Finansowe aspekty w planie sukcesji
Transkrypt
Finansowe aspekty w planie sukcesji
Darmowy felieton planowaniespadkowe.pl tm Finansowe aspekty planu sukcesji w firmach rodzinnych. 5 podstawowych potrzeb finansowych, które warto przewidzieć. Łukasz Martyniec Podobno dżentelmeni nie rozmawiają o pieniądzach... A szkoda! W wielu rodzinach biznesowych jest to wciąż temat tabu (przynajmniej, jeśli chodzi o finanse osobiste). O prawnych aspektach sukcesji pisałem już nie raz. Tym razem przyjrzyjmy się finansom, nie tylko w firmach rodzinnych. 1. Zabezpieczenie finansowe seniorów na czas po przekazaniu firmy dzieciom. W coraz większej ilości rodzin planujących sukcesję międzypokoleniową prowadzonej przez siebie firmy pojawia się dylemat, czy i na jakich zasadach przenieść własność firmy na sukcesorów. Nawet, jeśli dzieci od dawna zarządzają firmą, a rodzice wycofali już się z aktywnego w niej udziału. Seniorzy nierzadko obawiają się, że po przekazaniu własności udziałów w rodzinnej firmie ostatecznie stracą nad nią kontrolę oraz nie będą już mogli liczyć na udział w zyskach, na czym ucierpi ich osobista sytuacja finansowa. Przychody z firmy rodzinnej są wszak dla wielu właścicieli jedynym albo głównym źródłem utrzymania. Co będzie, jeśli dzieci w jakimś czasie po otrzymaniu udziałów sprzedadzą firmę, albo – co gorsza – firma upadnie? Z drugiej strony jednym z bardziej istotnych argumentów dla przekazania rodzinnej spółki w darowiźnie jest zwolnienie z podatku od spadków i darowizn, z którego możemy w Polsce jeszcze dziś korzystać. W swojej praktyce spotykałem się jednak z niechęcią do przekazywania firmy w ten sposób. Nie stał za nią brak zaufania do kompetencji czy postawy dzieci, lecz właśnie brak zabezpieczenia sytuacji majątkowej seniorów. Pamiętajmy, że zachowanie własności firmy rodzinnej w rękach rodziców do końca ich życia i planowanie przekazania udziałów dzieciom wyłącznie w drodze spadku, może negatywnie wpłynąć na postawę sukcesorów i zmniejszyć ich zaangażowanie się w firmę rodzinną. Zdarza się, że dzieci zakładają własne biznesy, nie chcąc oczekiwać na przekazanie własności (i pełni władzy) w firmie przez rodziców. To przecież, w drodze dziedziczenia, może nastąpić dopiero w wieku 60 i więcej lat... dzieci. Jeśli rodzice dożyją setki. Dlatego niezwykle ważne jest, aby seniorzy mieli zabezpieczone pasywne źródła przychodów na późny etap życia, kiedy nie zawsze chcą i mogą być nadal aktywni biznesowo. Przychody te nie mogą, przynajmniej w przeważającej mierze, bazować na prowadzonej przez nich firmie. Zabezpieczenie finansowe seniorów powinno być niezależne od dalszego jej rozwoju, a nawet istnienia. Najlepszą drogą jest dywersyfikacja i zapewnienie sobie przychodów zarówno ze źródeł kapitałowych (lokaty, fundusze, obligacje), jak i z majątku (np. czynsz z dzierżawy nieruchomości). Przychody z firmy rodzinnej mogą być zabezpieczone poprzez pozostawienie sobie dożywotnio niewielkiej części udziałów, albo – co jest coraz częściej rozważanym rozwiązaniem – przychodów z prywatnej renty wypłacanej przez dzieci w zamian za otrzymaną firmę. Ten ostatni COPYRIGHTS © PLANOWANIESPADKOWE.PL 2012-2014 ________________________________________________________________________________________________________________________ www.planowaniespadkowe.pl e-mail: [email protected] STR. 1 Darmowy felieton planowaniespadkowe.pl tm sposób stanowi alternatywę sprzedaży firmy dzieciom w zamian za jednorazową spłatę (finansowaną kredytem lub emisją obligacji), który jest bardzo popularny w Szwajcarii i krajach anglosaskich. Wszystkie te elementy powinny być uwzględnione w osobistym planie finansowym seniorów, który stanowi nieodłączny element planu sukcesji i powinien być uzależniony od decyzji na gruncie prawnym. Korzystanie z usług doradców finansowych i inwestycyjnych albo biur maklerskich nie jest wystarczające, jeśli nie uwzględni się realiów prawnych. 