Motywy regionalne i patriotyczne

Zabawy Zajęcia Scenariusze |
Motywy regionalne
i patriotyczne
w literaturze dziecicej
Dominika Wojtek
C
złowiek od najmłodszych lat
powinien mieć kontakt z literaturą piękną, która dostarcza wielu
estetycznych wrażeń, rozwija wyobraźnię i jest źródłem przeżyć. Poezja dla dzieci stopniowo wprowadza
młodego czytelnika w świat literatury dorosłych. Przypominają nam
o tym słowa Jana Brzechwy, polskiego poety, autora wielu znanych bajek
i wierszy: Ludzie piszący dla dzieci
wznoszą lekki malowniczy most, po którym mali czytelnicy chętnie i niepostrzeżenie przechodzą od swoich ukochanych
książek do wielkiej poezji, do literatury
klasycznej, a potem do dzieł pisarzy
współczesnych1.
Zaproponowane przeze mnie teksty mogą posłużyć nauczycielom jako
cenny materiał do realizacji treści programowych dotyczących poznawania
„małej i wielkiej Ojczyzny”.
Świat przedstawiony w utworze
literackim jest konstrukcją składającą
się z małych elementów – motywów.
Motyw według Michała Głowińskiego
jest najmniejszą cząstką kompozycyjną
utworu2. Stanisław Sierotwiński uważał natomiast, że jest to temat jednej
z najmniejszych całostek treściowych
wyodrębnionych przy analizie utworu3.
Czynnikiem znaczącym w utworach
poetyckich są motywy regionalne
i patriotyczne, ponieważ kształtują
one poczucie więzi z „małą i wielką
Ojczyzną”.
Jak słusznie zauważa Maria
Kwiatkowska, literatura dziecięca
oddziałuje przede wszystkim na uczucia,
jej rola poznawcza nie jest pierwszoplanowa, choć każdy utwór literacki budzi
u dziecka zainteresowanie otoczeniem,
czasem utrwala jego wiadomości, czasem
także poszerza4. Twórczość poetycka
ma wszechstronny zasięg, gdyż przekazuje czytelnikowi wiedzę o otaczającym go świecie i ludziach oraz kształtuje uczucia, a także przyczynia się
do formowania charakterów i aktywnej postawy wobec rzeczywistości.
Marek Kątny pisze, że perswazyjne
możliwości literatury są znacznie większe
w stosunku do odbiorcy młodszego niż
dorosłego. On bowiem dopiero poznaje świat, kształtuje swe zapatrywania
i dokonuje licznych wyborów. Budząc
wrażliwość na sprawy innych ludzi
i kraju, przyczynia się do wzbogacania
osobowości dziecka5. Utwory poetyckie
kształtują młodego czytelnika, dlatego warto poświęcić niniejsze rozważania tematyce patriotycznej.
„Patriotyzm”, „Ojczyzna”, „Polak”,
„narodowe zwyczaje i tradycje” – to
ważne słowa oraz konteksty ułatwiające zrozumienie pojęć „mała i wielka Ojczyzna”. Kategorie te wpisane
są w treść wielu wierszy, a przecież
poezja – mimo że niczego dosłownie
nie definiuje – nierzadko wydobywa
głębię ludzkich przeżyć i istotę człowieczeństwa.
Kształtowanie idei patriotyzmu
u dzieci w młodszym wieku szkol-
nym rozpoczyna się od poznawania
piękna i wartości najbliższego otoczenia. Hanna Łochocka w wierszu
W naszym małym miasteczku opisuje
miejsca, które są najbliższe dziecku:
W naszym małym miasteczku
tak jak w dużym – jest wszystko,
sklepy w rynku, apteka,
do kawiarni też blisko.
Jest bar mleczny, boisko,
kino, ogród nad rzeczką...
Przyjedź do nas: polubisz
nasze małe miasteczko.6
Obraz najbliższej okolicy i przywiązanie do miejsca, w którym
człowiek się wychowuje, pojawiają się również w wierszu Czesława
Janczarskiego pod podobnym tytułem Nasze miasteczko.
W naszym mieście są domy murowane i drzewa,
wiśnie rosną przy domach,
w maju słowik tam śpiewa.
Są tu kręte uliczki,
most nad rzeką piaszczystą.
W naszym mieście jest ładnie,
i zielono, i czysto...7
Kolejny wiersz Hanny Łochockiej
Ojczyzna mała i duża uświadamia młodym ludziom, że są nie tylko członkami małych społeczności, w których
się urodzili i wychowują, lecz także
1 Za: J. Brzechwa, O Kopciuszku, o śpiących królewnach i o malowniczym moście [w:] „Nasza Księgarnia” – 40 lat działalności dla dziecka i szkoły, Warszawa
1961, s. 88.
2 Za: M. Głowiński, J. Sławiński, A. Okopień-Słowińska, Zarys teorii literatury, Warszawa 1975, s. 78.
3 Za: S. Sierotwiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 1986, s. 149.
4 Za: Podstawy pedagogiki przedszkolnej, M. Kwiatkowska [red.], Warszawa 1985, s. 299.
5 Za: M. Kątny, Wartości patriotyczne w literaturze dla dzieci młodszych, „Nauczanie Początkowe” 2007-2008, nr 1, s. 8.
6 H. Łochocka, W naszym małym miasteczku, „Świerszczyk” 1973, nr 46, s. 721.
7 C. Janczarski, Nasze miasteczko, „Świerszczyk” 1971, nr 32, s. 520.
30
Wychowanie w Przedszkolu nr 10 | listopad 2013