JAK ROZWIJA SIĘ WSPÓŁCZESNA POLSZCZYZNA?

JAK ROZWIJA SIĘ WSPÓŁCZESNA POLSZCZYZNA?
Współczesny język polski rozwija się dynamicznie, przyjmując na stałe pewne nowe zjawiska i z upływem
czasu odrzucając inne. Proces ten uzależniony jest od działania określonych tendencji, których ścieranie się
stanowi siłę napędową tego rozwoju. Należą do nich:
l. TENDENCJA DO OSZCZĘDZANIA WYSIŁKU, widoczna zwłaszcza w mowie i realizująca się poprzez:
a) przekształcanie się nazw dwuwyrazowych w jednowyrazowe, by krótszymi nazwami zastąpić ich
dłuższe odpowiedniki, np. klasa zerowa - zerówka, liceum ogólnokształcące - ogólniak, samolot
odrzutowy - odrzutowiec;
b) tworzenie przymiotników odrzeczownikowych, by zastąpić nimi dłuższe związki wyrazowe, np.
spółdzielnia założona w celu budowania domów mieszkalnych - spółdzielnia mieszkaniowa;
c) powstawanie derywatów wstecznych, by zamienić wyrazy składające się z wielu sylab na
jednosylabo-we lub dwusylabowe, posługiwać się neutralną formą wyrazu co do charakteru opisywanej
czynności -nie zaznaczać, czy została ona wykonana, czy też nie, zastosować sformułowania bardziej
ekspresywne, np. ubaw od ubawić się, przysiad od przysiadać, obsztorc od obsztorcowywać, dokument
od filmu dokumentalnego;
d) tworzenie skrótowców, by symbolami zastąpić nazwy wielowyrazowe,
np. ekg (ekagie) - elektrokardiogram, SGGW (esgiegiewu) - Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego,
Pagart - Państwowa Agencja Artystyczna;
e) zastępowanie zdań podrzędnych derywatami rzeczownikowymi i imiesłowami, by zamieniać złożone
konstrukcje składniowe na prostsze,
np. „Idąc do kina myślałem o tobie" zamiast „Gdy szedłem do kina, myślałem o tobie", „Przy mocnym
powiewie wiatru trudno mi było iść" zamiast „Gdy wiatr mocno wiał, trudno mi było iść";
f) wypowiedzi eliptyczne, by skrócić zdanie lub uniknąć powtórzeń tych samych wyrazów,
np. „książki dla i od Wojtka" zamiast „książki dla Wojtka i od Wojtka", „wieczorem oglądałem i
starałem się zrozumieć film" zamiast „wieczorem oglądałem film i starałem się go zrozumieć";
g) wyrównania analogiczne, by formy będące wyjątkami lub mające niewielki zasięg sprowadzić do często
używanych form regularnych, np. „tą książkę" zamiast „tę książkę";
h) dążenie do nieodmienności rzeczowników i liczebników, by uniknąć zbyt skomplikowanej dla użytkowników języka odmiany wyrazów, np. byłem u pani doktor, brakuje tysiąc trzysta dwudziestu dwóch
skrzyń;
i)
wzrost liczby konstrukcji pozycyjnych, by ominąć wybór odpowiedniej
deklinacji, np. mecz Lech - Legia, droga Poznań - Warszawa,
2. TENDENCJA DO WYRAZISTOŚCI I PRECYZJI, widoczna w:
a) szerzeniu się wyrazistych końcówek i formantów,
np. „naręcze" zamiast „naręcz", formant -owicz charakteryzujący kogoś ze względu na sytuację, w
której się znajduje: plażowicz, karierowicz;
b) powstawaniu wyrazów złożonych i nazw dwuwyrazowych,
np. kulturoznawca, zlewozmywak, krwiodawca, aparat telefoniczny;
c) szerzeniu się konstrukcji analitycznych,
np. przeprowadzić badania, bardziej interesujący, wywołać niepokój.
3. TENDENCJA DO UZUPEŁNIANIA ZASOBU JĘZYKOWEGO poprzez:
a) stosowanie zapożyczeń i odpowiadających im wyrażeń rodzimych,
np. flamaster - mazak, wideo, dżinsy;
b) tworzenie nowych nazw z powodu rozwoju cywilizacji,
np. oprogramowanie, dyskietka;
c) używanie słownictwa ekspresywnego, często o pochodzeniu gwarowym, np.
małolat, ciuchy, szmal.
4. TENDENCJA DO UJEDNOLICENIA JĘZYKA dzięki procesom integracyjnym, np. zacieraniu
się zróżnicowania gwarowego, upowszechnieniu oświaty, rozwojowi środków masowego przekazu,
migracji ludności ze wsi do miast i zjawisku społecznego awansu językowego,