2. Rozliczenia w rodzinie. Finanse grają pierwszoplanową rolę przy podziale majątku w rodzinie po całkowitym przekazaniu majątku kolejnemu pokoleniu, jeśli podział ten przynajmniej częściowo okaże się nierówny. Kiedy dzieci jest więcej, niż jedno, wielu rodziców staje przed dylematem, w jaki sposób przekazać im majątek. Nie zawsze wszak równo znaczy dobrze. Współwłasność na składnikach majątku ulokowanego poza firmą lub przekazanie firmy w równych udziałach dzieciom, powinno iść w parze z refleksją na temat dalszej ich wzajemnej współpracy. Pamiętajmy, że rozbieżność interesów, postaw lub niedostatek kompetencji pomiędzy współwłaścicielami lub wspólnikami może doprowadzić do sporów, które w dłuższej perspektywie czasu tak czy owak będą skutkować koniecznością spłaty (przykładowo przy zniesieniu współwłasności, wypowiedzeniu umowy spółki lub umorzeniu udziałów). Równy podział firmy przy nierównym zaangażowaniu w jej zarządzanie możliwy jest w spółkach o większym rozmiarze, zaś w firmach z grupy MŚP relacje właścicielskie wymagają przemyślanej polityki właścicielskiej oraz starannej regulacji prawnej. Gdy zaś podział majątku nie będzie równy (np. tylko jedno z trójki dzieci przejmie firmę, która swoją wartością wyczerpuje 80% majątku rodziców), niezwykle trudno będzie uniknąć zachowku. Wynosi on połowę (dla osób małoletnich 2/3) wartości tego, co powinno się otrzymać przy dziedziczeniu ustawowym, przy czym doliczane są darowizny, które rodzice rozdawali dzieciom za życia, niezależnie od tego, ile czasu minęło między dniem przekazania darowizny, a śmiercią darczyńcy. Szczególnie w tej sytuacji należy policzyć: ile, komu i kiedy się należy oraz zabezpieczyć źródło finansowania takiej spłaty. Jest to szczególnie istotne z punktu widzenia zachowania poprawnych relacji w rodzinie, a wówczas zachowek może nie wystarczyć. Warto wypracować rodzinny plan przekazywania majątku i tak określić spłaty, aby wszyscy zainteresowani byli zadowoleni. Pamiętajmy, że lepiej długoterminowo oszczędzać pieniądze i sprawić, że odsetki będą pracować dla nas, a nie my dla odsetek. W tej sytuacji pieniądz pożyczony jest pieniądzem najdroższym. 3. Zabezpieczenie spłaty długów spadkowych. To istny element tzw. planu awaryjnego, który uwzględnia zabezpieczenie negatywnych stuków przedwczesnej śmierci kluczowych dla firmy i rodziny osób. Do długów spadkowych należą zobowiązania (np. kredyt kupiecki), kredyty i pożyczki bankowe (umowy najczęściej wygasają i spłata wymagalna jest od razu), a także koszty wynikające z automatycznej likwidacji firmy prowadzonej w formie indywidualnej działalności gospodarczej lub niektórych spółek cywilnych bądź jawnych (piszemy o tym szczegółowo tutaj). Przykładowymi kosztami jest zwrot niektórych dotacji unijnych albo odprawy dla pracowników, jeśli spadkobiercy nie chcą albo COPYRIGHTS © PLANOWANIESPADKOWE.PL 2012-2014 ________________________________________________________________________________________________________________________ www.planowaniespadkowe.pl e-mail: [email protected] STR. 2 Darmowy felieton planowaniespadkowe.pl tm nie mają prawnej możliwości szybkiej reaktywacji firmy w oparciu o nowy NIP. W dwuosobowych spółkach cywilnych dochodzi szereg podatków, przede wszystkim odliczony wcześniej VAT, który należy zwrócić jednorazowo. W planie finansowym warto uwzględnić wysokość zobowiązań. Jednym z najtańszych zabezpieczeń jest ubezpieczenie na życie, pod warunkiem, że z jego wykupem nie zwlekamy zbyt długo. Decydującym czynnikiem kosztu ubezpieczenia jest wszak wiek i stan zdrowia osoby ubezpieczonej. Należy też dobrać odpowiednie parametry produktu, towarzystwo ubezpieczeniowe pod względem kosztu ochrony i prawnych warunków ubezpieczenia. 4. Spłata odchodzącego wspólnika. W firmach rodzinnych spotykana jest rzadko. W firmach nie uważanych za rodzinne – zdecydowanie częściej. Wystarczy, że w przyszłości konieczna będzie spłata odchodzącego ze spółki wspólnika (np. na etapie zakończenia aktywności zawodowej ze względu na przejście na emeryturę lub z powodów zdrowotnych), lub że – w sytuacji jego śmierci – nie jest wskazane, aby spadkobiercy danego udziałowca wchodzili do spółki jako nowi wspólnicy. W podobnych przypadkach warto dokładnie przyjrzeć się strukturze spółki i zapisom w jej umowie lub statucie, ocenić skutki podatkowe takiej operacji oraz pomyśleć o zabezpieczeniu finansowania potencjalnych roszczeń ze strony odchodzącego wspólnika lub jego spadkobierców. Spotykałem się w praktyce nie raz ze sporym niedoszacowaniem wysokości kwot, które są wtedy niezbędne, co zawsze narażało firmę na problemy z płynnością. Niestety, jeśli liczymy na finansowanie kredytem, banki w takich sytuacjach nie zawsze okazują się pomocne. Trudno jest sfinansować taką potrzebę kredytem obrotowym albo inwestycyjnym – cel kredytu jest wszak zupełnie inny. Pojawiają się już banki, które specjalizują się w takim finansowaniu, muszą to być jednak rozwiązania niestandardowe. Poza tym jak zwykle taniej wychodzi prewencja: odsetki powinny pracować dla nas, a nie my dla odsetek. Dlatego takie zdarzenia warto potraktować jako jedno z ryzyk finansowych w firmie i zabezpieczać je wcześniej, niż reagować post factum. 