r o w y m o ł ó w k i e m ) , a p u n k t y ze s t o l i k a p r z e n o s i s i ę n a p a p i e r
rysunkowy,
zaznaczając
bardzo
dokładnie
ich położenie
(pantografem).
P l a n z p r z e n i e s i o n e m i p u n k t a m i p r z e d s t a w i a się k i e r o w n i k o w i
grupy, do w y k o n a n i a negatywu w skali zdjęcia w zakładzie reprodukcyjnym.
Po otrzymaniu kliszy, topograf w y c i n a rylcem w emulsji małe k ó ł k a
l u b k r z y ż y k i na p u n k t a c h , k t ó r e m a j ą s ł u ż y ć d o d o k ł a d n e g o umiejsc o w i e n i a kliszy na stoliku.
To miejsce na stoliku, gdzie m a się k o p j o w a ć plan, w y c i e r a się
gumą, lub lepiej, z m y w a w o d ą .
N a s t ę p n i e p r z y k ł a d a się k l i s z ę w e d ł u g p u n k t ó w n a p ł y c i e stolik o w e j i o b r y s o w u j e się o ł ó w k i e m k r a w ę d z i e k l i s z y n a s t o l i k u .
W c i e m n i p o k r y w a się p a p i e r s t o l i k a w m i e j s c u , g d z i e m a w e j ś ć
p l a n , p ł y n e m ś w i a t ł o c z u ł y m , p r z y p o m o c y l e k k o z w i l ż o n e j w a t y , poc z e m p o z o s t a w i a się g o w c i e m n i d o w y s c h n i ę c i a .
T y m c z a s e m p o k r y w a się t y m s a m y m p ł y n e m k a w a ł k i p a p i e r u
r y s u n k o w e g o i n a n i c h ( p o w y s c h n i ę c i u ) c z y n i s i ę p r ó b y c z a s u naświetlania.
Naświetlanie trwa w słońcu 1 — 3 minut.
P o u s t a l e n i u c z a s u n a ś w i e t l a n i a , u m i e j s c a w i a się d o k ł a d n i e kliszę n a s t o l i k u w e d ł u g o b r y s o w a n y c h p o p r z e d n i o jej k r a w ę d z i .
N a s t ę p n ą c z y n n o ś c i ą jest n a ś w i e t l a n i e , p o c z e m
zmycie) czystą
w o d ą przy pomocy obficie zwilżonych k a w a ł k ó w waty.
P o w y s c h n i ę c i u otrzymuje się jasno b ł ę k i t n ą k o p j ę na stoliku.
W razie o t r z y m a n i a złej kopji, nie n a l e ż y k o p j o w a ć drugi raz na tem
samem miejscu; w tym w y p a d k u trzeba zrobić kopję na o d d z i e l n y m
p a p i e r z e i u ż y w a ć jej j a k o p a n t o g r a m u .
109.
Praca na
Po przeniesieniu p l a n u na stolik przystępuje topograf do p o m i a r u
przeniesioszczegółów.
I l o ś ć m i e r z o n y c h p u n k t ó w z m n i e j s z y się, z a l e ż n i e o d nym planie.
a k t u a l n o ś c i p l a n u , d o ilości p u n k t ó w n i e z b ę d n y c h na t y c h szczegółach pokrycia terenu, które uległy zmianie l u b których nie było
w c a l e na p l a n i e , o r a z d o p u n k t ó w , które b ę d ą p o t r z e b n e do narysow a n i a r z e ź b y terenu.
W każdym wypadku należy zmierzyć wszystkie punkty wydatne.
Podczas
wykonywania
rysunku
należy
sprawdzać
wszystkie
szczegóły przeniesione
z
planu.
110.
J a k o m a t e r j a ł p o m o c n i c z y d o p r a c w t e r e n i e t o p o g r a f o t r z y m u j e Fotografje
lotnicze.
fotografje
lotnicze.
Fotografje lotnicze oddają topografowi bardzo d u ż e usługi w trudno
d o s t ę p n y c h t e r e n a c h n a d r z e c z n y c h , b a g i e n n y c h , m i e j s c o w o ś c i a c h gęsto
z a b u d o w a n y c h , a p o n a d t o w s z ę d z i e t a m , g d z i e jest gęste p o k r y c i e t e r e n u .
Fotografje lotnicze muszą b y ć b e z w z g l ę d n i e wykorzystane przez
t o p o g r a f a n i e t y l k o w t e d y , g d y n i e m a p l a n ó w l u b g d y p l a n y są przestarzałe, lecz i w ó w c z a s , gdy m a do w y k o r z y s t a n i a p i a n y z u p e ł n i e nowe.
R o d z a j f o t o g r a f j i , ze w y g l ą d u n a stopień nachylenia
(pionowego
niewielkiem
nachyleniiitf'
olcnrela ' s i ę p r z e z p o r ó w n a n i e o d l e g ł o ś c i t y c h
s a m y c h p u n k t ó w n a fotografji lotniczej i na stoliku przy p o m o c y
cyrkla proporcjonalnego.
P u n k t y te p o w i n n y się z n a j d o w a ć n a tej s a m e j w y s o k o ś c i i n a
kierunkach możliwie prostopadłych.
Na fotografji
pionowej
stosunek
http://rcin.org.pl
—
56
o d l e g ł o ś c i t y c h p u n k t ó w jest stały. S t o s u n e k ten n i e u l e g a z m i a n i e
r ó w n i e ż w o d n i e s i e n i u d o j a k i c h k o l w i e k i n n y c h p u n k t ó w n a fotografji
i na stoliku.
N a fotografji
o niewielkiem
nachyleniu
s t o s u n e k t e n r ó ż n i się
n i e z n a c z n i e ( z a l e ż n i e o d o d l e g ł o ś c i p u n k t ó w ) t a k j e d n a k , ż e r ó ż n i c a ta
w o d n i e s i e n i u d o p u n k t ó w o d l e g ł y c h o d siebie d o 200 m n i e przekracza potrójnej d o k ł a d n o ś c i graficznej.
N a fotografji
nachylonej
s t o s u n e k t e n r ó ż n i się t a k z n a c z n i e , ż e
n i e p o z w a l a n a b e z p o ś r e d n i e p r z e n o s z e n i e treści f o t o g r a f j i na s t o l i k
n a w e t w m a ł y m z a k r e s i e , j a k to m a m i e j s c e p r z y f o t o g r a f j a c h o niewielkiem nachyleniu.
Przed
wykorzystaniem
fotografji
lotniczej
należy
zwrócić
uwagę
na* deł^-ir godzinę
zdjęcicX.
U ł a t w i to z r o z u m i e n i e w i e l u s z c z e g ó ł ó w
n p . p r z y g r a n i c a c h lasu c i e ń d r z e w m o ż n a b ł ę d n i e w z i ą ć za g r a n i c ę
l a s u , m a ł e ł ą c z k i w ś r ó d w y s o k i c h z b ó ż n i e d a j ą w ł a ś c i w e g o zarysu i t. d,
Możliwość
wykorzystania
mniejszej
ilości szczegółów
fotografij
lotniczych
zezwala
na
pomiar
i ułatwia
rysowanie
gęstego
pokrycia.
Przy r y s o w a n i u granic u p r a w przy m a ł e j ilości z m i e r z o n y c h punkt ó w t o p o g r a f p r z e n o s i g r a n i c e n a stolik z fotografji l o t n i c z e j , określaj ą c i c h p r z e b i e g p r z e z p o r ó w n a n i e z s ą s i e d n i e m i m i e d z a m i , d r o g a m i i t.d.
Przy r y s o w a n i u osiedli fotografja u ł a t w i a topografowi przedstawienie właściwego położenia b u d y n k ó w .
W t e r e n a c h t r u d n o d o s t ę p n y c h , j a k b a g n a , r z e k i o b a g n i s t y c h brzegach, zarastające jeziora, l i c z n e z a k o l a rzek, topograf przy p o m o c y
fotografji lotniczej przenosi na stolik n i e z m i e r z o n e szczegóły pokrycia.
Tak samo m o ż n a z łatwością rysować, a także generalizować
rowów odwadniających.
sieć
W w y p a d k u , gdy m i ę d z y lasem z w a r t y m a k r z a k a m i l u b d r z e w a m i
r z a d k o stojącemi t r u d n o stwierdzić w terenie granicę, na fotografji
l o t n i c z e j o d g r a n i c z e n i e to z a z n a c z y się w y r a ź n i e .
N a l e ż y p a m i ę t a ć , że p r z y d u ż y c h r ó ż n i c a c h w y s o k o ś c i f o t o g r a f j a
lotnicza daje b ł ę d y odległościowe na zboczach.
B ł ę d y te z a l e ż ą o d
stopnia nachylenia zboczy.
Pozatem fotografja
dzenie zdjęcia,
lotnicza
ułatwia
kierownikowi
grupy
spraw-
Fotografję
lotniczą
pionową
w y k o r z y s t u j e się j a k o n a j b a r d z i e j
a k t u a l n y p l a n , a s z c z e g ó ł y p r z e n o s i się n a s t o l i k s p o s o b a m i p o d a n e m i
w p k t . 10Q.
S z c z e g ó ł y z fotografji
o niewielkiem
nachyleniu
p r z e n o s i się n a
s t o l i k c y r k l e m p r o p o r c j o n a l n y m w m a ł y m z a k r e s i e ( d o 200 m). Szczegół ó w z n a j d u j ą c y c h się w p o b l i ż u b r z e g ó w f o t o g r a f j i n i e n a l e ż y p r z e n o s i ć .
S z c z e g ó ł y z fotografij
w sposób dwojaki:
1. sposobem
czterech
p r z e n i e s i e n i a jest
2. sposobem
siatki
nachylonych
p r z e n o s i się n a p ł y t ę
promieni
rzutowych,
nieznaczna,
jeżeli ilość szczegółów
http://rcin.org.pl
przy dużej ilości
harmonicznej
stolikową
szczegółów.
do
—
1. S p o s ó b czterech p r o m i e n i
57
—
rzutowych.
N a fotografji i stoliku w y s z u k u j e się p o 4 i d e n t y c z n e p u n k t y
ABCD
i A , B , C, Z), (rys, 9) i p r z y j m u j ą c n p . p u n k t A (AJ
za w i e r z c h o ł e k ,
ł ą c z y się z n i m pozostałe p u n k t y BCD (Bt C ,
DJ.
Rys. 9.
Przez p u n k t E, k t ó r y m a b y ć z fotografji p r z e n i e s i o n y , kreśli się
z w i e r z c h o ł k a A p r o m i e ń AE.
N a s t ę p n i e p r z y k ł a d a się n a fotografji r ó w n o o b c i ę t y pasek p a p i e r u
tak, ż e b y p r z e c i n a ł w i ą z k ę p r o m i e n i AB, AC, AD, AE.
T e miejsca
p r z e c i ę c i a z a z n a c z a się n a pasku o d p o w i e d n i e m i l i t e r a m i b, c, d, e.
N a s t ę p n i e p r z y k ł a d a się ten pasek n a stolik tak, ż e b y p r o m i e n i e
AB, AC i AD
p r z e c h o d z i ł y przez p u n k t y b, c i d.
Po p r z e n i e s i e n i u
http://rcin.org.pl
—
58
—
n a stolik p u n k t u e i p o p o ł ą c z e n i u go z p u n k t e m A , o t r z y m u j e się
o d p o w i e d n i p r o m i e ń A , E,.
P r z y j m u j ą c n a s t ę p n i e za w i e r z c h o ł e k p u n k t n p . D i p o s t ę p u j ą c
tak s a m o jak p o p r z e d n i o , o t r z y m u j e się p u n k t E i j a k o przecięcie się
p r o m i e n i a A j E% z p r o m i e n i e m
Ą
J e ś l i nie m o ż n a z i d e n t y f i k o w a ć czterech p u n k t ó w , lecz t y l k o trzy,
w ó w c z a s j a k o c z w a r t y p u n k t p r z y j m u j e się przecięcie się i d e n t y c z n y c h
l i n i j p o k r y c i a z b o k a m i t r ó j k ą t a (rys, 10).
2. S p o s ó b siatki
harmonicznej.
P o z i d e n t y f i k o w a n i u c z t e r e c h p u n k t ó w AB CD, k r e ś l i się czwor o k ą t z u p e ł n y , w y z n a c z a j ą c p u n k t y p r z e k ą t n e P, Q, R (rys. 11).
N a s t ę p n i e k r e ś l ą c p r o m i e n i e R P i R Q d z i e l i się c z w o r o b o k
C D n a 4 i n n e : AERH,
E B F R, RFCG,
HRDG.
W tych c z t e r e c h c z w o r o b o k a c h p r z e p r o w a d z a się tę s a m ą kons t r u k c j ę , j a k w AB CD
d o p ó t y , aż się o t r z y m a d o s t a t e c z n i e gęstą
s i a t k ę d o p r z e n i e s i e n i a treści fotografji na p ł y t ę s t o l i k o w ą .
AB
http://rcin.org.pl
—
59
—
J e ż e l i p o ł o ż e n i e z i d e n t y f i k o w a n y c h p u n k t ó w jest t a k i e , ż e p u n k t y
p r z e k ą t n e P i Q l u b j e d e n z n i c h n i e m i e s z c z ą się w o b r ę b i e fotografii l o t n i c z e j , w ó w c z a s w y k o n u j e się n a s t ę p u j ą c ą k o n s t r u k c j ę (rys. 12).
W d o w o l n e m m i e j s c u k r e ś l i się p r o s t ą , r ó w n o l e g ł ą d o j e d n e g o
z b o k ó w , n p . d o b o k u AB.
Z o t r z y m a n y c h p u n k t ó w 1, 2 w y p r o w a d z o n e r ó w n o l e g ł e d o AR
i BR
o k r e ś l a j ą p u n k t 3, k t ó r y z p u n k t e m R
wyznacza trzecią przekątną.
Dla uzyskania
większej
dokładności
m o ż n a przeprowadzić drugą taką samą konstrukcję.
W ten sam s p o s ó b w y z n a c z a się drugą p r z e k ą t n ą .
112.
PrzetwarzaW w y p a d k u bardzo dużej ilości drobnych szczegółów zawartych
nie fotografji
n a f o t o g r a f j i l o t n i c z e j n a c h y l o n e j , n a l e ż y f o t o g r a f j ę przetworzyć
t. zn.
lotniczej.
wyprostować
i doprowadzić
do skali zdjęcia.
W t y m c e l u n a l e ż y dok ł a d n i e z i d e n t y f i k o w a ć p r z y n a j m n i e j c z t e r y p u n k t y n a z d j ę c i u i fotografji.
P u n k t y te n a l e ż y t a k w y b r a ć , a b y się z n a j d o w a ł y n i e d a l e j j a k
8 cm od ś r o d k a fotografji i tworzyły w i e r z c h o ł k i c z w o r o b o k u zbliżonego do kwadratu.
Przy tem położeniu p u n k t ó w i przy w y m a g a n e j potrójnej dokładn o ś c i g r a f i c z n e j (0.3 m m ) , o r a z d l a s k a l i 1 : 2 0 0 0 0 r ó ż n i c a w y s o k o ś c i
punktów
nie
powinna
przekraczać
wartości:
A h =
—f,
gdzie
Ah
4
o z n a c z a r ó ż n i c ę w y s o k o ś c i w m e t r a c h , z a ś f o g n i s k o w ą a p a r a t u fotog r a f i c z n e g o w c e n t y m e t r a c h . N p . : d l a a p a r a t u o o g n i s k o w e j / = 21 c m
d o p u s z c z a l n a r ó ż n i c a w y s o k o ś c i A h = o k o ł o 16 m .
Dla obliczenia
dopuszczalnej
różnicy
skal zdjęcia i r ó ż n y c h o d s t ę p ó w p u n k t ó w
się w z ó r :
A h =
m
wysokości
A h dla
różnych
od ś r o d k a fotografji stosuje
http://rcin.org.pl
dokładność
• P • f, g d z i e A h o z n a c z a r ó ż n i c ę w y s o k o ś c i w me-
trach, m m i a n o w n i k skali zdjęcia, p w y m a g a n ą
na
zdjęciu
—
60
—
w metrach1), f ogniskową aparatu fotograficznego w
centymetrach,
r odstęp p u n k t u od środka fotografji w centymetrach.
P o n a d t o n a l e ż y p a m i ę t a ć , ż e m i m o p r z e t w o r z e n i a f o t o g r a f j i według p u n k t ó w o dopuszczalnej różnicy wysokości, pozostałe p u n k t y
n a f o t o g r a f j i , j e ś l i i c h r ó ż n i c e w y s o k o ś c i są w i ę k s z e o d d o p u s z c z a l nych, będą obarczone
błędem położenia poziomego, większym od
3-krotnej d o k ł a d n o ś c i graficznej.
P o ł o ż e n i e p u n k t ó w , n a p o d s t a w i e k t ó r y c h m a się w y k o n a ć przetworzenie fotografji, p o d a ć w / spółrzędnych prostokątnych
wziętych
ze stolika, a p o ł o ż e n i e ich na fotografji o z n a c z y ć na kalce.
Ponadto
p o d a ć w z a j e m n e o d l e g ł o ś c i t y c h p u n k t ó w o d m i e r z o n e n a p ł y c i e stolikowej.
D a n e t e w r a z z f o t o g r a f j ą l o t n i c z ą n a l e ż y p r z e d s t a w i ć kierownikowi grupy do przetworzenia.
Fotografję przetworzoną
wykorzystuje topograf przy pomiarze
i r y s o w a n i u tak jak k a ż d y p a n t o g r a m . Fotografję p r z e t w o r z o n ą m o ż n a
przenieść na stolik sposobem cyjanotypji.
113.
Zdjęcie
Zestaw
przetworzonych
fotografij
lotniczych
przeniesiony
sposostolikowe
na płytę stolikową
nazywa
się
fotoplanem.
na fotoplanie. bem cyjanotypji
Przed przystąpieniem do zdjęcia szczegółowego na fotoplanie,
n a l e ż y s p r a w d z i ć , czy p r z e t w o r z e n i e fotografij lotniczych i przenies i e n i e i c h n a s t o l i k jest p r a w i d ł o w e .
S p r a w d z e n i e k a ż d e j f o t o g r a f j i o g r a n i c z a się d o z m i e r z e n i a k i l k u
p u n k t ó w ł a t o w y c h na p o k r y c i u w r ó ż n y c h m i e j s c a c h , z p u n k t u tryg o n o m e t r y c z n e g o l u b ze s t a n o w i s k a w y z n a c z o n e g o w c i ę c i e m .
Jeśli
b ł ą d p r z e n i e s i e n i a f o t o g r a f j i n i e p r z e k r a c z a d o k ł a d n o ś c i z d j ę c i a stol i k o w e g o , n a l e ż y p r z y j ą ć f o t o g r a f j ę za d o b r ą .
W p r z e c i w n y m w y p a d k u u s u n ą ć z p ł y t y s t o l i k o w e j t r e ś ć fotografji i u ż y w a ć jej t y l k o p r z y p o m i a r z e s z c z e g ó ł ó w dla orjentacji,
a przy w y k o n y w a n i u rysunku uważać
jako pomoc do
rysowania
drobnych szczegółów pokrycia.
Sprawdzanie
fotoplanu
wykonywa
się
podczas
pomiaru
ogólnego,
przyczem
nie należy
pominąć
określenia
wcięciami
wszystkich
punktów
wydatnych.
Po sprawdzeniu
w ten sposób
będzie
polegało
zasadniczo
na
szczegółów
pokrycia.
całego
zdjęciu
fotoplanu,
rzeźby
zdjęcie
terenu
i
szczegółowe
klasyfikacji
Stanowiska
do pomiaru
szczegółów
wybierać
w terenie na podstawie
zarysu
pokrycia
na fotoplanie.
Wysokość
stanowisk
określać
z 2 punktów
podstawowych
lub ciągu,
albo z kilku
punktów
łatowych
zmierzonych
przynajmniej
z 2 różnych
stanowisk.
P o d c z a s w y k o n y w a n i a c i ą g ó w g r a f i c z n y c h n a l e ż y się p o s ł u g i w a ć
wyłącznie busolą; odchyłkę p o z i o m ą m o ż n a w y r ó w n y w a ć na każdym
p u n k c i e c i ą g u , p o r ó w n u j ą c p o ł o ż e n i e j e g o z z a r y s e m p o k r y c i a n a fotoplanie.
C i ą g m o ż n a z a m k n ą ć n a p u n k c i e p o k r y c i a , z k t ó r e g o są w i d o c z n e
conajmniej dwa punkty trygonometryczne.
Z a s a d n i c z o p o m i a r s z c z e g ó ł ó w o g r a n i c z a się t y l k o d o p o m i a r u
p u n k t ó w w y s o k o ś c i . P o k r y c i e m i e r z y się t y l k o t a m , g d z i e o n o n a
f o t o p l a n i e n i e jest d o b r z e w i d o c z n e ( p o k r y c i e w l a s a c h , n a piask a c h i n a b a g n a c h , s z c z e g ó ł y p o k r y c i a jak: d r o g o w s k a z y , k r z y ż e , kam i e n i e k i l o m e t r o w e , n a s y p y , w y k o p y i t. p ) .
')
http://rcin.org.pl
Np. przy wymaganej potrójnej dokładności graficznej p = 0,0003
m.
-
61
—
Sposób wykonywania
r y s u n k u n a f o t o p l a n i e n i e r ó ż n i się o d
r y s o w a n i a b e z f o t o p l a n u , p r z y c z e m r y s u n e k p o k r y c i a o g r a n i c z y się
w p r z e w a ż n e j części d o s k l a s y f i k o w a n i a i w y r a ż e n i a z n a k a m i topograficznemi zarysu p o k r y c i a w i d o c z n e g o na fotoplanie.
P o n a d t o r y s o w a n i e jest z n a c z n i e u ł a t w i o n e p r z e z t o , że f o t o p l a n ,
poza n o r m a l n e m p o k r y c i e m , zawiera cały szereg linij t e r e n o w y c h ,
n o r m a l n i e n i e m i e r z o n y c h i n i e z a z n a c z a n y c h n a z d j ę c i u , j a k : gran i c e p ó l i p a r c e l , l i n j e r ó ż n y c h d r z e w o s t a n ó w w l a s a c h i t. p .
R y s o w a n i e r z e ź b y t e r e n u jest r ó w n i e ż u ł a t w i o n e , g d y ż n i e j e d n o k r o t n i e o d p a d a d o m i e r z a n i e l i n i j s z k i e l e t o w y c h , c z ę s t o d o b r z e widocznych na fotoplanie. O p r ó c z tego przebieg warstwie uwidaczniają
n i e t y l k o g r a n i c e l ą k i b a g i e n , a l e t a k ż e o d c i e ń s z a t y r o ś l i n n e j z pow o d u różnej na r ó ż n y c h p o z i o m a c h wilgotności gleby.
Zdjęcia
fotogrametryczne
z r y s u n k i e m r z e ź b y terenu, w y k o n a n e
m e c h a n i c z n e m i s p o s o b a m i f o t o g r a m e t r y c z n e m i n a a u t o g r a f i e i t. p.,
w y k o r z y s t u j e się p o s p r a w d z e n i u d o k ł a d n o ś c i w n i e s i e n i a i c h na p ł y t ę
stolikową.
S p r a w d z a n i e t o w y k o n y w a się t a k , j a k s p r a w d z e n i e fotop l a n u , p r z y c z e m z d j ę c i a te s p r a w d z a się t a k ż e p o d w z g l ę d e m pionowym.
114.
Wykorzystanie zdjęć
fotogrametrycznych.
D a l s z a p r a c a p o l e g a n a k l a s y f i k a c j i s z c z e g ó ł ó w p o k r y c i a , n a uzup e ł n i e n i u p o m i a r e m s t o l i k o w y m b r a k u j ą c y c h s z c z e g ó ł ó w o r a z n a poprawieniu rysunku rzeźby terenu.
R y s u n e k r z e ź b y t e r e n u p o p r a w i a się p r z e z z a s t o s o w a n i e o d p o w i e d n i e j generalizacji, p o d n i e s i e n i e c z y t e l n o ś c i r y s u n k u (spółkształtn o ś ć w a r s t w i e ) oraz p r z e z u w y d a t n i e n i e c h a r a k t e r y s t y c z n y c h szczegół ó w rzeźby terenu (celowe przesunięcie warstwie).
13.
Zbieranie nazw i materjału do
opisania zdjęcia.
Podczas
wykonywania
rysunku
topograf
zbiera
wszystkie
nazwy,
a w i ę c : o s i e d l i , w ó d , l a s ó w , b a g i e n , w z g ó r z i t. p .
Jednocześnie
s p r a w d z a u r z ę d o w y w y k a z n a z w o s i e d l i i n a z w y ze s t a r y c h m a p .
N a z w y z n a j d u j ą c e się n a s t a r y c h m a p a c h n i e z a w s z e są m i a r o dajne, p r z e t o nie n a l e ż y ich u ż y w a ć jako p o d s t a w y d o ustalania n a z w
w terenie, p o n i e w a ż mogą być już n i e u ż y w a n e lub skażone wpływami obcemi.
Do ustalania nazw w terenie należy
przystępować
bez j a k i c h k o l w i e k
s u g e s t y j , w y p ł y w a j ą c y c h ze s t a r y c h m a p , wyk a z ó w i t. p . , a b y m ó c w y ł o w i ć n a z w ę c z y s t ą , n i e s k a ż o n ą
błędami
j ę z y k o w e m i , p i s o w n i o w e m i , czy i n n e m i ,
W w y p a d k u istnienia kilku
nazw należy zapisać wszystkie.
P o d c z a s z b i e r a n i a n a z w śród l u d n o ś c i n a l e ż y u m i e j ę t n i e formułować pytania.
N i e z a p y t y w a ć w i ę c n p . : „ C z y t o jest W i e l k a W o l a ,
las C z a r n y , góra B i a ł a " , lecz tylko:
„ J a k się n a z y w a t a w i e ś , las,
góra".
http://rcin.org.pl
P o u s t a l e n i u n a z w d l a p e w n e j c z ę ś c i z d j ę c i a n a l e ż y w y p y t a ć się
o te n a z w y p o d a w a n e w w y k a z i e n a z w l u b n a m a p i e , k t ó r y c h l u d n o ś ć
nie wymienia.
115.
Zbieranie
nazw.
— 62
116.
Podręczna
kalka
napisów.
Zebrane n a z w y wpisuje się w terenie n a podręcznej kalce n a p i s ó w .
P o d r ę c z n a k a l k a n a p i s ó w musi
być opracowana
w terenie
dokładnie
i sumiennie,
ponieważ
napisy
na mapie są jednym
z najważniejszych
elementów
orjentacji
dla
wojska.
N a p o d r ę c z n ą k a l k ę n a p i s ó w n a l e ż y t a k ż e w n o s i ć p r z y s z ł ą treść
k a l k i o p i s o w e j ( p k t . 121).
Podręczna k a l k a n a p i s ó w m o ż e się składać z k i l k u kartek podobnie jak kalka punktów.
117.
Treść kalki
napisów.
Kalka
1. źródłowy
2. granice
3. ilość
napisów
zawiera:
materjał
do wszelkich
domów
mieszkalnych
4. objaśnienia
rodzaju
blicach
znaków
5. urzędy
6. koty
pocztowe
i liczby
Główną
Przez
nazw
i siedziby
administracyjne
i ich
osiedli,
(według
skrótów
w ta-
telegraficzne,
wysokości.
c z ę ś c i ą k a l k i n a p i s ó w są n a z w y
osiedle
administracyjnych,
poszczególnych
przedmiotów
terenowych
topograficznych),
i
zasięgu,
urzędów
należy
rozumieć
każdą
osiedli.
oddzielną
grupę
domów,
posiadającą własną nazwę.
W o b e c tego n a l e ż y p o d a ć n a z w ę k a ż d e g o osiedla i ilość d o m ó w
mieszkalnych, które o n o zawiera.
J e ż e l i k i l k a osiedli posiada oprócz własnych n a z w również jedną
n a z w ę w s p ó l n ą , n a z w ę tę n a l e ż y u m i e ś c i ć n a kalce n a p i s ó w z oznaW tym wypadku nie należy podawać
c z e n i e m zasięgu tej n a z w y .
ilości d o m ó w m i e s z k a l n y c h , gdyż została o n a p o d a n a przy poszczególnych osiedlach, d o których odnosi się w s p ó l n a n a z w a .
G d y n a z w a o b e j m u j e ł ą c z n i e w i e ś i d w ó r , f o l w a r k , g a j ó w k ę i t. p , ,
w t e d y s k r ó t y D., Fw., G. i t. p , p i s z e s i ę b e z n a z w y o b o k d a n e g o przedmiotu.
L i c z b a d o m ó w m i e s z k a l n y c h w t y m w y p a d k u p o d a n a jest
ł ą c z n i e z ilością d o m ó w danego osiedla.
J e ż e l i n a z w a obejmuje t y l k o d w ó r , f o l w a r k l u b gajówkę, skróty
Fw. l u b G . i n a z w ę p i s z e s i ę w j e d n y m w i e r s z u , j a k o n a p i s ł ą c z n y .
K o l e j n o ś ć s ł ó w w n a z w a c h z ł o ż o n y c h ( n p . Wielka
Wola,
Wola
Gutowska,
Czemery — Zasieki),
n a l e ż y u t r z y m a ć ściśle t a k ą , j a k i e j l u d ność miejscowa najczęściej u ż y w a .
P r z y z a p i s y w a n i u n a z w o b r z m i e n i u n i e p o l s k i e m , l u b r z a d k o spotykanem, należy jak najstaranniej oddać ich brzmienie, choćby nawet
p i s o w n i ą w języku polskim n o r m a l n i e n i e stosowną (np.
Zamostoczje,
Bierioza
i t. p.).
D.,
Przy lasach r o z r ó ż n i a się:
—
n a z w ę , jeśli t a istnieje,
—
określenie
przynależności
administracyjnym.
Sposób podawania
stępujące przykłady:
—
pod
napisów
względem
obszarów
http://rcin.org.pl
własnościowym
leśnych
l a s y p a ń s t w o w e o t r z y m u j ą n a p i s n p . „Nadleśnictwo
w s k r ó c i e „Ndl.
Dąbrowa",
objaśniają
Dąbrowa",
lub
naalbo
— 63
—
l a s y w i ę k s z e j w ł a s n o ś c i o t r z y m u j ą n a p i s n p . „Las
maj.
Jabłonów".
Kiedy chodzi o bardzo wielkie posiadłości, m o ż n a zastosować
n a p i s y n p . „Las ordynacji
Zamojskiej"
a l b o ..Las ord.
Zamojskiej",
a p o d o b n i e „Las klasztoru
Jasna
Góra",
„Las diecezji
Kraków",
jeśli t a k i e o k r e ś l e n i a są u ż y w a n e .
J e ż e l i lasy p r y w a t n e m a j ą p o d z i a ł n a n a d l e ś n i c t w a , l e ś n i c t w a ,
r e w i r y i t, p., n a l e ż y t e n p o d z i a ł u w z g l ę d n i ć , p o d a j ą c p o d n a z w ą
o k r e ś l a j ą c ą p r z y n a l e ż n o ś ć w ł a s n o ś c i o w ą , n p . ; „Las ordynacji
Zamojskiej,
Ndl.
Zwierzyniec".
—
l a s y m i a s t i w s i o z n a c z a s i ę n p . : „Las
wsi
Cietrzewie".
miasta
Włocławek",
„Las
G d y z a c h o d z i k o n i e c z n o ś ć p o d a n i a d r u g i e j n a z w y , obcojęzycznej, obok polskiej (w terenach o ludności mieszanej p o d
względem narodowościowym), wówczas drugą należy
umieścić
w nawiasie p o d n a z w ą polską. T a k i e n a z w y umieszcza się tylko
w t e d y , jeśli r ó ż n i c a m i ę d z y n a z w ą p o l s k ą a o b c o j ę z y c z n ą jest
d u ż a i n a z w y t e n i e są d o s i e b i e p o d o b n e .
W r a z i e i s t n i e n i a k i l k u n a z w n a o z n a c z e n i e j e d n e g o przedm i o t u , n a l e ż y z a p i s a ć n a p o d r ę c z n e j k a l c e n a p i s ó w w s z y s t k i e te
nazwy, z podaniem źródła wydobycia nazwy.
N a z w y u r z ę d ó w administracyjnych, p o c z t o w y c h oraz n a z w y
stacyj i p r z y s t a n k ó w k o l e j o w y c h , r ó ż n i ą c e się od n a z w osiedli
w których się z n a j d u j ą z a p i s y w a ć n a kalce n a p i s ó w .
Telefony w ł ą c z o n e d o sieci m i ę d z y m i a s t o w e j (w urzędach
g m i n n y c h , n a d l e ś n i c t w a c h , d w o r a c h i t. p . ) p o d a ć p o d n a z w ą a l b o
obok skrótu.
14.
Praca n a kwaterze.
118.
W s z y s t k i e d n i , n i e n a d a j ą c e s i ę d o p r a c y w t e r e n i e , n a l e ż y p o ś w i ę - Zakres pracy.
c i ć p r a c y n a k w a t e r z e , n a k t ó r ą s k ł a d a j ą się:
—
opracowanie
—
wykonanie
—
kalek
rewizja,
—
przenoszenie
—
kreślenie,
wykonanie
napisów
( c z y s t o r y s u ) i wykazu
planów
i fotografij
raportów
lotniczych,
tygodniowych.
Wszystkie załączniki musi mieć topograf w stanie aktualnym
miesięczną
nazw,
opisowej,
uzgodnienia,
—
—
kalki
kalki
odprawą i zmianą
przed
kwatery.
