Popio yzw gla brunatnego i kamiennego ł ę Popio yiu le pozostaj ce

Popio yzw gla brunatnego i kamiennego ł ę Popio yiu le pozostaj ce

Popioły z węgla brunatnego i kamiennego
Popio ły i żużle pozostające po spaleniu węgli stanowią poważną pozycję w masie odpadów
powstających w Polsce. Obok odpadów górniczych i poflotacyjnych należą do 3 głównych gałęzi
przemysłów wytwarzających największe ilo ści materiałów odpadowych.
Średnio rocznie powstaje ok. 20 mln ton popio łów, odpadów nagromadzonych na terenie
zakładów jest to ok. 300 mln ton, czyli ponad (blisko) 15% wszystkich odpadów przemysłowych.
Tak duża ilo ść tych odpadów jest m.in. wynikiem wysokiej popielności węgli kamiennych (śred.
25%).
Popio ły lotne po węglu brunatnym powstają w elektrowniach Pątnów, Adamów, Konin,
Bełchatów, Turów. Popio ły po węglu kamiennym powstają w elektrowniach zlokalizowanych w
różnych rejonach kraju. W rejonie Krakowa największe ilo ści popio łów powstają w Elektrowni w
Skawinie (ok. 200 tyś ton), Elektrociepłowni „Łęg” (230 tys. ton) i Elektrociepłowni Huty im. T.
Sendzimira (ok. 200 tys. ton). W Polsce spala się obecnie ok. 110 mln ton węgla kamiennego (60%
energii pierwotnej) i 65 mln t węgla brunatnego (13%) i 8,5 mln ton koksu.
W czasie spalania węgla część popio łu jest porywana z prądem gorącego powietrza i
następnie zatrzymywana (15%) zwykle przez elektrofilry („popio ły lotne”), a część pozostaje na dole
pieca jako tzw. żużel (85%).
Transport popio łów odbywa się:
metodą suchą
metodą mokrą
W met. suchej popio ły transportuje się pneumatycznie lub za pomocą przenośników
(transporterów). Popió ł taki wykazuje dość stałe właściwości fizykochemiczne.
W metodzie mokrej popió ł jest przemieszczany razem z żużlem w postaci pulpy (półpłynnej
masy). W miejscu wylewania następuje rozdzielenie popio łu od żużla: u wylotu rury osiadają części
grube i ciężkie (głównie żużel), a drobniejsze i lżejsze przenoszone są coraz dalej.
1. Właściwości fizyczne i chemiczne popio łów
Popio ły lotne charakteryzują się b. dużym zróżnicowaniem składu chemicznego. Skład
chemiczny jest wynikiem:
 używania różnego rodzaju węgla (brunatny czy kamienny),
 pochodzenia złoża,
 miejsca pobrania tych odpadów
 sposobu ujmowania popio łów (filtry lub palenisko),
 sposobu odprowadzenia z elektrowni na hałdy (mechaniczny, hydrauliczny),
 od strefy elektrofiltrów, z której są pobierane,
 wieku składowiska i jego miąższości.
 sposób spalania węgla (spalanie jest przeważnie niecałkowite, tak, że zawartość węgla w
popiele wynosi 1-10%).
Najważniejszym czynnikiem jest rodzaj węgla. Głównym składnikiem popiołu po węglu kamiennym
jest krzemionka (SiO2) oraz tlenki glinu i żelaza; stanowią one łącznie od 70 do ponad 90% masy
popio łu. Jest to tzw. popió ł krzemianowy. Natomiast popió ł po węglu brunatnym zawiera mniej
krzemionki (35-52%) a znacznie więcej wapna i magnezu, przy dużych różnicach zależnie od
pochodzenia złoża (od 3,5 do 8,5% sumy CaO+MgO w złożu turoszowskim i 15-17% w złożu
konińskim). Popiół ten jest określany jako wapionowo-magnezowy.
Skład chem. popio łów decyduje w głównej stopniu o sposobie ich użytkowania; ogólnie możemy
stwierdzić, że do rolniczego wykorzystania nadają się większym stopniu popio łu po węglu
brunatnym, zwłaszcza ze złoża konińskiego niż po C kamiennym.