5. Podatek od spadków i darowizn. Na dzień dzisiejszy nie wydaje się on być problemem. Od 2007 r. korzystamy z dobrodziejstw zwolnienia podatkowego dla członków najbliższej rodziny. Jednakże zdarza się, że majątek powinien przejść pomiędzy teściami lub małżonkami dzieci (I grupa podatkowa – stawka 7%), albo pomiędzy kuzynami lub wujostwem (II grupa – stawka 12%). Jeszcze gorzej jest przy związkach niesformalizowanych (konkubinatach), gdzie przy spadku oraz darowiźnie płacimy 20% (III grupa). Warto uwzględnić to w obliczeniach. Podatek od spadków i darowizny występuje z kolei przy otrzymywaniu majątku z zagranicy, albo przekazywaniu go osobom, które nie przebywają na stałe w Polsce. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania pomijają zazwyczaj ten rodzaj podatku. Jeżeli zatem posiadamy nieruchomości lub spółki poza Polską, albo członkowie naszej rodziny mieszkają na stałe za granicą – należy zbadać te regulacje. Od jakiegoś czasu mówi się także, że podatek wśród osób najbliższych powróci. Szczegóły nie są jeszcze znane, lecz jesteśmy bodajże jedynym państwem w UE, który umożliwia bezkosztowe przekazywanie majątku w rodzinie. Wówczas obawiam się, że przez Polskę przejdzie COPYRIGHTS © PLANOWANIESPADKOWE.PL 2012-2014 ________________________________________________________________________________________________________________________ www.planowaniespadkowe.pl e-mail: [email protected] STR. 3 Darmowy felieton planowaniespadkowe.pl tm fala darowizn, aby zdążyć przed zmianą przepisów. Miejmy nadzieję, że przekazane wówczas majątki, szczególnie firmy rodzinne, trafią w ręce odpowiedzialnych, zgodnych i przygotowanych do tego sukcesorów. Kiedy już na podstawie analizy uwarunkowań w danej rodzinie i firmie uda się rozpoznać jedno lub kilka z wymienionych powyżej (w ogromnym skrócie) ryzyk, niezwykle ważna jest umiejętność wyliczenia konkretnych kwot, które powinny być ujęte w osobistym planie finansowym poszczególnych członków rodziny biznesowej oraz dobór struktury produktów finansowych (odpowiednio: inwestycyjnych, ubezpieczeniowych oraz dłużnych). Wymaga to przekrojowej wiedzy z zakresu budowy planu sukcesji na gruncie nie tylko finansowym, lecz także prawnym. Na końcu zaś dobiera się propozycje konkretnych firm z rynku finansowego, które oferują produkty w określonym segmencie. Plan finansowy powinien podlegać okresowej weryfikacji (ponowne przeliczenie kwot oraz dobór produktów wg aktualnej oferty). Autor felietonu od 10 lat prowadzi specjalistyczne szkolenia z tego zakresu, a w swej praktyce doradcy sukcesyjnego bierze udział w układaniu planów finansowych jako elementu planu sukcesji. Więcej szczegółów na temat zakresu doradztwa sukcesyjnego można znaleźć na stronach naszej kancelarii, na które zapraszamy. Nota prawna: Darmowa publikacja dostarczona przez planowaniespadkowe.pltm Copyrights by planowaniespadkowe.pltm and Łukasz Martyniec, 2012-2014 r. Wydawca: portal planowaniespadkowe.pltm źródło: www.planowaniespadkowe.pl e-mail: [email protected] Niniejsza publikacja może być kopiowana wyłącznie w całości oraz rozprowadzana z zachowaniem formy dostarczonej przez Wydawcę. Bez pisemnej zgody Wydawcy zabrania się: dokonywania jakichkolwiek zmian w treści publikacji oraz odsprzedaży ani wykorzystywania jej w celach zarobkowych. Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. Portal planowaniespadkowe.pltm oraz Autor publikacji dołożyli wszelkich starań, aby zawarte w niej informacje były rzetelne i zgodne z prawdą. Nie biorą jednakże odpowiedzialności za ich dalsze wykorzystywanie oraz ewentualne szkody wynikłe z tego wynikłe. Treść publikacji nie stanowi i może być traktowana jako porady prawne, podatkowe, finansowe czy jakiekolwiek inne, zastosowane wprost, bez indywidualnej konsultacji oraz oceny konkretnej sytuacji. COPYRIGHTS © PLANOWANIESPADKOWE.PL 2012-2014 ________________________________________________________________________________________________________________________ www.planowaniespadkowe.pl e-mail: [email protected] STR. 4