119.
Z p o d r ę c z n y c h k a l e k n a p i s ó w w y k o n a n y c h p o d c z a s w y k o n y w a n i a Opracowanie
kalki
rysunku sporządza topograf kalkę n a p i s ó w n a kalce płóciennej.
napisów.
K a l k a ta zawiera wszystkie napisy, które m a j ą b y ć umieszczone
na mapie.
N a p i s y te w y k o n u j e s i ę c z y t e l n e m p i s m e m b e z j a k i c h k o l wiek przekreśleń.
P r z e d m i o t y w i ę k s z e ( m i a s t a , w i e l k i e w s i e . d u ż e o b s z a r y leśne,
ł a ń c u c h y g ó r s k i e i t. p.) p o w i n n y m i e ć n a p i s w i ę k s z y n i ż p r z e d m i o t y
drobniejsze.
http://rcin.org.pl
—
64 —
Należy przyjąć
zasadę, żeby podać jak najwięcej
materjafu,
i nigdy
n i e z u b o ż a ć treści m a p y .
O k r e ś l e n i a m u s z ą b y ć ścisłe, d o k ł a d n i e o d d a j ą c e charakter, przyn a l e ż n o ś ć , c z y rodzaj p r z e d m i o t ó w , n i g d y o g ó l n i k o w e .
W w y p a d k u i s t n i e n i a n a z w , co d o k t ó r y c h topograf m a wątpliwości o w ł a ś c i w e m i c h b r z m i e n i u i p i s o w n i , p o n a d t o w razie i s t n i e n i a
kilku nazw, o d n o s z ą c y c h s i ę d o tego samego p r z e d m i o t u , n a l e ż y n a
k a l c e n a p i s ó w u m i e ś c i ć tę n a z w ę , którą topograf u w a ż a za najodpow i e d n i e j s z ą , o z n a c z a j ą c ją j e d n o c z e ś n i e z n a k i e m p y t a n i a j a k o n a z w ę
wątpliwą.
W s z y s t k i e te n a z w y w p i s u j e d o w y k a z u n a z w p o d a j ą c w u w a gach w s z e l k i e w y j a ś n i e n i a p o t r z e b n e d o u s u n i ę c i a w ą t p l i w o ś c i .
O b j a ś n i e n i a n i e objęte s k r ó t a m i w t a b l i c a c h z n a k ó w topograficznych należy p o d a w a ć w pełnem brzmieniu.
Brzegi k a l k i n a p i s ó w m u s z ą b y ć u z g a d n i a n e . J e ś l i z a c h o d z ą niezgodności z n a z w a m i poprzednio zebranemi, podać na
marginesie
objaśnienie.
P o z a t e m m a r g i n e s k a l k i n a p i s ó w z a w i e r a opis g r a n i c
administracyjnych, przecinających ramkę,
N a p i s y w y k o n y w a się w n a s t ę p u j ą c y c h
kolorach:
Czerwono:
N a z w y osiedli i skróty określeń u ż y w a n y c h
z n a z w ą o s i e d l a ( n p . L . K o z i n e k , k o l , D u b n i a k i ) , oraz l i c z b ę
i g r a n i c e zasięgu d a n e j n a z w y ;
Niebiesko:
nazwy;
łącznie
domów
N a z w y w ó d i b a g i e n , rzek, oraz g r a n i c e zasięgu d a n e j
Czarno:
O p i s k a l k i , g r a n i c e a d m i n i s t r a c y j n e , pozostałe n a z w y
i g r a n i c e i c h zasięgu, wszystkie skróty i l i c z b y (prócz ilości d o m ó w
oraz s k r ó t ó w określeń u ż y w a n y c h ł ą c z n i e z n a z w ą ) , w k o ń c u wszelkie
objaśnienia.
N a k a l c e n a p i s ó w w y k r e ś l a się k o l e j n o : k o l o r e m czarnym
ramkę,
n a z w ę s t o l i k a , w y l o t y i opis siatki k i l o m e t r o w e j , o p i s r a m e k a r k u s z y
m a p szczegółowych w spółrzędnych geograficznych, następnie znaki
n a p u n k t y t r y g o n o m e t r y c z n e , n i w e l a c y j n e i k o t y , p o d a j ą c o b o k z praw e j strony w y s o k o ś c i . N a s t ę p n i e p r z e d m i o t y p o d l e g a j ą c e o c h r o n i e ,
a w i ę c z a b y t k i p r z y r o d y i a r c h i t e k t u r y ( w y k r e ś l a j ą c je o d p o w i e d n i m
z n a k i e m t o p o g r a f i c z n y m i p o d a j ą c s k r ó t Ochr.),
liczby wysokości,
n u m e r y i z n a k i s ł u p ó w k i l o m e t r o w y c h i g r a n i c z n y c h oraz s k r ó t y i objaśnienia, u ż y w a n e b e z n a z w y osiedla.
K o l o r e m czerwonym:
l i n ją c i ą g ł ą g r a n i c e zasięgu n a z w o s i e d l i .
W e w n ą t r z u m i e s z c z a się d a n ą n a z w ę , a p o d n i ą l i c z b ę d o m ó w . J e ż e l i
k i l k a osiedli o p r ó c z w ł a s n y c h n a z w m a j e d n ą w s p ó l n ą n a z w ę , to
zasięg n a z w p o s z c z e g ó l n y c h t y c h o s i e d l i kreśli się l i n j ą p r z e r y w a n ą ,
zasięg n a z w y w s p ó l n e j l i n j ą c i ą g ł ą .
O k r e ś l e n i e r o d z a j u o s i e d l a j a k : k o l o n j a , z a ś c i a n e k , o ile n i e jest
u ż y w a n e ł ą c z n i e z n a z w ą , w p i s u j e się n a k a l c e n a p i s ó w t y l k o w t e d y ,
g d y i s t n i e j ą d w a o s i e d l a t e j samej n a z w y , a l b o j e ż e l i o p u s z c z e n i e
określenia rodzaju osiedla mogłoby wprowadzić w błąd. O b o k liczby
d o m ó w w k r e ś l a się c z a r n o z n a k i o b j a ś n i a j ą c e jak: gm., poczta,
telegraf
i t. p . J e ż e l i t y l k o c z ę ś ć o s i e d l a z n a j d u j e się w o b r ę b i e s t o l i k a pod a j e się i l o ś ć d o m ó w o d n o s z ą c ą s i ę d o całego o s i e d l a w
nawiasie.
P o w p i s a n i u n a z w o s i e d l i w y k r e ś l a s i ę n a k a l c e czarnym
tuszem
g r a n i c e z a s i ę g u n a z w l a s ó w , g ó r , ł ą k i t. p . N a z w y g ł ó w n e o b s z a r ó w ,
n a z w y n a d l e ś n i c t w i w ł a s n o ś c i l a s ó w i t. p . o g r a n i c z a się l i n j ą c i ą g ł ą
http://rcin.org.pl
—
65 —
inne wewnątrz przerywaną
Pośrodku wpisuje się czarno n a z w ę bez
d o d a n i a „ g ó r a " , „ l a s " , „ ł ą k a " , j e ś l i s ł o w o t o n i e jest u ż y w a n e w p o łączeniu z nazwą.
Następnie wpisuje się numery o d d z i a ł ó w leśnych.
K o l o r e m niebieskim
wykreśla się wszystkie rzeki i p o t o k i mające
n a z w ę j e d n ą linją. Linję tę przerywa się dla umieszczenia
nazwy,
k i e r u n k u p r ą d u w o d y , o r a z z n a k ó w s z c z e g ó l n y c h j a k : s p ł a w n o ś ć , żegluga.
Bagna, jeziora, stawy mające n a z w ę ogranicza się n i e b i e s k ą
linją i w e w n ą t r z wpisuje się o d p o w i e d n i ą n a z w ę bez d o d a n i a słów:
„ b a g n o " , „ s t a w " , jeśli s ł o w o t o n i e jest u ż y w a n e ł ą c z n i e z n a z w ą .
Przykład
Nr. 2 p o d a j e w z ó r k a l k i n a p i s ó w .
120.
W y k a z n a z w jest objaśnieniem
kalki napisów.
R u b r y k i 1 , 2 , 3 , 4 Wykaz nazw.
w y p e ł n i a się dla wszystkich n a z w .
W rubryce 3 p o d a w a ć wszystkie
nazwy, a nazwy wątpliwe w e wszystkich ich brzmieniach; objaśnienia
d o n a z w w ą t p l i w y c h p o d a w a ć w r u b r y c e 9. R u b r y k ę 6 w y p e ł n i a się
z wykazów urzędowych.
Rubryki 7 — 8wypełnić dla nazw wątpliwych
co d o b r z m i e n i a l u b p i s o w n i .
W rubryce 9 p o d a ć wszystkie skróty
u m i e s z c z o n e n a k a l c e n a p i s ó w w z a s i ę g u d a n e j n a z w y , p o n a d t o wszelk i e k o n i e c z n e o b j a ś n i e n i a ( w z ó r N r . 2).
• 21.
D o pracy na kwaterze należy
kalk uzgodnienia
i kalk
punktów.
Kalka
1. opis
opisowa
rodzaju
wykonana
i zasięgu
również
w y k o n a n i e kalki
w skali zdjęcia
opitowej,
zawiera:
Kalka opisowa, kalki
uzgodnienia
1 kalki
punktów.
gleb,
2. opis kategoryj
wszystkich
dróg, z wyjątkiem
dróg najniższej
kategorji, p o n a d t o p r z y d r o g a c h b i t y c h p o d a ć s z e r o k o ś ć d r o g i w k o r o nie, rodzaj n a w i e r z c h n i i szerokość jezdni oraz u ż y w a l n o ś ć drogi
na poboczach.
Poszczególne kategorje dróg oznaczać kolorami,
w legendzie znaczenie poszczególnych kolorów.
3. opis
rodzajów
4. rodzaj
ciągu
5. ramkę
i siatkę
mostów
z podaniem
i szerokość
kolejek
kilometrową
Kalki
uzgodnienia
n u j e s i ę kalki punktów,
ich
objaśniając
klasy.
wąskotorowych.
zdjęcia.
s p o r z ą d z a s i ę w e d ł u g p k t . 9. P o z a t e m
jeżeli nie w y k o n a n o ich w terenie.
D o pracy na kwaterze należy rewizja opracowanego
wyko-
odcinka.
122.
Rewizja.
R e w i z j ę w y k o n u j e s i ę w e d ł u g u s t . 24.
Rewizję należy połączyć z kreśleniem
( p k t . 124).
123.
P o d c z a s r e w i z j i z d j ę c i a u z u p e ł n i a t o p o g r a f w y k a z p u n k t ó w p o d - Spółrzędne
punktów
s t a w o w y c h p r z e z wpisanie
spółrzędnych
punktów
wydatnych,
k t ó r e wydatnych.
zostały określone w c i ę c i a m i podczas pomiaru szczegółów.
Spółrzędne
należy odmierzyć z płyty stolikowej.
124.
W
okresie
1. punkty
2. krawędzie
3. punkty
prac
wydatne,
terenowych
słupy
wykopów
niwelacyjne
należy
kilometrowe,
i
oraz
odosobnione
http://rcin.org.pl
koty.
i nasypów,
Kreślenie.
wykreślić:
wszystkie
przepusty,
budynki,
—
4. drogi
gruntowe
5. pojedynczo
niebieską
6. wskaźniki
drobnej
7. rzeźbę
i ścieżki,
stojące
farbą,
66 —
biegnące
krzaki
równolegle
do
wodne.
Oczka
i oczka
na wzniesieniach
spadu
rzeźbie,
przy
punktach
i zagłębieniach
warstwie,
pokryć
przy
bardzo
trygonometrycznych.
125.
Tygodniowy
raport pracy.
Po ukończeniu
pracy
tygodniowej
należy
ułożyć
program
pracy
terenowej
na następny
tydzień.
Program
wykonany
na kalce w postaci
przedstawić
kierownikowi
grupy jako
tygodszkicu
1:100 000 należy
niowy raport pracy.
Szkic
1. ramkę
zawiera:
stolika,
2. teren
dotychczas
3. teren
zmierzony
opracowany
—
(narysowany)
do opracowania
4. teren przeznaczony
linją z przybliżonym podziałem
porządkowemi),
5. miejsce
grafa
w przyszłym
tygodniu,
otoćzony
na poszczególne d n i (liczbami
zakwaterowania.
Szkic należy opisać, podając
datę sporządzenia szkicu.
126.
Szkic
kwaterowy.
oznaczony — kratką,
zakreskowany,
stopień
i nazwisko
topografa
Dla ułatwienia
kierownikowi
grupy ( p r z e ł o ż o n y m ) odszukania
w terenie,
należy
pozostawiać
stale na kwaterze
aktualny
oraz
toposzkic
kwaterowy.
Jest nim kalka
z ramką
zdjęcia
w skali 1:100 000. na której
jest
obwiedzione
linją
miejsce
pracy z wpisaną
pośrodku
datą i
rodzajem
pracy.
R o d z a j pracy może b y ć opisany także poza ramką. Pożądane
jest w s k a z a n i e k i e r u n k u p o s u w a n i a s i ę z p r a c ą , z w ł a s z c z a
podczas
w y k o n y w a n i a c i ą g ó w , oraz o z n a c z e n i e o d c i n k a n a r y s o w a n e g o i zmierzonego, tak samo jak w tygodniowym raporcie pracy..
Wszystkie
inne dodatki i napisy są zbędne.
Szkic kwaterowy musi b y ć umieszczony w miejscu łatwo widocznem i dostępnem d l a k i e r o w n i k a grupy i w taki sposób, a b y szkic
można było b e z uszkodzenia zdjąć i przyłożyć na mapę.
O z n a c z a n i e m i e j s c a p r a c y n a s z k i c u m u s i b y ć d o k o n y w a n e codziennie, d o k ł a d n i e i u w a ż n i e . P r z e w i d z i e ć trzeba najwyższą w y d a j n o ś ć
dzienną.
Szkic kwaterowy musi b y ć zawsze czytelny.
15.
Zdjęcie w terenie górskim.
127.
Uwagi
wstępne.
Z d j ę c i e w t e r e n i e g ó r s k i m jest t r u d n e d o w y k o n a n i a z e
g l ę d u n a d u ż e r ó ż n i c e wysokości, t r u d n o d o s t ę p n e o d c i n k i i trudności w zakwaterowaniu, wymaga więc większego wysiłku tak od
topografa jak i pomocników.
D o pracy w górach m a topograf trzech
p o m o c n i k ó w , pochodzących z pośród miejscowej ludności.
wz
http://rcin.org.pl
—
67
—
O p o r z ą d z e n i e topografa i p o m o c n i k ó w musi być dostosowane do
w a r u n k ó w g ó r s k i c h , a w i ę c , u b r a n i e o b s z e r n e , w y g o d n e , t r z e w i k i tur y s t y c z n e g ó r s k i e , p e l e r y n y n i e p r z e m a k a l n e . W t e r e n a c h t r u d n o dostępnych, całe oporządzenie wysokogórskie.
Ze w z g l ę d u na m o ż l i w o ś ć p o z o s t a w a n i a w górach z d a ł a od kwatery przez dłuższy czas, k a ż d y topograf musi m i e ć n a m i o t dla siebie
i pomocników.
128.
Rozpoznania
odcinka
zdjęcia
i pomiaru
ogólnego
w m y ś l w s k a z a ń Organizacja
pracy.
u s t . 5. i 6. topograf
nie wykonuje.
Wszelkie
czynności,
wchodzące
w zakres pomiaru
ogólnego,
należy
wykonywać
podczas
zdjęcia
szczególowego.
Tereny najwyższe należy o p r a c o w y w a ć p o d c z a s najdłuższych dni,
g d y ż w s p i n a n i e się p o c h ł a n i a d u ż o c z a s u .
To samo dotyczy zboczy
w s c h o d n i c h w w ą w o z a c h l u b d o l i n a c h , g d y ż z b o c z a te c h o w a j ą się
p r ę d z e j w c i e ń , z w ł a s z c z a g d y są z a l e s i o n e , p o n i e w a ż w t e d y t o p o graf musi p r a c ę d z i e n n ą w c z e ś n i e j k o ń c z y ć ,
Już
w pierwszym
dniu
pracy
topograf
przystępuje
do
zdjęcia
szczególowego,
w y k o n u j ą c wcięcia b ą d ź ciągi.
P r z y tej s p o s o b n o ś c i
sprawdza położenie sygnałów.
N a l e ż y się l i c z y ć z t e m , że c z ę ś ć s y g n a ł ó w m o ż e b y ć z n i s z c z o n a .
T o p o g r a f o b u d o w u j e je, g d y z b l i ż y się ze z d j ę c i e m s z c z e g ó ł o w e m d o
danego odcinka.
Budowania
sygnałów
pomocniczych
należy
unikać,
ze względu
na
trudność
dowiezienia
materjatu
budowlanego.
P r a c a w g ó r a c h b ę d z i e p r z e w a ż n i e o p a r t a na c i ą g a c h graficzn y c h , p o n i e w a ż w i ę k s z o ś ć t e r e n ó w w g ó r a c h jest z a l e s i o n a .
Przy pomiarze p u n k t ó w łatowych należy pamiętać o wcinaniu
p o j e d y ń c z y c h drzew, charakterystycznych skał, długich linij pokrycia,
co p o z w o l i p ó ź n i e j n a łatwiejsze o k r e ś l a n i e s t a n o w i s k .
129.
P o m i a r u nie m o ż n a w y k o n y w a ć bez p r z e r w y p r z e z k i l k a dni, lecz
p o w y k o r z y s t a n i u j e d n e g o s t a n o w i s k a t r z e b a p o m i e r z o n y o d c i n e k natychmiast narysować.
Podczas
pomiaru
stolik
musi
być
dokładnie
spoziomowany.
Przy wykonywaniu ciągów pomocniczych należy mierzyć odrazu
p u n k t y łatowe i r y s o w a ć teren.
O t r z y m a n ą odchyłkę, p o dojściu do
p u n k t u d o w i ą z a n i a , u w z g l ę d n i ć o d p o w i e d n i o n a wszystkich zmierzonych punktach.
S t a n o w i s k a o b i e r a ć należy p r z e w a ż n i e na z b o c z a c h , skąd m o ż n a
wyznaczać kierunki lub mierzyć p u n k t y na zboczach przeciwległych.
Ciągi n a l e ż y p r o w a d z i ć p r z e d e w s z y s t k i e m drogami, d o l i n a m i rzek
i s t r u m i e n i , p o z a t e m g r z b i e t a m i , są t o b o w i e m l i n j e o n a j m n i e j s z y m
spadzie.
Ż l e b y n i e n a d a j ą się d o p r o w a d z e n i a c i ą g ó w ze w z g l ę d u
n a w i ę k s z e s p a d y , a r y s u j e s i ę je n a p o d s t a w i e p u n k t ó w n a d r o g a c h ,
s t r u m i e n i a c h i g r z b i e t a c h , p r z e z k t ó r e o n e p r z e c h o d z ą a l b o w któr y c h się z a c z y n a j ą l u b k o ń c z ą .
Punkty
ciągów
należy
tak wybierać,
aby w miarę
możności
każdy
z nich mógł być wykorzystany
jako stanowisko
do zmierzenia
przynajmniej
kilku punktów
łatowych.
P o n i e w a ż d o m i e r z a n i e k r o k a m i jest p r a w i e n i e m o ż l i w e , n a l e ż y
się s t a r a ć o t a k i e r o z m i e s z c z e n i e p u n k t ó w ł a t o w y c h , a b y o n e d a ł y
m o ż n o ś ć narysowania terenu bez dokraczania.
http://rcin.org.pl
Pomiar.
—
68
—
P r z y w y z n a c z a n i u p o ł o ż e n i a p o z i o m e g o p u n k t ó w n a l e ż y stale pam i ę t a ć o u w z g l ę d n i e n i u p o p r a w k i p o z i o m e j . Obliczone
wysokości
zaokrąglać
do całkowitych
metrów.
130.
Wykonanie
Bezpośrednio
po ukończeniu
pomiaru
punktów
z danego
rysunku
przenosi
je na kalkę
1 ciągi baro- ( n p . p i e r w s z y p u n k t c i ą g u ) topograf
metryczne. i rysuje
teren.
stanowiska
punktów
N a s t ę p n i e p r z e n o s i się n a d r u g i p u n k t c i ą g u i p o s t ę p u j e j a k n a
punkcie pierwszym.
Należy mierzyć i rysować najpierw partje grzbietowe, a dopiero
p o ich n a r y s o w a n i u s c h o d z i ć w d o l i n y .
M i e r z e n i e k r o k a m i w t e r e n i e g ó r s k i m a l b o o d p a d a , a l b o s i ę odb y w a w s p o s ó b n a r z u c o n y p r z e z t e r e n t. z n . w z d ł u ż w a r s t w i e .
R z e ź b ę r y s u j e się, z a l e ż n i e o d s p a d u t e r e n u , w a r s t w i c a m i 5, 10
i 20-metrowemi;
w a r s t w i e 2,5-metrowych,
r z a d z i e j 1,25 m u ż y w a się d o
rysowania dolin, a czasem siodeł, postojów i szczytów.
N a z b o c z a c h p o k r y t y c h lasem o gęstem p o d s z y c i u , d l a uzupełn i e n i a p o m i a r u w y s o k o ś c i , n a l e ż y w y k o n y w a ć barometryczny
pomiar
wysokości.
Trasa ciągu barometrycznego
powinna
być tak obrana,
aby
punkty
początkowy
i dowiązania
były punktami
o znanych
wysokościach.
Pozw o l i to n a w y r ó w n a n i e c i ą g u , a w i ę c n a r o z r z u c e n i e o t r z y m a n e j odc h y ł k i p i o n o w e j n a w s z y s t k i e m i e r z o n e p u n k t y proporcjonalnie
do
czasów przejścia z jednego p u n k t u na drugi.
Pomiar barometryczny na kolejnych
k o n y w a ć w następujący sposób:
punktach
ciągu należy
wy-
1. s t a n ą ć n a p u n k c i e p o c z ą t k o w y m i n a s t a w i ć ( w a n e r o i d z i e P a u l i na) w s k a z ó w k ę wysokości i w s k a z ó w k ę ciśnienia na zera, zapisać
t e m p e r a t u r ę i czas;
2. p r z e j ś ć n a n a s t ę p n y p u n k t c i ą g u i o b r o t e m p o k r ę t k i w s k a z ó w k i
ciśnienia s p r o w a d z i ć w s k a z ó w k ę ciśnienia do „0"'), o d c z y t a ć ilość
m e t r ó w w s k a z a n ą przez w s k a z ó w k ę wysokości i zapisać temperaturę i czas;
3. o b l i c z y ć ś r e d n i ą t e m p e r a t u r ę z d w u o t r z y m a n y c h
4. w p r o w a d z i ć
w Tablicach
poprawkę
pomiarów
na temperaturę
topograficznych.
według
odczytów;
tabelki
podanej
P r z y k ł a d :
punkt p o c z ą t k o w y ma wysokość 520 m, a z m i e r z o n a t e m p e r a t u r a wynosi
-f- 20° C ; na następnym punkcie b a r o m e t r w y k a z u j e - j - 1 2 0 m różnicy wysokości przy
temperaturze - j - 1 1 ° C .
20° -i- 110
Ś r e d n i a t e m p e r a t u r a wynosi:
-
=
15,5° C .
P o p r a w k a dla - f - 1 0 ° C i 120 m różnicy wysokości wynosi
„
w i ę c dla
- f - 20° C
„
- f - 1 5 , 5 ° C i 120 m
Om
„
„
„
+3,5 +
„
„
„
+
4 , 2
^
7 , 0
j^
5>5
=
Z a t e m różnica w y s o k o ś c i po u w z g l ę d n i e n i u poprawki wynosi:
Wysokość punktu p o c z ą t k o w e g o wynosi 520 m ,
„Zerem"
w s k a z ó w k i ciśnienia j e s t ~ k r e s k a
'
5
X20 =
+4,2m
120,0 4 " 2,3 =
122,3 m.
-|-2,3m
wysokość następnego punktu 642,3 m.
http://rcin.org.pl
')
3
wskaźnikowa.
—
69
—
Dla otrzymania
poziomego
położenia
szczegółów
r o m e t r y c z n y c h , należy wykorzystać
aktualne
plany
też fotografje
lotnicze.
p r z y c i ą g a c h bagospodarcze lub
W r a z i e b r a k u p l a n ó w l u b też fotografij p o w i n i e n t o p o g r a f nanieść na płytę stolikową zapomocą wcięć, p e w n e charakterystyczne
szczegóły, jak n p . w y s o k i e i w y r ó ż n i a j ą c e się w lesie d r z e w a , odk r y t e s k a ł y (iglice), małe w y r w y w terenie
(początek i koniec)
i m a ł e ł ą c z k i , O k r e ś l o n e w ten s p o s ó b p u n k t y p o d w z g l ę d e m poziomym należy wykorzystać następnie przy pomiarze barometrycznym
http://rcin.org.pl
R O Z D Z I A Ł
D.
ZDJĘCIE STOLIKOWE W WIĘKSZYCH SKALACH.
16.
Z d j ę c i e s t o l i k o w e w s k a l i 1 : 1 0 000.
131.
CharakteryZ d j ę c i e w s k a l i 1 : 1 0 0 0 0 wykonywa
się w terenie
o
styka zdjęcia
pokryciu
i drobnej
rzeźbie,
jeśli oddanie
wszystkich
szczegółów
w skali
dla specjalnych
zadań
wojskowych.
1 : 10 000. jest konieczne
gęstem
terenu
W p o r ó w n a n i u z e z d j ę c i e m w s k a l i 1 : 2 0 000 z d j ę c i e w s k a l i
1 : 10 000 m a dwukrotnie
większą dokładność odległości i k i e r u n k ó w .
Stosunek p o w i e r z c h n i o b u skal 1 : 4 p o z w a l a n a przedstawienie terenu
prawie
bez
generalizacji.
132.
Organizacja
O r g a n i z a c j a p r a c y n a d z d j ę c i e m w s k a l i 1 : 10 000 n i e r ó ż n i s i ę
1 wykonanie
p o d t y m w z g l ę d e m o d zdjeciar-w s k a l i L : 2 0 000 (ust. 7),
zdjęcia.
W w y k o n a n i u o b o w i ą z u j ą p r z e p i s y i n s t r u k c j i d l a s k a l i 1 : 20 000,
z e z m i a n a m i w e d ł u g p k t . 1 3 3 — 135,
133.
Pomiar
ogólny.
Rozpoznanie
terenu, sprawdzanie
punktów
podstawowych
i
ogólny
w y k o n y w a s i ę w e d ł u g rozdziału
B, przyczem
wszystkie
łości
sygnałów
pomocniczych
i odległości
ciągów
graficznych
dwukrotnie
mniejsze
o d p o d a n y c h d l a s k a l i 1 : 20 000.
pomiar
odlegbędą
P o n i e w a ż c a ł y s t o l i k w s k a l i 1 : 10 000 w y n o s i 1/4 s t o l i k a w s k a l i
1 : 20 000, wypada
na stolik średnio
3—4 punktów
trygonometrycznych.
Podstawę
tę należy
zgęścić
od 10 do 14 p r z e z g r a f i c z n y p o m i a r p u n k Ilość sygnałów
pomocnitów wydatnych i sygnałów pomocniczych.
c z y c h z a t e m , b ę d z i e z n a c z n i e w i ę k s z a n i ż p r z y z d j ę c i u 1 : 2 0 000, W ter e n i e o d k r y t y m g r a f i c z n e z g ę s z c z e n i e p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h n i e nasunie trudności
(przy wykorzystaniu p u n k t ó w
trygonometrycznych
z n a j d u j ą c y c h s i ę poza stolikiem), a w y j ą t k o w o tylko zajdzie konieczność użycia teodolitu.
W terenie z a k r y t y m , ze w z g l ę d u n a zbyt d u ż ą
o d l e g ł o ś ć p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h d o p r z e p r o w a d z e n i a c i ą g ó w graficznych, konieczne będzie przeprowadzenie c i ą g ó w
teodolitowych.
Ciągi
teodolitowe
należy
wykonywać
przy jednokrotnym
pomiarze
boków taśmą, sprawdzanym
odległościomierzem,
z jednoczesnym
pomiarem
wysokości.
W y s o k o ś ć należy mierzyć tak, jak przy ciągach graficznych.
http://rcin.org.pl
-
71 —
W y n i k ciągu teodolitowego wnosi się n a stolik spółtzędtitkTCm.
Dopuszczalna
odchyłka
jest dwukrotnie
mniejsza
od odchyłki
dopuszczalnej dla ciągu
graficznego.
Konieczność przeprowadzenia pomiarów teodolitowych melduje
topograf k i e r o w n i k o w i grupy w r a p o r c i e r o z p o z n a n i a terenu.
D l a przyśpieszenia prac n a d zdjęciem s z c z e g ó ł o w e m w y k o n u j e ,
w m i a r ę m o ż n o ś c i , p o m i a r y t e o d o l i t o w e k i e r o w n i k grupy.
S t a n o w i s k a określa się w c i ę c i a m i tak, j a k p o d c z a s z d j ę c i a w skali
1: 20 000.
134.
Pomiar
szczegółów.
Przy p r a c y n a c i ą g a c h graficznych n a l e ż y przestrzegać a b y :
1. p u n k t a m i p o c z ą t k o w e m i i d o w i ą z a n i a c i ą g ó w graficznych były
punkty
trygonometryczne, p u n k t y
ciągów t e o d o l i t o w y c h l u b
p u n k t y określone w c i ę c i a m i .
2 . ogólna
długość
ciągu graficznego
a długość boku 200 m.
Przerzut
stanowiska
nie może
nie powinna
przekraczać
przekraczać
2 km,
200 m.
O d l e g ł o ś c i o m i e r z ze s p ó ł c z y n n i k i e m 100 p o z w a l a n a p o m i a r punkt ó w w p r o m i e n i u d o 300 m, s t a n o w i s k a zatem p o w i n n y b y ć odległe
od siebie o d 500 d o 700 m; p o w s t a ł e małe l u k i n a l e ż y m i e r z y ć ze
stanowisk o k r e ś l o n y c h przerzutem. Przy orjentacji magnetycznej
zasiąg
pomiaru punktów łatowych nie może przekraczać
200 m.
D o k ł a d n o ś ć z d j ę c i a , w ł a ś c i w a d l a tej skali, w y m a g a większej ilości
szczegółów, a skutkiem tego z m i e r z e n i a większej ilości p u n k t ó w .
Ilość punktów
łatowych
wynosi od około 120 do 500 punktów
1 km2, d l a t e r e n ó w o d łatwego d o b a r d z o trudnego.
na
135.
Przy w y k o n a n i u r y s u n k u o b o w i ą z u j ą zasady dla zdjęcia w skali Wykonanie
rysunku.
1 : 2 0 000, przyczem większa d o k ł a d n o ś ć skali 1:10 000 oraz możliw o ś ć naniesienia p r a w i e wszystkich szczegółów w rzucie i n a właśc i w e m miejscu zmniejsza k o n i e c z n o ś ć generalizacji w b a r d z o d u ż y m
stopniu.
Ilość k o t i l i c z b w y s o k o ś c i n a z d j ę c i u p o w i n n a wynosić o d 4 d o 15
na 1 k m J .
17.
Z d j ę c i e s t o l i k o w e w s k a l i 1 : 5 000.
136.
CharakteryCharakterystyczną
cechą z d j ę c i a w s k a l i 11 5 000 w porówstyka zdjęcia
n a n i u ze z d j ę c i a m i w skalach 1 : 2 0 000 i 1 : 1 0 000 jest
możność stolikowego
przedstawienia
wszystkich
przedmiotów
terenowych we właściwych ich w skali 1:5 000.
wymiarach
w rzucie.
S k a l a ta nie w y m a g a żadnej
generalizacji
pok r y c i a i p r a w i e zawsze p o z w a l a na zastosowanie
m e t r o w e g o stopn i a w a r s t w i c o w e g o , d a j ą c przez to m o ż n o ś ć w y k o r z y s t a n i a zdjęcia
1: 5 000, do p r o j e k t ó w technicznych. S k a l a 1: 5 000 jest n a j w i ę k s z ą skalą,
w jakiej zdjęcie stolikowe ( p o m i a r o d l e g ł o ś c i o m i e r z e m k i e r o w n i c y ,
w c i ę c i a graficzne) jest dostatecznie d o k ł a d n e .
137.
Stolik 1 : 5 000 z a w i e r a
malnej
sieci triangulacyjnej
nometrycznych.
n a j w y ż e j 9 km* terenu. Zatem przy norwypada
na stolik 1 — 2 punktów
trygo-
http://rcin.org.pl
Podstawa
zdjęcia.
—
72
—
Zdjęcie
w skali
1:5 000 wymaga
5—12
punktów
podstawowych
na pełny stolik. I l o ś ć ta z a l e ż y o d p r z e j r z y s t o ś c i t e r e n u . R o z m i e s z c z e nie p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h p o w i n n o umożliwić w terenie odkrytym
graficzne określenie stanowisk do pomiaru szczegółów wcięciem w b o k
lub wcięciem wstecz w e w n ą t r z trójkąta, przy użyciu
dodatkowego
p u n k t u do s p r a w d z e n i a w y n i k u ; w t e r e n i e z a k r y t y m zaś, w y k o n a n i e
c i ą g ó w g r a f i c z n y c h nie dłuższych
od 1 km.