Różnice właściwościach fizycznych popio łów:
 wielkość ziaren zależy od rodzaju i stopnia rozdrobnienia spalanego węgla,
 rodzaju spaleniska,
 temperatury spalania,
 sposobu przemieszczania popio łu na hałdy (składowiska).
Skład granulometryczny popio łów - wg oceny opracowanej dla gruntów (gleb) - waha się od
piasków grubych aż po grunty ilaste (zawierające do 30% części < 0,02 mm). Rodzaj węgla nie
zawsze decyduje o składzie granulo metrycznym popio łów. Ważne są również inne czynniki.
Dominującą frakcją są cząstki o średnicy 0,1-0,02 mm (cz. pyłowe) w popiołach z węgla brunatnego
i 1-0,1 mm (piasek) - z węgla kamiennego. Również w pozostałych właściwościach fizycznych
(ciężar właściwy, ciężar objętościowy, pojemność wodna) brak jednoznacznych (i zdecydowanych)
różnic między porównywanymi popio łami. Występuje natomiast zdecydowane zróżnicowanie w
odczynie: pH popio łów z węgla brunatnego jest zdecydowanie wyższe (11-12 pH) w porównaniu z
węglem kamiennym (8-10 pH, czasem wyższe).
Poza „pochodzeniem” węgla, bardzo ważna rolę
 spełnia strefa elektrofiltru (w której gromadzi się popió ł) i
 sposób transportu popiołu na hałdę.
Unoszone prądem gorącego powietrza w piecu popio ły zatrzymywane przez filtry (elektrofiltry)
gromadzą się w różnych pojemnikach (używa się terminologii strefa albo lej), tworząc różniące się
pod względem właściwości fiz.-chem. frakcje. Pierwsza frakcja, najgrubsza, jest to prawie wyłącznie
krzemionka. Następne, coraz drobniejsze, zawierają coraz mniej krzemionki a wzrasta zawartość
tlenków wapnia i magnezu. W czasie transportu na składowisko albo wszystkie frakcje są łączone,
zwykle wspólnie z żużlem (przez co pogarszają się właściwości popio łów i utrudnia ich
wykorzystanie) albo oddziela się popió ł ze strefy II i III, jeżeli ma być użyty w rolnictwie, ponieważ
do rolniczego wykorzystania mogą znaleźć zastosowanie jedynie te popio ły (czyli ze strefy II i III).
W czasie transportu hydraulicznego składniki pokarmowe, zwłaszcza rozpuszczalne w wodzie, są
wypłukiwane. Szczególnie niską zawartością tych składników odznaczają się popio ły osiadające
przy wylocie rury odprowadzającej popio ły; dodatkowym czynnikiem jest tutaj skład mechaniczny i
mineralogiczny popio łu (frakcja najgrubsza - piasek). Natomiast produkty gromadzone coraz dalej
od wylotu rury są coraz drobniejsze i zasobniejsze w składniki pokarmowe (i zasadowe). Poza tym w
miarę upływu czasu składowania, a także po zrekultywowaniu, obniża się wartość nawozowa
popio łów.
Możliwość użycia popio łów po węglu kamiennym do nawożenia
Wykazują one bowiem często toksyczne działanie. Toksyczność przypisuje się wg różnych
autorów: nadmiernej zawartości glinu, arsenu, boru, manganu, związków siarki, cynku, ołowiu,
miedzi, a także zachwianiu równowagi jonowej w roztworze glebowym oraz sumie tych
niekorzystnych cech.
Również niska zawartość wapnia, magnezu i potasu oraz mała siła zobojętnięnia (<5%
ogólnej alkaliczności), mimo zasadowego odczynu, nakazują a wysoka krzemionki (SiO2) i żelaza
powoduje, że popio ły te nie znalazły właściwie zastosowania do nawożenia.
Niektóre badania wykazały, że można oczekiwać korzystnego wpływu stosowania popio łów
po węglu kamiennym na właściwości fizyczne gleb, zwłaszcza lekkich, co w efekcie spowoduję
wzrost plonu roślin. Jednak z uwagi na możliwe ujemne działania na chemiczne właściwości gleby i
zagrożenie dla środowiska (duża zawartość glinu, boru, często metali ciężkich i radionuklidów)
należy raczej zrezygnować z popiołów jako środka użyźniającego czy melioracyjnego.