Zgęszczenie
(triangulacja lub
punktów
podstawowych
wykonywa
się
teodolitem
ciągi t e o d o l i t o w e ) w e d ł u g Instrukcji topograficznej
c z ę ś c i y ^ ^ i ^ .
138.
Rozpoznanie
terenu 1 pomiar
ogólny.
139.
Pomiar
szczegółów.
—
—
—
—
1
R o z p o z n a n i e t e r e n u i p o m i a r o g ó l n y w y k o n y w a się w e d ł u g ust. 6 .
Określenie stanowisk należy w y k o n y w a ć
przy
najkorzystniejszych w a r u n k a c h rozmieszczenia p u n k t ó w t r y g o n o m e t r y c z n y c h i punktów wciętych graficznie (sygnały pomocnicze, poprzednie stanowiska)
wcięciem w b o k lub wstecz w e w n ą t r z trójkąta.
Pomiarem
punktów
ł a t o w y c h n a l e ż y o b j ą ć wszystkie
szczegóły potrzebne do narysowania
terenu.
K i e r u n k i k r ó t k i c h l i n i j p o k r y c i a ( o g r o d z e n i a , k r a w ę d z i e pojedyńczych
zabudowań)
należy wyznaczyć przy pomocy
punktów
ł a t o w y c h m i e r z o n y c h n a p r z e d ł u ż e n i u tych linij. P u n k t y na d r o g a c h
n a l e ż y w y b i e r a ć w z d ł u ż s k r a j u d r o g i . Punkty
znaczyć
w terenie
ściśle
w miejscu
ustawienia
łaty.
Najdalszy
zasiąg
pomiaru
punktów
tatowych wynosi
175 m, p r z y c z e m z a l e ż y o d w a r u n k ó w a t m o s f e r y c z n y c h ,
p o z w a l a j ą c y c h n a o d c z y t c e n t y m e t r ó w n a ł a c i e . Przy
orjentacji
magnetycznej
odległość
punktów
łatowych
od stanowiska
nie może
przekraczać
100 m.
G r a n i c e te m u s z ą b y ć z a c h o w a n e r ó w n i e ż p r z y ciągach g r a f i c z n y c h o o r j e n t a c j i m a g n e t y c z n e j i p r z y p r z e r z u c i e stanowiska.
140.
Wskazówki
Z e w z g l ę d u n a d o k ł a d n o ś ć s k a l i 1 : 5 000, w k t ó r e j b ł ą d w i ę k s z y
techniczne
do graficz- o d 0,5 m p r z e k r a c z a d o k ł a d n o ś ć g r a f i c z n ą z d j ę c i a , n a l e ż y p o d c z a s
nego pomiaru p o m i a r u p r z e s t r z e g a ć d o k ł a d n o ś c i centrowania
n i e m n i e j s z e j o d 0,5 m ;
stolikowego. p o z a t e m p o d c z a s p o m i a r u p u n k t ó w ł a t o w y c h n a l e ż y p r z e s t r z e g a ć p i o nowego ustawiania łaty w terenie (przy p o m o c y p i o n o w n i k ó w ) . oraz
u w z g l ę d n i a ć p o p r a w k ę pro n o w ą ó d 0,5 m . P r z y w y k o n y w a n i u c i ą g ó w
graficznych należy ustawiać łaty na kołkach drewnianych, stanowiąc y c h u t r w a l e n i e p u n k t ó w c i ą g u . Kierownicę
należy
zawsze
przed
rozpoczęciem
pomiaru
sprawdzić.
Na łatach należy sprawdzić dokładność
ich podziału.
141.
Wykonanie
Rysunek
terenu powinien
być oparty wyłącznie
na punktach
zmierysunku.
rzonych.
W w y j ą t k o w y c h w y p a d k a c h (przeoczenie p o m o c n i k a podc z a s p o m i a r u s z c z e g ó ł ó w , n i e w i d o c z n o ś ć ł a t y i t. p . ) n a l e ż y
domierzać
taśmą
do niezmierzonych szczegółów.
Domiary można wykonywać
tylko w z d ł u ż zmierzonej linji lub z dwu p u n k t ó w łatowych. R y s u n e k
w s z y s t k i c h szczegółów p o k r y c i a p o w i n i e n o d d a w a ć w ł a ś c i w e ich wym i a r y w r z u c i e . W y j ą t e k s t a n o w i ą ś c i e ż k i n i e n a d a j ą c e się d o r u c h u
kołowego.
R z e ź b ę t e r e n u p r z e d s t a w i a się w a r s t w i c a m i 1-metrowemi,
rysując
j e l i n j ą c i ą g ł ą N r . 1, w a r s t w i c e 5-metrowe
l i n j ą c i ą g ł ą N r . 2. J a k o p o m o c n i c z e s t o s u j e się w a r s t w i c e ' / t - m e t r o w e .
W celu u m ó ż l i w i e n i a
w y k o r z y s t a n i a z d j ę c i a w s k a l i 1 : 5 000 d o r e d a k c j i m a p y s z c z e g ó ł o -
http://rcin.org.pl
—
73
—
w e j f n a l e ż y r y s o w a ć n a z d j ę c i u w s z y s t k i e w a r s t w i c e 2,5 i 7 , 5 - m e t r o w e .
l
Warstwice
/j"metrowe
r y s u j e się p r z e r y w a n e
(jak
1,25-metrowe
n a z d j ę c i u 1: 2 0 0 0 0 ) .
Ilość
kot i liczb
wysokości
10 — 50 na
1
km1.
142.
D o r y s u n k u p o k r y c i a u ż y w a się z n a k ó w t o p o g r a f i c z n y c h
j ę t y c h d l a m a p s z c z e g ó ł o w y c h , z w i ę k s z a j ą c je o d p o w i e d n i o d o
ciwych w y m i a r ó w p r z e d m i o t ó w w rzucie.
Światła
dróg zmieniać
leżnie od szerokości
drogi w terenie.
Wszelkim wątpliwościom,
mogą wyniknąć z powiększenia znaków topograficznych, należy
biec przez odpowiednie objaśnienia.
http://rcin.org.pl
Użycie
przy- znaków topow ł a ś - graficznych.
zaktóre
zapo-
R O Z D Z I A Ł
E.
KIEROWNICTWO ZDJĘĆ STOLIKOWYCH.
18.
Organizacja pracy n a d zdjęciem
rejonu.
143.
Zadanie,
Celem
kierownictwa
1. organizacja
pracy
2. sprawdzenie
3. pomoc
4. opis
wykonania
techniczna
wojskowo
5. redakcja
zdjęć
stolikowych
nad zdjęciem
zdjęcia
w pracy
— geograficzny
zdjęcia
stolikowego
jest:
rejonu
( u s t . 18),
stolikowego
terenowej
rejonu
rejonu
( u s t . 19),
( u s t . 20),
zdjęcia
( u s t . 21),
( u s t . 22).
144.
Kierownictwo
K i e r o w n i c t w o z d j ę ć s t o l i k o w y c h rejonu
spoczywa
w ręgrupy topokach kierownika
grupy
topografów.
grafów.
145.
Wyposażenie
D o w y p o s a ż e n i a technicznego k i e r o w n i k a grupy topografów należy
techniczne z e s t a w s p r z ę t u d o z d j ę c i a s t o l i k o w e g o ( w t e m p ł y t a s t o l i k o w a z s i a t k ą
I środki.
kilometrową wniesioną koordynatografem), zestaw sprzętu d o pomiar ó w t e o d o l i t o w y c h i d o niwelacji technicznej, pantograf oraz: m a p y
1 : 3 0 0 000, 1 : 1 0 0 000 i 1 : 2 5 000 r e j o n u z d j ę c i a i s ą s i e d n i e .
Pozatem środki lokomocji: samochód, konie wierzchowe.
146.
Rozpoznanie
R o z p o z n a n i e t e r e n u r e j o n u z d j ę c i a wykonywa
kierownik
terenu rejonu
w okresie letnim,
poprzedzającym
rozpoczęcie
zdjęgrupy topografów
zdjęcia.
cia
rejonu.
Celem rozpoznania
terenu jest ocena
terenu
pod względem
topograficznym
i zebranie materjału pomocniczego.
O c e n a t a jest p o d stawą do:
1. wyliczenia
nawców,
2. podziału
147.
Ocena jakości
terenu.
czasu
rejonu
na
zdjęcia
opracowanie
na odcinki
rejonu
zdjęcia
http://rcin.org.pl
zdjęcia
i
ilości
wyko-
na
cztery
(stoliki),
Pod względem
jakości
terenu
zdjęcia
dzieli
stopnie:
bardzo
trudny,
trudny,
średni i
łatwy.
się
teren
—
75 —
Stopień trudności terenu zależy
przedewszystkiem
szczegółów p o k r y c i a i rzeźby n a 1 k m ' oraz o d r ó ż n i c
w rzeźbie.
o d ilości
wysokości
Z a t e r e n b a r d z o t r u d n y u w a ż a się t e r e n o d u ż y c h różnicach wysokości przy drobnych i nieregularnych formach rzeźby np.
teren pagórkowaty — morenowy, i o dużej ilości szczegółów pokrycia.
W y d a j n o ś ć m i e s i ę c z n a zdjęcia s t o l i k o w e g o w s k a l i 1 : 2 0 000 w t e r e n i e
b a r d z o t r u d n y m w y n o s i 6 — 9 km*.
Z a t e r e n ł a t w y u w a ż a się teren o m a ł y c h r ó ż n i c a c h w y s o k o ś c i ,
0 d u ż y c h i w y r a ź n y c h f o r m a c i e r z e ź b y i o m a ł e j ilości s z c z e g ó ł ó w
p o k r y c i a n p . teren p ł a s k i " l u f ) falisty. W y d a j n o ś ć m i e s i ę c z n a w t y m
t e r e n i e w y n o s i o d 16 k m 2 d o 22 k m 1 .
T e r e n p o ś r e d n i m i ę d z y p o w y ż e j o p i s a n e m i o k r e ś l a się b ą d ź t o
j a k o t e r e n t r u d n y , g d y m a p e w n ą i l o ś ć c e c h t e r e n u b a r d z o trudn e g o , b ą d ź t o j a k o t e r e n ś r e d n i , g d y c h a r a k t e r e m s w o i m z b l i ż a się
d o terenu ł a t w e g o .
W t e r e n i e t r u d n y m w y d a j n o ś ć w y n o s i 9 — 12 km*, a w terenie
ś r e d n i m 12 — 16 k m 1 .
P o d o b n i e o c e n i a się jakość terenu d l a z d j ę ć w skali 1 : 1 0 000
1 1:5000.
R o z p i ę t o ś ć w y d a j n o ś c i m i e s i ę c z n y c h d l a p o s z c z e g ó l n y c h skal i jakości terenów przedstawia następujące zestawienie:
J a k o ś ć
S k a l a
bardzo trudny
t e r e n u
trudny
w y d a j n o
1 : 20 000
6 — 9
9 — 12
1 : 10 000
4 — 6
1 : 5 000
1 — 2
średni
ć
w
łatwy
km*
12 — 16
16 — 22
6 — 8
8 — 1 0
10 — 12
2 — 3
3 — 4
4 — 5
W o c e n i e jakości terenu n a l e ż y w z i ą ć r ó w n i e ż p o d u w a g ę :
— ilość i r o z m i e s z c z e n i e p u n k t ó w
podstawowych,
— rodzaj o b u d o w a n i a tych p u n k t ó w i i c h w i d o c z n o ś ć w terenie,
—
charakter terenu (zakryty, o d k r y t y , p o d s z y c i e
lasów),
— d o s t ę p n o ś ć terenu (bagna, jeziora, rzeki z m a ł ą i l o ś c i ą przejść).
—
w a r u n k i z a k w a t e r o w a n i a ( m o ż l i w o ś ć częstych z m i a n
— warunki zaopatrzenia
kwater),
(wyżywienie),
— ilość i jakość m a t e r j a ł u p o m o c n i c z e g o d o z d j ę c i a (fotografje lotnicze, p l a n y ) .
D o k ł a d n a z n a j o m o ś ć tych w a r u n k ó w p o z w o l i n a ustalenie wydajn o ś c i m i e s i ę c z n e j m o ż l i w e j d o o s i ą g n i ę c i a w d a n y m terenie,
T r u d n o p o d a ć ścisły sposób o c e n y w s z y s t k i c h w a r u n k ó w terenow y c h i osiągalnej w y d a j n o ś c i m i e s i ę c z n e j ; s p o s ó b oceny jest raczej
w y n i k i e m doświadczenia kierownika grupy. Należy p a m i ę t a ć że np.:
teren o m a ł e j ilości szczegółów p o k r y c i a w y k o n u j e się szybciej, j e d n a k
z u p e ł n y b r a k s z c z e g ó ł ó w p o k r y c i a u t r u d n i a zdjęcie, z w ł a s z c z a w lasach
http://rcin.org.pl
—
76 —
i w terenie o d r o b n y c h formach rzeźby.
P o d o b n i e d u ż e jeziora o owaln y m zarysie zwiększają w y d a j n o ś ć pracy, natomiast jeziora r y n n o w e
n a w e t o d u ż e j p o w i e r z c h n i , a l e szerokości do 300 m, zmniejszają
w pewnych w a r u n k a c h wydajność, gdyż stanowiąc przeszkodę ruchu
utrudniają organizację zdjęcia n a d a n y m odcinku.
148.
Zebranie
inaterjału
pomocniczego.
Podczas r o z p o z n a w a n i a terenu należy w miejscowych urzędach
p a ń s t w o w y c h i s a m o r z ą d o w y c h oraz w zarządach w i ę k s z y c h m a j ą t k ó w ,
z a k ł a d ó w p r z e m y s ł o w y c h i t. p . s t w i e r d z i ć , c z y i s t n i e j ą m o ż l i w e d o
w y k o r z y s t a n i a p l a n y ( k a t a s t r a l n e , m e l j o r a c y j n e , l e ś n e i t. p.) r e j o n u
zdjęcia.
P l a n y t e n a l e ż y w y p o ż y c z y ć d l a p r z y g o t o w y w a n i a i c h (sfotografowania l u b spantografowania) do prac terenowych l u b zapewnić
sobie późniejsze ich wypożyczenie.
N a m a p i e 1 : 1 0 0 000 ( 1 : 2 5 000)
z a z n a c z y ć zasiąg p l a n ó w i z a p i s a ć adresy i c h właścicieli.
149.
Opracowanie
projektu
planu pracy.
Po rozpoznaniu i ocenie
jakości
terenu, należy u ł o ż y ć
projekt
p l a n u pracy.
W
projekcie planu pracy
1. wyliczyć
2. ustalić
3. podzielić
czas
potrzebny
ilość
rejon
4. ustalić
wytyczne
poszczególnych
należy:
do wykonania
zdjęcia,
wykonawców,
na odcinki
organizacyjne
odcinków.
zdjęcia,
i techniczne
do pracy n a d zdjęciem
Ilość czasu potrzebnego d o w y k o n a n i a zdjęcia rejonu w y r a ż a się
w jednostkach, zwanych m i e s i ą c a m i t o p o g r a f i c z n e m i .
Ilość
miesięcy topograficznych otrzymuje się jako iloraz p o w i e r z c h n i danej
8
części terenu (w km ) i ocenionej wydajności miesięcznej.
Ilość miesięcy topograficznych należy p o w i ę k s z y ć o 5 % , co stanowi rezerwę
czasu n a m o ż l i w e n i e k o r z y s t n e w a r u n k i atmosferyczne w czasie p r a c
terenowych,
Ilość w y k o n a w c ó w o t r z y m u j e się d z i e l ą c o b l i c z o n ą s u m ę m i e s i ę c y
topograficznych przez ilość miesięcy sezonu prac terenowych.
N a s t ę p n i e d z i e l i się rejon z d j ę c i a n a o d c i n k i , których ilość p o w i n n a
o d p o w i a d a ć ilości w y k o n a w c ó w ,
N a l e ż y s i ę starać, a b y o d c i n k i zdjęc i a p o k r y w a ł y s i ę z a r k u s z a m i m a p y s z c z e g ó ł o w e j , a p o n a d t o , a b y ocen i o n y czas w y k o n a n i a p o s z c z e g ó l n y c h o d c i n k ó w n i e r ó ż n i ł się o d
d ł u g o ś c i s e z o n u p r a c t e r e n o w y c h (6 — 7 m i e ś . top.).
Należy unikać
p r z y d z i e l a n i a d w u l u b w i ę c e j o d c i n k ó w , n i e s ą s i a d u j ą c y c h ze s o b ą ,
jednemu topografowi,
N a l e ż y p r z e w i d z i e ć m o ż l i w ą k o n i e c z n o ś ć w z a j e m n e j p o m o c y topografów n a d u k o ń c z e n i e m stolików i w y k o n a ć taki przydział o d c i n k ó w ,
a b y t o p o g r a f m ó g ł w r a z i e p o t r z e b y w y k o n y w a ć z d j ę c i e c z ę ś c i sąsiedniego odcinka n a swoim stoliku.
W y t y c z n e organizacyjne d o pracy n a d zdjęciem poszczególnych
o d c i n k ó w m a j ą zawierać wskazanie pierwszej kwatery (do p o m i a r u
ogólnego), sposobu dojazdu n a o d c i n e k pracy i w razie
potrzeby
m i e j s c a r o z p o c z ę c i a z d j ę c i a s z c z e g ó ł o w e g o i k i e r u n k u jego d a l s z e g o
prowadzenia.
W y t y c z n e techniczne p o d a w a ć w w y p a d k u szczególnych warunk ó w t e r e n o w y c h . N i e p o w i n n e o n e p o w t a r z a ć z a s a d z a w a r t y c h w instrukcji topograficznej,
http://rcin.org.pl
—
77 —
150.
P o w y k o n a n i u r o z p o z n a n i a t e r e n u r e j o n u z d j ę c i a i u ł o ż e n i u pro- Raport rozpoznania tej e k t u p l a n u p r a c y p r z e d s t a w i a k i e r o w n i k g r u p y s z e f o w i W y d z i a ł u renu I projekt
Topograficznego raport rozpoznania i projekt planu pracy planu pracy.
zawierający:
1. opis rozpoznanego
rejonu
zdjęcia.
Opis ten ma zawierać
kie d a n e u z y s k a n e podczas r o z p o z n a n i a ,
2. projekt
3. dane
planu
wszel-
pracy,
dotyczące
zebrania
materjalu
pomocniczego,
4. wnioski
do organizacji
i techniki
zdjęcia
rejonu,
w y m a g a j ą c e zat w i e r d z e n i a l u b p o m o c y szefa W y d z i a ł u T o p o g r a f i c z n e g o ( w y k o n a n i e f o t o g r a f i j l o t n i c z y c h , f o t o p l a n u i t. p . ) .
D o raportu należy załączyć s z k i c r e j o n u z d j ę c i a z podziałem
w e d ł u g a r k u s z y m a p s z c z e g ó ł o w y c h , w s k a l i 1 : 100 000, z a w i e r a j ą c y :
1. podział
na odcinki
2. podział
sięcznej,
terenu
zdjęcia,
na
części
o tej samej
ocenionej
3. obliczoną
powierzchnię
i średnią
wydajność
nych o d c i n k ó w i całego rejonu,
wydajności
miesięczną
mie-
poszczegól-
4. obliczony
czas wykonania
(ilość d n i oraz mies. top.) poszczególnych o d c i n k ó w zdjęcia i całego rejonu,
5. ś r e d n i ą j a k o ś ć t e r e n u w p o s z c z e g ó l n y c h
odcinkach
zdjęcia.
Raport należy przedstawić w terminie miesięcznym p o wykonaniu
rozpoznania terenu.
P o z a t w i e r d z e n i u p r o j e k t u p l a n u p r a c y p r z e d s t a w i o n e g o w raporcie r o z p o z n a n i a terenu, oraz p o ustaleniu s k ł a d u o s o b o w e g o grupy
t o p o g r a f ó w przez szefa W y d z i a ł u T o p o g r a f i c z n e g o ogłasza k i e r o w n i k
grupy p l a n p r a c y w rozkazie pisemnym.
R o z k a z ten zawiera:
1.
Zadanie.
Podać:
skalę zdjęcia, nazwy
p o w i e r z c h n i ę rejonu w km*.
2. Charakterystykę
terenu
rejonu
rejonów
zdjęcia
i odcinków
i podstawy
zdjęcia
oraz
geodezyjnej.
K r ó t k o scharakteryzować teren p o d w z g l ę d e m rodzaju i jakości
(morfologja, p o k r y c i e terenu, w a r u n k i k o m u n i k a c y j n e i zakwater o w a n i a ) . P o n a d t o p o d a ć r o d z a j t r i a n g u l a c j i i r o d z a j u k ł a d u spółrzędnych
prostokątnych, gęstość p u n k t ó w
trygonometrycznych
i ich obudowanie.
3. Ilość
wykonawców
i środki
do wykonania
zadania.
P o d a ć ilość t o p o g r a f ó w w y k o n a w c ó w , ilość miesięcy
nych i kwotę budżetową.
4. Kolejność
pracy.
http://rcin.org.pl
P o d a ć w razie w y k o n y w a n i a p r a c y k o l e j n o w r ó ż n y c h
topograficz-
odcinkach.
151.
Plan pracy.
—
pracy.
kier.
N a z w a odcinka
Jakość
terenu
Wymagana
wydajność
Koszt
Koszt 1 kma
Topografowie
wzoru:
Ilość kma
Podać według następującego
Czas (dni,mies.)
5. Plan
78 —
Miejsce
rozpoczęcia
pracy,
pierwsza
kwatera
grupy
zadanie grupy
6.
Wskazówki
organizacyjne.
P o d a ć sposób dojazdu na odcinki zdjęcia i kierunek
się p r z y w y k o n y w a n i u z d j ę c i a szczegółowego.
7. Wskazówki
posuwania
techniczne.
W s k a z ó w k i t e c h n i c z n e n a l e ż y p o d a w a ć t y l k o te ( w ł a ś c i w e d l a
danych szczególnych w a r u n k ó w terenowych), które nie są ujęte
przepisami instrukcji.
W s k a z ó w k i t e c h n i c z n e o d n o s z ą się t a k d o m e t o d y p r a c y j a k
i d o ujęcia rysunkowego i interpretacji z n a k ó w topograficznych.
J e ś l i szczególne w a r u n k i t e r e n o w e ze w z g l ę d u n a p o s t ę p
i jakość p r a c y w y m a g a j ą tego, m o ż e k i e r o w n i k grupy
wydać
w s k a z ó w k i n i e z g o d n e z p r z e p i s a m i instrukcji c z y z n a k a m i topog r a f i c z n e m i , p o z a t w i e r d z e n i u p r z e z szefa w y d z i a ł u .
8. Termin
wyjazdu.
P o d a ć t e r m i n w y j a z d u k a ż d e g o t o p o g r a f a o d d z i e l n i e , jeśli w s z y s c y
topografowie grupy nie wyjeżdżają jednocześnie.
9. Miejsce
zakwaterowania
Podać poza miejscem
i adres
kierownika
zakwaterowania
grupy.
i adresem (poczta)
wszel-
k i e i n n e d a n e , u m o ż l i w i a j ą c e ł ą c z n o ś ć , j a k t e l e f o n i t. p .
152.
Kontrola plaPierwsze d n i prac terenowych przeznacza kierownik grupy na
nu I organirozpoznania
terenu,
w y k o n a n e g o w poprzednim sezonie
zacji pracy uzupełnienie
na odcinkach. p r a c t e r e n o w y c h , dla uzyskania
zupełnej
znajomości
terenu.
R o z p o z n a n i e własne i p l a n y pracy n a d zdjęciem szczegółowem
p r z e d s t a w i o n e p r z e z t o p o g r a f ó w są p o d s t a w ą d o o c e n y celowej
organizacji
pracy na
odcinkach.
W
razie stwierdzenia
niecelowej organizacji pracy topografa,
zmienia kierownik grupy plan pracy na danym odcinku.
153.
Miesięczny
Kierownik grupy opracowuje m i e s i ę c z n y p r o g r a m w ł a s n y c h
program prac
p r a c n a o k r e s j e d n e g o m i e s i ą c a s p r a w o z d a w c z e g o . P r o g r a m t e n zakierownika
w i e r a : d z i e ń , m i e j s c e i r o d z a j p r a c , a l b o c e l i n s p e k c j i , n a z w i s k o togrupy.
pografa i n a z w ę stolika. Program prac przedstawia szefowi W y d z i a ł u
Topograficznego.
http://rcin.org.pl
—
79 —
Ścisłe w y k o n a n i e programu będzie nieraz utrudnione a nawet
n i e m o ż l i w e ze w z g l ę d u n a t r u d n y d o p r z e w i d z e n i a t o k p r a c y w grupie ( w a r u n k i atmosferyczne, z m i a n y toku pracy na odcinkach); m i m o
to jednak, k i e r o w n i k grupy o p r a c o w u j e program jak najbardziej
szczegółowy.
154.
Inspekcje
Celem i n s p e k c j i k i e r o w n i k a g r u p y jest kontrola
metody
i wynikierownika
ków pracy topografów.
C e l i s p o s ó b p r z e p r o w a d z e n i a i n s p e k c j i pogrupy.
w i n i e n b y ć ustalony przed wyjazdem d o danego topografa. Wszelkie
dostrzeżone błędy należy usunąć na miejscu, a l b o sprawdzić później
p o p r a w i e n i e i c h p r z e z t o p o g r a f a ( p k t , 169). C z y n n o ś c i w y k o n a n e
podczas inspekcji należy zapisać w wykazach pracy terenowej własnym
i topografa. Techniczne czynności kierownika grupy podczas inspekcji
u t o p o g r a f a są p o d a n e w u s t . 19. i 20.
155.
S p r a w o z d a n i a m i e s i ę c z n e w y n i k ó w p r a c y i k o s z t ó w w y k o - Sprawozdania
miesięczne.
nuje kierownik grupy i topografowie według obowiązujących wzorów.
S p r a w o z d a n i a t e m a j ą n a c e l u kontrolę
postępu
pracy n a d w y k o n a n i e m z d j ę c i a i kontrolę
kosztów
wykonania.
T e r m i n z a m k n i ę c i a s p r a w o z d a ń m i e s i ę c z n y c h w y z n a c z a szef W y działu Topograficznego.
156.
R o z k a z y pisemne podczas prac terenowych wydaje kierownik
g r u p y przynajmniej
raz na miesiąc,
p o z a m k n i ę c i u s p r a w o z d a ń mies i ę c z n y c h , l e c z przed odprawą
miesięczną
oficerów grupy.
Rozkazy
kierownika
grupy.
Uzyskany %
wymag.wyd.
uzysk.
terenu
dotychczasowy
Wydajność
wymag.
J a k o ś ć
Wynik
Ilość km8
Wydajność
Topografowie
Ilość km*
Wynik w mies, spraw.
Kosztlkm1
o
N >,
Ü *
>ł
Si0) </>
u $
Pozostało do
opracowania km 3
Rozkaz
pierwszy
zawiera plan pracy.
W r o z k a z a c h w y d a w a n y c h p o z a m k n i ę c i u s p r a w o z d a ń miesięcznych należy podawać wyniki prac terenowych według następującego
Razem
Rozkaz
ostatni
zawiera sprawozdanie z całości prac terenowych
i p l a n p r a c z i m o w y c h n a d w y k o ń c z e n i e m z d j ę ć ( p k t . 160).
Ponadto w rozkazach miesięcznych należy podawać
wszystkie
z m i a n y z a c h o d z ą c e w p l a n i e p r a c y , w s k ł a d z i e o s o b o w y m , o r a z konieczne wskazówki organizacyjne i techniczne.
157.
Odprawy
O d p r a w y m i e s i ę c z n e oficerów grupy topografów
odbywają
miesięczne.
się raz na miesiąc
lub raz na dwa miesiące,
według uznania kierown i k a g r u p y . Czas, miejsce o d p r a w y i, w razie p o t r z e b y , s p o s ó b d o j a z d u
podaje kierownik grupy w rozkazach w y d a w a n y c h p o zamknięciu
sprawozdań miesięcznych.
P o z a o d p r a w a m i m i e s i ę c z n e m i m o ż e kie-
http://rcin.org.pl
—
80 —
r ó w n i k grupy w razie potrzeby zarządzić o d p r a w y
techniczne,
n p , p o w y k o n a n i u p o m i a r u ogólnego d l a jego u z g o d n i e n i a l u b p r z e d
zakończeniem prac terenowych d l a sprawdzenia uzgodnienia zdjęcia.
Celem odpraw pod względem
1. ogólny
przegląd
2. sprawdzenie
4. wzajemny
jest:
prac,
załączników
3. rozstrzygnięcie
technicznym
( p k t . 198) i uzgodnienia
wątpliwości
przegląd
prac
wynikłych
przez
podczas
zdjęć.
pracy
terenowej,
topografów.
N a miejsce o d p r a w n a l e ż y w y z n a c z a ć miejsce
zakwaterowania
k i e r o w n i k a grupy l u b większe miasta w rejonie albo poza rejonem
zdjęcia.
138.
Skorowidze
1 wykazy.
Kierownik grupy powinien mieć podczas prac terenowych
nie a k t u a l n y m następujące s k o r o w i d z e i w y k a z y :
—
szkic punktów
podstawowych,
z oznaczeniem
wania i sprawdzenia w terenie,
—
skorowidz
zdjęcia,
—
szkic
—
wykaz
—
odpis
—
wykaz
własnej
pracy
terenowej
z w y k a z ó w pracy z poprzednich
—
wykresy
grafów.
fotografij
miesięcznych
miejsc
lotniczych
wyników
zakwaterowania
miesięcznego
wydajności
programu
i kosztów
i
planów,
pracy
ich rodzaju
pokrywających
oficerów
i adresów
w staobudorejon
grupy,
topografów,
prac,
z bieżącego
miesięcy,
całej
grupy
S z k i c e i s k o r o w i d z w s k a l i 1 : 1 0 0 000
kalce albo n a mapie taktycznej.
miesiąca i wyciągi
i poszczególnych
mogą
być wykonane
topona
W razie w y j a z d u w teren pozostawia k i e r o w n i k grupy na kwaterze k a r t k ę z z a z n a c z e n i e m , d o k ą d w y j e c h a ł , datę i g o d z i n ę p o w r o t u
oraz w y k a z miejsc z a k w a t e r o w a n i a i adresów oficerów grupy.
159.
Z m i a n a plami
Wyjątkowe
okoliczności
(choroby topografów, b a r d z o złe w a r u n k i
pracy.
a t m o s f e r y c z n e ) , mogą
spowodować
opóźnienie
w wykonaniu
zadania.
Zakończenie
W t y m w y p a d k u o b o w i ą z k i e m k i e r o w n i k a g r u p y jest p r z e o r g a n i z o w a pracy
terenowej. n i e p r a c y w o s t a t n i c h 2 m i e s i ą c a c h p r a c t e r e n o w y c h t a k , a b y :
1. p r o g r a m z o s t a ł w y k o n a n y p r z e z t o p o g r a f ó w g r u p y k o ń c z ą c y c h
swoje prace w terminie l u b przed terminem w y z n a c z o n y m w planie pracy, l u b przez topografów p r z y d z i e l o n y c h d o d a t k o w o d o
g r u p y p r z e z szefa W y d z i a ł u T o p o g r a f i c z n e g o ,
2. w r a z i e b r a k u c z a s u i w y k o n a w c ó w d o w y k o n a n i a z a d a n i a oprac o w a n o p e w n e o d c i n k i z w a r t e ( w r a m a c h a r k u s z y m a p y szczegółowej), kosztem nieukończenia pozostałych odcinków.
W obu wypadkach należy w związku
grafów zmienić plan pracy i uzyskać jego
wydziału.
z p r z e g r u p o w a n i e m topoprzez szefa
http://rcin.org.pl z a t w i e r d z e n i e
—
kiem
Po ukończeniu
kierownika
zdjęć,
grupy
81
—
a przed powrotem
z prac terenowych
jest sprawdzić
uzgodnienie
zdjęć
obowiązstolikowych.
160.
k i e r o w n i k Sprawozdanie
z pracy
g r u p y p o z a m k n i ę c i u s p r a w o z d a n i a z a o s t a t n i m i e s i ą c t o p o g r a f i c z n y . terenowe).
Sprawozdanie z prac terenowych ogłasza k i e r o w n i k grupy w rozkazie.
Sprawozdanie
z
pracy
terenowej
sporządza
R o z k a z ten zawiera:
1. Zadanie
w e d ł u g p k t . 151 o r a z
późniejsze
zmiany
w tem zadaniu.
2. Warunki
pracy terenowej:
geodezyjne, topograficzne, miejscowe
( k o m u n i k a c y j n e , k w a t e r u n k o w e i t. d . ) o r a z a t m o s f e r y c z n e .
pracy:
Koszt
1 km*
Razem
koszt
O
E
JÉ
•o
O
Koszt
Czas
(dni, mies.)
E
•o
V»
W y k o n a n i e
e
Koszt
kierownika
grupy
Zadań
Koszt
wynik
Czas
(dni, mies.)
3. Ogólny
Rejon A
Rejon
B
Razem:
Kier. grupy
4. Indywidualne
wyniki
pracy:
W y k o n a n
n I e
e
».E
3 ?
>•
5
Koszt
1 dnia
1
K
*o
•o
V)
©
c
Koszt
1 km1
*o
Czas
(dni, mies.)
i/I
Ilość km1
o
N
Koszt
1 km2
E
JÉ
•O
Wydajność
Topografowie
Czas
(dni, mies.)
j
Zada
Razem:
pracy:
Czas
E
Nazwa
stolika
JÉ
•o
V)
o
Topografowie
i ilość k m a
od — d o
o
V)
o c
— x>
http://rcin.org.pl
.2
J«É
Koszt
kierown
grupy
wynik
Koszt
wykonar
5. Rzeczowy
Ogólny
koszt
—
6. P l a n
który
a)
pracy zimowej
zawiera:
mających
sposób wnoszenia
oddzielnie,
e) zarządzenia
19.
zdjęcia
poszczególnych
stolikowego,
odcinków,
wykreślenia,
c) topografów
d)
nad wykończeniem
do wykreślenia
wykonawców
b) terminy
82 —
wykonywać
na płyty
rewizje
stolikowe
I i II,
odcinków
opracowanych
szczególne.
Sprawdzenie w y k o n a n i a zdjęcia stolikowego.
161.
Zakres.
Sprawdzenie
1. prac
wykonania
wstępnych
2. zupełnego
3. zupełnego
gółowego
wojskowej
przed
i dokładnego
zdjęcia
stolikowego
wyjazdem
wykonania
w
obejmuje
sprawdzenie:
teren,
pomiaru
ogólnego,
i dokładnego
pod względem
technicznym
oraz właściwego
ujęcia
pokrycia
i rzeźby
oceny
terenu,
zdjęcia
szczena
podstawie
4. opracowania
załączników
t. j. k a l k i n a p i s ó w , w y k a z u
opisowej, kalk punktów.
162.
Cel.
nazw,
kalki
C e l e m s p r a w d z e n i a w y k o n a n i a z d j ę c i a s t o l i k o w e g o jest
utrzymanie wartości
zdjęcia
pod względem
technicznym
i wojskowym
na wymaganym
poziomie,
usunięcie możliwych błędów popełnionych przez
topografa oraz zapobieżenie popełnianiu ich na przyszłość.
163.
Sprawdzenie
Przed wyjazdem w
prac wstępprac wstępnych.
nych przed grafów
wyjazdem
sać d o późniejszego ich
w teren.
czym, jak wykazy nazw
żonym
przez
topografa
i uzgodnić
go z planami
t e r e n n a l e ż y sprawdzić
wykonanie
przez
topoB r a k i n a l e ż y u s u n ą ć b e z z w ł o c z n i e l u b zapiuzupełnienia (np, braki w materjale pomocnii t, p , ) . N a s t ę p n i e n a l e ż y zapoznać
się z ułoplanem
prac
wstępnych
w t e r e n i e ( p k t . 12)
prac wstępnych
na sąsiednich
odcinkach.
164.
Sprawdzenie
pomiaru
ogólnego.
Do sprawdzenia
wykonania
pomiaru
ogólnego
służą nadesłane przez
t o p o g r a f ó w kalki pomiaru
ogólnego.
Kalki
te należy
porównać
z sobą,
w celu p r z e k o n a n i a się, c z y
niema różnic w wynikach sprawdzenia lub pomiaru tych samych:
1. p u n k t ó w
podstawowych,
2. p u n k t ó w
wydatnych
3. d ł u g i c h
prostych
i sygnałów
pomocniczych,
linij pokrycia, a pozatem
4. c z y k i e r u n k i w y z n a c z o n e d o p u n k t ó w w y d a t n y c h z d j ę t y c h n a sąs i e d n i m o d c i n k u p r z e c i n a j ą te p u n k t y ( s p r a w d z i ć przez przeniesienie p u n k t ó w i k i e r u n k ó w na własną płytę stolikową według
spółrzędnych prostokątnych).
n a l e ż y punkty
te wnieść
http://rcin.org.pl
W razie niezgodności
i o z n a c z y ć j a k o wątpliwe,
dla sprawdzenia^w
na mapę
terenie.
1 :100 000
—
83
—
N a s t ę p n i e na p o d s t a w i e k a l k p o m i a r u o g ó l n e g o n a l e ż y
wnieść
p r z y p o m o c y s i a t k i k i l o m e t r o w e j na mapę 1:100000
i o z n a c z y ć odpowiednim znakiem:
1. p u n k t y
podstawowe
2. z d j ę t e p u n k t y
oraz r o d z a j ich o b u d o w a n i a
wydatne
i sygnały
3. p o p r a w i o n e p r z e z t o p o g r a f ó w
4. w y k r e ś l o n e p r z e z
(nie wciętych),
5. p u n k t y p o d s t a w o w e
punkty
topografów
lub
utrwalenia,
pomocnicze,
podstawowe,
kierunki
do
punktów
nieodnalezione
w
terenie,
6. p u n k t y p o d s t a w o w e n i e s p r a w d z o n e
w
terenie.
wydatnych
P o w y k o r z y s t a n i u w ten s p o s ó b k a l k p o m i a r u o g ó l n e g o należy,
orjentując się w e d ł u g w y n i k u p o m i a r u ogólnego w n i e s i o n e g o na m a p ę
t a k t y c z n ą , ułożyć
plan wyjazdu
w teren, w c e l u :
1. sprawdzenia
poprawionych
2. zdjęcia
punktów
kierunki,
3. sprawdzenia
niczych.
wydatnych,
wątpliwych
przez
topografa
do których
punktów
punktów
podstawowych,
zostały wykreślone
wydatnych
i
sygnałów
tylko
pomoc-
P o m i a r l u b s p r a w d z e n i e w y k o n y w a się w e d ł u g z a s a d z a w a r t y c h
w ust. 6, po naniesieniu
odpowiednich
punktów
podstawowych
na
własną
płytę stolikową.
W y s o k o ś c i s p r a w d z a się t r y g o n o m e t r y c z n i e . W r a z i e
p o t r z e b y n a l e ż y d o w c i ę c i a u ż y ć t e o d o l i t u , z a ś d o d o w i ą z a n i a błędnego p o d względem wysokości punktu trygonometrycznego do reperu
niwelacyjnego — niwelatora.
Wynik sprawdzenia
należy bezzwłocznie
podać zainteresowanym
topografom.
N a s t ę p n i e , j e ś l i b y p o z o s t a ł y j e s z c z e n i e s p r a w d z o n e p r z e z topografów p u n k t y podstawowe lub niezdjęte p u n k t y wydatne,
należy
zbadać
w terenie przyczynę
niezupełnego
pomiaru
ogólnego.
Uzupełn i e n i e p o m i a r u o g ó l n e g o p r z e z k i e r o w n i k a g r u p y , j a k r ó w n i e ż odszuk a n i e n i e z n a l e z i o n y c h p r z e z t o p o g r a f ó w p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h jest
o p i s a n e w ust. 20.
D o k ł a d n o ś ć g e o m e t r y c z n ą p o z i o m e g o p o ł o ż e n i a s z c z e g ó ł ó w zdjęc i a s p r a w d z a się przy pomocy
kierunków
w s p o s ó b n a s t ę p u j ą c y : stolik ustawiony na z m i e r z o n y m p u n k c i e terenu (skrzyżowanie dróg, róg
l a s u . s z c z e g ó ł r z e ź b y ) o r j e n t u j e się w e d ł u g n a j d a l s z e g o p u n k t u t e r e n u ,
0 i l e m o ż n o ś c i p o d s t a w o w e g o , n a s t ę p n i e n a c e l o w u j e się l u n e t ę kier o w n i c y na wszystkie widoczne szczegóły terenu, bliższe niż punkt,
w e d ł u g którego został z o r j e n t o w a n y stolik!
Krawędź
linjału
powinna
przeciąć
rysunek
punktu
sprawdzanego.
Dopuszczalna
odchyłka
wynosi
potrójną
dokładność
graficzną.
Przy orjentowaniu stolika i sprawdzaniu k i e r u n k ó w należy u w z g l ę d n i ć w y k o n a n e przez topografa konieczne p r z e s u n i ę c i a r y s u n k u s z c z e g ó ł ó w ( n p . b u d y n e k p r z y s z o s i e i t. p . ) .
W y s o k o ś ć sprawdza
się pomiarem
punktów
łatowych
lub
trygonometrycznie
bez użycia łaty, celując na p o d s t a w ę danego szczegółu
1 o d m i e r z a j ą c o d l e g ł o ś ć ze s t o l i k a .
P r z y s p r a w d z a n i u w s p o s ó b trygonometryczny bez u ż y c i a łaty n a l e ż y z w r ó c i ć u w a g ę n a n i e w ą t p l i w e
nacelowanie środkowej poziomej nitki krzyża
siatki na
właściwe
http://rcin.org.pl
165.
Sprawdzenie
dokładności
geometrycznej zdjęcia.
84
166.
Sprawdzenie
rysunku.
-
miejsce.
A w i ę c c e l o w a ć na takie szczegóły p o k r y c i a , k t ó r y c h pods t a w a ( z e t k n i ę c i e z t e r e n e m ) jest w y r a ź n i e w i d o c z n a .
Obliczona
wysokość może się różnić
o d w y s o k o ś c i o d c z y t a n e j ze z d j ę c i a w granicach jednego
stopnia
warstwicowego
zastosowanego w rysunku rzeźby
d a n e j c z ę ś c i z d j ę c i a , jeśli n i e m a c e l o w e g o p r z e s u n i ę c i a w a r s t w i c y .
D o k ł a d n o ś ć g e o m e t r y c z n ą p o z i o m e g o p o ł o ż e n i a n i e k t ó r y c h szczeg ó ł ó w n a z d j ę c i u m o ż n a sprawdzić
bez kierownicy
przez
poprowadzenie linji prostej
ze s t a n o w i s k a na o d d a l o n y p u n k t w y d a t n y w t e r e n i e
i p o r ó w n a n i e p o ł o ż e n i a w z g l ę d e m tej l i n j i i n n y c h w i d o c z n y c h szczegółów w terenie i na rysunku.
Często dwa lub więcej
przedmiotów
t e r e n u l e ż ą n a j e d n e j l i n j i ze s t a n o w i s k i e m l u b n a p r z e d ł u ż e n i u jakiejś linji p o k r y c i a .
P o ł o ż e n i e to n a r y s u n k u ł a t w o s t w i e r d z i ć p r z y
p o m o c y l i n j a ł u l u b k r a w ę d z i t r ó j k ą t a . P o z a t e m m o ż n a s p r a w d z i ć dok ł a d n o ś ć z d j ę c i a , odmierzając
krokami
położenie szczegółów pokrycia
i linij szkieletowych rzeźby w z d ł u ż linji p o k r y c i a l u b w z d ł u ż k i e r u n k u
o b r a n e g o w t e r e n i e i o z n a c z o n e g o na s t o l i k u ( k i e r u n e k ze s t a n o w i s k a
n a p u n k t w y d a t n y l u b z jednego p u n k t u łatowego na drugi).
Rysunek
sprawdza
się przez porównanie
treści pewnej
cia
z terenem.
P r z e c h o d z ą c w t e r e n i e ze s t o l i k i e m z
m i e j s c e s p r a w d z a się:
1. c z y z o s t a ł o p r a w i d ł o w o o d d a n e
pokrycia i rzeźby terenu,
wzajemne
położenie
części
zdjęmiejsca
na
szczegółów
2. c z y w s z y s t k i e s z c z e g ó ł y p o k r y c i a z o s t a ł y n a r y s o w a n e i o d p o wiednio
sklasyfikowane, oraz
czy nie pominięto
szczegółów
ważnych dla działań taktycznych w danym terenie,
3. c z y r y s u n e k r z e ź b y jest p r z e d s t a w i o n y l o g i c z n i e , w y r a ź n i e i z g o d nie z r z e c z y w i s t o ś c i ą ,
4. c z y z a s t o s o w a n o o d p o w i e d n i ą
cia jak i r z e ź b y terenu,
5. c z y r y s u n e k
jest w y r a ź n y
i
generalizację. tak w zdjęciu pokry-
czysty.
167.
Sprawdzenie
Jeżeli w y n i k sprawdzenia dokładności geometrycznej lub rysunku
pomiaru
nasuwa przypuszczenie o błędach w pomiarze szczegółów, należy
szczegółów.
s i ę o t e m p r z e k o n a ć p r z e z sprawdzenie
położenia
poziomego
i pionowego stanowisk,
użytych do pomiaru punktów łatowych.
W i n n y s p o s ó b m o ż n a s p r a w d z i ć p o m i a r s z c z e g ó ł ó w przez wykonanie
rysunku
pewnego
odcinka
terenu
na punktach
zmierzonych
przez topografa, zwłaszcza na stykach zasięgu d w ó c h stanowisk (lub
d w ó c h c i ą g ó w g r a f i c z n y c h ) i p r z y d o w i ą z y w a n i u się d o n a r y s o w a n e g o
odcinka terenu.
S p o s ó b ten p o z w o l i na stwierdzenie
dokładności
pomiaru szczegółowego.
168.
Sprawdzenie
załączników.
D o s p r a w d z e n i a treści z d j ę c i a n a l e ż y sprawdzenie
podręcznej
kalki
napisów
i przekonanie
się, czy prowadzona
jest równolegle
z
wykonywaniem rysunku
( n p . w y b ó r kot), S p r a w d z e n i e w y k o n y w a n i a k a l k i n a p i s ó w (w c z y s t o r y s i e ) , w y k a z u n a z w , k a l k i o p i s o w e j , k a l k u z g o d n i e n i a
b r z e g ó w o r a z k a l k p u n k t ó w n a l e ż y p r z e p r o w a d z a ć na każdej
odprawie
miesięcznej.
169.
Usuwanie
błędów.
http://rcin.org.pl
W r a z i e d o s t r z e ż e n i a b ł ę d ó w w z d j ę c i u należy
zbadać
ich
przyczyny.
Poza m o ż l i w e m i o m y ł k a m i topografa w pomiarze, przyczyną
błędów mogą być również niewykryte podczas pomiaru ogólnego błędy
—
85
—
w p u n k t a c h podstawowych, zła metoda l u b b ł ę d n a organizacja pracy,
wreszcie niewłaściwa ocena wojskowa p r z e d m i o t ó w terenu.
Stwierdzenie i wyjaśnienie p r z y c z y n b ł ę d ó w p o z w o l i u n i k n ą ć ich
w przyszłości.
W s z y s t k i e stwierdzone
błędy
należy
usunąć
na miejscu
w terenie
lub polecić ich usunięcie topografowi.
20.
Pomoc techniczna w zdjęciu odcinków.
P o m o c techniczna kierownika grupy w zdjęciu poszczególnych
o d c i n k ó w rejonu grupy polega n a następujących pracach:
1. uzupełnieniu
materjału
pomocniczego,
2. odszukaniu
zniszczonych
ich
utrwaleniu,
3. uzupełnieniu
4. zdjęciu
pomiaru
trudnych
170.
Zakres.
punktów
trygonometrycznych
i
ponownem
ogólnego,
części
terenu,
5. wykonaniu
obserwacyj
magnetycznych
izogon odcinków zdjęcia.
dla
sporządzenia
szkiców
171.
M a t e r j a ł p o m o c n i c z y z e b r a n y w t e r e n i e p r z e z t o p o g r a f ó w p o d c z a s Uzupełnienie
materjału
p o m i a r u o g ó l n e g o n a l e ż y o c e n i ć p o d w z g l ę d e m c e l o w o ś c i u ż y c i a go
pomocniw pracy.
J e ś l i m a t e r j a ł t e n jest u ż y t e c z n y , kierownik
grupy
pantograczego.
fuje go sam lub odsyła
do Referatu
Przygotowawczego,
w c e l u spantografowania l u b sfotografowania do skali zdjęcia.
Kolejność i terminy
w y k o n a n i a p a n t o g r a m ó w n a l e ż y t a k u s t a l i ć , a b y t o k p r a c y n a d zdjęciem szczegółowem nie uległ z m i a n i e z uszczerbkiem dla wydajności,
w razie spóźnienia w dostarczeniu topografowi pantogramów.
172.
Odszukanie
znaków
podziemnych
z n i s z c z o n y c h p u n k t ó w trygono- Odszukanie
punktów trym e t r y c z n y c h i ponowne
ich utrwalenie
w y k o n y w a k i e r o w n i k g r u p y gonometryczwedług instrukcji triangulacyjnej,
nych.
P o m o c ą d o o d s z u k a n i a p u n k t u jest o z n a c z e n i e
p r z y p u s z c z a l n e g o p o ł o ż e n i a p u n k t u w terenie.
przez
topografa
173.
U z u p e ł n i e n i e p o m i a r u o g ó l n e g o w y k o n u j e k i e r o w n i k g r u p y w t y m Uzupełnienie
pomiaru
w y p a d k u , gdy wyjątkowe
warunki
terenowe
nie pozwalają
topografowi
ogólnego.
na wykonanie
pomiaru
bez z n a c z n e g o z u ż y c i a c z a s u z u s z c z e r b k i e m
dla postępu pracy nad zdjęciem szczegółowem. Uzupełnienie pomiaru
o g ó l n e g o w y k o n y w a k i e r o w n i k g r u p y w e d ł u g u s t ę p u 6. n a w ł a s n e j
płycie stolikowej.
J e d n y m z w y p a d k ó w spółpracy kierownika grupy nad wykonaniem
p o m i a r u o g ó l n e g o b ę d z i e powtórne
przeprowadzenie
ciągów
wykonan y c h b e z d o d a t n i e g o w y n i k u p r z e z t o p o g r a f a ( p k t . 28). W t y m wyp a d k u n a l e ż y w y k o n a ć ciągi
teodolitowe
na punktach utrwalonych
przez topografa.
W r a z i e z m i a n y t r a s y n a l e ż y u t r w a l e n i e c i ą g u graficznego topografa zniszczyć, dla u n i k n i ę c i a omyłek w wykorzystaniu
punktów ciągów.
D o z d j ę c i a w s k a l i 1 : 2 0 000 w y s t a r c z y w y k o n a n i e c i ą g u t e o d o l i t o w e g o z pomiarem
boków odległościomierzem.
Dla stwierdzenia różnic
http://rcin.org.pl
—
86 —
w uchyleniu magnetycznem, należy odczytywać azymuty magnetyczne
bolców n a k a ż d e m s t a n o w i s k u , w p r z ó d i wstecz, J e ś l i o b a odczyty d l a
t e g o s a m e g o b o k u n i e r ó ż n i ą s i ę d o k ł a d n i e o 180°, ś w i a d c z y t o o istnien i u z m i a n u c h y l e n i a m a g n e t y c z n e g o . J e ś l i w i e l k o ś ć o d c h y ł k i ( o d 180°)
jest p r o p o r c j o n a l n a d o r z u t u b o k u n a oś YY (Ay), o z n a c z a t o s t a ł ą
zmianę uchylenia magnetycznego.
W y n i k p o m i a r u ciągu wnosi się
na płytę stolikową przenośnikiem.
J a k o o d c h y ł k ę d o p u s z c z a l n ą nal e ż y p r z y j ą ć o d c h y ł k ę c i ą g u g r a f i c z n e g o ( p k t . 246).
174.
Zdjęcie trudW razie
dużych
trudności
w zdjęciu
przez topografa p e w n y c h
nych częScl
c z ę ś c i t e r e n u , c o m o g ł o b y w p ł y n ą ć u j e m n i e n a w y d a j n o ś ć p r a c y , zdjęterenu.
c i e tej c z ę ś c i w y k o n y w a k i e r o w n i k g r u p y , ł ą c z ą c t ę c z y n n o ś ć z w y szkoleniem topografa.
W r z a d k i c h w y p a d k a c h zdjęcie (rysunek) tych
c z ę ś c i w y k o n y w a k i e r o w n i k g r u p y na własnej
płycie stolikowej
lub
szkicowniku.
W t y c h w y p a d k a c h j e d n a k n a l e ż y r y s u n e k przenieść
na
płytę
topografa
jak najwcześniej,
a w k a ż d y m razie przed ukończen i e m prac terenowych,
175.
Obserwacje
Obserwacje
magnetyczne
d o w y k o n a n i a s z k i c ó w i z o g o n n a pomagnetyczne.
szczególnych o d c i n k a c h zdjęcia w y k o n y w a kierownik grupy według
oddzielnej instrukcji.
21.
Opis wojskowo - geograficzny
rejonu
176.
Cel.
zdjęcia.
Głównym
celem w y k o n a n i a o p i s u w o j s k o w o - g e o g r a f i c z n e g o
r e j o n u z d j ę c i a p r z e z k i e r o w n i k a g r u p y jest utrwalenie
znajomości
dla celowego
sprawdzania
zdjęć
poszczególnych
terenu rejonu
zdjęcia,
topografów
i dla ostatecznej
redakcji
zdjęcia
stolikowego
rejonu.
O p i s w o j s k o w o - geograficzny, w y k o n a n y przez k i e r o w n i k a
w y k o r z y s t u j e W y d z i a ł O p i s o w y W . I. G ,
177.
Wykonanie.
grupy,
O p i s terenu rejonu zdjęcia w y k o n u j e k i e r o w n i k
grupy
według
instrukcji
Wydziału
Opisowego.
J e ś l i opis rejonu zdjęcia stolikowego
jest w d a n y m r o k u w p r o g r a m i e W y d z i a ł u O p i s o w e g o , w ó w c z a s o p i s
t e n w y k o n u j e k i e r o w n i k g r u p y t o p o g r a f ó w p o d k i e r o w n i c t w e m technicznem
szefa W y d z i a ł u
Opisowego.
Terminem
wykonania
opisu
w o j s k o w o - g e o g r a f i c z n e g o jest t e r m i n w y k o n a n i a
zdjęć stolikowych
rejonu.
J e ś l i o p i s w o j s k o w o - g e o g r a f i c z n y r e j o n u z d j ę c i a n i e jeśt
w p r o g r a m i e w y d z i a ł u o p i s o w e g o , w ó w c z a s o p r a c o w a n i e o p i s o w e odsyła się d o W y d z i a ł u O p i s o w e g o d l a w y k o r z y s t a n i a , d o p i e r o p o zupełn e m w y k o ń c z e n i u (wykreśleniu i rewizji) zdjęcia stolikowego.
178.
WykorzystaPrzed rozpoczęciem prac terenowych powinien kierownik grupy
nie prac
zapoznać
się z opisem wojskowo-geograficznym,
wykonanym
w rejonie
Wydziału
Wydział
Opisowy.
Opisowego. z d j ę c i a przez
O p i s t e n jest d l a k i e r o w n i k a g r u p y c e n n y m m a t e r j a ł e m
c z y m , l e c z i s t n i e n i e t e g o o p i s u nie zwalnia
od obowiązku
własnego
opisu w o j s k o w o - g e o g r a f i c z n e g o r e j o n u z d j ę c i a .
http://rcin.org.pl
pomocniwykonania
—
22.
87
—
R e d a k c j a zdjęcia stolikowego rejonu.
179.
Redakcja
R e d a k c j a z d j ę c i a s t o l i k o w e g o polega na ujęciu treści zdjęzdjęcia stolicia w sposób odpowiadający
celom wojskowej
mapy
szczegółowej.
kowego przez
D o r e d a k c j i z d j ę c i a n a l e ż y w o j s k o w a o c e n a i k l a s y f i k a c j a przed- topografa.
miotów terenowych, uwydatnienie charakterystycznych
cech terenu
i p r z e d m i o t ó w w a ż n y c h p o d w z g l ę d e m w o j s k o w y m , a w r e s z c i e odpow i e d n i a generalizacja zdjęcia.
Redakcja
ta jest zadaniem
topografa
od chwili rozpoczęcia
rysunku
zdjęcia
aż do jego wykreślenia
(rozdział
F).
Z a s a d y r e d a k c j i z d j ę c i a są z a w a r t e w u s t ę p a c h i n s t r u k c j i o wyk o n a n i u rysunku oraz pracy z i m o w e j n a d w y k o ń c z e n i e m zdjęcia.
180.
Redakcja
U d z i a ł k i e r o w n i k a grupy w redakcji zdjęcia stolikowego rejonu
zdjęcia stolikopodczas prac terenowych polega na:
wego przez
1. wydaniu
odpowiednich
do charakteru
terenu
wskazówek
technicz- kierownika
grupy.
nych dla ujednostajnienia
pracy
topografów,
2. sprawdzeniu
właściwego
ujęcia
zdjęcia
przez
topografów,
3. sprawdzeniu
zupełności
4. rozstrzyganiu
dakcji
Ostateczną
podczas
i odpowiedniej
i dokładności
wątpliwości
nasuwających
pomiaru
generalizacji
punktów
treści
wydatnych,
się topografom
przy re-
zdjęcia.
redakcję
I I I rewizji
zdjęć
stolikowych
wykonuje
kierownik
grupy
( p k t . 206).
181.
Podstawą
do redakcji
zdjęcia
stolikowego
przez kierownika
grupy Podstawa do
redakcji zdjęjest zupełna
i dokładna
znajomość
terenu
rejonu zdjęcia
oraz
wykonany cia stolikoprzez kierownika
grupy opis
wojskowo-geograficzny.
wego rejonu.
182.
Odpowiei zu- dzialność kiepełność
pomiaru
punktów
wydatnych
oraz właściwą
klasyfikację
dróg rownika grupy za redakcje
w rejonie
zdjęcia.
i przeszkód
zdjęcia stolikowego.
183.
D o p r a c r e d a k c y j n y c h n a d w y k o ń c z e n i e m z d j ę c i a s t o l i k o w e g o nal e ż y d o k i e r o w n i k a g r u p y wykonanie
szkiców izogon d l a p o s z c z e g ó l n y c h Szkice izogon.
stolików rejonu.
S z k i c e te s p o r z ą d z a k i e r o w n i k grupy n a p o d s t a w i e
w y k o n a n y c h p r z e z s i e b i e o b s e r w a c y j m a g n e t y c z n y c h i wykreśla
je na
stolikach
podczas
rewizji I I I .
Kierownik
grupy
jest
osobiście
odpowiedzialny
za dokładność
S z k i c i z o g o n (szkic Iinij j e d n a k o w y c h u c h y l e ń magnetycznych)
w y k o n u j e s i ę w s k a l i 1 : 2 0 0 000, w y k r e ś l a j ą c r a m k i s t o l i k a , s i a t k ę
s p ó ł r z ę d n y c h p r o s t o k ą t n y c h (co 2 k i l o m e t r y ) i izogony.
S i a t k ę i izogony należy opisać.
P o d szkicem p o d a ć rok w y k o n a n y c h obserwacyj
i roczną zmianę uchylenia magnetycznego.
184.
D o k ł a d n a z n a j o m o ś ć t e r e n u r e j o n u z d j ę c i a u z a s a d n i a k o n i e c z n o ś ć Udział kierownika gruspółpracy
kierownika
grupy nad redakcją
mapy
taktycznej,
n a podsta- py w redakcji
wie w y k o n a n y c h przez grupę zdjęć stolikowych rejonu.
mapy taktycznej.
O b o w i ą z k i e m k i e r o w n i k a g r u p y jest wybrać
koty i liczby
wysokości oraz punkty
wydatne,
które p o w i n n y b y ć wniesione n a m a p ę
t a k t y c z n ą , drogi dwóch
najniższych
kategoryj,
które z d a n i e m kierown i k a g r u p y , n i e p o w i n n e b y ć o p u s z c z o n e p r z y r e d a k c j i m a p y takt y c z n e j , o r a z wykonać
projekt
generalizacji
osiedli
rozrzuconych.
http://rcin.org.pl
88 —
W
kalkę
t y m c e l u p o u k o ń c z e n i u r e w i z j i I I I sporządza
redakcji
mapy
taktycznej.
185.
Kalka redakcji
Kalkę redakcji m a p y
taktycznej
mapy tak- m a p y t a k t y c z n e j .
Kalka zawiera:
tycznej.
1. g r a n i c ę r e j o n u z d j ę c i a ,
2. s i a t k ę
kierownik grupy
w y k o n u j e się w
skali
geograficzną,
3. s i a t k ę s p ó ł r z ę d n y c h
prostokątnych
(co 2 km),
4. w y b r a n e p u n k t y w y d a t n e , k o t y i l i c z b y
5. w y b r a n e d r o g i d w u n a j n i ż s z y c h
przyjętemi d l a m a p y taktycznej,
6. g e n e r a l i z a c j ę o s i e d l i r o z r z u c o n y c h
K a l k ę należy opisać, podając
i rok wykonania.
wysokości.
kategoryj, w y k r e ś l o n e
znakami
(szkicowo),
przytem
skalę
zdjęcia
stolikowego
186.
Ukończenie
P o w y k o ń c z e n i u zdjęć w e d ł u g rozdziału F oddaje kierownik grupy
rac nad
ęclem sto- s t o l i k i s z e f o w i W y d z i a ł u T o p o g r a f i c z n e g o .
llkowem.
J e d n o c z e ś n i e oddaje:
Î
1. opracowanie
opisu wojskowo-geograficznego
rejonu
zostało o d d a n e p o u k o ń c z e n i u pracy terenowej.
2. opracowanie
3. kalkę
redakcji
obserwacyj
mapy
4. opracowanie
pomiarów
konane podczas prac
5. zestawienie
zdjęcia.
wykonanych
zdjęcia,
jeśli n i e
magnetycznych,
taktycznej,
teodolitowych,
terenowych.
poprawek
jeśli
podstawy
http://rcin.org.pl
pomiary
te b y ł y w y -
geodezyjnej
rejonu
R O Z D Z I A Ł
F.
PRACE ZIMOWE NAD WYKOŃCZENIEM ZDJĘCIA.
23.
Wykreślenie zdjęcia.
187.
W y k r e ś l e n i e z d j ę c i a ma na celu utrwalenie
tuszem
rysunku,
w y k o n a n e g o w t e r e n i e o ł ó w k i e m i przygotowanie
go do
reprodukcji.
K r e ś l e n i e jest p o ł ą c z o n e z wykończeniem
redakcji,
przeprowadzon e j w t e r e n i e , a t o w t y m c e l u , a b y uwydatnić
szczegóły w a ż n e p o d
w z g l ę d e m w o j s k o w y m i u z y s k a ć przejrzystość,
czytelność
i
plastykę
mapy.
Stolik powinien
być wykreślony
przez
topografa
autora,
a tylko
w w y j ą t k o w y m w y p a d k u przez innego topografa l u b kreślarza p o d
k i e r u n k i e m oficera topografa.
Cel.
188.
Zasady
ogólne.
Rysunek
pokrycia
t e r e n u kreślić
tuszem
czarnym
(tartym i utrwalonym),
Rysunek
rzeźby
tuszem czarnym
lub bronzowym.
K r e ś l i ć ściśle w e d ł u g z n a k ó w t o p o g r a f i c z n y c h , z w r a c a j ą c u w a g ę ,
a b y sieć k o m u n i k a c y j n a w y s t ę p o w a ł a w y r a ź n i e n a t l e o g ó l n e g o r y s u n k u .
Szczególną uwagę zwracać n a kreślenie p o rysunku o ł ó w k o w y m ,
aby przez n i e u z a s a d n i o n e o d c h y ł k i n i e zepsuć osiągniętej dokładności
zdjęcia,
W ostatecznym w y n i k u stolik wykreślony p o w n i e s i e n i u n a p i s ó w
i m a r g i n e s u , z r e w i d o w a n y i p o p r a w i o n y ( u s t ę p 24) p o w i n i e n s i ę n a d a w a ć d o bezpośredniej
reprodukcji
d l a m a p y szczegółowej.
189.
W pracy nad wykończeniem
jącą kolejność;
1. przeprowadzić
2. wykreślić
3. opisać
uzgodnienie
uzgodnione
zdjęcie
zdjęcia
należy
kreślarskie,
http://rcin.org.pl
metrykę,
brzegi
i wypełnić
zachować
w pasie szerokości do 2 c m ,
n a s t ę p u - Tok pracy.
—
4. przystąpić
do właściwego
a) p o k r y c i e
b)
kreślenia
bez z n a k ó w
w następującej
n a rodzaj szaty
kolejności:
roślinnej,
rzeźba,
c) z n a k i
n a r o d z a j szaty
d) r e d a k c j a kot i liczb
e) r e d a k c j a k a l k i
190.
Uzgodnienie
kreślarskie.
90
roślinnej,
wysokości,
napisów.
5. wykreślenie
ramki i siatki—kthmetrowei.
/
AsyA-r^ -,
T »«Wj/ V , - V i i » * /rtn^ry
do kreślenia
należy
wykonać
uzgodnienie
Przed przystąpieniem
k r e ś l a r s k i e stolika.
Sprawdzić uzgodnienie z sąsiedniemi stolikami
długich linij p o k r y c i a (dróg, kolei, linij leśnych, r o w ó w , k a n a ł ó w )
przecinających ramkę.
Położenie p u n k t ó w przecięcia się tych linij
z r a m k ą s p r a w d z i ć c y r k l e m ; k i e r u n k i zaś — p r z e z o d m i e r z e n i e cyrklem n a siatce kilometrowej. Ł u k i — przy p o m o c y kalki. Bezpośrednio
p o u z g o d n i e n i u w y k r e ś l i ć te linje t u s z e m ( w ł a ś c i w y m z n a k i e m topograficznym) n a o b u stolikach.
Dalsze uzgodnienie brzegów wykonać
w sposób następujący; k a ż d y topograf wykreśla ten odcinek brzegu
szerokości d o 2 cm, który został n a r y s o w a n y w terenie przy pomocy
kalki
brzegu
sąsiada.
Następnie
sporządza
kalkę
wykreślonego
pasa i oddaje ją sąsiadowi, k t ó r y wykreśla na swoim stoliku p a s
przy ramce przy pomocy otrzymanej kalki. Kalkę uzgodnienia należy
przykładać w e d ł u g siatki kilometrowej i uzgodnionych
poprzednio
cyrklem prostych linij pokrycia.