Popio ły po węglu kamiennym są na dużą skalę wykorzystywane w przemyśle cementowym,
ceramicznym, drogownictwie, do produkcji tzw. betonów komórkowych i innych. Stopień
wykorzystania gospodarczego popio łów i żużli wynosi w Polsce średnio 65% (łącznie popio ły z C
kamiennego i C brunatnego; stąd prawdopodobnie wykorzystanie popio łów po C kamiennym jest
wyższe). Mimo to składowane jest co rocznie kilka mln ton tych odpadów, a na składowiskach
zgromadzone jest łącznie ok. 300 mln ton.
Możliwości użycia popio łów po węglu brunatnym w rolnictwie
Okazuje się jednak, że poszczególne złoża węgla brunatnego mogą się znacznie różnić
właściwościami chemicznymi, stąd ich różny skład. W kraju eksploatowane są złoża w rejonie
Bełchatowa, Turoszowa, Pątnowa-Adamowa-Konina. W odróżnieniu od popio łów z węgla
kamiennego, popió ł po C brunatnym zawiera zdecydowanie mniej krzemionki (SiO2) oraz tlenków
żelaza i glinu, natomiast bogaty jest w wapń i magnez. Pod tym względem popio ły większości złóż
są podobne (Bełchatów, Pątnów-Adamów-Konin). Jedynie popió ł turoszowski odbiega od
pozostałych składem chemicznym.
Popio ły z węgla brunatnego mogą być wykorzystane w rolnictwie:
- do poprawy właściwości fizyczno-chemicznych gleb (zwłaszcza kwaśnych),
- do odkwaszenia torfów,
- jako źródło składników pokarmowych,
- jako składnik mieszanek nawozowych.
Największe znaczenie mają popio ły jako środek odkwaszający glebę. Na ogół popio ły okazywały się
równorzędnym
nawozem pod względem zdolności do zobojętnięnia podłoża, a niekiedy
powodowały wyższe przyrosty plonu roślin niż inne nawozy, szczególnie „czysto” wapniowe.
Wyniki doświadczeń wskazują, że popio ły po C-brunatnym ze złoży występujących w Polsce
(poza Turoszowskim) są cennym nawozem wapniowo-magnezowym i mogą być stosowane do
wapnowania gleb. Ich dawka, zależnie od siły zobojętniania, powinna być obliczana tak jak innych
nawozów wapniowych, czyli na podstawie wartości kwasowości hydrolitycznej. Obecnie popio ły te
są w niewielkim zakresie stosowane do wapnowania gleb.
Popio ły z węgla brunatnego jako bezpośrednie źródło składników pokarmowych dla roślin. Popio ły
te zawierają wszystkie, poza azotem, niezbędne dla roślin składniki pokarmowe. Poza wapniem i
magnezem zawartość innych makroelementów jest jednak niewystarczająca dla zabezpieczenia
wymagań pokarmowych roślin. Zawartość fosforu wynosi zwykle 0,1-0,2 (średnio 0,15)% P2O5, a
potasu 0,2-0,3 (średnio O,25) % K2O. Stąd z dawką 5 t/ha wprowadza się tylko 5-10 kg P2O5 i 1015 (czasem 20) kg/ha K2O. Są to więc ilo ści niewielkie, tym bardziej, że tylko część składników
występuje w formie łatwo dostępnej dla roślin.
Inaczej należy ocenić zawartość i dawkę mikroelemntów (niezbędnych dla roślin). Z przeciętna
dawką popio łu (5 t/ha) wprowadza się ok. 1,5 kg B, 0,2 kg Cu, 0,2 kg Mo, 2,00 kg Zn/ha i 12 kg
Mn. W stosunku do wymagań pokarmowych roślin występuje dużo boru i manganu. Z uwagi na
możliwość toksycznego oddziaływania na rośliny należy zwrócić uwagę na występowanie boru w
popio łach, zwłaszcza w przypadkach zastosowania zbyt wysokich dawek (w porównaniu do
wymagań gleby). Stąd np. w CSSR uważano, ze już dawka 150-300 kg/ha popio łów zabezpiecza
potrzeby pokarmowe roślin na bor. Okazuje się, że zawartość B w popiołach może wahać się w b.
dużych granicach (300-600, a nawet 90-1000) mg/kg. Stąd z dawką 10 t/ha wprowadza się 3-6 kg (a
wyjątkowo nawet 10 kg)/ha B w formie (brak ścisłych danych) łatwo dostępnej dla roślin. O dużej
zawartości i łatwej rozpuszczalności boru występującego w popio łach po węglu brunatny i
kamiennym! świadczą próby otrzymywania koncentratu borowego z popiołów (Hermann z ATR
Bydgoszcz). Należy więc kontrolować zawartość B w popio łach stosowanych w rolnictwie.