Przy wykreślaniu należy zwracać
uwagę (poza zgodnością geometryczną przecięć ramki) na zgodność
k i e r u n k ó w l i n i j prostych, l o g i c z n y p r z e b i e g w a r s t w i e i ich spółkształtność, o r a z n a u z g o d n i e n i e treści j a k ; rodzaj u p r a w , klasyfikacja
d r ó g , p r z e s z k ó d i t. p . W t e n s a m s p o s ó b u z g a d n i a s i ę b r z e g i z m a p a m i j u ż w y d a n e m i . J e d n o c z e ś n i e z wykreślaniem zdjęcia przy ramk a c h opisuje się wartości warstwie n a marginesie.
191.
Opisanie zdjęO p i s a n i e z d j ę c i a s t o l i k o w e g o wykonać następująco: u góry
cia 1 wypełw środku n a z w a stolika, p o d n i ą godło (godła) m a p szczegółowych,
nienie
obejmujących zdjęty odcinek terenu.
U d o ł u w ś r o d k u skala, z prametryki.
w e j strony n a z w i s k o autora i czas w y k o n a n i a zdjęcia w terenie,
w ten sam s p o s ó b nazwisko kreślarza i czas kreślenia, podpis autora.
P o z a t e m o p i s a ć siatkę
kilometrową
w odległości 1 cm od ramek
(rzędne i odcięte siatki kilometrowej wykreślić na 1 cm p o z a ramkę).
Siatkę
geograficzną
wykreślić w odstępach jednominutowych 2 cm
p o z a r a m k ę i o p i s a ć (na stoliku w e w n ą t r z r a m k i siatki geograficznej
nie wykreślać). Następnie w d o w o l n e m miejscu poza r a m k a m i wykon a ć t u s z e m szkic wykonawców,
szkic gleb i szkic granic
administracyjnych.
S z k i c e t e n a l e ż y w y k o n a ć w skali
1:200 000, p r z y c z e m n a
szkicu gleb i szkicu w y k o n a w c ó w należy wykreślić siatkę kilometrową
w odstępach 2 km.
Podany
w y ż e j opis stolika w y k o n u j e
się tuszem
czarnym.
P o z a t e m w d o w o l n e m m i e j s c u n a m a r g i n e s i e z d j ę c i a n a l e ż y opisać, na jakich
punktach
podstawowych
jest o p a r t e z d j ę c i e ,
podać
r o d z a j u k ł a d u s p ó ł r z ę d n y c h p r o s t o k ą t n y c h , jeśli z d j ę c i e n i e z o s t a ł o
w y k o n a n e w siatce k i l o m e t r o w e j u k ł a d u W . I. G., s p ó ł r z ę d n e geograf i c z n e i p r o s t o k ą t n e p o c z ą t k u u k ł a d u . Tekst tego o p i s u ustala kierownik grupy.
O p i s ten w y k o n u j e się tuszem b ł ę k i t n y m .
http://rcin.org.pl
—
91
—
Ponadto
m a r g i n e s e m s t o l i k a n a l e ż y p o d a ć wykaz
prostokątnych
płaskich
punktów
trygonometrycznych
z
1 m , o r a z punktów
wydatnych
wciętych przez topografa
Metrykę
mapy wypełnić według rubryk.
spółrzędnych
dokładnością
w terenie.
192.
P o ^ w y k r e ś l e n i u p a s a s z e r o k o ś c i d o 2 c m w y d ł u ż r a m k i p o opisaniu stolika, należy przystąpić do kreślenia pozostałego
rysunku
zdjęcia.
Kreślenie można wykonywać
dwoma
sposobami:
2
1. częściami
2 — 1 0 km
( w s k a l i 1 : 2 0 000) z a l e ż n i e o d c h a r a k t e r u
t e r e n u , kreśląc
wpierw
pokrycie,
a następnie
rzeźbę;
s p o s ó b ten
jest w s k a z a n y ,
gdy cały r y s u n e k zdjęcia kreśli się w kolorze
czarnym,
2. wykreślenie
pokrycia
na całym stoliku
z w y j ą t k i e m z n a k ó w n a rod z a j s z a t y r o ś l i n n e j , a następnie
rzeźby.
S p o s ó b ten m o ż n a stosować w w y p a d k u kreślenia rzeźby kolorem bronzowym.
Pierwszy
sposób.
Kreślić pokrycie częściami, o powierzchni 2 — 1 0 kms, zamkniętemi linjami pokrycia; po wykreśleniu pokrycia, kreślić rzeźbę, a po
jej w y k r e ś l e n i u z n a k i n a r o d z a j u p r a w .
P o d c z a s w y k r e ś l a n i a d a n e g o o d c i n k a n a l e ż y sobie odtworzyć
obraz
jego w naturze
i zwrócić
uwagę na przedmioty
ważne
pod
względem
wojskowym.
O d nich należy zacząć kreślenie.
O d n o s i s i ę t o przed e w s z y s t k i e m d o punktów
wydatnych,
których
wykreślenie
(wykonane
w t e r e n i e ) należy
poprawić.
W razie s k u p i e n i a zbyt dużej ilości
s z c z e g ó ł ó w n a l e ż y s i ę z a s t a n o w i ć , k t ó r e z n i c h bez szkody d l a t r e ś c i
m a p y można
opuścić,
dla u w y d a t n i e n i a
przedmiotu
ważniejszego.
G e n e r a l i z a c j ę t ę p r z e p r o w a d z a ć bardzo
oględnie,
jedynie w t e d y , gdy
topograf dobrze pamięta dany odcinek.
J e ż e l i s t o l i k n i e jest w y k r e ślany przez autora, k o n i e c z n ą , a n i e w y k o n a n ą w terenie,
generalizację
wskazuje
kierownik
grupy.
P o wykreśleniu pokrycia przystąpić d o kreślenia rzeźby, gdzie
s z c z e g ó l n ą u w a g ę n a l e ż y z w r ó c i ć n a j e j czytelność
i plastykę.
Zatem
wykreślać p e w n e zwarte części rzeźby (formy) w jednym stopniu
warstwicowym, uważając, aby zbytnie skupienie warstwie nie zaciemn i a ł o p o k r y c i a i n i e u t r u d n i a ł o c z y t e l n o ś c i z d j ę c i a , z d r u g i e j zaś
strony, aby przez nieumiejętne opuszczenie warstwie niższego stopnia
warstwicowego lub przez nierównomierne
ich rozmieszczenie nie
zepsuć plastyki rysunku rzeźby terenu.
Najmniejszy
odstęp
poszczególnych
warstwie
od siebie
może
wynosić
0,3 mm
(3 w a r s t w i c e n a
1 m m ) ; w ó w c z a s o k o c z y t a je j e s z c z e b e z z n u ż e n i a .
Dla łatwości
kreślenia i uniknięcia splątania
warstwie m o ż n a kreślić
najpierw
warstwice ciągłe, a następnie przerywane, zawarte m i ę d z y ciągłemi.
P o w y k r e ś l e n i u r z e ź b y n a l e ż y wykreślić
znaki
na rodzaj
szaty
roślinnej.
P o n i e w a ż d r o b n e u p r a w y zostały już oznaczone z n a k a m i
n a i c h r o d z a j p o d c z a s k r e ś l e n i a p o k r y c i a , p o z o s t a ł o w y k r e ś l e n i e znak ó w na w i ę k s z y c h u p r a w a c h .
O d s t ę p y z n a k ó w na ł ą k a c h , ustalić
jednakowe
dla całego zwartego obszaru r ó w n i e ż i na sąsiednim stoliku.
Przy
granicach,
u m i e s z c z a ć więcej
http://rcin.org.pl
stopniowo w miarę
wykreślaniu lasów, należy
zmniejszając ilość z n a k ó w
znaków
przy
z b l i ż e n i a się
Kreślenie.
—
92
—
d o środka lasu.
K a ż d y o d c i n e k lasu z a m k n i ę t y
s z c z e g ó ł a m i p o k r y c i a ) m u s i p o s i a d a ć przynajmniej
Małe laski należy p o k r y w a ć
większe.
Należy uważać, aby
rysunku rzeźby terenu.
zbyt
Wkońcu
n a l e ż y wykreślić
Sposób
drugi:
(drogami czy
jeden znak
z n a k a m i nieco mniejszemi,
g ę s t e m i z n a k a m i n a las nie
^
innemi
lasu.
niż
lasy
zaciemnić
rśiatkę^kilometrową.
W w y p a d k u kreślenia terenu d w o m a kolorami (rzeźby kolorem
b r o n z o w y m ) , m o ż n a kreślić i n n y m sposobem, a m i a n o w i c i e , p o wyk r e ś l e n i u u z g o d n i o n e g o p a s a w z d ł u ż r a m e k o d c i n k a z d j ę c i a i opisan i u s t o l i k a , k r e ś l i ć p o k r y c i e n a c a ł y m s t o l i k u w n a s t ę p u j ą c e j kolejności:
Szosy i koleje,
następnie
pozostałe
drogi,
wykreślając
równocześnie pokrycie
przydrożne
jak: krzyże, d r o g o w s k a z y , d r z e w a , p o j e d y ń c z o
s t o j ą c e k r z a k i i t. p .
P o w y k r e ś l e n i u całej sieci k o m u n i k a c y j n e j przejść d o wykreślen i a pozostałego
pokrycia,
kreśląc
kolejno
na całym stoliku
częściami,
ograniczonemi wykreślonemi drogami. Równocześnie pokrywać małe
lasy i ł ą k i z n a k a m i na ich r o d z a j .
K r e ś l e n i e r z e ź b y n a l e ż y w y k o n y w a ć c z ę ś c i a m i o d 2 — 10 k m 2 ,
j a k p o d a n o w sposobie p i e r w s z y m po w y k r e ś l e n i u p o k r y c i a na c a ł y m
stoliku.
Znaki na rodzaj
liku p o w y k r e ś l e n i u
szaty roślinnej
rzeźby.
należy wykreślać
na całym
Uzupełnienie
kalki
napisów
w y k o n y w a ć według pkt.
k r e ś l e n i u p o s z c z e g ó l n y c h c z ę ś c i r z e ź b y (2 — 10 k m 2 ) .
193 p o
stowy-
P i e r w s z y sposób k r e ś l e n i a stosuje się przy k r e ś l e n i u jednokolorowem.
S p o s ó b ten p o z w a l a na dłuższe śledzenie p o s z c z e g ó l n y c h
części o d c i n k a zdjęcia i daje w w y n i k u wykreślone części stolika
w zupełności.
Drugi sposób stwarza pewnego rodzaju mechanizację
k r e ś l e n i a , p r z y ś p i e s z a je i u ł a t w i a z a c h o w a n i e j e d n o l i t e g o c h a r a k t e r u
znaków.
193.
Rewizja
P o z u p e ł n e m w y k r e ś l e n i u o b r a n e j c z ę ś c i o d c i n k a z d j ę c i a , sprawwłasna wydzić, czy wszystko
zostało
wykreślone
^ściśle
według
znaków
topograkreślonej
części 1 uzu- ficznych
o r a z , czy rysunek
rzeźby
nie utrudnia
czytelności
pokrycia.
pełnienie
W n i e k t ó r y c h w y p a d k a c h t r z e b a b ę d z i e wzmocnić
(pogrubić) rysunek
kalki napisów.
p o k r y c i a , w t a k i sposób, a b y szczegóły ważniejsze w y r a ź n i e j występ o w a ł y na tle s z c z e g ó ł ó w m n i e j w a ż n y c h .
P o p r z e j r z e n i u d a n e j c z ę ś c i s t o l i k a , skontrolować
odpowiadającą
jej część kalki napisów,
s p r a w d z a j ą c , c z y w s z y s t k i e k o n i e c z n e objaśn i e n i a p o k r y c i a ( s k r ó t y ) są w n i e s i o n e n a k a l k ę i c z y n i e w y m a g a j ą
pewnej generalizacji.
O d n o s i się t o r ó w n i e ż d o k o t i l i c z b w y s o k o ś c i , które należy
wybrać
ostatecznie.
http://rcin.org.pl
P o w y k o n a n i u o d p o w i e d n i c h u z u p e ł n i e ń i z m i a n na kalce napis ó w , p r z y s t ą p i ć d o k r e ś l e n i a n a s t ę p n e g o o d c i n k a s t o l i k a w e d ł u g poprzedniego punktu.
—
93
—
194.
Części stolika o p r a c o w a n e w terenie na (otoplanie
w y k r e ś l a Kreślenie na
odbitkach cysię t u s z e m u t r w a l o n y m , n a s t ę p n i e z m y w a się c h e m i c z n i e o d b i t k ę cyjanotypowych.
janotypową i poprawia wykreślenie.
Odbitki cyjanotypowe można
zmyć przed wykreśleniem, a następnie wykreślić pozostały po zmyciu
rysunek ołówkowy.
W tym w y p a d k u należy przed zmyciem dokładnie z r e w i d o w a ć zupełność rysunku o ł ó w k o w e g o .
195.
W r a z i e n i e m o ż n o ś c i w y k r e ś l e n i a z d j ę c i a p r z e z a u t o r a m o ż n a Wykreślenie
zdjęcia przez
powierzyć
wykreślenie
kreślarzowi,
pod dozorem
oficera.
J e d n a k p r z e d kreślarza.
o d d a n i e m s t o l i k a d o k r e ś l e n i a n a l e ż y go sfotografować
i
sporządzić
dwie odbitki,
na p a p i e r z e r y s u n k o w y m i na k a l c e , tak ż e b y k a ż d e j
chwili można było skontrolować prawidłowość wykreślenia.
Kreślarz, kreślący pod nadzorem
oficera topografa,
wykreśla
ściśle rysunek ołówkowy.
W ą t p l i w o ś c i n i e w o l n o m u r o z s t r z y g a ć , wyj a ś n i a je n a d z o r u j ą c y o f i c e r .
Wszystkie
inne czynności
związane
z wykreśleniem zdjęcia wykonuje osobiście n a d z o r u j ą c y oficer.
O d b i t k i fotograficzne n a l e ż y stale p r z e c h o w y w a ć z w y k r e ś l o n y m
oryginałem.
24.
Rewizja zdjęcia.
196.
Stolik
wykreślony
przez
topografa
autora,
a t e m b a r d z i e j p r z e z Cel I zadanie
rewizji.
kreślarza, zawiera nieuniknione błędy, powstałe wskutek przeoczeń,
o m y ł e k , c z y w r e s z c i e w s k u t e k u j ę c i a p e w n y c h s z c z e g ó ł ó w t r e ś c i zdjęcia w sposób n i e o d p o w i a d a j ą c y c e l o m w o j s k o w y m .
rewizjom.
Dla
usunięcia
t y c h błędów poddaje
się każdy
stolik
197.
Stolik wykreślony
podlega
trzem,
r ó ż n i ą c y m s i ę o d s i e b i e , rewiz- Ilość I rodzaj
rewlzyj.
jom, wykonywanym
w tej grupie,
w której
dane zdjęcie
wykonano.
Poszczególne rewizje mają następujące
rewizja
I, —
rewizja
II. —
rewizja
III, —
nazwy:
kreślarska,
topograficzna,
redakcyjna.
K a ż d ą r e w i z j ę w y k o n u j e inny
n u j e kierownik
grupy.
topograf,
p r z y c z e m r e w i z j ę III. w y k o -
198.
Po zupelnem
wykreśleniu
i opisaniu
stolika,
oddaje
go autor w r a z Materjał do
rewizji.
z c a ł y m m a t e r j a ł e m do rewizji
topografowi
w y z n a c z o n e m u p r z e z kier o w n i k a grupy, dołączając 3 kalki rewizyjne.
Głównemi
z a ł ą c z n i k a m i do stolika
metryka
wykaz
kalki
punktów
podstawowych,
punktów
kalka
są:
mapy,
ze
skorowidzem,
napisów,
wykaz
nazw,
wykazy
nazw
kalka
opisowa,
dostarczone
przez
władze
jak p a n t o g r a m y
http://rcin.org.pl
p o n a d t o c a ł y materjał
pomocniczy,
l o t n i c z e (ze s k o r o w i d z a m i ) i t. p.
administracyjne,
planów,
fotogralje
—
94
—
W w y p a d k u , gdy stolik p o w s t a ł przez przerysowanie l u b przenies i e n i e s p o s o b e m c y j a n o t y p j i , n a l e ż y d o ł ą c z y ć r ó w n i e ż oryginały
zdjęć.
W s z y s t k i e z a ł ą c z n i k i (ich rodzaj i ilość) p o w i n n y b y ć w p i s a n e do
odpowiedniej rubryki w metryce.
W r a z ze s t o l i k i e m
należy oddać
kalki
brzegów
uzgodnienia
kreślarskiego,
199.
Sposób przeP o s p r a w d z e n i u o t r z y m a n e g o materjału w e d ł u g spisu z a ł ą c z n i k ó w ,
prowadzania
topograf p r z e p r o w a d z a j ą c y rewizję n a k ł a d a k a l k ę r e w i z y j n ą na stolik,
rewizji.
p o c z e m u n o s i ją d o g ó r y i r o z p o c z y n a r e w i z j ę , w e d ł u g w s k a z ó w e k
p o d a n y c h w p u n k t a c h o r e w i z j i I, II. I I I . n i n i e j s z e g o u s t ę p u .
Wszelkie
wykryte
przez siebie braki i usterki
zaznacza
o b w o d z ą c je c z a r n y m a t r a m e n t e m l u b t u s z e m , a l b o też
w ą t p l i w y szczegół o d p o w i e d n i m z n a k i e m topograficznym.
Dla
usterki
w a " i t,
usterek,
strzałkę
na
kalce,
oznaczając
zwiększenia czytelności u w a g sprawdzającego, należy wykryte
opisać n a kalce s ł o w a m i : „ p o p r a w i ć " , „ w z m o c n i ć " , „uprap., w r a z i e z a ś b r a k u m i e j s c a n a k a l c e , z p o w o d u d u ż e j i l o ś c i
n a l e ż y u w a g i w y p i s a ć w p e w n e j odległości,
przeprowadzając
od wykrytej usterki czy błędu,
J e ż e l i j a k i ś b ł ą d c z ę s t o się p o w t a r z a , n a l e ż y n a z n a c z a ć o d n o ś n e
miejsca n a k a l c e k ó ł k i e m o z n a c z o n e m cyfrą, literą l u b o d p o w i e d n i m
skrótem, opisując jednocześnie ten z n a k w swoich u w a g a c h .
Tak samo usterki wykryte w załącznikach stolika
w a ć w u w a g a c h na kalce.
Po ukończeniu
otrzymany
materjał
rewizji
autorowi
sprawdzający
podpisuje
zdjęcia
do wykonania
należy
zapisy-
kalkę,
i
poprawek.
zwraca
200.
Poprawki
porewlzj'jtie.
Wszystkie
usterki i wątpliwości
z a z n a c z o n e n a k a l c e r e w i z y j n e j poprawia
autor na stoliku l u b w y j a ś n i a n a k a l c e r e w i z y j n e j , p r z e k r e ś l a j ą c
jednocześnie zaznaczone miejsce czerwonym atramentem. Po dokonaniu wszystkich p o p r a w e k stwierdza autor p o d p i s e m n a kalce rewizyjn e j w y k o n a n i e p o p r a w e k i oddaje
c a ł y m a t e r j a ł temu samemu
topografowi,
k t ó r y p r z e p r o w a d z a ł r e w i z j ę , dla stwierdzenia,
czy
wszystkie
usterki
i wątpliwości
zostały
usunięte
i
wyjaśnione.
Wszelkie
zagadnienia
sporne,
w y n i k ł e na tle rewizji,
zaznacza
rewidujący
topograf
n a k a l c e r e w i z j i I I I . do rozstrzygnięcia
kierownikowi grupy p o c z e m s t w i e r d z a p o d p i s e m n a k a l c e r e w i z y j n e j s p r a w d z e nie wniesienia p o p r a w e k przez autora i wypełnia o d p o w i e d n i ą rubrykę
w metryce o w y k o n a n e j rewizji,
201.
Rewizja I —
kreślarska.
R e w i z j a I . ma na celu
wykrycie
usterek kreślarskich.
odbywa
się systematycznie
przez kolejne
prześledzenie
całego
odcinkami
zamkniętemi w y r a ź n e m i linjami pokrycia, według
nych podanych w następnych punktach.
202.
Kolejność
rewizji I.
R e w i z j a I . d z i e l i się n a 3 c z ę ś c i :
1. rewizję
wykreślenia
pokrycia,
2. rewizję
wykreślenia
rzeźby,
3. rewizję
opracowania
W
1. części
załączników.
http://rcin.org.pl
sprawdzić:
należy
a) c z y c a ł y r y s u n e k o ł ó w k o w y
został
wykreślony,
Rewizja
zdjęcia
wytycz-
—
95
—
b) c z y p o k r y c i e jest w y k r e ś l o n e ściśle w e d ł u g
obowiązujących
z n a k ó w , p r z y c z e m n a l e ż y z w r ó c i ć u w a g ę , czy g r a n i c e u p r a w
są z a m k n i ę t e i c z y m a j ą z n a k i o b j a ś n i a j ą c e i c h r o d z a j w dostatecznej ilości i o d p o w i e d n i o rozmieszczone,
c) c z y w s z y s t k i e p u n k t y t r y g o n o m e t r y c z n e i n i w e l a c y j n e z o s t a ł y
wykreślone.
W y k o n u j e się to przez p o r ó w n a n i e z w y k a z e m
punktów podstawowych i szkicem punktów trygonometrycznych.
W
2. części
należy
sprawdzić:
a) c z y c a ł y r y s u n e k o ł ó w k o w y z o s t a ł w y k r e ś l o n y ,
0 dopuszczalnem celowem opuszczeniu warstwie,
b) c z y r z e ź b ę w y k r e ś l o n o w e d ł u g o b o w i ą z u j ą c y c h
pamiętając
znaków,
c) c z y n i e m a b ł ę d ó w z a s a d n i c z y c h , a w i ę c : c z y w a r s t w i c e n i e
są s p l ą t a n e , c z y n i e p r z e k r e ś l a j ą d r ó g , c z y n i e b r a k w s k a ź n i k ó w s p a d u , c z y o p i s a n i e w a r s t w i e n a m a r g i n e s i e jest z u p e ł n e ,
d) czy k o t y i l i c z b y w y s o k o ś c i
są w y k r e ś l o n e n a s t o l i k u ,
W
3. części
należy
wane
wszystkie
napisów
sprawdzić:
a) w e d ł u g s p i s u w
załączników,
b) c z y
z n a j d u j ą c e się n a k a l c e
metryce,
załączniki
czy
są
nie
brak
którego z
należycie opisane i
głównych
uporządko-
(skorowidze),
c) c z y m e t r y k a z o s t a ł a w y p e ł n i o n a
przez
topografa,
d) c z y n a s t o l i k u n i e b r a k s z k i c u g r a n i c a d m i n i s t r a c y j n y c h , g l e b
1 wykonawców,
e) c z y k a l k i b r z e g ó w są p o p r a w n i e w y k o n a n e (t. z n . c z y i c h
treść jest z g o d n a z o r y g i n a ł e m ) , p r z y c z e m u w z g l ę d n i ć skurczenie (rozszerzenie) k a l k i ,
f) c z y o p i s s t o l i k a z o s t a ł w y k o n a n y
ściśle
według
punktu
191.
203.
R e w i z j a I I . ma na celu wykrycie
możliwych
błędów
i
nielogicz- Rewizja II —
topograficzna.
ności w zestawieniu
poszczególnych
elementów
treści
zdjęcia.
R e w i z j a o d b y w a się systematycznie
na całym
stoliku
w e d ł u g wytycznych podanych poniżej.
Podczas rewizji należy wykorzystać materjał pomocniczy, (plany,
fotografje lotnicze), p o r ó w n u j ą c go z treścią z d j ę c i a .
204.
Kolejność
K o l e j n o ś ć r e w i z j i jest n a s t ę p u j ą c a .
rewizji II.
1. Komunikacje
i
osiedla.
Należy
s p r a w d z i ć , c z y s i e ć k o m u n i k a c y j n a jest p r z e d s t a w i o n a
l o g i c z n i e , c z y w i ą ż e się l o g i c z n i e z r z e ź b ą ( w k o p y , n a s y p y , przekreślenia dróg z n a k i e m na teren p o d m o k ł y ) , czy koty i liczby
w y s o k o ś c i p r z y n a s y p a c h , w k o p a c h i u r w i s k a c h są tak. w y b r a n e ,
a b y p o z w a l a ł y n a określanie różnic wysokości tych
szczegółów
p o k r y c i a , których wysokości nie m o ż n a
odczytać z warstwie,
np. s p a d u dróg b i e g n ą c y c h w w k o p a c h lub n a nasypach, wysok o ś c i w z g l ę d n y c h m o s t ó w i t. p . , c z y n i e b r a k m o s t ó w
i przep u s t ó w n a d p r z e s z k o d a m i , p r z y c z e m z w r ó c i ć u w a g ę na b r o d y ,
czy nie pominięto ł a d o w n i na stacjach kolejowych, czy nie brak
przydrożnych
z n a k ó w orientacyjnych jak np. słupów kilometrow y c h , d r z e w p r z y d r o g a c h b i t y c h i t. d.
http://rcin.org.pl
—
96
—
N a l e ż y s p r a w d z i ć , c z y r z e ź b a w o s i e d l a c h jest w ł a ś c i w i e zgen e r a l i z o w a n a , czy g ł ó w n e arterje k o m u n i k a c y j n e oraz p u n k t y
w y d a t n e w o s i e d l a c h w y r ó ż n i a j ą się d o s t a t e c z n i e , c z y r y s u n e k
o s i e d l a n i e został z a c i e m n i o n y t a k i e m i s z c z e g ó ł a m i , jak d r o g o w s k a zy, k r z y ż e i t. p .
S p r a w d z i ć , czy kategorje d r ó g i m o s t ó w , o r a z r o d z a j ciągu kolejek i s z e r o k o ś ć k o l e i , z w y j ą t k i e m n o r m a l n o t o r o w y c h , o z n a c z o n e
są n a k a l c e o p i s o w e j .
2.
Przeszkody.
S p r a w d z i ć , c z y k i e r u n e k biegu w ó d jest o z n a c z o n y s t r z a ł k a m i
w d o s t a t e c z n e j ilości, c z y n a t u r a l n y s p a d w ó d jest z g o d n y z r z e ź b ą
terenu, czy liczby wysokości na w o d a c h rozmieszczone logicznie
i w d o s t a t e c z n e j ilości, c z y u r w i s t e b r z e g i w ó d są o d p o w i e d n i o uwyd a t n i o n e , c z y l i c z b y o z n a c z a j ą c e ich w y s o k o ś ć o d p o w i a d a j ą wart o ś c i w a r s t w i e , czy z n a k n a teren p o d m o k ł y i b a g i e n n y jest w y r a ź n y .
3. Szata
roślinna
(uprawy).
N a l e ż y s p r a w d z i ć l o g i c z n y z w i ą z e k u p r a w z r z e ź b ą , czy l a s y
n i e są p r z e ł a d o w a n e z n a k a m i na las, p o w o d u j ą c w ten s p o s ó b
z a c i e m n i e n i e i n i e c z y t e l n o ś ć r z e ź b y , o r a z czy r y s u n e k terenu n i e
jest p r z e ł a d o w a n y z n a k a m i na p o j e d y r i c z e
drzewa i krzaki.
S p r a w d z i ć p r z e z p o r ó w n a n i e z f o t o g r a f j ą lotniczą.®
4.
Rzeźba.
S p r a w d z i ć l o g i c z n o ś ć r z e ź b y , c z y p r z e z n i e u z a s a d n i o n e opuszc z e n i e w a r s t w i e r z e ź b a n a s t o l i k u n i e straciła n a p l a s t y c e i wyr a z i s t o ś c i , a l b o p r z e ł a d o w a n i e w a r s t w i c a m i n i e z a c i e m n i ł o treści
zdjęcia, czy niema b ł ę d ó w w umieszczeniu w s k a ź n i k ó w spadu.
S p r a w d z i ć przez szczegółową analizę rzeźby, czy przez pośpieszne
k r e ś l e n i e w a r s t w i c e n i e u t r a c i ł y na s p ó ł k s z t a ł t n o ś c i . C z y g r u b o ś ć
kresek p r z y n a s y p a c h , w k o p a c h i u r w i s k a c h o d p o w i a d a
ich
wysokości względnej.
5. Koty
i liczby
wysokości.
S p r a w d z i ć , c z y w a r t o ś ć k o t i l i c z b w y s o k o ś c i z g a d z a się z wart o ś c i ą w a r s t w i e i c z y i l o ś ć ich jest w y s t a r c z a j ą c a ; p o z a t e m , c z y
w o d l e g ł o ś c i 5 k m n i e m a k o t l u b l i c z b w y s o k o ś c i o tej samej wys o k o ś c i . T o ostatnie n i e o d n o s i się d o l i c z b w y s o k o ś c i w z g l ę d n e j .
6. Kalka
napisów.
S p r a w d z i ć , czy n a z w y i ilość zagród umieszczone na kalce
n a p i s ó w są z g o d n e z w y k a z e m n a z w , c z y linje o k r e ś l a j ą c e z a s i ę g
danej miejscowości o b e j m u j ą wszystkie przynależne zagrody, czy
i l o ś ć z a g r ó d p o d a n a n a k a l c e n a p i s ó w jest z g o d n a z r y s u n k i e m
n a s t o l i k u ( p r z y o s i e d l a c h r o z r z u c o n y c h ) , czy w s z y s t k i e k o n i e c z n e
o b j a ś n i e n i a s z c z e g ó ł ó w p o k r y c i a są w n i e s i o n e n a k a l k ę w f o r m i e
p r z e p i s a n y c h s k r ó t ó w l u b p e ł n e g o o p i s u , czy n a z w y w ą t p l i w e są
n a k a l c e n a p i s ó w o z n a c z o n e z n a k i e m p y t a n i a , s p r a w d z i ć przeb i e g g r a n i c a d m i n i s t r a c y j n y c h n a z d j ę c i u i n a k a l c e , czy n a z w y
umieszczono w odpowiedniem miejscu.
7. Sprawdzenie
uzgodnienia
brzegów
zdjęcia.
http://rcin.org.pl
S p r a w d z i ć u z g o d n i e n i e b r z e g ó w z s ą s i e d n i e m i s t o l i k a m i , przyc z e m z w r ó c i ć u w a g ę n a proste linje p o k r y c i a , p o r z ą d e k n u m e r ó w
o d d z i a ł ó w l e ś n y c h , k o l e j n o ś ć n u m e r ó w s ł u p ó w k i l o m e t r o w y c h , gra-
—
97
—
nice administracyjne, tożsamość n a z w na ramce, czy uzgodnion o r z e ź b ę , c z y k o t y i l i c z b y w y s o k o ś c i p r z y r a m k a c h są u m i e s z czone w o d p o w i e d n i c h odstępach i czy wartości ich w d o l i n a c h
r z e k są z g o d n e z e s p a d e m w ó d .
Ponadto należy sprawdzić uzgodnienie brzegów kalki napisów,
kalki opisowej i s z k i c ó w na marginesie.
8. Opis
marginesu
stolika.
S p r a w d z i ć z u p e ł n o ś ć i treść s z k i c ó w na marginesie i opisu
stolika.
205.
R e w i z j a I I I . ma na celu ostateczne
sprawdzenie,
czy treść
zdjęcia R e w i z j a I I I —
została
ujęta w sposób najbardziej
odpowiadający
potrzebom
wojska redakcyjna.
i rozstrzygnięcie
zagadnień
spornych.
Rewizję
tę przeprowadza
kierownik
grupy
na podstawie znajomości zdjętego terenu, zebranego materjału,
dotyczącego opisu wojskowo-geograficznego i na podstawie taktycznej oceny terenu.
Do
zdjęcia.
rewizji
III.
należy
również
rewizja
podstawy
geodezyjnej
206.
Rewizja
I I I . polega
na
sprawdzeniu.
T o k r e w i z j i 111.
1. c z y g e n e r a l i z a c j a p o k r y c i a i r z e ź b y z o s t a ł a w ł a ś c i w i e
2. c z y k o m u n i k a c j e i p r z e s z k o d y z o s t a ł y
należycie
ujęta,
sklasyfikowane,
3. c z y c h a r a k t e r y s t y c z n e s z c z e g ó ł y p o k r y c i a
(przy generalizacji),
koty i liczby wysokości zostały tak wybrane, aby ułatwiając
c z y t a n i e m a p y n a d a w a ł y się j e d n o c z e ś n i e d o s z y b k i e j o r j e n t a c j i
i upraszczały rozkazodawstwo,
4. c z y r y s u n e k z d j ę c i a
ficznym,
na rozstrzygnięciu
Rewizja
wątpliwości
podstawy
1. p o ł o ż e n i a
jest w ł a ś c i w i e u j ę t y p o d w z g l ę d e m
wynikłych podczas poprzednich rewizyj.
geodezyjnej
i wymiarów
kartogra-
polega
na
sprawdzeniu:
ramek,
2. p o ł o ż e n i a s i a t k i g e o g r a f i c z n e j i
kilometrowej,
3. p o ł o ż e n i a p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h i p u n k t ó w w y d a t n y c h
spółrzędnych prostokątnych podanych w wykazie,
według
4. c z y u s u n i ę t o z e z d j ę c i a te p u n k t y p o d s t a w o w e , k t ó r y c h
nie poziome zostało w terenie stwierdzone jako błędne,
położe-
5. c z y w y k o n a n e w t e r e n i e p o p r a w k i w y s o k o ś c i p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h zostały wniesione na stolik i oznaczone w wykazie punktów podstawowych i w metryce mapy.