Jeżeli idzie o zawartość innych pierwiastków w popio łach, które nie spełniają określonej
(pozytywnej!) funkcji u roślin (dotyczy głównie metali ciężkich), to okazuje się że produkty te nie
stanowią zagrożenia dla roślin, a następnie zwierząt i ludzi. Z zestawień wykonanych przez kilku
autorów wynika, że popio ły z C brunatnego zawierają zdecydowanie mniej m. ciężkich nie tylko od
innych materiałów odpadowych, wykorzystywanych do wapnowania (jak wapno magnezowe, wapno
poflotacyjne), ale także mniej niż naturalne wapienie. Jak podaje Kabata-Pendias i Pendias
(Biogeochemia pierwiastków śladowych) popio ły z Konina zawierają 2,5-7,5 (średnio 5) mg/kg Cd,
10-52 (śred. 36) mg/kg Cr, 15-35 (śred. 26) mg/kg Cu, 17-30 (śred. 26) mg/kg Pb, 19-50 (śred. 37)
mg/kg Zn. W dawce 10 t/ha popio łów (ok. 3 t CaO +MgO) znajduje się więc od 27-75 (śred. 50) g
Cd, 100-520 (śred. 360) g Cr, 150-350 (śred. 260) g Cu, 170-300 (śred. 260) g Pb i 190-500 (śred.
370) g Zn. Są to ilości znacznie niższe niż uznawane za dopuszczalne do wprowadzenia do gleby w
ciągu roku.
Inne możliwości wykorzystania popio łów po węglu brunatnym w rolnictwie
a. do odkwaszenia torfów wysokich. Torfy te są z reguły bardzo kwaśne (pH = 3-4,5) i wymagają
zwykle zobojętnienia. Zalecane dawki: 15-20 g/dm3 torfu. Popioły powodują nie tylko odkwaszenie
torfu, ale wzbogacają go również w takie składniki jak magnez, molibden, żelazo, bor, mangan,
cynk, które utrzymują się w formach łatwo przyswajalnych dla roślin. Występujące w popiele ilości
fosforu i potasu są niewystarczające dla rozwoju roślin, należy więc stosować „normalne” nawożenie
fosforowo-potasowe. Najkorzystniejsze właściwości odkwaszające wykazały popio ły pochodzące z
Pątnowa i Konina transportowane pneumatycznie. Mniej przydatne okazały się popio ły z Adamowa,
ze względu na zróżnicowany skład chemiczny ( zwłaszcza zawartość Ca i Mg), a szczególnie
popio ły składowane przez długi czas na hałdach lub transportowane hydraulicznie.
b. do produkcji różnego rodzaju kompostów, na przykład z odpadów produkcyjnych przemysłu
celulozowo-papierniczego, cukrowniczego, odpadów z drewna (trociny, kora). Dodatek popiołu
może wynosić do 50% masy kompostu, zależnie od rodzaju materiałów poddawanych
kompostowaniu oraz składu i aktywności chemicznej popio łów.
c. do alkalizacji i oczyszczania osadów ściekowych, gnojowic i innych cieczy (czy uwodnionych
produktów) stosowanych do nawożenia. W wyniku alkalizacji następuje odkażanie np. osadów
(jako skutek wzrostu pH do wartości >10), a także zagrzanie mieszaniny. Uzyskany produkt (nawóz)
jest zasobny w składniki pokarmowe, zwłaszcza w magnez i mikroelementy. Podjęto próby (z
pozytywnym wynikiem) użycia popio łów do zwalczania eutrofizacji wód. Popio ły powodowały
wytrącenie z wody fosforanów i materii organicznej, przy równoczesnym izolowaniu osadów
dennych oraz „blokowaniu” zawartych w nich fosforanów.
d. do sporządzania różnych mieszanek nawozowych. Przykładem mogą być nawozy produkowane
przez KWB „Konin”. Jednym ze składników tych mieszanek jest popió ł z węgla brunatnego.