O s t a t n i ą f a z ą r e w i z j i jest sprawdzenie
P o p r z e p r o w a d z e n i u r e w i z j i wykonuje
gon i wnosi ze zdjęcia
na kalkę
redakcji
potrzebne
dane.
treści
opisu
stolika.
k i e r o w n i k g r u p y szkic izomapy
taktycznej
wszystkie
P o d o k o n a n i u p o p r a w e k p r z e z t o p o g r a f a - a u t o r a , w y p e ł n i a kier o w n i k g r u p y o d p o w i e d n i e r u b r y k i w m e t r y c e m a p y , p o d p i s u j e stolik
i wtedy uważa
się zdjęcie
stolikowe
za
ukończone.
http://rcin.org.pl
R O Z D Z I A Ł
TECHNIKA
25.
Budowa
G.
POMIARU.
sygnałów.
207.
Żerdź.
Najprostszem o b u d o w a n i e m
p u n k t u jest
żerdź
d ł u g o ś c i do 9 m ,
z a o p a t r z o n a u góry w k r z y ż a k z desek. Krzyżak
z b i j a się z d w ó c h
desek, k a ż d a d ł u g o ś c i do 1 m i szerokości 20—30 c m (rys. 13).
Zależnie od tła
rozrobioną klejem,
można krzyżak pomalować
http://rcin.org.pl
wapnem
lub
sadzą
—
99
—
Po przybiciu k r z y ż a k a do żerdzi,
zmierzyć
jej
długość
i
wkopać
ją
w z i e m i ę na głębokość 1 m. Przy
punktu
trygonometrycznego
aby nie
wkopywać
ległości
1 m od
dzić utrwalenia
Jeżeli
głęboko
żerdzi
kamienia,
obudowaniu
należy
bliżej
żeby
należy
pionowo
uważać,
niż w
nie
od-
uszko-
punktu.
żerdź
nie
wkopana,
może
być
dostatecznie
n a l e ż y ją w z m o c n i ć
pod-
p ó r k a m i (rys. 13a).
do Sm
G d y w y s o k o ś ć ż e r d z i jest
niewystarcza-
j ą c a l u b g d y w k o p a n i e i c h jest b a r d z o u t r u d nione (skały), należy b u d o w a ć sygnały.
nał
składa
się
z
3
l u b 4 n ó g oraz
Sygświecy
z k r z y ż a k i e m . N o g i s y g n a ł u u s z t y w n i a się tężn i k a m i (górnym i d o l n y m ) i dla
stateczności
o b k ł a d a k a m i e n i a m i , d a r n i n ą i t. p.
W
razie
w k o p a n i a n ó g s y g n a ł u w z i e m i ę t ę ż n i k ó w dolnych
nie potrzeba
zakładać.
Dolny
koniec
świecy p o w i n i e n być tak wysoko nad ziemią,
Rys.
13a.
a b y m o ż n a b y ł o p o d n i ą u s t a w i ć s t o l i k (rys. 14).
P r z e d u s t a w i e n i e m s y g n a ł u n a l e ż y z m i e r z y ć d ł u g o ś ć jego ś w i e c y
(od d o l n e j k r a w ę d z i k r z y ż a k a ) , a p o w s t a w i e n i u , o d l e g ł o ś ć o d k o ń c a
ś w i e c y d o k a m i e n i a (lub terenu).
http://rcin.org.pl
208.
Sygnał.
—
242.
Sygnał
na
rzew e.
Przy
budowie
sygnału
100
na
—
drzewie
należy u m o c o w a ć
lerzyżakiem n a w y s o k i m drzewie, stojącem nie
k a m i e n i a t r y g o n o m e t r y c z n e g o ( s k a l a 1 ; 20 000),
z
dalej
żerdź
niż 2 m
od
D o w c h o d z e n i a n a d r z e w o n a l e ż y używ a ć d r z e w o ł a z ó w oraz p a s ó w
zabezpieczających.
Zmierzoną żerdź z krzyżakiem
wciągać
liną przy p o m o c y krążka. Po wciągnięciu na
o d p o w i e d n i ą wysokość, p r z y b i ć d o p n i a gwoźd z i a m i i p r z y w i ą z a ć d r u t e m (rys. 15).
N a s t ę p n i e z m i e r z y ć w y s o k o ś ć od dolnego k o ń c a żerdzi d o k a m i e n i a l u b terenu.
26.
210.
Uwagi ogólne.
Wcięcia.
W c i ę c i a 1 ) służą
do zgęszczenia
istniejącej
sieci punktów
podstawowych
i określania poziomego
położenia
punktów
wydatnych
i stanowisk.
Wcięcia
w y k o n u j e się
tylko
z punktów trygonometrycznych i punktów
wciętych.
Stosując metodę wcięć należy pamiętać
o następujących zasadach:
1. dokładność
orjentacji
stolika,
większa,
im dalej
są położone
według
których
się
orjentuje,
jest
tern
punkty,
2 . dokładność
określenia
położenia
poziomego
punktu
jest
tem większa,
im dokładniejsza
jest
orjentacja
stolika
i im
krótsze
są kierunki
wyznaczające
punkt,
3. kierunki
wyznaczające
punkt powinny
się przecinać
pod kątem
zbliżonym
do prostego,
a w każdym
razie nie mniejszym
niż 30°.
P r z e c i ę c i a p o d z b y t o s t r y m k ą t e m są b e z w a r t o ś c i o w e , g d y ż
w t e d y t r u d n o u s t a l i ć w ł a ś c i w e p o ł o ż e n i e p u n k t u p r z e c i ę c i a się
w y k r e ś l o n y c h k i e r u n k ó w (rys, 16),
Rys.
4, kierunki
należy
dym ołówkiem,
bości.
')
albo w c i n a n i a .
16.
rysować
dobrze
zaostrzonym
i odpowiednio
aby uzyskać
rysunek
linij
o jak najmniejszej
http://rcin.org.pl
twargru-
— 101
211.
I s t n i e j ą trzy r o d z a j e
1. wcięcie
Rodzaje
wcięć.
wcięć:
wprzód,
2. wcięcie
wbok,
3. wcięcie
wstecz.
212.
W c i ę c i e w p r z ó d p o l e g a n a t e m , ż e m a j ą c d a n e p u n k t y A, B
w t e r e n i e i o d p o w i a d a j ą c e i m a, b n a s t o l i k u , o k r e ś l a s i ę p o ł o ż e n i e
w i d o c z n e g o p u n k t u C, przez przecięcie się k i e r u n k ó w
wykreślonych
n a z o r j e n t o w a n y m s t o l i k u z p u n k t ó w A p r z e z a i B p r z e z b.
Wcięcie
i określania
wprzód
punktów
stuży do zgęszczenia
wydatnych.
N a l e ż y je w y k o n y w a ć w n a s t ę p u j ą c y
sieci
punktów
podstawowych
sposób:
1, u s t a w i ć s i ę n a p u n k c i e A. z o r j e n t o w a ć s t o l i k w e d ł u g n a j d a l s z e g o ,
w i d o c z n e g o p u n k t u p o d s t a w o w e g o l u b wciętego i przez a wykreślić kierunek d o widocznego p u n k t u C,
2. p r z e j ś ć n a p u n k t B i p o z o r j e n t o w a n i u s t o l i k a j a k w y ż e j ,
lić przez b kierunek d o C,
A
wykreś-
B
R y s , 17.
Przecięcie się c w y k r e ś l o n y c h
p u n k t u C (rys. 17),
kierunków
wyznacza
położenie
Położenie p u n k t u c określonego przez wcięcie wprzód
należy
z a w s z e sprawdzić
z trzeciego p u n k t u p o d s t a w o w e g o l u b wciętego.
J e ś l i w y k r e ś l o n e k i e r u n k i u t w o r z ą t r ó j k ą t (trójkąt
błędu),
sprawdzić
z c z w a r t e g o p u n k t u i j a k o p o ł o ż e n i e p u n k t u c p r z y j ą ć przecięcie się
trzech k i e r u n k ó w w j e d n y m p u n k c i e .
Jeśli sprawdzenie z czwartego
punktu nie da wyniku, należy wcięcie powtórzyć.
http://rcin.org.pl
Wcięcie
wprzód.
102
-
Kierunki wykreślać tylko w pobliżu przypuszczalnego położenia
s z u k a n e g o p u n k t u i z a r a m k ą zdjęcia, gdzie k i e r u n k i te n a l e ż y o p i s a ć
(rys. 1).
Warunkiem
dokładnego
określenia
punktu
c jest,
aby
odległości
punktu
C od stanowisk
A i B nie były
większe
od bokuorjentacji,
według
których
stolik był zorjentowany
na punktach
A^j^B^T^.
^ ^
^¿¿ś
213.
Wcięcie
wbok.
W c i ę c i e w b o k polega
na określeniu
poziomego
położenia
stanowiska
stolika,
przez
ustawienie
się na linji 2 danych
punktów
lub na
wykreślonym
kierunku,
i wykreślenie
kierunku
od trzeciego
danego
punktu
do przecięcia
się z linją
(kierunkiem),
na której
stoi
stolik.
W c i ę c i e to daje bardzo d o k ł a d n e poziome położenie punktu. Jest
też pewniejsze i szybsze o d w c i ę c i a wstecz.
Używa
się go
przeważnie do określania
stanowisk
dla pomiaru
szczegółów.
Istnieją 3 sposoby w c i ę c i a
1, w c i ę c i e
2, w c i ę c i e
punkty,
214.
Wcięcie
wbok na linjl.
3, w c i ę c i e
Wcięcie
wbok
wbok
wbok
wbok
na linji
na
na
na linji
wbok:
łączącej
dwa dane
przedłużeniu
kierunku
linji
punkty
łączącej
')>
dwa
wykreślonym z danego
w y k o n u j e się w sposób
dane
punktu.
następujący:
1. T o p o g r a f o d s z u k u j e w t e r e n i e l i n j ę ł ą c z ą c ą p u n k t y A i B (rys. 18).
W t y m celu topograf i p o m o c n i k , oddaleni o d siebie
około
100 k r o k ó w , w y z n a c z a j ą s z u k a n ą l i n j ę w t e n s p o s ó b , i ż t o p o g r a f ,
p a t r z ą c n a p u n k t B, p r z e s u w a p o m o c n i k a , d o p ó k i t e n n i e p o k r y j e
sobą tego p u n k t u .
N a s t ę p n i e p o m o c n i k , p a t r z ą c n a p u n k t A , prze-
R y s . 18.
s u w a t o p o g r a f a a ż d o p o k r y c i a t e g o ż p u n k t u A.
W ten sposób
przesuwają się jednocześnie nawzajem tak długo, aż p o m o c n i k
punkty
z a k r y j e s o b ą p u n k t B, a t o p o g r a f p u n k t A, i w ó w c z a s
Tn i Pn. n a k t ó r y c h stoją t o p o g r a f i p o m o c n i k , l e ż ą n a l i n j i A B.
2. T o p o g r a f u s t a w i a s t o l i k n a t e j l i n j i , p r z y k ł a d a k i e r o w n i c ę d o p u n k t ó w a i b n a s t o l i k u , o r j e n t u j e w e d ł u g d a l s z e g o p u n k t u B i przerzuca lunetę przez zenit, d l a sprawdzenia, czy p i o n o w a nitka
k r z y ż a p o k r y w a p u n k t A.
Jeśli tak, to stolik znajduje się n a linji
A B i jest z o r j e n t o w a n y .
W p r z e c i w n y m w y p a d k u p r z e s u w a stolik dokładnie na ustaloną linję i sprawdza p i o n o w ą nitką krzyża
ustawienie stolika na linji,
')
albo na linji
http://rcin.org.pl
podstawowej.
—
103
—
3. Kreśli k i e r u n e k o d w i d o c z n e g o trzeciego p u n k t u C przez c (rys, 19).
P r z e c i ę c i e się k i e r u n k u C c z l i n j ą ab w y z n a c z a s z u k a n y p u n k t d,
który o d p o w i a d a s t a n o w i s k u stolika D.
R y s . 19.
Przy s t o s o w a n i u tego sposobu n a l e ż y p a m i ę t a ć , a b y odległość
p u n k t u C o d określonego p u n k t u d n i e b y ł a w i ę k s z a od l i n j i ł ą c z ą c e j
p u n k t y A i B (linji orjentacji).
Określony
punkt
bardzo
często
nie
daje się wykorzystać
z tego względu, iż wypada
w miejscu
nienadającem się na stanowisko
do pomiaru
szczegółów.
W tym wypadku
stanowisko to obiera się na punkcie tatowym,
określonym
z punktu D.
215.
c
Wcięcie wbok na przedłużeniu
linji w y k o n u j e się w n a s t ę p u j ą c y sposób: )^ 'priedtuż(v
1, n a l e ż y u s t a w i ć stolik na p r z e d ł u ż e n i u prostej ł ą c z ą c e j p u n k t y A
niu llnjl.
i B (rys. 20) t a k , a b y sygnały t y c h p u n k t ó w d o k ł a d n i e się p o k r y ł y ,
2. p r z y ł o ż y ć l i n j a ł d o p u n k t ó w a i b i w y c e l o w a ć n a w i d o c z n e
s y g n a ł y tych p u n k t ó w tak, a b y n i t k a p i o n o w a d o k ł a d n i e przechod z i ł a przez o b y d w a k r y j ą c e się sygnały,
http://rcin.org.pl
—
104
—
3. w y k r e ś l i ć p r z e d ł u ż e n i e l i n j i a b i o d t r z e c i e g o w i d o c z n e g o s y g n a ł u
p u n k t u C w y k r e ś l i ć przez c k i e r u n e k wstecz.
P r z e c i ę c i e się t y c h k i e r u n k ó w
n o w i s k a s t o l i k a d.
wyznacza
p o ł o ż e n i e s z u k a n e g o sta-
D l a u z y s k a n i a w y m a g a n e j d o k ł a d n o ś c i o k r e ś l e n i a p u n k t u d, n a l e ż y
p a m i ę t a ć , a b y o d l e g ł o ś ć s t o l i k a od b l i ż s z e g o z d a n y c h p u n k t ó w
(na
rys. 20, o d p u n k t u B ) i o d p u n k t u C b y ł a m n i e j s z a o d d ł u g o ś c i l i n j i
A B, to jest o d b o k u o r j e n t a c j i .
216.
Wcięcie wbok
na kierunku.
Wcięcie
wbok
bardzo wygodne,
wymaga
ustawienia
na kierunku
wykreślonym z danego punktu
g d y ż pozwala
na dowolny
wybór
stanowiska,
stolika
na jednym
z punktów
podstawowych.
W y k o n u j e się je w s p o s ó b
jest
ale
następujący:
1. u s t a w i ć s t o l i k n a j e d n y m z d a n y c h p u n k t ó w , n p . A i z o r j e n t o w a ć
według p u n k t u B lub najdalszego widocznego p u n k t u podstawow e g o l u b w c i ę t e g o (rys. 21),
2, n a c e l o w a ć n a u s t a w i o n ą t y c z k ę l u b ł a t ę n a p u n k c i e D ( w y b r a n y m
p o p r z e d n i o n a s t a n o w i s k o ) i w y k r e ś l i ć k i e r u n e k d o D, z a z n a c z a j ą c
go w m i e j s c u p r z y p u s z c z a l n e g o p o ł o ż e n i a tego p u n k t u o r a z p o z a
ramką zdjęcia,
3, p r z e j ś ć n a s z u k a n y p u n k t D, z o r j e n t o w a ć s t o l i k w e d ł u g k i e r u n k u
w y k r e ś l o n e g o p o p r z e d n i o z a n a D,
u z y s k u j ą c t e m s a m e m poprzednią orjentację stolika,
4, w y k r e ś l i ć
kierunek
od d a n e g o p u n k t u B
lub
C.
Przecięcie się obu w y k r e ś l o n y c h k i e r u n k ó w w p u n k c i e d wyznac z a p o ł o ż e n i e s z u k a n e g o p u n k t u D.
W y n i k s p r a w d z i ć z trzeciego
danego i widocznego punktu.
http://rcin.org.pl
—
105 —
W a r u n k i e m d o k ł a d n e g o o k r e ś l e n i a p u n k t u d jest, a b y o d l e g ł o ś ć
stanowiska D od A i o d B l u b C n i e b y ł a w i ę k s z a o d b o k u orjentacji
stolika n a stanowisku A .
położenia
W c i ę c i e w s t e c z polega n a określeniu poziomego
s t a n o w i s k a p r z y d a n y c h t r z e c h p u n k t a c h A, B, C i o d p o w i a d a j ą c y c h
i m a, b, c n a s t o l i k u ,
S z u k a n y punkt d może z a j m o w a ć w stosunku do trójkąta wyznac z o n e g o p r z e z p u n k t y a, b, c i k o ł a o p i s a n e g o n a t y m t r ó j k ą c i e
6 p o ł o ż e ń d , _ 6 ( r y s . 22):
R y s . 22.
d, w e w n ą t r z t r ó j k ą t a a, b, c,
ds
w kole poza trójkątem
d3
poza
dt
poza kołem, naprzeciw
kołem,
rf5 n a j e d n y m z b o k ó w
d6
na obwodzie
a, b, c,
naprzeciw jednego z wierzchołków
t r ó j k ą t a a, b, c,
j e d n e g o z b o k ó w t r ó j k ą t a a, b, c,
lub na przedłużeniu
b o k u t r ó j k ą t a a , b, c,
koła.
Z w y m i e n i o n y c h , p o ł o ż e n i e ds jest p r z y k ł a d e m w c i ę c i a
wbok,
a dc, d a j e n i e o z n a c z o n o ś ć ( n i e o g r a n i c z e n i e w i e l k ą i l o ś ć r o z w i ą z a ń ) .
Dlatego
też zawsze
przy
wcięciu
wstecz należy
zwracać
uwagę,
czy
stanowisko
nie znajduje
się na obwodzie
kola, a nawet w jego
pobliżu.
R o z w i ą z a n i a w c i ę ć wstecz dzielą się n a 2 grupy:
1. rozwiązania
punktu,
http://rcin.org.pl
bezpośrednie,
wyznaczające odrazu położenie szukanego
217.
Wcięcie
wstecz.
—
tej
Rozwiązania
należą:
106 —
bezpośrednie nie wymagają
użycia busoli.
D o grupy
a) s p o s ó b t r z y k r o t n e g o o b r o t u p ł y t y s t o l i k o w e j ( B e s s e l a ) ( p k t . 218).
b) s p o s ó b
kalki
(Bołotowa)
2. rozwiązania
pośrednie,
muje się trójkąt błędu,
tycznej.
( p k t . 219).
gdy zamiast
szukanego punktu
otrzyz p o w o d u niedokładnej orjentacji magne-
Przez r o z w i ą z a n i e trójkąta b ł ę d u
stolika i otrzymuje p o z i o m e położenie
należą:
a) s p o s ó b
jednego
trójkąta
usuwa się b ł ą d orjentacji
stanowiska.
D o grupy tej
błędu
(Lehmanna)
')
( p k t . 220),
b) s p o s ó b
gera)
odwróconych trójkątów błędu
c) s p o s ó b p r z e c i n a j ą c y c h
218.
Sposób trzySposób
trzykrotnego
obrotu
krotnego
polega n a konobrotu płyty płyty stolikowej
stolikowej. s t r u k c y j n e m
wyznaczeniu
linji
dobrej
orjentacji
stolika
określeniu przy p o m o c y
ków
z
mego
(Bonnenber-
(pkt. 221),
danych
na
pozio-
stanowiska
wyznaczonej linji
( S n e l l i u s a ) (pkt. 222).
kierun-
punktów
położenia
i
się k ó ł
na
orjentacji.
W y k o n a n i e k o n s t r u k c j i przeprowadza
obrót
się przez
płyty
Pierwszy
trzykrotny
stolikowej.
obrót płyty
stoli-
k o w e j (rys. 2 3 a ) :
1. p o
ustawieniu
stolika
na
s z u k a n y m p u n k c i e D, n a l e ż y
przyłożyć linjał
do kierunku
kierownicy
a b,
2. n i e r u s z a j ą c k i e r o w n i c y , n a celować
na
p u n k t B obro-
tem płyty stolikowej i unieruchomić ją,
3. p r z e z p u n k t a w y k r e ś l i ć kierunek a m do punktu
')
isiy
C,
http://rcin.org.pl
albo: sposób stosunku uchylerf.
obrót
R y s , 2 3 a.
—
107
—
Rys. 23 b.
http://rcin.org.pl
Rys. 23 c.
—
Drugi
108
—
o b r ó t p ł y t y s t o l i k o w e j (rys. 23 b):
1. p r z y ł o ż y ć l i n j a ł k i e r o w n i c y d o k i e r u n k u
b a,
2. n a c e ł o w a ć
stolikowej
na
punkt
A
obrotem
płyty
i
unierucho-
m i ć ją,
3. przez p u n k t b w y k r e ś l i ć k i e r u n e k b n do p u n k t u
Przecięcie
się
k i e r u n k ó w (J£m
i
b n
wyznacza
C.
punkt zbiegu
z
( p u n k t C o l ł i n s ' a ) , k t ó r y p o ł ą c z o n y z p u n k t e m c w y z n a c z a linję d o b r e j
orjentacji s t o l i k a .
Trzeci
N a l i n j i tej b ę d z i e l e ż a ł p u n k t
d.
o b r ó t p ł y t y s t o l i k o w e j (rys. 23 c):
1. p r z y ł o ż y ć l i n j a ł k i e r o w n i c y do p u n k t ó w z c,
2. z o r j e n t o w a ć stolik w e d ł u g
wyznaczonej
na punkt C i płytę stolikową
linji d o b r e j orjentacji z c
unieruchomić,
3. w y k r e ś l i ć k i e r u n e k od p u n k t u A przez a i B przez b.
K i e r u n k i te p r z e t n ą się z l i n j ą dobrej orjentacji z e w j e d n y m p u n k cie, w y z n a c z a j ą c p o ł o ż e n i e s t a n o w i s k a
Stosowanie
sposobu
korzystne w w y p a d k u
d.
trzykrotnego
obrotu
płyty
stolikowej
1. i 2. p o ł o ż e n i a p u n k t u d w stosunku
k ą t a a, b, c, t. z n . w e w n ą t r z t r ó j k ą t a a, b, c
jest
do trój-
l u b w e w n ą t r z k o ł a opi-
sanego n a t y m t r ó j k ą c i e . W t y c h w y p a d k a c h b o w i e m o d l e g ł o ś ć p u n k t ó w
z i c, w y z n a c z a j ą c y c h l i n j ę d o b r e j orjentacji b ę d z i e z a w s z e w i ę k s z a od odległości p u n k t u d o d p u n k t ó w a, b, c. G d y d w a z trzech d a n y c h p u n k t ó w
są z b y t o d d a l o n e o d s t a n o w i s k a i o d siebie, w ó w c z a s p u n k t z b i e g u z
może wypaść poza stolikiem.
o r j e n t a c j i z c w y z n a c z a się
Sposób
W t y m w y p a d k u p o ł o ż e n i e linji
dobrej
następująco:
pierwszy:
N a p r o s t y c h a c i b c (rys. 24) o d ł o ż y ć o d p u n k t u c o d c i n k i proporcjonalne
do
długości
ac
i
bc
np.
1/2 ac
i 1/2 b c, l u b 1/4
ac
1 1/4 b c i t. d .
Z o t r z y m a n y c h w ten s p o s ó b p u n k t ó w 1, 2 i l ' , 2' w y k r e ś l i ć równoległe
do
k i e r u n k ó w a z i 6 z.
P r z e c i ę c i a m „ m-j i p u n k t c w y z n a -
c z a j ą p r o s t ą d o b r e j o r j e n t a c j i c z.
Sposób
drugi:
Z p u n k t u c (rys. 25) w y k r e ś l i ć d w i e d o w o l n e p r o s t e cl
D o w y z n a c z o n e j w ten s p o s ó b p r o s t e j 1 1'
wykreślić
i c l'.
równoległe
2 2' i 3 3'.
Równoległe z punktów 2
i 3' d o l'c
i
3 do
/ c i równoległe z punktów
P u n k t y ra, i m 2 z p u n k t e m c w y z n a c z a j ą p r o s t ą d o b r e j
s t o l i k a c z.
2'
p r z e c i n a j ą się w p u n k t a c h m, i m 2 .
http://rcin.org.pl
orjentacji
—
109
—
R y s . 25.
219.
Wcięcie
wstecz
sposobem
kalki
w y k o n u j e się n a s t ę p u j ą c o (rys. 26): Sposób kalki.
1. z d o w o l n i e o b r a n e g o p u n k t u d n a k a l c e , p r z y m o c o w a n e j d o p ł y t y
s t o l i k o w e j , k r e ś l i się k i e r u n k i do p u n k t ó w A. B, C,
R y s . 26.
2. k a l k ę p r z y k ł a d a się n a p ł y t ę s t o l i k o w ą p r z e s u w a j ą c tak, a b y wyk r e ś l o n e n a k a l c e k i e r u n k i p o k r y ł y o d p o w i e d n i e p u n k t y a, b, c,
p o c z e m p r z e k ł u w a się p u n k t d, k t ó r y w y z n a c z a s t a n o w i s k o s t o l i k a .
O t r z y m a n y w y n i k jest tern d o k ł a d n i e j s z y , i m w i ę c e j w y k r e ś l i
się k i e r u n k ó w .
W c i ę c i e wstecz
w c i ę ć wstecz.
kalki,
jest m n i e j d o k ł a d n e
http://rcin.org.pl
sposobem
od
innych
—
110
—
220.
Sposób jedneSposób jednego
trójkąta
błędu p o l e g a n a r o z w i ą z a n i u t r ó j k ą t a b ł ę d u
go trójkąta
otrzymanego wskutek niedokładnej orjentacji magnetycznej. Rozwiąbłędu.
z a n i e t o w y k o n u j e się n a p o d s t a w i e t w i e r d z e n i a L e h m a n n a , ż e : odl e g ł o ś c i s z u k a n e g o p u n k t u d o d b o k ó w t r ó j k ą t a b ł ę d u są p r o p o r c j o nalne do długości odpowiednich kierunków.
D o r o z w i ą z a n i a t r ó j k ą t a b ł ę d u k o n i e c z n a jest z n a j o m o ś ć p o ł o ż e nia szukanego p u n k t u d (stanowiska) w stosunku do:
1. k i e r u n k u
ś r o d k o w e g o z trzech w y k r e ś l o n y c h
2. t r ó j k ą t a ab
kierunków,
c i koła opisanego na tych punktach
( r y s . 27).
R y s . 27.
Poniższa tabelka przedstawia położenie punktu d w stosunku
trójkąta błędu w zależności od położenia punktu D w stosunku
trójkąta A B C i koła na n i m opisanego:
Położenie punktu D
do
trójkąta
nim
ABC
w
i
stosunku
P o ł o ż e n i e p u n k t u d w sto-
koła
sunku
na
kowego
opisanego
1.
Dl
wewnątrz trójkąta
ABC
2.
Di
między bokiem trójkąta
ABC
a kołem
3.
D3
naprzeciw
wierzchołka
trójkąta
ABC
4.
Di
naprzeciw boku trójkąta
ABC
poza kołem
di
do
i
kierunku
środ-
trójkąta
błędu
wewnątrz trójkąta
do
do
błędu
d2,3 p o d r u g i e j s t r o n i e kier u n k u ś r o d k o w e g o w stosunku do trójkąta błędu
d4 p o t e j s a m e j s t r o n i e k i e r u n k u
środkowego co trójkąt błędu
http://rcin.org.pl
W e wszystkich tych 4 w y p a d k a c h p u n k t d leży
s a m e j stronie w y z n a c z a j ą c y c h go k i e r u n k ó w .
zawsze p o tej
—
W c i ę c i e wstecz sposobem
w sposób n a s t ę p u j ą c y :
1. ustawić stolik
m o c y busoli,
na
lii
jednego t r ó j k ą t a b ł ę d u w y k o n u j e się
w y b r a n e m s t a n o w i s k u i z o r j e n t o w a ć przy po-
2. w y k r e ś l i ć k i e r u n k i z trzech w i d o c z n y c h p u n k t ó w A, B, C, przez
o d p o w i a d a j ą c e i m na stoliku p u n k t y a, b, c,
3. o t r z y m a n y t r ó j k ą t b ł ę d u r o z w i ą z a ć n a p o d s t a w i e twierdzenia
L e h m a n n a o p r o p o r c j o n a l n o ś c i i w y ż e j p o d a n e j tabelki, zaznaczając o ł ó w k i e m miejsce p r z y p u s z c z a l n e g o p o ł o ż e n i a p u n k t u d,
4. p r z y ł o ż y ć linjał k i e r o w n i c y d o w y z n a c z o n e g o w ten s p o s ó b przypuszczalnego p u n k t u d i z o r j e n t o w a ć stolik, w e d ł u g najdalszego
w i d o c z n e g o p u n k t u w terenie,
5. w y k r e ś l i ć k i e r u n k i od pozostałych p u n k t ó w , s p r a w d z a j ą c w ten
sposób d o k ł a d n o ś ć p o ł o ż e n i a w y z n a c z o n e g o jak w y ż e j p u n k t u d.
W razie p o n o w n e g o o t r z y m a n i a trójkąta b ł ę d u ( p o w i n i e n być
mniejszy n i ż p o p r z e d n i ) , p o w t a r z a ć o p i s a n ą c z y n n o ś ć d o p ó t y , aż trzy
w y k r e ś l o n e k i e r u n k i p r z e t n ą się w j e d n y m p u n k c i e . P r z y p e w n e j
w p r a w i e m o ż n a p u n k t d d o k ł a d n i e w y z n a c z y ć , r o z w i ą z u j ą c już pierwszy t r ó j k ą t b ł ę d u .
O t r z y m a n y p u n k t d s p r a w d z i ć w y k r e ś l a j ą c kierunek od widocznego czwartego p u n k t u , zwłaszcza jeżeli s z u k a n y p u n k t d leży poza
t r ó j k ą t e m a, b, c.
Sposób odwróconych
trójkątów
błędu polega na wyznaczeniu
poło- Sposób dwińrfi
trójkątów
żenia stanowiska
stolika przez rozwiązanie
trójkątów
błędu otrzymabłędu.
n y c h z w c i ę ć , w y k o n a n y c h przy d w u r ó ż n y c h orjentacjach stolika.
Wykonanie:
1. na w y b r a n e m s t a n o w i s k u n a l e ż y z o r j e n t o w a ć stolik busolą; następnie k i l k o m a o b r o t a m i śruby l e n i w k o w e j głowicy w y p r o w a d z i ć
stolik z orjentacji,
2. w y k r e ś l i ć k i e r u n k i od d a n y c h p u n k t ó w w terenie;
o t r z y m u j e się pierwszy trójkąt
błędu,
w ten sposób
3. p o d w ó j n ą jak p o d 1. ilością o b r o t ó w ś r u b y l e n i w k o w e j o b r ó c i ć
stolik w p r z e c i w n ą stronę; w y k r e ś l i ć od tych s a m y c h p u n k t ó w
k i e r u n k i ; w ten s p o s ó b otrzymuje się drugiTtrójkąt
błędu,
R y s . ¡28
4. p o ł ą c z y ć o d p o w i e d n i e w i e r z c h o ł k i o t r z y m a n y c h t r ó j k ą t ó w b ł ę d u
u z y s k a n y c h j a k o przecięcia k i e r u n k ó w od tych samych p u n k t ó w
(rys. 28); p r z e c i ę c i e się linij ł ą c z ą c y c h o d p o w i e d n i e w i e r z c h o ł k i
t r ó j k ą t ó w w y z n a c z y p o ł o ż e n i e szukanego p u n k t u d,
http://rcin.org.pl
—
5. z o r j e n t o w a ć
widocznego
6, sprawdzić
stolik w e d ł u g
punktu,
112
—
otrzymanego
punktu
d
i
najdalszego
p u n k t d wykreślając k i e r u n k i od pozostałych
Sposób
ten daje dobre wyniki,
i niezbyt oddalone
od
siebie.
jeżeli
oba
trójkąty
błędu
punktów.
są
wyraźne
222.
Sposób przeR o z w i ą z a n i e t r ó j k ą t a b ł ę d u sposobem
przecinających
się kół w y k o cinających się
n u j e się w y k r e ś l a j ą c t r z y k o ł a , z k t ó r y c h k a ż d e p r z e c h o d z i p r z e z d w a
kót.
w i e r z c h o ł k i t r ó j k ą t a ab c i p u n k t p r z e c i ę c i a się k i e r u n k ó w z t y c h w ł a ś nie d w ó c h p u n k t ó w .
S ą t o k o ł a o p i s a n e n a t r ó j k ą t a c h a b x,
acy,
bez.
K o ł a te p r z e t n ą się w s z u k a n y m p u n k c i e d (rys. 2 9 a ) ,
W w y p a d k a c h , gdy stanowisko
(rys, 2 9 b ) , l u b p o z a k o ł e m n a p r z e c i w
jest m i ę d z y k o ł e m
a
bokiem
b o k u (rys, 29 c ) . l u b p o z a k o ł e m
R y s . 29 b .
rozwiązanie
http://rcin.org.pl
n a p r z e c i w w i e r z c h o ł k a (rys. 29 d),
s t a w i a się j a k n a r y s u n k a c h .
trójkąta błędu
przed-
113
Rys. 29 c.
Rys. 29 d.
Sposób
przecinających
się kót jest pewny
i dokładny,
gdy
koła
nie przecinają
się pod zbyt ostremi
kątami,
lecz praktycznie
nasuwa
trudności
konstrukcyjne,
i dlatego stosuje się go
rzadko.
http://rcin.org.pl
—
223.
Wcięcie złożone przy
przeniesionej nuje
orjentacji.
114 —
Wcięcie złożone 1 ) przy przeniesionej orjentacji wykosię po uzyskaniu
Sposób
dokładnej
orjentacji
geometrycznej
stolika.
wykonania:
1. u s t a w i ć s t o l i k n a p r z e d ł u ż e n i u d w u d a n y c h p u n k t ó w A i B, n p .
w p u n k c i e P (rys. 30), z o r j e n t o w a ć s t o l i k w e d ł u g l i n j i AB, a nas t ę p n i e w y k r e ś l i ć w d o w o l n e m m i e j s c u n a s t o l i k u k i e r u n e k p'd'
n a ł a t ę u s t a w i o n ą w p u n k c i e D, z a z n a c z a j ą c t e n k i e r u n e k p o z a
ramką zdjęcia,
2, p r z e n i e ś ć s t o l i k n a p u n k t D i z o r j e n t o w a ć s t o l i k w e d ł u g p o p r z e d n i o w y k r e ś l o n e g o k i e r u n k u d'p', u z y s k u j ą c t e m s a m e m o r j e n t a c j ę
i d e n t y c z n ą z o r j e n t a c j ą g e o m e t r y c z n ą n a p u n k c i e P,
3. w y k r e ś l i ć k i e r u n k i z p u n k t ó w A i B, l u b t e ż d w u i n n y c h w i d o c z nych p u n k t ó w danych.
położenie
Przecięcie tych k i e r u n k ó w n a stoliku d określi
p u n k t u D.
J e ś l i z a l e ż y n a o k r e ś l e n i u p o ł o ż e n i a p u n k t u P, w y s t a r c z y w y k r e ś l i ć k i e r u n e k w p r z ó d z D d o P.
P u n k t p zostanie wyznaczony
p r z e c i ę c i e m w y k r e ś l o n e g o k i e r u n k u z p r z e d ł u ż o n ą l i n j ą a b.
Warunkiem
dokładności
w określeniu
stanowiska
tym sposobem
jest:
aby odległości
punktu
P od bliższego
z punktów
dąnych
A lub B, odległość
punktu
P od stanowiska
D, oraz
odległości
stanowiska
D od
obu punktów
danych,
z których
określa się stanowisko,
nie były
większe od boku orjentacji
t. j. od boku A B.
' ) W c i ę c i e z ł o ż o n e oznacza w a r t y l e r j i w c i ę c i e w s t e c z z d w u punktów, r o z w i ą z a n e
k i e r u n k i e m w y k r e ś l o n y m od t r z e c i e g o punktu do stanowiska. W z d j ę c i u s t o l i k o w e m w c i ę c i e
to j e s t stosowane, a m i a n o w i c i e j a k o w c i ę c i e wbok na kierunku, j e d n a k wykonywane w odw r o t n y m porządku.
http://rcin.org.pl
—
115 —
224.
Wcięcie
złożone
nuje się po wyznaczeniu
na dokładne
zorjentowanie
przy wyznaczonej orjentacji ') wyko- Wcięcie złona stoliku
stolika.
linji
dobrej
orjentacji,
żone przy
pozwalającej wyznaczonej
orjentacji.
D a n e są d w a p u n k t y p o d s t a w o w e A i B o r a z o b r a n e d w a p u n k t y
C i D, g d z i e D jest p u n k t e m s z u k a n y m ,
Położenie punktów C i D
w terenie musi b y ć t a k obrane, a b y odległość i c h o d siebie n i e była
m n i e j s z ą o d 200 m , a b y p u n k t y A i B b y ł y w i d o c z n e z p u n k t ó w C i D
i a b y c z w o r o b o k ABC
D n i e w y z n a c z a ł koła i b y ł kształtem zbliżony
do trapeza.
1.
Dla wyznaczenia punktu d należy:
a) U s t a w i ć s t o l i k n a p u n k c i e C (rys. 3 1 a ) , P r z y ł o ż y ć l i n j a ł kier o w n i c y d o k i e r u n k u a b, z o r j e n t o w a ć s t o l i k w e d ł u g p u n k t u B,
w y k r e ś l i ć k i e r u n e k p r z e z p u n k t a d o D,
Rys. 31a.
b) N a s t ę p n i e n a t e m s a m e m s t a n o w i s k u z o r j e n t o w a ć s t o l i k wed ł u g l i n j i b a (rys. 31 b ) , c e l u j ą c n a p u n k t A w t e r e n i e . W y kreślić k i e r u n e k przez p u n k t b d o p u n k t u D w terenie.
K i e r u n e k b D przetnie się z k i e r u n k i e m a D w p u n k c i e p.
2.
a) P r z e n i e ś ć s t o l i k na p u n k t D i p o s t ą p i ć w s p o s ó b p o d o b n y
j a k n a p u n k c i e C (rys. 31c), a w i ę c z o r j e n t o w a ć s t o l i k w e d ł u g
l i n j i ab c e l u j ą c n a p u n k t B i w y k r e ś l i ć k i e r u n e k p r z e z a d o C .
b) Z o r j e n t o w a ć stolik w e d ł u g prostej b a celując n a A w terenie
(rys. 31 d ) . W y k r e ś l i ć k i e r u n e k b C p r z e z p u n k t b d o C
w terenie.
K i e r u n e k a C p r z e t n i e s i ę z k i e r u n k i e m b C w p u n k c i e s,
P u n k t y p i s w y z n a c z a j ą linję
tej l e ż e ć b ę d ą p u n k t y c i d.
dobrej
http://rcin.org.pl
')
albo: dwustanowiskowe wcinanie w s t e c z na dwa punkty.
orjentacji.
N a linji
116
-
3. S t o j ą c na p u n k c i e D, z o r i e n t o w a ć stolik w e d ł u g prostej p s n a
p u n k t C w terenie (rys, 3^e). W y k r e ś l i ć k i e r u n k i od A przez a
i o d B przez b. K i e r u n k i te p r z e t n ą się z l i n j ą dobrej orientacji p s w p u n k c i e d, k t ó r y w y z n a c z a p o ł o ż e n i e s t a n o w i s k a D.
Rys. 31b.
Rys. 31c.
P o ł o ż e n i e p u n k t u c m o ż n a w y z n a c z y ć w t a k i sam sposób: p o ustaw i e n i u s t o l i k a n a p u n k c i e C i z o r j e n t o w a n i u w e d ł u g l i n j i s p, w y k r e ś l a
się k i e r u n k i od A przez a i o d B przez b, o t r z y m u j ą c w p r z e c i ę c i u
się tych k i e r u n k ó w z l i n j ą s p p o ł o ż e n i e p u n k t u c,
http://rcin.org.pl
—
117
—
M o ż n a r ó w n i e ż w y z n a c z y ć p o ł o ż e n i e p u n k t u C, n i e p r z e c h o d z ą c
na ten p u n k t . M i a n o w i c i e przenosi się kąt b a p n a l i n j ę sp i p u n k t b
l u b ab p n a l i n j ę p s i p u n k t a:
1. o b r a c a j ą c p ł y t ę s t o l i k o w ą u s t a w i ć r a m i ę a p ( b p ) w k i e r u n k u n a
j a k i ś d o w o l n y p u n k t M w terenie,
Rys. 31d.
Rys. 31e.
2, n a p r z e d ł u ż e n i u k i e r u n k u a b ( b a ) u s t a w i ć ł a t ę l u b t y c z k ę ,
3, z o r j e n t o w a ć s t o l i k w e d ł u g prostej s p (p s) n a p u n k t
M,
4, przez p u n k t b (a) w y k r e ś l i ć k i e r u n e k n a ł a t ę l u b t y c z k ę .
Kierunek ten p r z e t n i e się z prostą s p w p u n k c i e c, k t ó r y w y z n a c z y
n a stoliku p o ł o ż e n i e p u n k t u C.
http://rcin.org.pl
—
118 —
225.
Wcięcie złoWcięcie złożone z użyciem busoli 1 ) (Hansena) wykonuje
żone z użyorjentacji
magnetycznej
stolika.
ciem busoli się po poprawieniu
(Hansena).
D a n e są d w a w i d o c z n e a n i e d o s t ę p n e d l a u s t a w i e n i a
stolika
p u n k t y A i B ( r y s . 32) i o d p o w i a d a j ą c e i m n a s t o l i k u a i b\ o k r e ś l i ć
n a p ł y c i e s t o l i k o w e j p o ł o ż e n i e p u n k t u D.
W t y m c e l u n a l e ż y o b r a ć p o m o c n i c z y p u n k t C , w i d o c z n y z p u n k t u D.
O d l e g ł o ś ć C D n i e p o w i n n a b y ć m n i e j s z ą o d 200 m . Z p u n k t ó w C
i D m u s z ą b y ć w i d o c z n e o b a p u n k t y A i B; c z w o r o b o k AB CD n i e
może w y z n a c z a ć koła i p o w i n i e n b y ć kształtem zbliżony d o trapeza.
Dla wyznaczenia punktu
d należy:
R y s . 32.
1.
a) u s t a w i ć s t o l i k n a p u n k c i e C .
b) z o r j e n t o w a ć s t o l i k w e d ł u g b u s o l i ,
w orjentacji b ł ą d r ó w n y k ą t o w i a,
przyczem
popełnia
c) w y k r e ś l i ć k i e r u n k i o d A p r z e z a , o d B p r z e z b,
w p r z e c i ę c i u p o m o c n i c z y p u n k t c',
się
otrzymując
d) w y k r e ś l i ć k i e r u n e k z p u n k t u c ' d o o b r a n e g o p u n k t u D w terenie, gdzie ustawiona została łata l u b tyczka; w ten sposób
otrzyma się na stoliku kierunek c' D ;
')
http://rcin.org.pl
albo: d w u s t a n o w i s k o w e m a g n e t y c z n e wcinanie w s t e c z na 2 punkty.
2, P r z e j ś ć n a p u n k t D,
119
—
po ustawieniu
a) u s t a w i ć s t o l i k n a p u n k c i e
b) z o r j e n t o w a ć s t o l i k
w p u n k c i e C,
według
na punkcie
C łaty l u b
tyczki
D,
kierunku
D c'
celując
na
łatę
c) w y k r e ś l i ć k i e r u n e k o d p u n k t u B p r z e z b\ o t r z y m a się w ten
s p o s ó b p u n k t d', j a k o p r z e c i ę c i e się t e g o k i e r u n k u z k i e r u n k i e m c D,
d) w y k r e ś l i ć k i e r u n e k z d' d o A
c i ę c i u z p r o s t ą a c' p u n k t a',
orjentacji stolika,
w terenie,
K ą t ab a'
o t r z y m u j ą c w przejest k ą t e m a b ł ę d u
e) p r z y ł o ż y ć l i n j a ł k i e r o w n i c y d o p r o s t e j b a' i u s t a w i ć n a kier u n k u ba' w p u n k c i e T, w o d l e g ł o ś c i p o n a d 100 m o d s t o l i k a ,
łatę lub tyczkę,
f) z o r j e n t o w a ć s t o l i k w e d ł u g p r o s t e j 6 a n a p u n k t T (rys. 32a),
p r z e z co o b r ó c i się s t o l i k o k ą t a, r ó w n y k ą t o w i b ł ę d u orjent a c j i , a w i ę c o t r z y m a się d o b r ą o r j e n t a c j ę s t o l i k a ,
R y s . 32a.
3. W y k r e ś l i ć k i e r u n k i o d B w t e r e n i e
w terenie przez a n a stoliku.
Przecięcie tych kierunków
przez b na
stoliku
wyznaczy położenie punktu
i
od
A
d.
226.
WykorzystaJ e ż e l i zajdzie potrzeba w y k o r z y s t a n i a do w c i ę c i a p u n k t u trygononie punktów
m e t r y c z n e g o w i d o c z n e g o ze s t a n o w i s k a , a n i e m i e s z c z ą c e g o się n a o znanych
s t o l i k u , t o w y k o r z y s t a n i e t a k i e jest m o ż l i w e , jeśli n a s t o l i k u jest n a n i e - spółrzędnych,
s i o n a s i a t k a s p ó ł r z ę d n y c h p r o s t o k ą t n y c h p ł a s k i c h ( k i l o m e t r o w a ) w t y m nie mieszczących się
s a m y m u k ł a d z i e , w j a k i m są p o d a n e
spółrzędne punktu
t r y g o n o - na stoliku.
metrycznego.
http://rcin.org.pl
—
120
—
D l a w y k o r z y s t a n i a p u n k t u t r y g o n o m e t r y c z n e g o n i e mieszczącego
się n a s t o l i k u n a l e ż y : n a n i e ś ć p u n k t ten n a stolik, z m i e n i a j ą c j e d n ą
l u b obie jego s p ó ł r z ę d n e o t a k ą ilość k i l o m e t r ó w , a b y się z n a l a z ł
w o b r ę b i e s i a t k i k i l o m e t r o w e j stolika. N a s t ę p n i e w y k r e ś l i ć od n i e g o
kierunek
wstecz tak, ż e b y
przeszedł
przez ten k w a d r a t
siatki,
w o b r ę b i e k t ó r e g o p r z y p u s z c z a l n i e z n a j d u j e się s t a n o w i s k o . B ę d z i e to
k w a d r a t p r z e s u n i ę t y w s t o s u n k u do w ł a ś c i w e g o k w a d r a t u o t a k ą s a m ą
ilość k i l o m e t r ó w , o j a k ą została z m i e n i o n a jedna l u b obie s p ó ł r z ę d n e
p u n k t u trygonometrycznego. Następnie przenieść cyrklem wykreślony
k i e r u n e k n a w ł a ś c i w e miejsce.
P r z y k ł a d :
W y k o r z y s t a n i e punktu A do wcięcia wbok.
Aby punkt t r y g o n o m e t r y c z n y A wnieść na stolik, t r z e b a
odciętą X o 3 km ( r y s . 3 3 ) .
Stanowisko ma się znajdować
w k w a d r a c i e o spółrzędnych g 4, 5, X 9, 10.
zwiększyć jego
przypuszczalnie
Po naniesieniu punktu t r y g o n o m e t r y c z n e g o na stolik ( x z w i ę k s z o n e o 3 k m )
wykreślić kierunek w s t e c z od /t do S.
K i e r u n e k ten wyznaczy stanowisko w kwadracie siatki p r z e s u n i ę t y m o 3 k m t. j . y 4, 5, X 12, 13.
O d m i e r z y ć c y r k l e m p o ł o ż e n i e punktów a' i b' w k w a d r a c i e y 4, 5, x 12, 13
i p r z e n i e ś ć j e do w ł a ś c i w e g o kwadratu: 'y 4, 5, X 9, 10; p r z e z nakłute punk-ty
a, b, w y k r e ś l i ć k i e r u n e k .
K i e r u n e k ten w p r z e c i ę c i u z p o p r z e d n i o wykreślonym
k i e r u n k i e m H S wyznacza w ł a ś c i w e położenie punktu S.
http://rcin.org.pldostatecznej
Jest to sposób pośredni,
ale przy braku
podstawowych
należy go
używać.
ilości
punktów
—
121 —
Podobnie
postępuje
się, celem
wykorzystania
się na płycie stolikowej,
dla uzyskania
czących
tacji stolika
i t. p.
27.
punktów
nie
geometrycznej
mieszorjen-
Pomiar wysokości.
227.
Pomiar wysokości
kości
bezwzględnych.
kości
Podstawą
punktów
punktów
ma na celu wyznaczenie
ich wyso-
d o p o m i a r u b e z w z g l ę d n y c h w y s o k o ś c i p u n k t ó w są wysopodstawowych.
W z d j ę c i u s t o l i k o w e m stosuje s i ę t r z y m e t o d y p o m i a r u
punktów:
1.
trygonometryczną,
2. niwelacji
3.
Uwagi
ogólne.
wysokości
geometrycznej,
barometryczną.
Metoda trygonometryczna
poszczególnych
punktów
przez pomiar
miar
odległości.
polega
na określeniu
wysokości
i pokąta wysokości
położenia
M e t o d a n i w e l a c j i g e o m e t r y c z n e j polega
na
wyznaczaniu
różnic
wysokości
punktów
przy pomocy
lunety
kierownicy.
bezpośredniem
spoziomowanej
M e t o d ą b a r o m e t r y c z n ą ') określa
się
podstawie
zmierzonego
ciśnienia
atmosferycznego
punktów
na
punktach.
P r z y d a n e j o d l e g ł o ś c i O A = D'!)
c i e w y s o k o ś c i p o ł o ż e n i a a (rys. 34),
wysokości
na tych
a l b o jej r z u c i e
228.
Metoda tryOa — d3) i ką- gonometryczna pomiaru
wysokości.
P.
R y s . 34.
różnicę wysokości h oblicza się n a podstawie
h =
dtga
=
D'sin ot
http://rcin.org.pl
')
B a r o m e t r y c z n y pomiar wysokości podaje p k t . 77 i 130.
2
)
Odległość
3
)
Odległość pozioma albo topograficzna.
nachylona.
wzorów:
—
122
—
Ze wzorów wyżej podanych wynika,
wysokości 2 p u n k t ó w należy zmierzyć:
1. odległość
2, kąt
między
wysokości
temi
punktami
że
dla określenia
(nachyloną
lub
różnicy
poziomą),
położenia.
Ponadto wzory wyżej przytoczone wskazują,
że:
1, przy określaniu
wysokości
punktów
wciętych
należy stosować
wzór:
h = dtga,
p o n i e w a ż ze s t o l i k a o d c z y t u j e się o d l e g ł o ś ć p o z i o m ą d,
2. przy pomiarze
się odległość
tatowym:
h =
nachyloną.
D'sin
a,
ponieważ
z
łaty
odczytuje
Ś c i ś l e b i o r ą c , z ł a t y u s t a w i o n e j p i o n o w o o d c z y t u j e się o d l e g ł o ś ć
D (Op)
(rys, 34) w i ę k s z ą o d o d l e g ł o ś c i D',
która b y ł a b y odczytana
z ł a t y p r z y p r o s t o p a d ł e m p o ł o ż e n i u jej d o osi c e l o w a n i a (Aq).
zatem
r z e c z y w i s t a o d l e g ł o ś ć n a c h y l o n a D' w y n o s i : D' — D cos a (z t r ó j k ą t a
Ap q, z b l i ż o n e g o d o p r o s t o k ą t n e g o , w k t ó r y m k ą t p A q = a, a b o k i
A q i A p są p r o p o r c j o n a l n e d o D' i D).
Stąd wzór do obliczenia wysokości przy pomiarze łatowym wyrazi
się: h = D sin a cos a.
W a r t o ś c i h p r z y d a n y c h a. i D l u b d o d c z y t u j e się z tablic
pomiarów topograficznych
( p k t . 232).
229.
Poprawki
W z o r y d tg a =
przy określaniu wyso- k o ś c i , p o n i e w a ż :
kości punktów.
D' sin 'J. n i e o k r e ś l a j ą
rzeczywistej różnicy
wyso-
/L
R y s . 35.
1. k ą t w y s o k o ś c i p o ł o ż e n i a a jest m i e r z o n y z w y s o k o ś c i osi k i e r o w n i c y i, z a t e m o b l i c z o n ą w y s o k o ś ć d a n e g o p u n k t u n a l e ż y o w a r t o ś ć i p o p r a w i ć (rys. 35),
http://rcin.org.pl
—
123
—
2. n i e u w z g l ę d n i a j ą w p ł y w ó w krzywizny
powierzchni
ziemi
i
refrakcji(k).
P r z y p o m i a r z e w y s o k o ś c i p u n k t ó w ł a t o w y c h n i e u w z g l ę d n i a się
p o p r a w e k i i k, p o n i e w a ż k ą t y w y s o k o ś c i p o ł o ż e n i a m i e r z y s i ę p o
w y c e l o w a n i u osi l u n e t y n a p u n k t ł a t y , o d p o w i a d a j ą c y w y s o k o ś c i osi
k i e r o w n i c y , a p o p r a w k a na w p ł y w k r z y w i z n y z i e m i i refrakcji k n i e m a
praktycznego znaczenia przy p o m i a r z e wysokości p u n k t ó w łatowych,
ze w z g l ę d u n a o d l e g ł o ś ć i c h m n i e j s z ą od 600 m .
O s t a t e c z n y m w z o r e m n a o b l i c z e n i e bezwzględnej
wartości różnicy
w y s o k o ś c i p u n k t ó w h p o w p r o w a d z e n i u w y m i e n i o n y c h p o p r a w e k jest:
h = dtgo
± (i-\-k). p r z y c z e m w y r a z w n a w i a s i e ze z n a k i e m p l u s
o d n o s i się d o k ą t ó w d o d a t n i c h , a ze z n a k i e m m i n u s d o k ą t ó w u j e m n y c h .
230.
Określenie
wysokości
w poszczególnych wypadkach.
ze s t a n o w i s k a o z n a n e j w y s o k o ś c i (po-
Przy pomiarze wysokości p u n k t ó w zachodzą
padki:
1. pomiar
miar
wysokości
wprzód),
punktów
2. pomiar
miar
wysokości
wstecz),
stanowiska
3. pomiar
wysokości
W
wypadku
punktów
n a s t ę p u j ą c e trzy wy-
z p u n k t ó w o znanej wysokości
(po-
tatowych.
1. i 2. k o l e j n o ś ć c z y n n o ś c i jest
następująca:
a) m i e r z y się k ą t w y s o k o ś c i p o ł o ż e n i a a p r z y dwu
położeniach
lunety, o d c z y t u j ą c go każdorazowo
na obu nonjuszach;
z otrzym a n y c h czterech o d c z y t ó w przyjmuje się średnią arytmetyczną,
b) o d m i e r z a s i ę n a s t o l i k u o d l e g ł o ś ć p o z i o m ą
d,
c) o d c z y t u j e s i ę z tablic
wartości
d tg a r ó ż n i c ę w y s o k o ś c i
z m i e r z o n e g o k ą t a i o d c z y t a n e j ?e s t o l i k a o d l e g ł o ś c i ,
d) p r z y k ą t a c h d o d a t n i c h dodać- p o p r a w k ę (i-\-k) d o
w a r t o ś c i d tg a, z a ś
, *
cnftyrwyt
p r z y k ą t a c h u j e m n y c h odjąć
p o p r a w k ę (i-\-k) od
w a r t o ś c i d tg ot.
A b y otrzymać wysokość
sposób różnicę wysokości:
1. p r z y p o m i a r z e
bezwzględną,
należy
otrzymanej
otrzymanej
otrzymaną
w
dodać
do wysokości
stanowiska,
przy kącie u j e m n y m
odjąć
od wysokości
stanowiska,
przy kącie dodatnim
odjąć
od wysokości
danego
punktu,
przy kącie ujemnym
dodać
do wysokości
danego
punktu.
2. p r z y p o m i a r z e
względnych
ten
wprzód:
przy kącie dodatnim
Zatem
dla
wstecz:
ostatecznemi
wzorami
na
obliczenie
wysokości
są:
przy pomiarze
wprzód:
H
p
=
H
s
H
p
=
H
s
±
[dtg*
±
<! + k ) ] ,
http://rcin.org.pl
±
d t g a -f (i + k ) ;
czyli:
bez-
—
przy p o m i a r z e
Hs
HP
oznacza
wstecz:
Hs
=
H
Hs
=
Hp
wysokość
wysokość
124 —
p
=F [ d t g a
±
(i + k)],
=F
-
(i + k ) , gdzie:
dtga
bezwzględną
bezwzględną
czyli:
stanowiska,
punktu,
przyczem
znaki
o d n o s z ą s i ę d o k ą t ó w w y s o k o ś c i p o ł o ż e n i a dodatnich,
Kolejność czynności przy
w y c h p o d a j ą p k t . 236 i 237.
określaniu
dolne
wysokości
(zfc)
do
górne
ujemnych.
punktów
tato-
231.
Ostateczne
ustalenie
wysokości
punktu.
Wysoiość
punktu
stawowych,
ustalając
wysokości.
określa
się przynajmniej
z dwóch
ostateczną
wysokość
jako średnią
punktów
podzmierzonych
J e ż e l i odległości punktu określanego o d p u n k t ó w danych
różnią
się w i ę c e j n i ż 2000 m, w ó w c z a s o s t a t e c z n ą w y s o k o ś ć p u n k t u o b l i c z a s i ę
jako ś r e d n i ą o g ó l n ą wysokości zmierzonych, przyjmując jako wagi
odwrotności
odległości,
a więc:
h =
- i ^ f L =
[p]
N +
- Y i
1
[pl
g d z i e p o z n a c z a w a g i z m i e r z o n y c h w y s o k o ś c i b e z w z g l ę d n y c h (h), a / r ó ż n i c e m i ę d z y j e d n ą z o b l i c z o n y c h r ó ż n i c w y s o k o ś c i (N) a p o z o s t a ł e m i .
P r z y k ł a d :
szej tabelce:
Wysokość punktu S ustalono na podstawie danych w poniż-
Różnice
wysokości
fl
t = h — N
A
16,8
0,3
B
16,5
0
C
17,1
D
16,9
Punkt
Odległość
Wagi
iloczyny
d
P
P'
2135
1/4 (0,25)
0
1 (1,00)
0,6
3014
1/6 (0,17)
0,1
0,4
1976
1/4 (0,25)
0,1
[ p ] = 1,67
Ipll = 0,28
J V = 16,5
= 16,5 +
=
0,08
509
= 16,5 + 0,2 = 16,7 m
Obliczona różnica wysokości jako średnia ogólna wynosi 16,7 m.
nie
Należy pamiętać, że obliczone poszczególne różnice wysokości
p o w i n n e r ó ż n i ć się o d średniej ogólnej więcej n i ż o wartość
h — d.tg(-y=j
=
ioooo^'
powtórzyć, pomijając
')
/
ty I
W
1 v'
- )
2 /
^
przeciwnym
błędną różnicę
wypadku
wysokości.
2
http://rcin.org.pl
= 0,00020556 = około
— .
10000
należy
rachunek
—
Dla
125 —
o d l e g ł o ś c i d, w a r t o ś c i A =
w
d
metrach
A w
wynoszą:
metrach
1000
0.2
2000
0,4
3000
0,6
4000
0,8
232.
Do obliczania różnic wysokości służą t a b l i c e p o m i a r ó w
g r a f i c z n y c h zawierające:
1. wykres
topo-
d o o b l i c z a n i a r ó ż n i c w y s o k o ś c i w e d ł u g w z o r u D sin a cos a,
2. tablicę
w a r t o ś c i d tg a,
3. tablicę
p o p r a w e k k — k r z y w i z n y z i e m i i refrakcji.
4. wykres d o o b l i c z a n i a r ó ż n i c w y s o k o ś c i p r z y p o m i a r z e b a r o m e t r y c z n y m i tablicę
poprawek temperatury dla barometrycznego pomiaru
wysokości, ponadto:
5. wzory
i tabelki
najczęściej u ż y w a n e podczas prac
terenowych,
N a w y k r e s i e D sin a. cos a l i n j e k ą t o w e ( p o z i o m e )
odpowiadają
w a r t o ś c i o m k ą t ó w w y s o k o ś c i p o ł o ż e n i a o d 1' d o 30°; l i n j e odległośc i o w e ( p i o n o w e ) o d 100 d o 1000 m d l a k ą t ó w o d 1' d o 12° i o d 10
d o 100 m d l a k ą t ó w o d 12° d o 30°. L i n j e w y s o k o ś c i o w e ( k r z y w e ) są
o b r a z e m w a r t o ś c i D sin a cos a .
W p u n k t a c h p r z e c i ę c i a s i ę l i n i j k ą t o w y c h ( c o 1°) i o d l e g ł o ś c i o w y c h ( c o 10 l u b 100 m ) p o d a n o w a r t o ś c i p o p r a w e k
poziomych
P o p r a w k i należy uwzględnić, gdy
w metrach i dziesiątych metra.
w a r t o ś ć i c h p r z e k r a c z a d o k ł a d n o ś ć g r a f i c z n ą z d j ę c i a ( p k t , 235).
P r z y k ł a d
obliczenia różnicy wysokości p r z y pomiarze łatowym:
D = 320 m.
a = — 5° 3 0 ' .
Odległość odczytana z łaty
Kąt wysokości położenia
P r z e c i ę c i e się linji kątowej 5 ° 30' z linją odległościową 320 m wyznacza punkt
znajdujący się m i ę d z y krzywą wysokościową 30 a 31. Szukana różnica wysokości
po interpolacji wynosi 30/t m.
W a r t o ś ć tę należy odjąć od wysokości stanowiska.
Ponieważ poprawka pozioma p r z e k r a c z a dokładność graficzną
uwzględnić na podstawie danych w w y k r e s i e w następujący sposób:
1)
n
5"
300
320
400
2.3
2,4
3,0
3,3
3,5
ją
3,0
5°30'
6°
należy
4,4
Wartość p o p r a w k i 3 m należy odjąć od odczytanej odległości z łaty 320 m
i otrzymane 317 m odkłuć na płycie s t o l i k o w e j .
http://rcin.org.pl
T a b l i c e w a r t o ś c i d t g u z a w i e r a j ą w a r t o ś c i r ó ż n i c w y s o k o ś c i ( w met r a c h ) d l a o d l e g ł o ś c i d ( w i e r s z e p o z i o m e g ó r n e i d o l n e ) o d 100 d o 900 m
Tablice
pomiarów
topograficznych.
—
126 —
c o 100 m i d l a k ą t ó w w y s o k o ś c i p o ł o ż e n i a a o d 0° d o 25° ( k o l u m n y
zewnętrzne pionowe).
K ą t y p o d a n o c o l' o d 0 " d o 5° i c o 2' o d 5°
d o 25°.
1. P r z y k ł a d
obliczenia
{odczytana z płyty s t o l i k o w e j ) :
różnicy
d
a
wysokości,
gdy dana jest
odległość
li
= 3476 m
- 36'
h - 1
dla
kąta
3 6 ' i odległości
300 m , różnica wysokości wynosi 3,14 m ,
3000 m ,
„
„
400 m ,
„
„
„
4,19 m ,
70 m ,
„
„
„
0,73 m ,
j,
,,
„
0,06 mf
6 mf
„
z a t e m dla:
31,40 m ,
S z u k a n a różnica wysokości h wynosi 36,38 m ,
a po
zaokrągleniu 36,4 m .
W podanym p r z y k ł a d z i e należy p o z a t e m uwzględnić
oraz p o p r a w k ę k na k r z y w i z n ę z i e m i i r e f r a k c j ę .
Sposób użycia
poprawek
temperatury
28.
wysokość
przyrządu i
wykresu
d o o b l i c z a n i a r ó ż n i c w y s o k o ś c i i tablicy
p r z y p o m i a r z e barometrycznym
p o d a n o w p k t . 130.
Pomiar punktów
tatowych.
233.
Określenie.
P o m i a r p u n k t ó w t a t o w y c h polega
na tern, że z
obranego
stanowiska
stolika,
określonego
pod względem
położenia
poziomego
i pionowego,
wyznacza
się dokoła
stanowiska
kierunki
i mierzy odległości
i różnice
wysokości
obranych
punktów
w
terenie.
234.
Wyznaczenie
kierunku.
Wyznaczenie
k i e r u n k u sprowadza
się do skierowania
osi
celowania
lunety
na ustawioną
w terenie
łatę, przykładając
linjał kierownicy
do punktu
stanowiska.
N a kierunku tym (wzdłuż krawędzi
linjału kierownicy) znajduje się mierzony punkt.
235.
Pomiar
odległości.
Pomiar odległości
mierza
kierownicy.
wykonuje
się zapomocą
łaty
i
odległościo-
O d c z y t a n ą z łaty odległość, p o sprawdzeniu w tablicach p o m i a r ó w
t o p o g r a f i c z n y c h ( w y k r e s D s i n a cos a), c z y n i e r ó ż n i s i ę o d jej r z u t u
p o z i o m e g o o w a r t o ś ć w i ę k s z ą o d d o k ł a d n o ś c i g r a f i c z n e j z d j ę c i a , odk ł u w a s i ę w z d ł u ż l i n j a ł u , o t r z y m u j ą c w t e n s p o s ó b n a s t o l i k u poziome położenie mierzonego punktu. W tym wypadku różnica między
o d l e g ł o ś c i ą o d c z y t a n ą z ł a t y (D) a r z e c z y w i s t ą o d l e g ł o ś c i ą
nachyloną
(D')
r ó w n i e ż n i e p r z e k r a c z a d o k ł a d n o ś c i graficznej.
J e ż e l i o d l e g ł o ś ć o d c z y t a n a z ł a t y r ó ż n i s i ę o d jej r z u t u p o z i o m e g o
o wartość p r z e k r a c z a j ą c ą d o k ł a d n o ś ć graficzną zdjęcia, w ó w c z a s należy u w z g l ę d n i ć p o p r a w k ę p o z i o m ą odczytaną w tablicach
pomiarów
topograficznych, o d k ł u w a j ą c n a stoliku odległość p o z i o m ą .
Uwzględn i o n a p o p r a w k a p o z i o m a z a w i e r a r ó w n i e ż r ó ż n i c ę m i ę d z y D' i D.
236.