Propozycje tych nawozów opracował i wstępnie ocenił Instytut Warzywnictwa w Skierniewicach
(prof. O. Nowosielski). Otrzymywane są 3 nawozy:
*„Rekulter” o składzie: 0,15 (N):0,20 (P2O5):0,15 (K2O):1,O (MgO):0,0025 (Cu) z dodatkiem ok.
25% popio łów oraz 60% pyłu węglowego. Nawóz ten przeznaczony jest głownie do rekultywacji
gleb i terenów zdewastowanych przez przemysł.
* Plonofoska J o składzie: 1,5:4:6:1:0,025 (Cu); zawiera 15% popio łu oraz 33% pyłu węglowego.
Zalecana jako „kompletny nawóz organiczno-mineralny” z przeznaczeniem do przedwegetacyjnego
stosowania jesienią pod oziminy oraz wiosną pod rośliny motylkowe.
* Plonofoska W o składzie: 6:4:6:1:0.025 (Cu); zawiera ok. 13% dodatku popio łu po C-brunatnym
oraz 20% pyłu węglowego. Przeznaczony do przedwegetacyjnego stosowania wiosna pod rośliny
warzywne, sadownicze i inne w uprawie intensywnej.
Poza rolnictwem popio łu po węglu brunatnym mogą być (i są) wykorzystywane w
budownictwie drogowym (do stabilizacji gruntów). Natomiast ich przydatność do produkcji
cementu, betonów, kruszywa, wyrobów ceramicznych jest problematyczna. Składnikiem
niepożądanym jest nadmierna zawartość siarki, której zawartość nie powinna być wyższa niż 3,5% w
przeliczeniu na SO3.
Kora drzewna
Kora jest typowym materiałem odpadowym zakładów celulozowo-papierniczych (41%),
tartaków (32%) oraz innych zakładów fizyczno-chemicznego i mechanicznego przerobu drewna.
Powstaje także na składowiskach i na zrębach leśnych.
Ilości odpadowej kory drzewnej są trudne do ścisłego określenia. Ilość kory z z-dów przemysłu
drzewnego w Polsce wynosi ok. 800 tys. m3 w ciągu roku. Oprócz tego z tzw. kopalniaków można
było pozyskać dodatkowo ok. 300 tys. m3 oraz z przemysłu celulozowo-papierniczego ok. 300 tys.
m3. Daje to w sumie ponad 1.400.000 m3 wilgotnej kory. Gęstość kory w stanie suchym wynosi
przec. 0,45 g/cm3. Po uwzględnieniu kurczliwości objętościowej kory (15%) daje to ponad 500 tys.
ton. s. masy kory rocznie.
Gromadzenie tak dużych ilości kory nie tylko zmniejsza zazwyczaj szczupłe powierzchnie
składowe placów drzewnych, ale stanowi także potencjalne podłoże do masowego rozwoju
szkodników i grzybów oraz zwiększa zagrożenie pożarowe zarówno zewnętrzne (podpalenie), jak i
spowodowane egzotermicznymi procesami mikrobiologicznymi. Stąd czynione są wielokierunkowe
starania zmierzające do zużytkowania kory. Jednak kora nadal wykorzystywana jest w niewielkim
stopniu, zwłaszcza na cele pozaenergetyczne. Jednym ze sposobów utylizacji kory d. jest
wykorzystanie jej do w rolnictwie i ogrodnictwie oraz szkółkarstwie leśnym, jako nawozu i podłoża.
Także użycie k. drzewnej może w pewnym stopniu zastąpić coraz bardziej deficytowy i drogi torf.
Kora drzewna może być wykorzystana w dwojaki sposób:
- po okresowym kompostowaniu (kompost korowy),
- bez kompostowania (kora surowa, zwykle dodatkowo rozdrobniona lub przesiewana).
Postępowanie z korą przed jej użyciem jako nawozu lub podłoże zależy od tego, z jakiego
gatunku drzew ona pochodzi. Wyróżnia się w szczególności korę drzew szpilkowych i drzew
liściastych oraz korę wikliniową.
Właściwości kory drzew szpilkowych
I. Kora sosnowa. Ważną pozycję wśród kory sosnowej zajmuje kora kopalniaków i tzw. papierówki.
W korze drewna kopalniakowego znajduje się ok. 70% kory martwicowej i 30% lustrzanki, a w
korze z papierówki - odwrotnie: 70% lustrzanki i 30% kory martwicowej. W stosunku do objętości
drewna kora kopalniaków stanowi 14%, a papierówki - 10%. Głównym składnikiem kory sosnowej
są substancje o charakterze fenoli (lignina - 43%, suberyna - 3%, i inne łatwo rozpuszczalne
substancje fenolowe i żywiczne - 17%). Zawartość sub. mineralnych wynosi 3-5%. Część sub.
fenolowych występuje w formie łatwo rozpuszczalnej. Wpływają one niekorzystnie na rozwój roślin.
Stąd dodatek świeżej kory sosnowej do gleby wpływa ujemnie na wytwarzanie włośników
korzeniowych u roślin. Także inne właściwości kory sosnowej (mała ilo ść przyswajalnych dla roślin
sub. mineralnych, niekorzystny stosunek C:N, mała pojemno ść wodna) przemawia przeciw
stosowania kory sosnowej, zwłaszcza świeżej, w rolnictwie, ogrodnictwie i leśnictwie. Można się
spotkać ze stosowaniem świeżej kory na powierzchnie gleb w szkó łkarstwie, kwiaciarstwie,
ogródkach w celu zapobiegania wschodom i rozwojowi chwastów (np. wokół róż, drzew
owocowych, itp.).
Nieprzetworzona kora z tzw. kopalniaków i papierówki jest uboga w składniki mineralne (w
tym w azot!). Jedynie istotna jest zawartość wapnia. Jeżeli uwzględni się jednak masę (ilość kory), to
uzyskuje się już znaczną ilo ść NPK; mianowicie daje to rocznie 800 ton N, 110 t P, 386 t K, 1644 t
Ca i 197 t Mg. Jeżeli uwzględni się także zawartość materii organicznej (ok. 70%), stanowiącej
źródło próchnicy w glebach, to okaże się, że z lasów wywozi się duże ilo ści cennych składników.
Powinny one wrócić do gleby w rolnictwie, ogrodnictwie, leśnictwie - aby nie tracić ich w obiegu
materii organicznej i składników pokarmowych.
W zależności od sposobu korowania drzew wyróżnia się:
 Kora świeża - pochodząca z korowania drzew „na sucho”. Jest ona niezmieniona zupełnie
pod względem chem. i nieprzydatna do poprawy właściwości gleb. Zalega ona zwykle w
składowiskach drewna, tartakach i innych zakładach przemysłu drzewnego.
 Kora świeża - pochodząca z korowania „na mokro”. Jest ona tylko nieznacznie zmieniona (w
por. z korą swieżą - korowaną na sucho) - nieco mniejsza zawartość sub. rozpuszczalnych
(cukry, fenole). Powstaje ona głównie w z-dach przemysłu celulozowo-papierniczego i
dużych z-dach przemys łu drzewnego.
 Kora wieloletnia - pochodząca przede wszystkim z korowania „na sucho” i składowana przez
wiele lat. Procesy jakie zachodzą w korze w tym czasie powodują, że może być ona użyta
jako naturalny kompost korowy lub nawet substrat. Wymaga jednak dodatku związków
mineralnych (nawozów).
 Kora świeża lub składowana przez niezbyt długi okres wymaga. Najczęściej kompostuje się
korę z biologicznie czynnymi osadami (z oczyszczalni ścieków), gnojowicą, pomiotem
ptasim, torfem (niskim, wysokim), osadami z jezior, stawów, itp.
Wykorzystanie kompostu korowego lub substratu torfowo-korowego może być ograniczone
pozostałością łatwo rozpuszczalnych substancji fenolowych. Dlatego zaleca się poddawanie kory
(przed jej kompostowaniem) działaniu gorącej wody lub pary wodnej (temp. 120o C). Ekstrakcja
gorącą wodą usuwa tylko część tych substancji. Natomiast parowanie (przez 2 godziny) prawie
zupełnie pozbawia korę sub. fenolowych i garbników powodując dodatkowo korzystne zmiany, jak
depolimeryzację związków typu flobafenów i układów fenolowo-węglowodanowych i ich częściową
hydrolizę. Taka kora (pozbawiona sub. szkodliwych) łatwiej ulega także humifikacji. Dla uzyskania
pełnowartościowego kompostu należy uzupełnić korę nawozami azotowymi (amonowe,
amoniakalne, mocznik, saletrzak), fosforowymi (mączka fosforytowa), potasowymi i magnezowymi
oraz mikroelementowymi (B, Cu, Fe, Mo, Zn). Dla poprawy struktury fizycznej zaleca się dodawać
25-35% torfu ogrodowego (sfagnowego) lub mieszaniny torfu sfagnowego z torfem niskim w
stosunku 1:1. Ważne jest również utrzymywanie odpowiedniej wilgotności (przy zakładaniu jak i w
czasie procesu kompostowania). Woda powoduje dodatkowo wymywanie sub. fenolowych. W
sprzyjających warunkach, po 2-3-krotnym przerobieniu stosu, otrzymuje się w ciągu jednego sezonu
(roku!) kompost nadający się do:
- nawożenia gleby,
- jako składnik ziem ogrodniczych (do produkcji rozsady, uprawy ogórków i innych roślin pod
szkłem).
II. Kora świerkowa. W odróżnieniu od kory sosnowej, kora świerkowa jest zaliczana do cienkiej (nie
zawiera grubych pancerzy korowinowych). Natomiast jest ona bogata w garbniki (10-12%).
Wpływają one hamująco na rozwój i wzrost roślin (inhibitory). Jednak już po 6 miesiącach
kompostowania w odpowiednich warunkach (wilgotność, temperatura) zmniejsza się gwałtownie
ilość tych substancji, tak że nie ma niebezpieczeństwa zahamowania wzrostu roślin. Katedra
Użytkowania Lasu AR Poznań i Okręgowy Zarząd Lasów Państwowych we Wrocławiu
zaproponowali następujący sposób zużytkowania kory świerkowej. Składa się on z 2-3 cykli (faz):
1-sza faza: magazynowanie kory w niskich stosach (1,5-2,0 m szerokości, 1 m wysokości, długość
dowolna) przez 6 m-cy w celu dobrego nawilżenia wodą opadową; optymalny czas rozpoczęcia okres jesień-zima.
2-ga faza: kompostowanie w dużych pryzmach: podstawa 3-4 m szerokości, 2 m wysokości), w
ciągu 6 m-cy z jednym przerzuceniem pryzmy po 3 m-cach. W tej fazie (hydrotermiczna:70-72%
wilgotności wzgl. temp. ok. 40oC) następuje rozmiękczenie materiału oraz cześciowy jego rozpad (i
rozdrobnienie). Optymalny czas rozpoczęcia kompostowania -wiosna.
3-cia faza: sezonowanie kompostu na hałdzie.
Kompost ten jest szczególnie przydatny w szkó łkarstwie leśnym. Jest to produkt ubogi w składniki
pokarmowe. Konieczne jest więc zastosowanie nawożenia mineralnego w zależności od wymagań
nawozowych uprawianych gatunków roslin. Można zastosować dodatek nawozów przed
rozpoczęciem kompostowania (szczególnie nawozów fosforowych - m. fosforytowa).
III Kora drzew liściastych.
Kora większości drzew liściastych zawiera substancje hamujące wzrost i rozwój roślin (inhibitory).
Te i inne właściwosci (np. b. trudne nasiąkanie wodą po wysuszeniu) powodują, że wymagane jest
rozdrobnienie kory i jej kompostowanie z dodatkiem nawozów mineralnych. Już po stosunkowo
krótkim okresie kompostowania (30 dni?, ale przy codziennym przerabianiu i nawilżaniu wodą)
zanikają substancje fitotoksyczne.
IV Kora wiklinowa.
Zawiera dużo garbników (8,1% w wilklinie „amerykanki” i 10,5% w „konopiance”). Może ona być
surowcem do produkcji garbników i salicyny (przemys ł farmaceutyczny). Pozostałość po obróbce
hydrotermicznej (pozbawienie większości związków garbnikowych i fenolowych - toksycznych dla
roślin) może być kompostowane, a następnie wykorzystane do nawożenia.
J. Siuta „Zasoby surowców do kompostowania” - I Konf. Nauk.-Techn. nt. Kompostowanie i
uzytkowanie kompostów, Puławy - Warszawa 1999, s. 21-36