TrygonomeTrygonometryczny
pomiar
wysokości
punktów
tatowych
wykonuje
tryczny pozmierzonej
odległości
oraz odczytanego
kąta
wysomiar wyso- się na podstawie
kości.
kości
położenia
(rys. 3 6 ) . D o o b l i c z e n i a w y s o k o ś c i stosuje s i ę w z ó r :
http://rcin.org.pl
—
HP
=
Hs
±
D'sin
Hp
Hs
ci =
Hs
±
127
—
D sin 'i c o s a, g d z i e
oznacza wysokość punktu
„
„
łatowego,
stanowiska,
D
„
odległość odczytaną z łaty,
a
„
kąt wysokości
położenia,
z n a k p l u s o d n o s i się d o k ą t ó w (ot) d o d a t n i c h , z n a k m i n u s d o u j e m n y c h .
R y s . 36.
Z a z n a c z y ć n a l e ż y , ż e w celu usunięcia
z rachunku
poprawki
(i) na
wysokość
przyrządu,
należy nastawiać
środek krzyża
nitkowego
na punkt
laty (m) odpowiadający
wysokości
lunety.
D o o b l i c z e n i a w y s o k o ś c i s t a n o w i s k a n a p o d s t a w i e p u n k t u o znan e j w y s o k o ś c i , n a k t ó r y m stoi ł a t a , stosuje się w z ó r :
Hs
=
HP
=F D sin « cos a
przyczem znak minus odnosi do k ą t ó w dodatnich, znak plus do kątów
ujemnych.
W a r t o ś ć D' sin a = D sin a cos n o d c z y t u j e się z t a b l i c p o m i a r ó w
topograficznych.
Punkty
tatowe mierzy się tylko przy jednem położeniu
lunety, a kąty
odczytuje
się na jednym
nonjuszu.
B ł ą d , jaki m o ż n a otrzymać w tym
w y p a d k u , z e w z g l ę d u n a n i e w i e l k ą o d l e g ł o ś ć m i e r z o n e g o p u n k t u , będzie tak m a ł y , że n i e w p ł y n i e na d o k ł a d n o ś ć p o m i a r u wysokości.
237.
W t e r e n i e p ł a s k i m m i e r z o n e p u n k t y p o d w z g l ę d e m w y s o k o ś c i niejednokrotnie m a ł o się r ó ż n i ą od wysokości stanowiska.
W t a k i c h w y p a d k a c h , gdy różnice
wysokości
są w granicach
od
— 2 m do
1 m, n a l e ż y z a n i e c h a ć o d c z y t y w a n i a k ą t ó w w y s o k o ś c i
p o ł o ż e n i a i o b l i c z a n i a r ó ż n i c w y s o k o ś c i z t a b l i c , a zastosować
niwe-
http://rcin.org.pl
Pomiar wysokości sposobem niwelacji geometrycznej.
—
128
—
lację geometryczną,
używając
kierownicy
jako
niwelatora
(rys. 37),
Sposób
ten oszczędza
wiele czasu i jest dokładniejszy
od
trygonometrycznego
pomiaru
wysokości.
N i w e l a c j ę g e o m e t r y c z n ą p r z y p o m o c y k i e r o w n i c y w y k o n y w a ć należy w następujący sposób:
1, s p r o w a d z i ć p o z i o m n i c ę n a l u n e c i e d o
2. o d c z y t a ć
różnicę
kości lunety
Odczytana
między
punktem
poziomu,
łaty,
odpowiadającym
(m) a położeniem środkowej nitki krzyża na
różnica określa wartość różnicy
wysołacie.
wysokości.
J e ż e l i ś r o d k o w a n i t k a z n a j d u j e się p o n a d p u n k t e m ( m ) o d p o w i a d a j ą c y m w y s o k o ś c i l u n e t y , t o ł a t a stoi n a p u n k c i e n i ż s z y m n i ż stanow i s k o , j e ż e l i z a ś t r a f i a p o n i ż e j p u n k t u o d p o w i a d a j ą c e g o w y s o k o ś c i lun e t y , t o p u n k t ł a t o w y z n a j d u j e się w y ż e j n i ż s t a n o w i s k o .
238.
Kolejność
G d y p o m o c n i k stanie z łatą na o b r a n y m p u n k c i e , topograf przeczynności
przy pomiarze p r o w a d z a p o m i a r , w y k o n u j ą c k o l e j n o n a s t ę p u j ą c e c z y n n o ś c i :
punktu tato1. c e l u j e n a ł a t ę t a k , a b y l i n j a ł k i e r o w n i c y p r z e c h o d z i ł p r z e z p u n k t
wego.
stanowiska na stoliku,
2. p o o d c z y t a n i u
odległości ustawia ś r o d k o w ą nitkę odległościomierza na p u n k t n a łacie (m) o d p o w i a d a j ą c y wysokości lunety i daje
p o m o c n i k o w i znak, aby przeszedł na następny punkt w terenie,
3. z g r y w a p o z i o m n i c ę n o n j u s z ó w i o d c z y t u j e k ą t w y s o k o ś c i
4. o b l i c z a
położenia,
wysokość,
5. o d k ł u w a o d l e g ł o ś ć , w y k r e ś l a k ó ł e c z k o l u b z n a k
O, L.,
dokoła odklutego p u n k t u i o b o k zapisuje wysokość na
stolikowej.
= , =fr,
płycie
J e ż e l i w t e r e n i e p ł a s k i m w y s o k o ś ć o b l i c z a się s p o s o b e m n i w e l a c j i g e o m e t r y c z n e j , t o k o l e j n o ś ć c z y n n o ś c i jest n a s t ę p u j ą c a :
1. p o o d c z y t a n i u o d l e g ł o ś c i z g r y w a s i ę p o z i o m n i c ę n a l u n e c i e i odczytuje różnicę wysokości,
http://rcin.org.pl
—
129 —
2. d a j e s i ę p o m o c n i k o w i z n a k d o p r z e j ś c i a n a n a s t ę p n y p u n k t w t e r e n i e ,
3. o b l i c z a s i ę w y s o k o ś ć , o d k ł u w a o d l e g ł o ś ć , o z n a c z a s i ę p u n k t i zapisuje wysokość na płycie stolikowej jak wyżej.
239.
Przerzut
P r z e r z u t e m s t a n o w i s k a nazywa
się określenie
punktu
wstecz
stanowiska.
od danego
punktu
metodą
pomiaru
punktów
tatowych.
N a j e d n y m z d a n y c h p u n k t ó w u s t a w i a się łatę, a stolik n a miejscu
w y b r a n e m na s t a n o w i s k o d o p o m i a r u , s k ą d w i d a ć łatę.
Orjentuje
się s t o l i k w e d ł u g p o ł u d n i k a m a g n e t y c z n e g o , p r z y k ł a d a l i n j a ł d o t e g o
p u n k t u n a s t o l i k u , n a k t ó r y m w t e r e n i e stoi ł a t a , i p o w y c e l o w a n i u
na łatę mierzy się odległość i określa wysokość.
Z m i e r z o n ą odległość o d k ł u w a się o d z n a n e g o p u n k t u .
Położenie stanowiska należy
jeszcze sprawdzić, jeżeli m o ż n a , z innego z n a n e g o p u n k t u , oraz dla
p o p r a w i e n i a o r j e n t a c j i z o r j e n t o w a ć s t o l i k g e o m e t r y c z n i e w e d ł u g najdalszego z widocznych p u n k t ó w p o d s t a w o w y c h l u b wciętych.
Przerzut
stanowiska
nie może przekraczać
odległości
400 m ( w s k a l i
1 : 20 000). N a d o k ł a d n o ś ć o k r e ś l e n i a s t a n o w i s k a z a p o m o c ą p r z e r z u t u
w p ł y w a błąd orjentacji stolika,
a p o n a d t o s t o p i e ń d o k ł a d n o ś c i określenia (ego punktu, o d którego w y k o n a n o przerzut stanowiska.
240.
Przerzut
W celu określenia stanowiska przerzutem z niedostępnych punkstanowiska
t ó w p o d s t a w o w y c h ( j a k w i e ż e k o ś c i e l n e , k o m i n y i t . p . ) w y k o n u j e z punktu nie
dostępnego.
się p r z e r z u t s t a n o w i s k a w s p o s ó b n a s t ę p u j ą c y ( r y s . 38):
R y s . 38.
Na p u n k c i e o b r a n y m n a stanowisko D ustawia się łatę, następnie
u s t a w i a s i ę s t o l i k n a d o w o l n y m p u n k c i e P, t a k w y b r a n y m w t e r e n i e ,
a b y z p u n k t e m D i z d a n y m p u n k t e m n i e d o s t ę p n y m A t w o r z y ł w przybliżeniu trójkąt r ó w n o b o c z n y .
http://rcin.org.pl
—
130 —
P o zorjentowaniu stolika według południka magnetycznego, kreśli
się k i e r u n e k o d p u n k t u A p r z e z a.
Z d o w o l n e g o p u n k t u p', o b r a n e g o n a t y m k i e r u n k u , w y k r e ś l a się
k i e r u n e k ( z a z n a c z a j ą c go za r a m k ą zdjęcia) n a przyszłe s t a n o w i s k o D
i o d k ł u w a się n a t y m k i e r u n k u odległość o d c z y t a n ą z łaty, przez c o
o t r z y m u j e s i ę p u n k t d'.
N a s t ę p n i e przechodzi się n a p u n k t D i orjentuje się stolik w e d ł u g
w y k r e ś l o n e g o k i e r u n k u p' d', c e l u j ą c n a p u n k t P\ w t e n s p o s ó b uzyskuje się tę s a m ą co p o p r z e d n i o orjentację magnetyczną.
Z punktu
d' w y k r e ś l a s i ę k i e r u n e k ^
do punktu A.
P r z e c i ę c i e s i ę k i e r u n k ó w p'a i d'A w y z n a c z a
a'.
N a s t ę p n i e k r e ś l i s i ę k i e r u n e k o d p u n k t u A p r z e z a,
Przez przeniesienie cyrklem
p u n k t u a, w y z n a c z a s i ę p o z i o m e
(a' d' = a d).
29.
o d c i n k a a'd' n a k i e r u n e k A a o d
położenie stanowiska d na stoliku
Ciągi graficzne.
241.
Określenie.
C i ą g g r a f i c z n y polega
na kolejnym
pomiarze
szeregu
punktów
łatowych
między
dwoma
punktami
danemi.
T e n szereg z m i e r z o n y c h
p u n k t ó w ł a t o w y c h w i ą ż e p o m i a r e m , jak najkrótszą drogą, punkty dane.
Z d a n y c h p u n k t ó w pierwszy
n a z y w a się: punktem
początkowym'j
ciągu,
drugi:
punktem
dowiązania2)
ciągu.
Z m i e r z o n e p u n k t y łatowe nazyciągu.
Odległości między punktami ciągu nazywają
w a j ą s i ę punktami
się bokami
ciągu.
P o ł o ż e n i e ostatniego p u n k t u ciągu sprawdza
przerzutem stanowiska z punktu dowiązania.
Istnieją 2 rodzaje
ciągów:
1, c i ą g i m a g n e t y c z n e
2. c i ą g i
t, z n , c i ą g i o o r j e n t a c j i
geometryczne
Przed rozpoczęciem ciągu
1. s p r a w d z i ć
się, określając go
t. z n . c i ą g i
magnetycznej,
o orjentacji
geometrycznej.
należy:
kierownicę,
magnetycznego3).
2. s p r a w d z i ć n a n i e s i e n i e p o ł u d n i k a
P o d c z a s w y k o n y w a n i a c i ą g u n a l e ż y z a p i s y w a ć n a p a p i e r z e okrywającym stolik l u b na marginesie zdjęcia dane uzyskane pomiarem
w sposób następujący:
Stanowisko
')
")
)
3
Punkt
Odczytana
celo-
odległość
wania
D
Z m i e r z o n y kąt
Obliczona
Obliczona
wysokości
różnica
wysokość
położenia
wysokości
a
h
Hp
http://rcin.org.pl
Albo p u n k t e m w y j ś c i o w y m .
Albo p u n k t e m z a m k n i ę c i a .
Odnosi s i ę do ciągów m a g n e t y c z n y c h .
—
131
—
242.
Ciąg
magnetyczny
między
dwoma
dane-
m i p u n k t a m i A i B (rys. 39) p r z e p r o w a d z a
w sposób
się
Ciąg
magnetyczny.
następujący:
1. u s t a w i ć s t o l i k n a p u n k c i e 1 w o d l e g ł o ś c i
o d p u n k t u A , n i e p r z e k r a c z a j ą c e j 400 m 1 ),
2. z o r j e n t o w a ć s t o l i k w e d ł u g
południka
wyznaczonego
magnetycznego,
/
3. p o s ł a ć p o m o c n i k a z ł a t ą n a p u n k t
4. w y z n a c z y ć
tem
stanowisko
stolika
A,
przerzu-
stanowiska.
Z o t r z y m a n e g o w ten
sposób
punk-
tu 1 c i ą g u :
5. w y c e l o w a ć
do drugiej łaty ustawionej
p u n k c i e 2 i o k r e ś l i ć go j a k
wy, wykreślając
łaty (wzdłuż
Następnie
punkt
ołówkiem
na
łato-
kierunek
do
linjału).
przenieść
stolik
na
punkt
3
i p o m a g n e t y c z n e m z o r j e n t o w a n i u s t o l i k a wykonać
c z y n n o ś c i p o d o b n i e j a k n a p u n k c i e 1.
Czynności
te
powtarza
się d o p u n k t u
B
się
aż
do
na odległość
zbliżenia
pomiaru
łato-
w e g o (400 m ) .
243.
Ciąg
wypadku,
solą
geometryczny
kiedy
(anomalje
laznej,
psuta
bliskość
wykonuje
nie można
się
w
się posługiwać
magnetyczne,
złoża
przedmiotów
tym
bu-
rudy
że-
ż e l a z n y c h , ze-
busola).
S p o s ó b w y k o n a n i a (rys, 40):
1. u s t a w i ć s t o l i k n a
2, z o r j e n t o w a ć
ług p u n k t u
3. p o s ł a ć
punkcie
stolik
geometrycznie
z
łatą
na
pierwszy
1,
4, o k r e ś l i ć p u n k t
1 jak
punkt łatowy,
kreślając kierunek z p u n k t u A
tu 1 p o z a r a m k ą
zdjęcia.
http://rcin.org.pl
')
(wed-
C),
pomocnika
punkt ciągu
A,
Dla skali 1 : 20 000.
do
wy-
punk-
Ciąg geometryczny.
132
Następnie
stolik
należy
na punkt
1 i
przenieść
zorjentować
s t o l i k w e d ł u g k i e r u n k u 1 A,
wy-
kreślonego
wy-
konać
na punkcie A
czynności
-
(3 - 4)
i
jak
na
p u n k c i e p o p r z e d n i m d l a określenia punktu 2
W
ciągu.
ten s p o s ó b w y z n a c z a
następne
punkty
z b l i ż e n i a się d o
zania
244.
Dowiązanie
ciągu.
B
na
ciągu
się
aż
punktu
odległość
do
dowiąpomiaru
tatowego.
Prowadząc ciąg
magnetycz-
ny lub geometryczny,
s i ę go w s p o s ó b
dowiązuje
następujący:
P o u s t a w i e n i u i zorientowaniu stolika na
ostatnim
punkcie
c i ą g u 3 (rys. 41), c e l u j e się p r z e z
punkt b na stoliku do punktu B
w terenie, n a
którym
wiona
Po
łata.
jest usta-
wycelowaniu
k r e ś l i się o d p u n k t u b
kierunek,
n a k t ó r y m się o d k ł u w a od punktu b o d c z y t a n ą z łaty
b 3'.
Odcinek
ziomą
odchyłkę
33'
po-
ciągu.
Postępowanie
wiązywaniu
odległość
stanowi
to
ciągu
n e z tego w z g l ę d u ,
przy
jest
że
do-
wskazaodchyłka
33' m o ż e b y ć b a r d z o m a ł a i odkłuwanie
jej
wiązania
może
przy
punkcie
ukłucie,
do-
wyzna-
czające ten p u n k t , uszkodzić.
245.
Dowiązanie
ciągu do
punktu niedostępnego.
Pewna ilość
stawowych, do
wiązuje ciągi,
punktów
których
jest
pod-
się
do-
niedostępna,
to znaczy, że nie m o ż n a
na tych
p u n k t a c h p o s t a w i ć łaty (np, wież e k o ś c i e l n e , k o m i n y i t. d,),
P u n k t y te j e d n a k
nie
mogą
b y ć w p o m i a r z e p o m i n i ę t e i mudowiąhttp://rcin.org.pl
szą b y ć w y k o r z y s t a n e d o
zania
ciągów.
Rys. 41.
D o w i ą z a n i e w y k o n u j e się
następująco:
S p o s ó b p i e r w s z y (rys, 42):
Z d w ó c h ostatnich p u n k t ó w c i ą g u 3 i 4, o b r a n y c h tak, a b y tworzyły z p u n k t e m d o w i ą z a n i a B t r ó j k ą t z b l i ż o n y do r ó w n o b o c z n e g o ,
w c i n a się w p r z ó d p u n k t d o w i ą z a n i a , u z y s k u j ą c w ten sposób n a stol i k u p u n k t b' j a k o o t r z y m a n y z c i ą g u p u n k t d o w i ą z a n i a .
R y s . 42.
O d c i n e k 66' s t a n o w i o d c h y ł k ę
ciągu.
S p o s ó b d r u g i (rys. 43):
S t o j ą c na o s t a t n i m p u n k c i e 4 c i ą g u , o d l e g ł y m n i e w i ę c e j n i ż
400 m o d n i e d o s t ę p n e g o p u n k t u d o w i ą z a n i a B, o r j e n t u j e się stolik
b u s o l ą i kreśli k i e r u n e k o d p u n k t u B.
K i e r u n e k ten w w i ę k s z o ś c i w y p a d k ó w n i e p r z e j d z i e p r z e z ostatni
p u n k t c i ą g u 4.
Na k i e r u n k u t y m w d o w o l n e m m i e j s c u o d k ł u w a się p u n k t pomocn i c z y 4°.
http://rcin.org.pl
—
134
—
N a s t ę p n i e u s t a w i a się ł a t ę n a p u n k c i e P w t e r e n i e t a k o b r a n y m ,
a b y z p u n k t e m d o w i ą z a n i a B i ze s t a n o w i s k i e m s t o l i k a 4 t w o r z y ł
w p r z y b l i ż e n i u t r ó j k ą t r ó w n o b o c z n y i aby z tego p u n k t u
widoczny
b y ł p u n k t B i 4.
R y s . 43.
Z p u n k t u 4° k r e ś l i s i ę k i e r u n e k n a ł a t ę s t o j ą c ą w p u n k c i e P. zaz n a c z a j ą c k i e r u n e k t e n p o z a r a m k ą z d j ę c i a , a p o o d c z y t a n i u odległ o ś c i z ł a t y o d k ł a d a się o d l e g ł o ś ć t ę n a w y k r e ś l o n y m k i e r u n k u , o t r z y m u j ą c w t e n s p o s ó b p u n k t p.
P o p r z e j ś c i u n a p u n k t P w terenie, orjentuje się stolik n a łatę,
u s t a w i o n ą w p u n k c i e 4 w e d ł u g k i e r u n k u p4°,
p o c z e m w y k r e ś l a się
z p u n k t u p k i e r u n e k d o p u n k t u B.
K i e r u n e k t e n p r z e t n i e l i n j ę b 4°
w p u n k c i e b°.
T r ó j k ą t pb°4°
o d p o w i a d a (jest p o d o b n y ) t r ó j k ą t o w i PB4
w terenie.
P o o d k ł u c i u n a k i e r u n k u b4° o d l e g ł o ś c i b"4° o d p u n k t u b o t r z y m a się p o ł o ż e n i e o s t a t n i e g o p u n k t u c i ą g u 4' z d o k ł a d n o ś c i ą p r z e rzutu łaty z p u n k t u dowiązania.
O d c i n e k 4 4' s t a n o w i p o z i o m ą o d c h y ł k ę
ciągu.
246.
Poziome wyPrzyczyną odchyłek ciągów
równanie
stałych i p r z y p a d k o w y c h , jak:
ciągu.
1. b ł ę d y
orjentacji
jest
suma
http://rcin.org.pl
stolika,
nieuniknionych
błędów
—
135
—
2. b ł ę d y s p o w o d o w a n e n i e d o k ł a d n e m p r z y k ł a d a n i e m l i n j a ł u kierownicy do punktów,
3. b ł ę d y w o d c z y t y w a n i u i o d k ł u w a n i u
odległości.
P o w o d u j ą one, że p o ł o ż e n i a o s t a t n i e g o p u n k t u ciągu o k r e ś l o n e
na p o d s t a w i e ciągu i na p o d s t a w i e p r z e r z u t u s t a n o w i s k a z p u n k t u
d o w i ą z a n i a r ó ż n i ą się m i ę d z y s o b ą .
Różnicę
tę stanowiącą
odchyłkę ciągu należy wyrównać,
jeżeli nie
przekracza
granicy dopuszczalnej.
Jeżeli
odchyłka
przekracza
granicę
dopuszczalną,
należy ciąg powtórzyć.
P r z y c z e m , j e ż e l i o d c h y ł k a przek r a c z a w a r t o ś ć d o p u s z c z a l n ą , a k i e r u n e k jej jest r ó w n o l e g ł y d o któregoś z b o k ó w c i ą g u , m o ż n a p r z y p u s z c z a ć , ż e w t y m w ł a ś n i e b o k u
z n a j d u j e się b ł ą d s p o w o d o w a n y o m y ł k ą p o m i a r u .
O d c h y ł k ę p o z i o m ą c i ą g ó w g r a f i c z n y c h w y r ó w n u j e się d w o m a
sposobami:
,
, ,,.
1. zapomocą
kalki,
2.
konstrukcyjnie.
1. Sposób wyrównania
zapomocą
kalki s t o s u j e się w w y p a d k u otrzym a n i a o d c h y ł k i k i e r u n k o w e j , a w i ę c , gdy o d l e g ł o ś ć m i ę d z y p u n k tem p o c z ą t k o w y m a o t r z y m a n y m z ciągu p u n k t e m d o w i ą z a n i a
jest r ó w n a o d l e g ł o ś c i m i ę d z y p u n k t e m p o c z ą t k o w y m a p u n k t e m
d o w i ą z a n i a c i ą g u (rys, 44), c z y l i , ż e o d c h y ł k a p o w s t a ł a w s k u t e k
stałego b ł ę d u o r j e n t a c j i s t o l i k a .
W celu w y r ó w n a n i a p r z e n o s i się w s z y s t k i e p u n k t y ciągu
n a k a l k ę i p r z e k ł u w a się je n a p ł y t ę s t o l i k o w ą p o o b r ó c e n i u
przeniesionego na k a l k ę ciągu dokoła p u n k t u początkowego tak,
a b y o t r z y m a n y p u n k t b' c i ą g u p o k r y ł p u n k t d o w i ą z a n i a b n a
stoliku.
2. Konstrukcyjny
sposób
wyrównania
c i ą g u stosuje się, gdy odległości m i ę d z y p u n k t e m p o c z ą t k o w y m a p u n k t e m d o w i ą z a n i a , o r a z
między początkowym a otrzymanym z ciągu p u n k t e m dowiązania
n i e są r ó w n e (rys. 45), c z y l i ż e o p r ó c z o d c h y ł k i w k i e r u n k u
o t r z y m a n o o d c h y ł k ę o d l e g ł o ś c i . W y r ó w n a n i e to n a l e ż y w y k o n a ć
w sposób następujący:
R y s . 45.
http://rcin.org.pl
o t r z y m a n y z c i ą g u p u n k t d o w i ą z a n i a b' ł ą c z y się z p u n k t e m
w i ą z a n i a b ( o d c i n e k b b' s t a n o w i o d c h y ł k ę c i ą g u ) .
do-
—
136
-
W p u n k t a c h c i ą g u 1,2,3,4 k r e ś l i się p r o s t e r ó w n o l e g ł e d o o d c h y ł k i 66'.
P o n i e w a ż b o k i c i ą g u są m n i e j w i ę c e j r ó w n e , d z i e l i się o d c h y ł k ę
n a t y l e c z ę ś c i , i l e jest b o k ó w , n p . n, i n a p i e r w s z e j r ó w n o l e g ł e j odk ł a d a s i ę (n — 1) c z ę ś c i , n a d r u g i e j (n — 2) c z ę ś c i i t, d. w k i e r u n k u
p r z e c i w n y m d o o d c h y ł k i 6 b'').
J e ż e l i b o k ó w jest d u ż o , a o d c h y ł k a n i e w i e l k a , p o s t ę p u j e się t a k c o
d r u g i a l b o c o t r z e c i p u n k t , z e w z g l ę d u n a b a r d z o m a ł e r ó ż n i c e w odk ł a d a n y c h o d c i n k a c h p r z e s u w a j ą c pozostałe p u n k t y tak jak sąsiednie.
Bezwzględna
wartość
dopuszczalnej
odchyłki
poziomej
w
ciągu
graficznym,
jako
wielkość
linjowa
na
rysunku,
wyrazi
się
wzorem:
Ap=0,lV2
+ 0,lV5
n milimetrów, gdzie n w y r a ż a ilość p u n k t ó w ciągu.
Dla d a n e j ilości n p u n k t ó w ciągu d o p u s z c z a l n e o d c h y ł k i p o z i o m e
wynoszą:
Ap w metrach
dla skal
Ilość punktów
ciągu n
1 : 2 0 000
|
1 : 10 000
1 : 5 000
5
13
6
3,0
10
17
8
4,0
15
20
10
5,0
20
23
11
6.0
25
25
13
6,5
30
27
14
7,0
247.
Pionowe wyWysokość
ostatniego
punktu
ciągu oblicza
się na podstawie
przedrównanie
ostatniego
punktu
i punktu
dowiązania.
Różnica
otrzymanych
wyników
ciągu.
stanowi
odchyłkę
pionową
ciągu,
którą
należy
wyrównać,
jeżeli
nie
przekracza
dopuszczalnej
odchyłki.
W y r ó w n a n i e polega na rozrzucen i u całej o d c h y ł k i n a wszystkie p u n k t y ciągu p r o p o r c j o n a l n i e
do
różnic wysokości poszczególnych punktów.
Wartość
bezwzględna
dopuszczalnej
odchyłki
pionowej
ciągu
wyraża
się
wzorem-.
A/i =
0,3 V 2 -f- 0,2
cza ilość p u n k t ó w ciągu.
D l a d a n y c h ilości n p u n k t ó w
nowe wynoszą:
Ilość
ciągu,
metrów,
dopuszczalne
gdzie n
ozna-
odchyłki
pio-
A/,
punktów
ciągu n
V n
w
metrach
5
0,9
10
1,0
15
1,2
20
1,3
25
1,4
30
1,6
http://rcin.org.pl
') Tak samo postępuje się przy w y z n a c z e n i u odchyłki
ciągu ( 4 — 4 ' ) .
poziomej
na ostatnim
punkcie
137
248.
lub
Każdy
ciąg główny
musi wychodzić
od punktu trygonometrycznego
wciętego
i musi być dowiązany
do takiegoż
punktu.
Jeśli o d c h y ł k a ciągu przekracza dopuszczalną granicę i zachodzi
m o ż l i w o ś ć g r u b e g o b ł ę d u ( o m y ł k i ) n a j e d n e m ze s t a n o w i s k , c i ą g u
takiego nie w o l n o w y r ó w n a ć , a cały ciąg n a l e ż y p o w t ó r z y ć w odwrotn y m k i e r u n k u , p r z y c z e m przy ciągach
magnetycznych
należy
uważać,
aby stawiać
stolik na tych punktach,
na których
przedtem
stała
łata.
Przy ciągach geometrycznych błąd orjentacji slolika popełniony
na jednym z p u n k t ó w ciągu, przesuwa wszystkie następne o wielkość
wzrastającą proporcjonalnie do długości ciągu, w przeciwieństwie do
c i ą g ó w m a g n e t y c z n y c h , gdzie b ł ą d orjentacji na j e d n e m stanowisku
p r z e s u w a następne p u n k t y o w i e l k o ś ć stalą. D o k ł a d n o ś ć
ciągów
geometrycznych wymaga możliwie długich boków w przeciwieństwie
do ciągów magnetycznych, co powoduje trudności w wykonywaniu
ciągów
geometrycznych
w t e r e n i e z a k r y t y m ; p o z a t e m c i ą g i geometryczne wymagają orjentacji geometrycznej na punkcie początkow y m , c o n i e z a w s z e jest m o ż l i w e d o u z y s k a n i a .
Z p o w y ż s z e g o w y n i k a , ż e c i ą g i m a g n e t y c z n e są
wydajniejsze,
szybsze i d o k ł a d n i e j s z e o d c i ą g ó w g e o m e t r y c z n y c h , o ile n i e m a anomalij lub zmian w uchyleniu magnetycznem.
Długości b o k ó w ciągu powinne być mniej więcej jednakowe
i n i e p o w i n n e p r z e k r a c z a ć 400 m d l a s k a l i 1 : 2 0 000, a k ą t y p o z i o m e
p o w i n n y b y ć z b l i ż o n e d o 180°.
http://rcin.org.pl
Uwagi ogólne
http://rcin.org.pl
WYKAZ PUNKTÓW
W O J S K O W Y INSTYTUT GEOGRAFICZNY
WYDZIAŁ
Nr. punktu
wg. katalogu
Rodzaj,
rząd
A l
Wzór
Spółrzędne
NAZWA
geograficzne
f
PUNKTU
0
/
0
/
p r o s t o k ą t n e
27
21
//
±
Y
±
Słup
Wysokość
S p ó ł r z ę d n e
\
//
Pas 40
Długość
bez-
bokul)
względna
znaku8)
X
Nazwa
45
Dłu-
Olszany
R o d z a j
gość
3
słupa )
utrwalenie, e l e m e n t y
redukcyjne
Powiat, gmina,
wieś4)
Nazwisko, imię,
adres
O p i s
o b u d o w a n i a ,
t o p o g r a f i c z n y
właściciela
Pow.
48
A
U
Moczula
52
Olszany
52
01 12,312
04 36,249
27
20
48,772
56,605
967711,95
966275,95
132,20
515808,69
522022,93
W
0,80 m
151,89
Wieża.
Reper
13
•
154,921
Ławarki
Bolec
Środek
żelazny
48
969354,4
128,4
516167,2
Kolek
18 vo
a.*? .
Gm.
L a s
na
kościele
od powierzchni
drewniany
ziemi
0,85 m
ijJ^
/
budynek
słup kim. 0 v
969594,8
—
Kolek
123,6
516278,1
drewniany
—
1)
tylko dla ciągów teodolltowych
3 )
2)
dla punktów t r y g o n o m e t r y c z n y c h : górna powierzchnia k a m i e n i a , środek gałki pod k r z y ż e m i t p
4j
odnosi się do punktu
.
5)
,
. . .
podawać: z n i s z c z o n y , brak obudowania i t . p.
dla punktów niwelacyjnych: r e p e r
dla punktów ciągów teodolitowych: górna powierzchnia
kołka
ty|ko
d I a kam
| e n i punktów
http://rcin.org.pl
Wieś
Moczula
A.
Pow.
Stoliński
Wieś
Olszany
Gm.
45 i r « — - - - M
49
Stoliński
Chorsk
Nowak
Pow.
W. 1. G.
264,8
®
gruntu
krzyża
niwelacyjny
Wysokość
®
Nr. 1 .
TOPOGRAFICZNY
dla odcinka zdjęcia
59
PODSTAWOWYCH
trygonometrycznych
" ;.o 49
Wieś
Sloliński
Chorsk
Ławarki
U W A G I
5
)
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
Marcinkańc
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
Marcinkańc
P r z y k ł a d Nr. 2
Pas 38 Sk
24°
3 0 '
53°20'-
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
Wzór
W Y D Z I A Ł TOPOGRAFICZNY
Nr. 2.
Q
..?
GRUPA TOPOGRAFÓW
Por. Kowalski
•
W Y K A Z
Stanisław
dla arkusza Pas
3
2
1
Wieś
Ożarów
2
Przysiółek
Zaścianek
3
Wieś
Dubniaki
4
Folioark
Fw.
5
Wieś
Kol.
6
Przysiółek
Marjanówka
8
9
10
''<:inkańcc-
przypadek
forma
przymiotnikowa
Wieś
St.
kol.
Wieś
U W A G I
domów
ludzi
4
5
6
48
16
Gmina
Bojary
Dubniaki
Konary
St.
4
21
19
95
3
24
35
153
2
11
34
115
tylko dla n a z w wątpliwych
co do b r z m i e n i a lub pisowni
7
Tp„
»1
G ni z iny
Naucz.
Gruzinów
ft
Grudziny
Gmina
L.
12
Jezioro
Jeziorko
13
Kozinek
Jez.
Bagno i łąka
Białe
15
Rzeka
Koprzy
16
Las
Ndł.
u
Las
25
115
1
5
Grudzin
Błoto
wianka
Kozinek
maj.
18
Wzgórze
Lisia
19
Szosa
Trakt
Wzgórze
230
Lubań
14
Szk.
Dr.
Grudzyn
Sitowicze
Gorz.,St.koł.,
Cg.
Ltidn
45
9
Gm., Tr., !>.,
Grudzyny
Wieś
8
1
Konary
Leśniczówka
20
2-gl
nazwy
Sitowicze
11
17
Ilość
Ma
Nazwa
N A Z W A
przedmiotu
1
7
46
Słup
Źródło
Charakter
L.p.
38
N A Z W
Sitowicze
Góra
Królewski
Bóg
http://rcin.org.pl
Grudzyńslci
Dwór i ludn. nazywa
D., Gorz.,
S
Na stoliku
część wsi
Na stoliku
1 zagroda
Grudzyny
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl