docImmunitety - Szkoła Policji w Katowicach
download 
Reklamacja Transkrypt
Immunitety - Szkoła Policji w Katowicach
1 Szkoła Policji w Katowicach Nauki Prawne i Taktyka Kryminalna Immunitety Opracowanie: kom. mgr Jacek Firla Zakład Nauk Prawnych i Taktyki Kryminalnej ŁA PO O C JI LI SZK podkom. Tomasz Musialik Zakład Taktyki i Technik Interwencji Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach 2001 2 3 SPIS TREŚCI Wstęp 5 Rozdział I Podstawowe pojęcia dotyczące immunitetów 6 Rozdział II Immunitet dyplomatyczny i konsularny 9 Rozdział III Immunitety „krajowe” 14 Rozdział 1V Immunitet – okoliczność ograniczająca uprawnienia policjanta 27 Rozdział V Źródła prawne immunitetów 32 Pytania kontrolne 55 Literatura i akty prawne 57 4 5 WSTĘP W trakcie realizacji programów szkoleń zawodowych oraz w codziennej służbie policjanci spotykają się z pojęciem i problematyką dotyczącą immunitetów. Niejednokrotnie są one niewłaściwie pojmowane i tłumaczone co skutkuje podejmowaniem błędnych decyzji i w konsekwencji przedsiębraniem czynności sprzecznych z literą prawa. Niniejsze opracowanie ma na celu przybliżenie problematyki immunitetów, przywilejów jakie one ze sobą niosą oraz wskazanie osób mogących z nich korzystać. W stosunkach międzynarodowych immunitety definiuje Konwencja Wiedeńska „O stosunkach dyplomatycznych”, która została sporządzona w Wiedniu dnia 18.04.1961 r. Artykuły 29, 31, 37, 41 regulują problem immunitetów dyplomatycznych, natomiast artykuły 40 – 44 i 58 regulują problem immunitetu konsularnego. W Polskim Prawie Karnym pojęcie immunitetów pojawia się w art. 17 pkt. 8 KPK, gdzie ujęte są ograniczenia podsądności sądów powszechnych. Zgodnie z tym artykułem immunitety stanowią formę ochrony przysługującej pewnym osobom w związku z pełnieniem przez nie ważnych funkcji w państwie lub w stosunkach międzynarodowych. Immunitety mają za zadanie chronić te osoby przed możliwością wpływania na ich oświadczenia lub zachowania za pomocą wszczynania postępowań karnych, a zwłaszcza postępowań fikcyjnych. Autorzy 6 ROZDZIAŁ I PODSTAWOWE POJĘCIA DOTYCZĄCE IMMUNITETÓW Określenie pojęcia immunitetu znajdujemy w słowniku języka polskiego, który mówi, że immunitet to prawo nie podlegania temu, co ciąży na innych, przywilej nietykalności określonych osób przysługujący im ze względu na zajmowane stanowiska, pełnione funkcje w państwie lub w stosunkach międzynarodowych. Immunitet ma chronić te osoby przed możliwością wpływania, za pomocą wszczynania postępowań karnych, szczególnie postępowań o charakterze fikcyjnym – na ich oświadczenia lub inne zachowania. Immunitet stosowany już był u schyłku Cesarstwa Rzymskiego. W średniowieczu upowszechniły się: immunitet ekonomiczny - wolność od świadczeń publicznych, immunitet sądowy - wyjęcie spod jurysdykcji urzędników świeckich, przyznawany feudałom duchownym i świeckim. Współczesny immunitet oznacza wyłączenie pewnych osób spod jurysdykcji ze względu na przysługujące im przywileje lub posiadane właściwości. Immunitety można podzielić na wiele kategorii, najprostszy podział to wyróżnienie immunitetu procesowego i immunitetu materialnego. Immunitet procesowy: nie pozwala na ściganie, a z reguły także na tymczasowe pozbawienie wolności osoby korzystającej z tej formy ochrony. Określonej osoby nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej przed sądem bądź w ogóle, bądź bez uprzedniego uzyskania na to zgody właściwej władzy. Przyznawany jest różnym osobom i grupom osób w związku z pełnieniem przez nie funkcji lub wykonywaniem zawodu. Immunitet materialny polega na uchyleniu karalności przestępstwa lub wprowadzeniu nieodpowiedzialności w oznaczonym zakresie. Przykłady immunitetu materialnego określają art. 105 ust. 1 (immunitet poselski) i art. 108 (immunitet senatorski) Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy te mówią, że poseł i senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu ani w czasie trwania mandatu, ani po jego 7 wygaśnięciu. Poseł odpowiada za takie czyny przed Sejmem, a senator przed Senatem. W razie naruszenia praw osób trzecich poseł i senator mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu lub Senatu. Pewne cechy immunitetu materialnego posiadają także immunitety adwokacki i radcy prawnego. Immunitety można podzielić dalej na trwałe i nietrwałe co wiąże się z ich zakresem czasowym, a więc oznacza czy dana osoba podlega ochronie tylko podczas pełnienia określonej funkcji czy również po zaprzestaniu jej pełnienia. Immunitet trwały chroni daną osobę z powodu czynu, którego dopuściła się w czasie pełnienia funkcji nie tylko w okresie jej sprawowania, ale także po jej ustaniu. Immunitet nietrwały chroni określoną osobę z powodu czynu, którego się dopuściła tylko w czasie pełnienia oznaczonej funkcji. Przykładami immunitetu nietrwałego są immunitety sędziowski i parlamentarny. Ze względu na możliwość podjęcia ścigania przez uprawniony podmiot immunitety można podzielić także na względne i bezwzględne. Immunitet bezwzględny określa zakaz ścigania osoby z niego korzystającej, nie może być uchylony decyzją uprawnionego organu państwa. Do tego rodzaju immunitetów zaliczamy immunitet dyplomatyczny i immunitet konsularny. Immunitet procesowy względny określa zakaz ścigania określonej osoby korzystającej z immunitetu, może zostać uchylony decyzją oznaczonego organu, w ściśle określonych warunkach, przykładem jest immunitet poselski. Immunitet materialny ma zawsze charakter bezwzględny. Oprócz wymienionego podziału, literatura podaje jeszcze podział immunitetów na zagraniczne i krajowe. Do immunitetów zagranicznych zaliczymy: - Immunitet dyplomatyczny, - Immunitet konsularny. Do immunitetów krajowych zaliczamy: Immunitet parlamentarny, który obejmuje: - posłów, - senatorów, Immunitet Prezydenta RP, Immunitet Rzecznika Praw Obywatelskich, Immunitet Prezesa Najwyższej Izby Kontroli: Immunitet pracowników Najwyższej Izby Kontroli, który obejmuje: 8 - wiceprezesa NIK, - dyrektora generalnego NIK, - pracowników nadzorujących czynności kontrolne, - pracowników wykonujących czynności kontrolne, Immunitet Członka Trybunału Stanu, Immunitet Sędziego Trybunału Konstytucyjnego, Immunitet sędziowski, który obejmuje: - Sędziów Sądu Najwyższego, - Sędziów Najwyższego Sądu Administracyjnego, - Sędziów sądów powszechnych, - Sędziów sądów wojskowych, Immunitet adwokacki, Immunitet radcy prawnego, Immunitet prokuratorski, Immunitet Generalnego Inspektora ochrony danych osobowych, Immunitet Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, Immunitet funkcjonariuszy służb mundurowych: - żołnierza w czynnej służbie wojskowej, - funkcjonariusza policji, - funkcjonariusza Urzędu Ochrony Państwa, - funkcjonariusza Straży Granicznej, - funkcjonariusza Służby Więziennej. 9 ROZDZIAŁ II IMMUNITET DYPLOMATYCZNY I KONSULARNY (ZAKRAJOWE) Polskie Prawo Karne przewiduje, że orzecznictwu polskich sadów karnych nie podlegają przedstawiciele dyplomatyczni i urzędnicy urzędów konsularnych państw obcych. Zgodnie z artykułem 578 kpk. nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych: - uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych, - osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw, - osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw, - członkowie rodzin osób wymienionych w punktach 1–3, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej, - inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych. Ostatnia grupa obejmuje głowy państw i ministrów podczas wizyt międzynarodowych, pracowników ONZ, przedstawicieli Wspólnoty Europejskiej itp. Immunitet ten nie obejmuje obywateli polskich oraz osób mieszkających na stałe na terenie Polski, w zakresie czynów nie popełnionych podczas i w związku z wykonywaniem funkcji urzędowych. Immunitet ten wyłącza ściganie za jakiekolwiek przestępstwo, bez względu na wagę popełnionego czynu oraz czy został popełniony w czasie urzędowania czy też poza nim. Ma charakter pełny i obejmuje wszelkie czyny zabronione dokonane przez osoby z niego korzystające, stanowi przesłankę ujemną procesu karnego zgodnie z art. 17§1 pkt 8 kpk. Gdy w sprawie wydane zostanie orzeczenie zostaje one dotknięte nieważnością zgodnie z art. 101§1 pkt 1 kpk. Immunitet dyplomatyczny zabrania ścigania wymienionych w dyspozycji artykułu osób przez polskie sądy karne, co nie wyklucza jednocześnie możliwości pociągnięcia osób 10 do odpowiedzialności za ten czyn przed wymiarem sprawiedliwości własnego kraju. Okoliczność ta wskazuje na formalno-procesowy charakter immunitetu dyplomatycznego. Ochronę urzędników urzędów konsularnych państw obcych reguluje art. 579 kpk. § 1, który mówi że: Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych w zakresie czynności pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, a na zasadzie wzajemności w pozostałym zakresie: - kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni państw obcych, - osoby zrównane z nimi na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych. Art. 579 § 2 mówi, że: kierownik urzędu konsularnego i inni urzędnicy konsularni państw obcych podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie popełnienia zbrodni. O ich zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu zawiadamia się niezwłocznie Ministra Spraw Zagranicznych, Art. 579 § 3 mówi, że poza wypadkiem określonym w § 2 osoby te mogą być pozbawione wolności tylko w wykonaniu prawomocnego wyroku sądu polskiego. Zgodnie z § 2 osoby wymienione w tym artykule mogą zostać zatrzymane lub tymczasowo aresztowane tylko po potwierdzeniu popełnienia przez nie zbrodni. Natychmiast należy o tym fakcie powiadomić Ministra Spraw Zagranicznych zachowując drogę służbową. Ponadto § 3 mówi, że korzystających z immunitetu konsularnego można pozbawić wolności w przypadku wydania prze sąd polski prawomocnego wyroku. Immunitet konsularny ma charakter niepełny, ograniczony ponieważ obejmuje tylko czyny popełnione podczas i w związku z wykonywaniem funkcji urzędowych. Tylko w przypadku porozumienia państw, na zasadzie wzajemności immunitet ten może nabrać charakteru pełnego. Ograniczony jest także podmiotowo ponieważ obejmuje tylko kierowników urzędów konsularnych i urzędników konsularnych oraz osoby z nimi zrównane na podstawie umów i zwyczajów międzynarodowych. Państwu obcemu lub organizacji międzynarodowej przysługuje przywilej zrzeczenia się immunitetu dyplomatycznego wymienionych w art. 578 i 579 kpk. czy też konsularnego wobec osób 11 Zrzeczenie się immunitetu dotyczy tylko konkretnej osoby i może nastąpić po przesłaniu państwu obcemu, drogą dyplomatyczną, materiałów uzasadniających przedstawienie jego przedstawicielowi zarzutu popełnienia przestępstwa. Zrzeczenie się immunitetu określa art. 580 kpk., który mówi, że: § 1 - przepisów art. 578 i 579 nie stosuje się, gdy państwo wysyłające zrzeknie się w sposób wyraźny immunitetu w stosunku do osoby wymienionej w tych przepisach. § 2 - w stosunku do funkcjonariuszy organizacji międzynarodowych korzystających z immunitetu, o zrzeczeniu, o którym mowa w § 1, rozstrzyga organizacja międzynarodowa. Sytuację osób objętych immunitetem dyplomatycznym i konsularnym regulują także artykuły 581, 582 i 583 kpk. Zgodnie z ich postanowieniami osób objętych immunitetami nie można bez ich zgody przesłuchać w charakterze świadka lub biegłego. Dyplomatów dotyczy to zawsze, konsulów tylko w zakresie ich czynności służbowych. Nie można także wobec tych osób stosować groźby zastosowania środków przymusu w celu wykonania danej czynności. Zabronione jest także przeszukiwanie pomieszczeń przedstawicielstwa dyplomatycznego lub konsulatu bez zgody ich szefów lub osób pełniących taką funkcję. Artykuł 584 reguluje wspomnianą już wcześniej sytuację prawna osób mieszkających na stałe w Polsce lub będących obywatelami RP. Zgodnie z tym artykułem osoby te odpowiadają na ogólnych zasadach za czyny popełnione nie w czasie i bez związku z wykonywaniem funkcji urzędowych. 12 IMMUNITETY ZAKRAJOWE A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Podmiot Rodzaj Uprawnienia, które policjanci Uzupełnienia objęty immunitetu mogą realizować Uwagi immunitetem Osoby korzystające z immunitetu dyplomatyczneg o - zagraniczny, dyplomatyczny formalny, trwały, względny, - Osoby posiadające immunitet na podstawie ustawy, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych - zagraniczny, dyplomatyczny formalny, trwały, względny, - Osoby korzystające z immunitetu konsularnego - zagraniczny, konsularny formalny, nietrwały, względny, - - - - legitymowanie przeszukanie pomieszczeń przedstawicielstwa dyplomatycznego pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności - legitymowanie przeszukanie pomieszczeń przedstawicielstwa pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności - legitymowanie zatrzymanie, w przypadku istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia zbrodni, przeszukanie pomieszczeń przedstawicielstwa pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności - - - - immunitet dotyczy tylko osoby nie będącej obywatelem RP przeszukania pomieszczeń dokonuje się za zgodą szefa przedstawicielstwa lub osoby czasowo pełniącej jego funkcje immunitet dotyczy tylko osoby nie będącej obywatelem RP przeszukania pomieszczeń dokonuje się za zgodą szefa przedstawicielstwa lub osoby czasowo pełniącej jego funkcje immunitet dotyczy tylko osoby nie będącej obywatelem RP o zatrzymaniu powiadamia się MSZ przeszukania pomieszczeń dokonuje się za zgodą kierownika konsulatu, osoby czasowo pełniącej jego funkcje lub szefa przedstawicielstwa 13 Osoba zrównana z kierownikiem lub urzędnikiem Konsulatu na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych - zagraniczny, konsularny formalny, nietrwały, względny, - - legitymowanie zatrzymanie, w przypadku istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia zbrodni, pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności immunitet dotyczy tylko osoby nie będącej obywatelem RP o zatrzymaniu powiadamia się MSZ przeszukania pomieszczeń dokonuje się za zgodą kierownika konsulatu, osoby czasowo pełniącej jego funkcje lub szefa przedstawicielstwa 14 ROZDZIAŁ III IMMUNITETY „KRAJOWE” Omówione wcześniej immunitety, dyplomatyczny i konsularny, określane są inaczej jako zakrajowe co odróżnia je od immunitetów tzw. krajowych, które obejmują osoby pełniące określone funkcje w organach państwowych Polski. IMMUNITET PARLAMENTARNY Immunitet parlamentarny obejmuje immunitet poselski i senatorski, które określone zostały w art. 105 i 108 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Przepisy te mówią, że poseł i senator nie mogą być zatrzymani lub tymczasowo aresztowani bez zgody Sejmu lub Senatu z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, a ich zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Poseł i senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za swoją działalność związaną z pełnioną funkcją w czasie trwania immunitetu i po jego wygaśnięciu. Za czyny mające związek z działalnością posła i senatora, a które są sprzeczne z normami prawnymi, odpowiadają oni przed Sejmem i Senatem. W przypadku naruszenia praw osób trzecich mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu lub Senatu. O zatrzymaniu posła lub senatora należy powiadomić niezwłocznie Marszałka Sejmu lub Senatu, którzy mogą nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Czynność tę powierzono do wykonania oskarżycielowi publicznemu. Immunitety te mają za zadanie ochronić posłów i senatorów przed fikcyjnym ściganiem, a także bezpodstawnym zatrzymaniem lub aresztowaniem. Immunitet parlamentarny jest immunitetem nietrwałym ponieważ nie chroni posła i senatora po wygaśnięciu mandatu. 15 IMMUNITET PARLAMENTARNY A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Poseł - - Senator - - krajowy parlamentarny materialny, bezwzględny itrwały w zakresie odpowiedzialności za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego formalny, względny, trwały krajowy parlamentarny materialny, bezwzględny i trwały w zakresie odpowiedzialności za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego formalny, względny, trwały legitymowanie zatrzymanie, w przypadku ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności legitymowanie zatrzymanie, w przypadku ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności o zatrzymaniu należy powiadomić Marszałka Sejmu lub Senatu o zatrzymaniu należy powiadomić Marszałka Sejmu lub Senatu IMMUNITET PREZYDENCKI Zgodnie z artykułem 145 ust.1 Konstytucji RP Prezydent może zostać pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, innych ustaw oraz popełnienie przestępstwa. Artykuł ten zabrania pociągnięcia Prezydenta RP do odpowiedzialności karnej przed sądem powszechnym, wojskowym lub Sądem Najwyższym. W celu postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu, konieczna jest uchwała podjęta większością 2/3 głosów członków Zgromadzenia Narodowego, czyli połączonych Izb Senatu i Sejmu, na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia. Jest to immunitet procesowy, który zabrania ścigania Prezydenta za dokonane przestępstwo bez podjęcia stosownej uchwały oraz pozbawienia wolności bez orzeczenia Trybunału Stanu. 16 IMMUNITET PREZYDENCKI A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Prezydent - krajowy prezydencki formalny trwały względny - - Teoretycznie Prezydenta RP można wylegitymować. Praktycznie policjant nie będzie miał do czynienia z sytuacją, kiedy musiałby realizować swoje uprawnienia wobec Prezydenta RP. Prezydent korzysta podczas kadencji z ciągłej ochrony oficerów Biura Ochrony Rządu. Prezydent za naruszenie Konstytucji, ustawy lub popełnienie przestępstwa może być pociągnięty przed Trybunałem Stanu na podstawie uchwały Zgromadzenia Narodowego. IMMUNITET CZŁONKA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO Na podstawie art. 196 Konstytucji RP Sędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być pociągnięty do odpowiedzialności ani pozbawiony wolności bez uprzedniej zgody Trybunału Konstytucyjnego. Sędzia nie może być zatrzymany lub tymczasowo aresztowany, chyba, że został zatrzymany na gorącym uczynku przestępstwa, a jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Prezes Trybunału Konstytucyjnego może nakazać natychmiastowe zwolnienie sędziego. Podobne uregulowania zawiera Ustawa z dnia 26.04.1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym gdzie art. 17 stwierdza, że sędziowie Trybunału nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej, sądowej i administracyjnej bez zgody Trybunału, przyjętej w formie uchwały. Trybunał przyjmuje uchwałę w pełnym składzie z wyłączeniem zainteresowanego. Za popełnienie wykroczenia Sędzia Trybunału Konstytucyjnego odpowiada tylko dyscyplinarnie. Zanim Trybunał wyda zgodę na zatrzymanie sędziego, można wykonywać w stosunku do niego tylko czynności nie cierpiące zwłoki. 17 IMMUNITET CZŁONKA TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Sędzia Trybunału Konstytucyjnego - krajowy sędziowski formalny trwały względny - - legitymowanie zatrzymanie, w przypadku ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności o zatrzymaniu należy powiadomić Prezesa Trybunału Konstytucyjnego na polecenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego należy natychmiast zwolnić Sędziego Trybunału Konstytucyjnego IMMUNITET SĘDZIOWSKI Immunitet sędziowski regulują: Konstytucja RP w art.181, ustawa z dnia 20.09.1984 r. o Sądzie Najwyższym oraz ustawa z dnia 20.06.1985 r. „Prawo o ustroju sądów powszechnych.” Przepisy te zabraniają pociągnięcia sędziego do odpowiedzialności karnej, sadowej lub administracyjnej bez zezwolenia Sądu Dyscyplinarnego. Sędziego nie można zatrzymać za wyjątkiem zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu należy natychmiast powiadomić prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Do wydania zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, sądowej lub administracyjnej można wobec niego wykonywać tylko czynności nie cierpiące zwłoki. Przed wydaniem zezwolenia Sąd Dyscyplinarny może nakazać zwolnienie sędziego zatrzymanego na gorącym uczynku przestępstwa. Na decyzję odmawiającą zezwolenia na ściganie przysługuje wnoszącemu oskarżycielowi zażalenie do Sądu Dyscyplinarnego drugiej instancji, złożone w terminie siedmiu dni. Taki sam środek przysługuje sędziemu, wobec którego wydano zezwolenie. Za popełnienie wykroczenia sędzia odpowiada tylko dyscyplinarnie. Immunitet sędziowski ma charakter nietrwały, chroni sędziego tylko w okresie pełnienia urzędu. 18 IMMUNITET SĘDZIOWSKI A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Sędzia sądu powszechnego, administracyjnego i sędzia sądu wojskowego - krajowy sędziowski formalny trwały względny - - legitymowanie zatrzymanie, w przypadku ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności o zatrzymaniu należy powiadomić prezesa właściwego miejscowo sądu na polecenia Sądu Dyscyplinarnego należy zwolnić sędziego sądu powszechnego (wojskowego) IMMUNITET RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH Artykuł 211 Konstytucji RP stwierdza, że Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, zatrzymany lub pozbawiony wolności bez zgody Sejmu. Nie można zatrzymać lub aresztować RPO za wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Należy natychmiast powiadomić Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienia zatrzymanego. Rzecznik Praw Obywatelskich jest niezależny w swoim działaniu i odpowiada tylko przed Sejmem. IMMUNITET RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Rzecznik Praw Obywatelskich - krajowy parlamentarny formalny trwały względny - legitymowanie zatrzymanie, w przypadku ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności o zatrzymaniu należy powiadomić Marszałka Sejmu przez analogię przyjęto, że immunitet Rzecznika Praw Obywatelskich jest immunitetem parlamentarnym, o którym mówi § 20 Rozporządzenia RM z dnia 17.09.1990r. w sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania bagaży i sprawdzania ładunku przez policjantów 19 IMMUNITET PREZESA „NIK” Ochronę Prezesa NIK gwarantuje art. 206 Konstytucji RP. Zgodnie z jego zapisem Prezesa NIK nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej, zatrzymać lub pozbawić wolności bez zgody Sejmu. Nie może zostać zatrzymany lub tymczasowo aresztowany z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne dla prawidłowego przebiegu postępowania. O zatrzymaniu Prezesa NIK należy powiadomić natychmiast Marszałka Sejmu, który może nakazać jego natychmiastowe zwolnienie. Pracownik Najwyższej Izby Kontroli nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za swoje czyny związane z wykonywaniem czynności służbowych bez uprzedniej zgody Kolegium NIK. Immunitet ten obowiązuje także po ustaniu stosunku pracy. IMMUNITET PREZESA „NIK” A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Prezes Najwyższej Izby Kontroli - krajowy parlamentarny formalny trwały względny - Wiceprezes i inni pracownicy Najwyższej Izby Kontroli - krajowy pracownika NIK formalny trwały względny - legitymowanie zatrzymanie, w przypadku ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności można realizować wszystkie uprawnienia o zatrzymaniu należy powiadomić Marszałka Sejmu przez analogię przyjęto, że immunitet Prezesa Najwyższej Izby Kontroli jest immunitetem parlamentarnym, o którym mówi § 20 Rozporządzenia RM z dnia 17.09.1990r. w sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania bagaży i sprawdzania ładunku przez policjantów o wykonywaniu czynności wobec Wiceprezesa NIK należy powiadomić Prezesa NIK lub Kolegium Najwyższej Izby Kontroli 20 IMMUNITET SĘDZIEGO TRYBUNAŁU STANU Na podstawie art. 200 Konstytucji RP członek Trybunału Stanu nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej, zatrzymany lub pozbawiony wolności bez zgody Trybunału Stanu. Może zostać zatrzymany lub tymczasowo aresztowany tylko w przypadku zatrzymania go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jest to niezbędne dla zapewnienia właściwego toku postępowania. O zatrzymaniu należy powiadomić natychmiast Przewodniczącego Trybunału Stanu. Zgodnie z art. I0 ustawy o Trybunale Stanu z dnia 26.05.1982 r. członkowie Trybunału Stanu, w wykonywaniu swych funkcji, są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Dotyczy to także okresu po upływie kadencji wobec czynów związanych z wykonywaną w Trybunale funkcją. IMMUNITET CZŁONKA TRYBUNAŁU STANU A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Sędzia Członek Trybunału Stanu - krajowy sędziowski formalny trwały względny - - legitymowanie zatrzymanie, w przypadku ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności - - o zatrzymaniu należy powiadomić przewodniczącego Trybunału Stanu na polecenie przewodniczącego Trybunału Stanu należy natychmiast zwolnić Sędziego – Członka Trybunału Stanu IMMUNITET PROKURATORSKI Artykuł 54 ust. 1 ustawy z dnia 20.06.1985 r. „o Prokuraturze” stwierdza, że prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, sądowej lub administracyjnej bez zezwolenia właściwej komisji dyscyplinarnej. Nie może też być zatrzymany bez zgody przełożonego dyscyplinarnego chyba, że został zatrzymany na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Zanim wydane zostanie zezwolenie na zatrzymanie prokuratora, można wykonać w stosunku do niego tylko czynności nie cierpiące zwłoki, 21 o których powinien być powiadomiony prokurator przełożony. Do czasu rozpoznania wniosku komisja dyscyplinarna może polecić niezwłoczne zwolnienie zatrzymanego prokuratora. Od orzeczenia komisji odmawiającego zezwolenia na ściganie przysługuje organowi lub osobie wnoszącej wniosek oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu wniesienie w ciągu siedmiu dni odwołania do odwoławczej komisji dyscyplinarnej. Za wykroczenia prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie. IMMUNITET PROKURATORA A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Prokurator - krajowy formalny prokuratorski trwały względny - legitymowanie zatrzymanie, w przypadku ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności - o podjęciu czynności wobec prokuratora (poza legitymowaniem), należy powiadomić niezwłocznie prokuratora przełożonego IMMUNITETY ADWOKATA I RADCY PRAWNEGO Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. „Prawo o adwokaturze” w art. 8 określa prawo adwokata do korzystania w wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa. Za przekroczenia tych granic i znieważenie lub zniesławienie uczestników postępowania adwokat odpowiada tylko dyscyplinarnie. Podobne uregulowania prawne niesie ustawa z dnia 6 lipca 1082 r, o radcach prawnych, która przewiduje a art. 11, że za zniewagę lub zniesławienie związane z wykonywanymi czynnościami służbowymi radca prawny ponosi tylko odpowiedzialność dyscyplinarną. 22 IMMUNITET ADWOKATA I RADCY PRAWNEGO A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Adwokat Radca Prawny - krajowy materialno – formalny trwały, bezwzględny krajowy materialno – formalny trwały, względny - można realizować wszystkie uprawnienia - immunitet dotyczy wolności słowa i pisma w trakcie wykonywanych obowiązków zawodowych - można realizować wszystkie uprawnienia - immunitet dotyczy wolności słowa i pisma w trakcie wykonywanych obowiązków zawodowych IMMUNITETY GENERALNEGO INSPEKTORA OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH I PREZESA INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ Artykuł 11 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych mówi, że Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej ani pozbawienia wolności bez zgody Sejmu. Nie może być zatrzymany lub tymczasowo aresztowany chyba, że został zatrzymany na gorącym uczynku przestępstwa a jego zatrzymanie jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Na identycznych zasadach polega immunitet Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, który określony został w art. 14 ustawy z dnia 18 grudnia z 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu. 23 IMMUNITET GENERALNEGO INSPEKTORA OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH I PREZESA IPN A UPRAWNIENIA POLICJANTÓW Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych - krajowy parlamentarny formalny trwały względny - Prezes Instytutu Pamięci Narodowej - krajowy parlamentarny formalny trwały względny - legitymowanie zatrzymanie, w przypadku ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności legitymowanie zatrzymanie, w przypadku ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania pozostałe w przypadku realizacji czynności będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności o zatrzymaniu należy powiadomić Marszałka Sejmu przez analogię przyjęto, że immunitet Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych jest immunitetem parlamentarnym, o którym mówi § 20 Rozporządzenia RM z dnia 17.09.1990r. w sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania bagaży i sprawdzania ładunku przez policjantów o zatrzymaniu należy powiadomić Marszałka Sejmu przez analogię przyjęto, że immunitet Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej jest immunitetem parlamentarnym, o którym mówi § 20 Rozporządzenia RM z dnia 17.09.1990r. w sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania bagaży i sprawdzania ładunku przez policjantów 24 IMMUNITETY FUNKCJONARIUSZY SŁUŻB MUNDUROWYCH ŻOŁNIERZ W CZYNNEJ SŁUŻBIE WOJSKOWEJ Żołnierz to osoba, która na mocy powszechnego obowiązku wojskowego pełni czynną służbę w siłach zbrojnych. Rozróżnia się czynną służbę wojskową, zawodową służbę wojskową oraz okresową służbę wojskową. Zgodnie z art. 674 kpk. żołnierze w czynnej służbie wojskowej za wykroczenia ponoszą odpowiedzialność przed sądami wojskowymi. Taką samą odpowiedzialność ponoszą żołnierze sił zbrojnych państw obcych oraz personel cywilny tych sił jeżeli ich czyny pozostają w związku z pełnieniem obowiązków służbowych. Wnioski sporządzone przeciwko żołnierzom przez inne organy niż wojskowe, przesyłane są do sądów wojskowych właściwych terytorialnie dla miejscowości, gdzie stacjonuje jednostka, w której służy żołnierz. O popełnieniu wykroczenia przez żołnierza czynnej służby wojskowej należy każdorazowo powiadomić prokuratora wojskowego. Podobnie należy postąpić w przypadku odmowy zapłacenia mandatu lub nieuiszczenia grzywny przez żołnierza. Żołnierze podlegają postępowaniu mandatowemu na ogólnych zasadach. W razie odmowy zapłacenia mandatu lub nieuiszczenia grzywny, kierowany jest wniosek do sądu wojskowego. W czasie interwencji wobec żołnierzy policjanci wykonują czynności nie cierpiące zwłoki, a następnie przekazują zatrzymanych żołnierzy Żandarmerii. Interwencje wobec żołnierzy powinni podejmować policjanci umundurowani. Jedynym odstępstwem od tej reguły jest sytuacja gdy żołnierz popełnia przestępstwo lub narusza porządek publiczny, posiada broń albo materiał wybuchowy. Wtedy interwencje mogą podjąć także funkcjonariusze nieumundurowani. Zatrzymanych żołnierzy nie można umieszczać w izbie wytrzeźwień, nietrzeźwych należy niezwłocznie przekazać Żandarmerii. W policyjnych pomieszczeniach dla zatrzymanych można zatrzymać żołnierza na okres nie dłuższy niż 12 godzin. FUNKCJONARIUSZ STRAŻY GRANICZNEJ 25 Funkcjonariusze Straży Granicznej odpowiadają na ogólnych zasadach za wykroczenia podlegające postępowaniu mandatowemu, za popełnienie wykroczenia nie podlegającego temu trybowi ścigania odpowiadają tylko dyscyplinarnie. Wnioski sporządzone przez uprawnione organy kierowane są do komendanta właściwego oddziału Straży Granicznej. W razie odmowy zapłaty mandatu lub nieuiszczenia mandatu w terminie, organ upoważniony kieruje wniosek o ukaranie do właściwego komendanta. Wnioski o ukaranie skierowane przeciwko komendantom i pracownikom Komendy Głównej Straży Granicznej kieruje się do Komendanta Głównego Straży Granicznej. Funkcjonariusze SG za popełnione przestępstwa odpowiadają na ogólnych zasadach. FUNKCJONARIUSZ SŁUŻBY WIĘZIENNEJ Funkcjonariusze Służby Więziennej odpowiadają dyscyplinarnie za popełnienie wykroczenia nie podlegającego ściganiu w trybie mandatowym. Wniosek musi wpłynąć do właściwego organu Służby Więziennej, najczęściej jest to Dyrektor Zakładu Karnego, w którym pracuje sprawca wykroczenia. Tak samo jak w przypadku Straży Granicznej funkcjonariusze Służby Więziennej podlegają, na ogólnych zasadach, ściganiu za popełnione przestępstwa oraz przepisom postępowania mandatowego. W razie odmowy zapłacenia mandatu kierowany jest wniosek o ukaranie do Dyrektora Zakładu Karnego. FUNKCJONARIUSZ POLICJI Policjanci odpowiadają za popełnione wykroczenia na takich samych zasadach jak funkcjonariusze SG i SW. Wnioski o ukaranie policjanta kierowane są do Komendanta Wojewódzkiego Policji. Wnioski o ukaranie dotyczące Komendantów Wojewódzkich i ich zastępców oraz policjantów KGP kierowane są do Komendanta Głównego Policji. Policjanci podlegają postępowaniu mandatowemu na ogólnych zasadach, odmowa przyjęcia mandatu skutkuje sporządzeniem wniosku o ukaranie. 26 Za czyny, które przewidują możliwość nakładania kar porządkowych, policjanci odpowiadają tylko dyscyplinarnie. Dotyczy to także przypadku orzeczenia wobec policjanta grzywny w celu przymuszenia. Wnioski o rozpatrzenie takich spraw kierowane są do Komendanta Wojewódzkiego Policji. Policjant dopuszczający się przestępstwa odpowiada zgodnie z przepisami kodeksu karnego. FUNKCJONARIUSZ URZĘDU OCHRONY PAŃSTWA Funkcjonariusze UOP odpowiadają za popełnione wykroczenia i przestępstwa tak samo jak policjanci. Dotyczy to także postępowania mandatowego. Wnioski o ukaranie rozpatruje Szef Urzędu Ochrony Państwa. 27 ROZDZIAŁ IV IMMUNITET - OKOLICZNOŚĆ OGRANICZAJĄCA UPRAWNIENIA POLICJANTA Artykuł 15 Ustawy o Policji z dnia 06.04.1990r. (z późniejszymi zmianami) określa uprawnienia policjanta, które omówione zostaną w tym rozdziale w korelacji z wyszczególnionymi w rozdziale I - immunitetami. Do uprawnień tych należą: 1. Legitymowanie osób. 2. Zatrzymywanie osób: - w trybie i przypadkach określonych w przepisach kodeksu postępowania karnego i innych ustaw (osoby pozbawione wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego – art.15 ust.2a – będą ścigane jako sprawcy przestępstwa z art. 242 kodeksu karnego, na zasadzie przepisów kodeksu postępowania karnego); - stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia. 3. Przeszukiwanie w trybie i przypadkach określonych w przepisach kodeksu postępowania karnego i innych ustaw: osób, pomieszczeń. 4. Dokonywanie kontroli osobistej w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zagrożonego pod groźbą kary. 5. Przeglądanie zawartości bagaży w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zagrożonego pod groźbą kary. 6. Sprawdzanie ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zagrożonego pod groźbą kary. Treść artykułu 15 wymienia więcej uprawnień policjanta, jednak tylko realizacja wyżej wymienionych powoduje naruszenie dóbr stosowano. osobistych osoby, wobec których je 28 Policjant w trakcie wykonywania codziennych zadań służbowych, korzystając z wymienionych uprawnień, głównie na nich opiera swoja pracę w kontakcie z obywatelami. Jak wspomniano w I rozdziale, immunitet ma chronić osoby nim objęte przed możliwością wpływania za pomocą wszczynania postępowań karnych na ich oświadczenia lub inne zachowania. To znaczy, że prawo ochrania decyzje, które w większym lub mniejszym zakresie mają moc wpływania na funkcjonowanie państwa. W myśl doktryny, immunitet przede wszystkim, ma chronić przed wszczynaniem postępowań fikcyjnych, czyli potocznie mówiąc przed używaniem szantażu wobec osób pełniących ważną funkcję w państwie lub w stosunkach międzynarodowych. Postępowania karne charakteryzują się tym, że wykonywane w ich toku czynności organów: ścigania i sprawiedliwości wkraczają w sferę wolności osobistych. Szczególnie czynności Policji (organ ścigania), wykonywane w ramach posiadanych uprawnień, ingerują w dobra osobiste obywatela, np. takie jak wolność. Policja wykonując ustawowe zadania inicjuje większość postępowań karnych. Czynności, o których mowa, wykonywane są przez policjantów na początku sprawy karnej – inicjacja postępowania, w jej toku (np. zatrzymania współsprawców, przeszukania, etc.) oraz przy jej zakończeniu (np. doprowadzenie na rozprawę). W trakcie pełnienia służby policjant może znaleźć się w sytuacji, gdzie osobą wobec której podejmie czynności służbowe będzie osoba chroniona immunitetem. W takiej sytuacji policjant musi postępować w sposób szczególny, pamiętając o tym, jakie uprawnienia, w stosunku do jakich osób może realizować. Interweniując wobec wszystkich osób objętych immunitetami, a w szczególności wobec osób objętych immunitetem: dyplomatycznym, konsularnym, prezydenckim i parlamentarnym, należy zawsze pamiętać aby okazywać szczególny takt, kulturę, wyrozumiałość i uczynność. Ponadto zabronione jest okazywanie jakichkolwiek oznak niechęci, wrogości czy też dyskryminacji. Należy pamiętać, że te osoby są traktowane przez państwo w sposób szczególny i policjanci jako funkcjonariusze państwowi przede wszystkim muszą o tym pamiętać. Opierając się na przepisach prawa regulujących przywileje wynikające z immunitetów oraz na teorii dotyczącej immunitetów określono sposoby różnych zachowań policjantów wykonujących czynności prawne (interweniujących) wobec osób korzystających z immunitetów. 29 INTERWENCJE PODEJMOWANE PRZEZ POLICJANTÓW WOBEC OSÓB O SZCZEGÓLNYM STATUSIE PRAWNYM (WYTYCZNE KOMENDY GŁÓWNEJ POLICJI W UZGODNIENIU Z PROTOKOŁEM DYPLOMATYCZNYM MINISTERSTWA SPRAW ZAGRANICZNYCH) W każdym przypadku stwierdzenia faktu popełnienia wykroczenia przez osobę kierującą pojazdem wyposażonym w dyplomatyczne tablice rejestracyjne zatrzymać pojazd i przeprowadzić kontrolę dokumentów pojazdu oraz osoby nim kierujące. W sytuacji kiedy kierujący - sprawca wykroczenia okazał się osobą korzystającą z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych policjant powinien (w sprawach mniejszej wagi) poprzestać na jej pouczeniu, bądź też – w przypadkach, kiedy wykroczenie spowodowało zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego lub też legitymowana osoba okazuje swym zachowaniem lekceważenie obowiązujących norm prawnych – nie później niż w chwili zakończenia służby – sporządzić notatkę służbową ze szczegółowym opisem zdarzenia oraz personaliów osoby legitymowanej. Notatka ta, po potwierdzeniu przez dyżurnego jednostki, powinna być niezwłocznie przesłana do Protokołu Dyplomatycznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, Aleja Szucha 23, fax. nr (o-22) 621-1914, dyżurnego właściwej Komendy Wojewódzkiej Policji oraz Wydziału Ruchu Drogowego Biura Koordynacji służby Prewencyjnej Komendy Głównej Policji fax nr 129-12. W przypadku, kiedy sprawca wykroczenia okazuje legitymację konsularną, policjant podejmuje czynności jak w trakcie legitymowania dyplomaty. W razie gdy sprawca wykroczenia przedstawia dokument potwierdzający fakt posiadania przezeń immunitetu, jednak jego zachowanie wskazuje bez żadnych wątpliwości na znajdowanie się w stanie po użyciu alkoholu, stanie nietrzeźwości albo podobnie działającego środka, (wyczuwalna woń alkoholu z ust, trudności z zachowaniem, równowagi po wyjściu z pojazdu etc.), policjant stosownie do przepisu art. 129 ust. 2 pkt. 8 lit. a prawa o ruchu drogowym, obowiązany jest uniemożliwić jej dalszą jazdę oraz natychmiast, za pośrednictwem dyżurnego właściwej jednostki Policji, powiadomić o zdarzeniu Dyżurnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, tel. nr (o-22) 52-39-605 lub 52-39-705 oraz oficera dyżurnego właściwej Komendy Wojewódzkiej i dyżurnego Komendy Głównej Policji. Po zakończeniu czynności na miejscu ujawnienia takiej osoby policjant niezwłocznie sporządza notatkę służbową i przesyła ją do wymienionego wcześniej Protokołu Dyplomatycznego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie, Aleja Szucha 23, fax. 30 nr (o-22) 621-19-14, dyżurnego właściwej Komendy Wojewódzkiej Policji oraz Wydziału Ruchu Drogowego Biura Koordynacji służby Prewencyjnej Komendy Głównej Policji fax nr 129-12. Zgodnie z wytycznymi podpisanymi przez Pierwszego Zastępcę Komendanta Głównego Policji, nadinspektora Ireneusza Wachowskiego, uniemożliwienie dalszej jazdy osoby korzystającej z immunitetu, a będącej w stanie nietrzeźwym, pod wpływem alkoholu lub innego podobnie działającego środka ma polegać na zablokowaniu samochodu tejże osoby kierowanym przez policjanta pojazdem lub wezwanym na pomoc radiowozem albo wykorzystanie innego skutecznego sposobu. Uniemożliwienie jazdy powinno trwać do czasu przekazania osoby do dyspozycji szefa misji lub urzędu, ewentualnie do otrzymania dyspozycji przekazanych przez Dyżurnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W przypadku, kiedy kierujący pojazdem nie korzysta z immunitetów lub przywilejów policjant przeprowadza interwencję – włącznie z zastosowaniem środków karnych – na ogólnych zasadach. Niezależnie od przyjętego toku postępowania w sprawie o wykroczenia, w trakcie kontroli policjant powinien w każdym przypadku sprawdzić również dokumenty pojazdu, ze szczególnym uwzględnieniem umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego. W przypadku kiedy kierujący pojazdem korzystający z przywilejów i immunitetów odmówi jej okazania lub też potwierdzi fakt, iż umowy takiej nie zawarto policjant postępuje jak w przypadku podejmowania czynności wobec osoby korzystającej z immunitetu będącej w stanie nietrzeźwym. Podejmując interwencję wobec osób objętych immunitetami należy pamiętać, że zobowiązane są one posiadać przy sobie aktualną legitymację potwierdzającą immunitet. Obowiązek ten dotyczy tak przedstawicieli państw obcych, którzy mają legitymacje wystawiane w języku państwa, na terenie którego pełnią swoje funkcje, jak i osoby pełniące funkcje w organach państwowych RP. Dyplomaci, konsulowie i ich rodziny oraz inne osoby uprawnione otrzymują legitymacje w chwili przybycia do państwa obcego. Legitymacja jest ważna przez dwa lata od daty wystawienia, po czym należy zwrócić ją do MSZ, które wystawia nową. Jeżeli w ciągu tych dwóch lat osoba korzystająca z legitymacji przestaje pełnić swoją funkcję, winna niezwłocznie także zwrócić legitymację do MSZ. Legitymacje te różnią się barwą, każda funkcja ma przypisany inny kolor. 31 Kolor różowy - legitymacja dyplomatyczna wydawana szefom i członkom personelu dyplomatycznego państw obcych. Kolor niebieski - legitymacja służbowa wydawana członkom personelu administracyjnego i technicznego misji dyplomatycznej państwa obcego. Kolor zielony - legitymacje wydawane kierownikom urzędów konsularnych oraz członkom personelu konsularnego państwa obcego w RP. Kolor żółty - legitymacje wydawane honorowym urzędnikom konsularnym. Poza wymienionymi powyżej osobami legitymacje mogą być wydawane także innym osobom uprawnionym na mocy ustaw, umów i zwyczajów międzynarodowych. Każda z tych legitymacji posiada na odwrocie adnotację urzędową w trzech językach, (polskim, francuskim i angielskim), wzywającą polskie władze cywilne i wojskowe do okazania wymienionej w niej osobie należnych względów oraz udzielenia w razie potrzeby pomocy i opieki. Wobec osoby legitymującej się jedną z wyżej wymienionych legitymacji należy postępować zgodnie z wymogami i ograniczeniami danego immunitetu omówionymi wcześniej. 32 ROZDZIAŁ V ŹRÓDŁA PRAWNE IMMUNITETÓW Podstawowym źródłem prawa regulującym postępowanie policjantów wobec osób korzystających z immunitetów jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 r. w sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania bagaży i sprawdzania ładunku przez policjantów. (Dz.U. 90.70.409, ze zmianami Dz.U. 96.52.228). § 1. Policjanci w toku wykonywania czynności operacyjno-Rozpoznawczych, dochodzeniowośledczych i administracyjno-porządkowych, podejmowanych w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń oraz wypełniania poleceń sądu, prokuratora, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, zwanych dalej „czynnościami służbowymi”, mają prawo: 1) legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, 2) zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia, 3) zatrzymywania osób pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego, 4) dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary. § 20. 1. Policjanci nie wykonują czynności służbowych (...) w stosunku do: 33 a) członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi, b) innych osób korzystających z immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych na mocy ustaw, umów międzynarodowych albo powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych. 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy działań będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności. 3. O podjęciu działań, o których mowa w ust. 2, należy niezwłocznie powiadomić właściwe przedstawicielstwo dyplomatyczne, urząd konsularny oraz Ministra Spraw Zagranicznych. § 21. 1. Od czynności służbowych (...) odstępuje się w przypadku, gdy osoba, wobec której podjęto czynności, w sposób nie budzący wątpliwości wykaże, że korzysta z immunitetu parlamentarnego, sędziowskiego lub prokuratorskiego. 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy działań będących realizacją uprawnień wynikających z obrony koniecznej lub stanu wyższej konieczności. 3. O podjęciu działań, o których mowa w ust. 2, należy niezwłocznie powiadomić Komendanta Głównego Policji. IMMUNITETY DYPLOMATYCZNE Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych sporządzona w Wiedniu dnia 18 kwietnia 1961 r. Art. 29. Osoba przedstawiciela dyplomatycznego jest nietykalna. Nie podlega on aresztowaniu ani zatrzymaniu w żadnej formie. Państwo przyjmujące będzie traktować go z należytym szacunkiem i przedsięweźmie wszelkie odpowiednie kroki, aby zapobiec wszelkiemu zamachowi na jego osobę, wolność lub godność. Art. 31. 34 1. Przedstawiciel dyplomatyczny korzysta z immunitetu od jurysdykcji karnej państwa przyjmującego(...), 2. Przedstawiciel dyplomatyczny nie jest obowiązany do składania zeznań w charakterze świadka. Art. 37. 1. Członkowie rodziny przedstawiciela dyplomatycznego pozostający z nim we wspólnocie domowej, o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego, korzystają z przywilejów i immunitetów wymienionych w artykułach 29-36. 2. Członkowie personelu administracyjnego i technicznego misji, łącznie z członkami ich rodzin pozostającymi z nimi we wspólnocie domowej, o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego lub nie mają tam stałego miejsca zamieszkania, korzystają z przywilejów i immunitetów wymienionych w artykułach 29-35(...). 3. Członkowie personelu służby misji, którzy nie są obywatelami państwa przyjmującego lub nie mają tam stałego miejsca zamieszkania, korzystają z immunitetu w odniesieniu do aktów dokonanych w toku pełnienia ich funkcji(...). 4. Prywatni służący członków misji, o ile nie są obywatelami państwa przyjmującego lub nie mają tam stałego miejsca zamieszkania (...), pod wszelkimi innymi względami mogą korzystać z przywilejów i immunitetów jedynie w zakresie przyznanym przez państwo przyjmujące. Państwo przyjmujące powinno jednak wykonywać jurysdykcję nad tymi osobami w taki sposób, aby zbytnio nie zakłócać wypełniania funkcji przez misję. KONWENCJA WIEDEŃSKA O STOSUNKACH KONSULARNYCH, SPORZĄDZONA W WIEDNIU Z DNIA 24 KWIETNIA 1963 R. Ułatwienia, przywileje i immunitety dotyczące zawodowych urzędników konsularnych i innych członków urzędów konsularnych Art. 41. 1. Urzędnicy konsularni podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie popełnienia ciężkiej zbrodni i na podstawie postanowienia właściwej władzy sądowej. 35 2. Z wyjątkiem przypadku przewidzianego w ustępie 1 niniejszego artykułu urzędnicy konsularni mogą być więzieni lub podlegać jakiejkolwiek innej formie ograniczenia ich wolności osobistej jedynie w wykonaniu prawomocnego wyroku sądowego. 3. (...) Jeżeli w okolicznościach wymienionych w ustępie 1 niniejszego artykułu niezbędne jest tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie urzędnika konsularnego, postępowanie przeciwko niemu powinno być wszczęte w możliwie najkrótszym czasie. Art. 42. W razie zatrzymania lub tymczasowego aresztowania członka personelu konsularnego lub wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego państwo przyjmujące jest obowiązane zawiadomić o tym możliwie jak najszybciej kierownika urzędu konsularnego. Jeżeli jednemu z tych środków podlega ten ostatni, państwo przyjmujące powinno zawiadomić państwo wysyłające w drodze dyplomatycznej. Art. 43. 1. Urzędnicy konsularni i pracownicy konsularni nie podlegają jurysdykcji władz sądowych i administracyjnych państwa przyjmującego w odniesieniu do czynności dokonanych w wykonaniu funkcji konsularnych. Art. 44. 1. Członkowie urzędu konsularnego mogą być wzywani w charakterze świadków w toku postępowania sądowego lub administracyjnego. Pracownicy konsularni oraz członkowie personelu służby nie powinni odmawiać składania zeznań, z wyjątkiem przypadków wymienionych w ustępie 3 niniejszego artykułu. Jeżeli urzędnik konsularny odmawia złożenia zeznań, nie można stosować wobec niego żadnego środka przymusu ani sankcji. 2. Władza żądająca zeznań powinna unikać utrudniania urzędnikowi konsularnemu wykonywania jego funkcji. Może ona, gdy to jest możliwe, bądź przyjąć te zeznania w jego mieszkaniu lub w urzędzie konsularnym, bądź przyjąć od niego oświadczenie na piśmie. 3. Członkowie urzędu konsularnego nie są obowiązani do składania zeznań co do faktów związanych z wykonywaniem ich funkcji ani do przedstawiania urzędowej korespondencji i dokumentów odnoszących się do ich funkcji. Mają oni również prawo odmowy w charakterze ekspertów w zakresie prawa państwa wysyłającego. zeznań 36 Art. 58. 1. Artykuły 28, 29, 30, 34, 35, 36, 37, 38 i 39, ustęp 3 artykułu 54 oraz ustępy 2 i 3 artykułu 55 stosuje się do urzędów konsularnych kierowanych przez honorowych urzędników konsularnych. Ponadto ułatwienia, przywileje i immunitety tych urzędów konsularnych są normowane przez artykuły 59, 60, 61 i 62. 2. Artykuły 42 i 43, ustęp 3 artykułu 44, artykuły 45 i 53 oraz ustęp 1 artykułu 55 stosuje się do honorowych urzędników konsularnych. Ponadto ułatwienia, przywileje i immunitety tych urzędników konsularnych są normowane przez artykuły 63, 64, 65,66 i 67. 3. Przywileje i immunitety przewidziane w niniejszej konwencji nie przysługują członkom rodziny honorowego urzędnika konsularnego lub pracownika konsularnego zatrudnionego w urzędzie konsularnym kierowanym przez honorowego urzędnika konsularnego. Art. 63. Jeżeli wszczęto postępowanie karne przeciwko honorowemu urzędnikowi konsularnemu, jest on obowiązany stawić się przed właściwymi władzami. Postępowanie powinno być jednak prowadzone ze względami należnymi mu z uwagi na jego urzędowe stanowisko oraz, z wyjątkiem przypadków, kiedy jest on zatrzymany lub tymczasowo aresztowany, w taki sposób, aby możliwie jak najmniej utrudniać wykonywanie funkcji konsularnych. Jeżeli niezbędne jest zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie honorowego urzędnika konsularnego, postępowanie przeciwko niemu powinno być wszczęte w możliwie najkrótszym czasie. Ustawa z dnia 06.06.1997r. Kodeks Postępowania Karnego Art. 578. Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych: 1) uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych, 2) osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw, 3) osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw, 4) członkowie rodzin osób wymienionych w pkt 1 - 3, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej, 37 5) inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych. 38 Art. 579. § 1. Nie podlegają orzecznictwu polskich sądów karnych w zakresie czynności pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, a na zasadzie wzajemności w pozostałym zakresie: 1) kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni państw obcych, 2) osoby zrównane z nimi na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych. § 2. Kierownik urzędu konsularnego oraz inni urzędnicy konsularni państw obcych podlegają zatrzymaniu lub tymczasowemu aresztowaniu jedynie w razie zarzutu popełnienia zbrodni. O ich zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu zawiadamia się niezwłocznie Ministra Spraw Zagranicznych. § 3. Poza wypadkiem określonym w § 2 osoby te mogą być pozbawione wolności tylko w wykonaniu prawomocnego wyroku sądu polskiego. Art. 580. § 1. Przepisów art. 578 i 579 nie stosuje się, gdy państwo wysyłające zrzeknie się w sposób wyraźny immunitetu w stosunku do osoby wymienionej w tych przepisach. § 2. W stosunku do funkcjonariuszy organizacji międzynarodowych korzystających z immunitetu o zrzeczeniu, o którym mowa w § 1, rozstrzyga właściwa organizacja międzynarodowa. Art. 583. § 1. Przeszukania pomieszczeń przedstawicielstwa dyplomatycznego można dokonać tylko za zgodą szefa tego przedstawicielstwa lub osoby czasowo pełniącej jego funkcje. § 2. Do przeszukania pomieszczeń konsularnych konieczna jest zgoda kierownika urzędu konsularnego lub osoby czasowo pełniącej jego funkcje albo szefa przedstawicielstwa dyplomatycznego. 39 Art. 584. Przepisów art. 578 - 583 nie stosuje się do osób w nich wymienionych, w zakresie czynności nie pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych, jeżeli są obywatelami polskimi lub mają w Rzeczypospolitej Polskiej stałe miejsce zamieszkania. Rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie dokumentów oraz trybu i szczegółowych zasad udzielania wiz szefom i członkom personelu misji dyplomatycznych, kierownikom urzędów konsularnych i członkom personelu konsularnego państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej oraz innym osobom zrównanym z nimi na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych oraz organów właściwych do ich udzielania. Na podstawie art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 114, poz. 739) zarządza się, co następuje: § 1. 1. Dokumentami, o których mowa w art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach (Dz. U. Nr 114, poz. 739), zwanej dalej „ustawą”, są legitymacje wydawane przez Ministra Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Wzory legitymacji określają załączniki nr 1-4 do rozporządzenia. IMMUNITET PARLAMENTARNY: POSELSKI I SENATORSKI Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art. 105. 1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu. 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej. 40 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym. 4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3. 5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Art. 108. Do senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 103-107. Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora Art. 6. 1. Poseł lub senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działania wynikające z wykonywania mandatu ani w czasie trwania mandatu, ani po jego wygaśnięciu, chyba że narusza dobra osobiste innych osób. 2. Działania, o których mowa w ust. 1, obejmują zgłaszanie wniosków, wystąpienia lub głosowania na posiedzeniach Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego oraz ich organów, na posiedzeniach klubów, kół i zespołów poselskich, senackich lub parlamentarnych, a także inne działania związane nieodłącznie z wykonywaniem mandatu posła lub senatora. Art. 7. 1. Poseł lub senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej i karnoadministracyjnej bez zgody Sejmu lub Senatu. 2. Konieczność uzyskania zgody Sejmu lub Senatu dotyczy również pociągnięcia do odpowiedzialności karnej posła lub senatora za naruszenie dóbr osobistych innych osób, o którym mowa w art. 6 ust. 1. 3. Pociągnięcie do odpowiedzialności może nastąpić tylko za czyn wskazany we wniosku, który był podstawą wyrażenia zgody przez Sejm lub Senat. Pociągnięcie posła lub 41 senatora do odpowiedzialności karnej i karnoadministracyjnej za inny czyn, niż określony we wniosku, wymaga odrębnej zgody Sejmu lub Senatu. Art. 8. 1. Zakaz pociągnięcia posła lub senatora do odpowiedzialności karnej i karnoadministracyjnej bez zgody Sejmu lub Senatu dotyczy również czynów popełnionych przed uzyskaniem mandatu. Postępowanie karne, wszczęte przed tym terminem, z chwilą uzyskania mandatu ulega zawieszeniu; może ono być podjęte po uzyskaniu zgody Sejmu lub Senatu. 2. Przedawnienie odpowiedzialności karnej za czyny objęte immunitetem parlamentarnym nie biegnie w okresie korzystania z immunitetu. Art. 9. 1. Poseł lub senator nie może być aresztowany albo zatrzymany bez zgody Sejmu lub Senatu. 2. Zakaz zatrzymania, o którym mowa w ust. 1, obejmuje wszelkie formy pozbawienia lub ograniczenia wolności osobistej przez organy stosujące przymus, chyba że jest to podyktowane stanem wyższej konieczności lub obrony koniecznej. W takim przypadku wolno podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki, a o zatrzymaniu należy niezwłocznie powiadomić Marszałka Sejmu lub Marszałka Senatu. Na żądanie Marszałka poseł lub senator musi być natychmiast zwolniony. 3. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy pozbawienia wolności dokonanego w postępowaniu karnym, prowadzonym po uzyskaniu zgody Sejmu lub Senatu na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej. Art. 10. 1. Tryb postępowania z wnioskami w sprawie wyrażenia zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej i karnoadministracyjnej, aresztowanie lub zatrzymanie posła lub senatora określają regulaminy Sejmu lub Senatu. 2. W sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego oraz w sprawie o wykroczenie wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej i karnoadministracyjnej wnoszony jest za pośrednictwem Prokuratora Generalnego. 42 Art. 11. Zrzeczenie się immunitetu parlamentarnego jest nieskuteczne. Art. 12. 1. Przepisy niniejszego rozdziału mają zastosowanie od dnia ogłoszenia wyników wyborów do Sejmu i Senatu do dnia wygaśnięcia mandatu posła lub senatora. 2. W odniesieniu do posłów uzyskujących mandat w trakcie kadencji Sejmu przepisy, o których mowa w ust. 1, mają zastosowanie od dnia obsadzenia mandatu w trybie określonym w przepisach ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. 3. W odniesieniu do senatorów uzyskujących mandat w wyniku wyborów uzupełniających do Senatu przepis ust. 1 stosuje się od dnia ogłoszenia wyników tych wyborów. IMMUNITET PREZYDENCKI: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art. 145. 1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. 2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego, podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego. 3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu.(...). 43 IMMUNITET RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art. 211. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich Art. 6. 1. Rzecznik jest w swej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie. 2. Rzecznik nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, aresztowany lub zatrzymany bez zgody Sejmu. IMMUNITET PREZESA NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art. 206. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. 44 Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli Art. 18. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. IMMUNITET PRACOWNIKÓW NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli Art. 88. 1. Wiceprezesi i dyrektor generalny Najwyższej Izby Kontroli oraz pracownicy nadzorujący lub wykonujący czynności kontrolne nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej z powodu swoich czynności służbowych bez uprzedniej zgody Kolegium Najwyższej Izby Kontroli, a Prezes Najwyższej Izby Kontroli - bez zgody Sejmu. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio również po ustaniu stosunku pracy. IMMUNITET SĘDZIEGO - CZŁONKA TRYBUNAŁU STANU Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art. 200. Członek Trybunału Stanu nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek Trybunału Stanu nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. 45 O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu Art. 16. 1. Sędziowie wybrani w skład Trybunału Stanu w wykonywaniu swoich funkcji sędziowskich są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Nie mogą być oni pociągnięci do odpowiedzialności karnej ani pozbawieni wolności bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu. Dotyczy to również okresu po upływie kadencji w stosunku do czynów związanych z wykonywaniem funkcji w Trybunale Stanu. IMMUNITET SĘDZIEGO TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art. 196. Sędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału Konstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym Art. 7. 1. Zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub pozbawienie wolności sędziego wyraża Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału, zwane dalej „Zgromadzeniem Ogólnym”, z wyłączeniem sędziego Trybunału, którego wniosek dotyczy. 46 2. Do czasu podjęcia przez Trybunał uchwały wyrażającej zgodę na pociągnięcie sędziego Trybunału do odpowiedzialności karnej lub pozbawienie wolności, wolno w stosunku do niego podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki. IMMUNITET SĘDZIOWSKI: SĘDZIÓW SĄDU NAJWYŻSZEGO, SĘDZIÓW NAJWYŻSZEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO, SĘDZIÓW SĄDÓW POWSZECHNYCH, SĘDZIÓW SĄDÓW WOJSKOWYCH. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art. 181. Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. Ustawa z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym. Art. 27. 1. Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej bez zezwolenia Sądu Dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do wydania uchwały zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej wolno podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki. 2. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności Sąd Dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie sędziego zatrzymanego na gorącym uczynku. 47 3. W ciągu 7 dni od doręczenia uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej przysługuje organowi lub osobie, która wnosiła o zezwolenie, oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu zażalenie do Wyższego Sądu Dyscyplinarnego. W tym samym terminie zainteresowanemu sędziemu przysługuje zażalenie na uchwałę zezwalającą na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej sądowej. 4. Za wykroczenia sędzia odpowiada tylko dyscyplinarnie. Ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym Art. 15. W sprawach nie uregulowanych w niniejszej ustawie do Sądu, sędziów i innych jego pracowników stosuje się odpowiednio przepisy o Sądzie Najwyższym i przepisy o ustroju sądów powszechnych (...). Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych Art. 50. § 1. Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do czasu wydania uchwały zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej wolno podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki. § 2. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności właściwy sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie sędziego zatrzymanego na gorącym uczynku. § 3. W terminie 7 dni od doręczenia uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej przysługuje organowi lub osobie, która wniosła o zezwolenie, oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu zażalenie do właściwego sądu dyscyplinarnego drugiej instancji. W tym samym terminie sędziemu 48 przysługuje zażalenie na uchwałę zezwalającą na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej sądowej. § 4. Za wykroczenia sędzia odpowiada tylko dyscyplinarnie. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o ustroju sądów wojskowych Art. 30. § 1. Przeciwko sędziemu można prowadzić postępowanie karne jedynie za zezwoleniem sądu dyscyplinarnego. Do czasu uzyskania zezwolenia na wszczęcie postępowania karnego można przedsięwziąć tylko czynności nie cierpiące zwłoki. § 2. Przed wydaniem postanowienia o udzieleniu zezwolenia na wszczęcie postępowania karnego można sędziego zatrzymać tylko w razie ujęcia go na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu wojskowego, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. § 3. W wypadku, o którym mowa w § 2, należy niezwłocznie wystąpić do sądu dyscyplinarnego o zezwolenie na wszczęcie postępowania karnego. W razie odmowy wydania zezwolenia, sędzia, jeżeli nadal jest zatrzymany, podlega niezwłocznemu zwolnieniu. § 4. W ciągu 7 dni od dnia doręczenia postanowienia odmawiającego zezwolenia na wszczęcie postępowania karnego przeciwko sędziemu, organowi, który wniósł o zezwolenie, oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu przysługuje zażalenie do właściwego dyscyplinarnego drugiej instancji. IMMUNITET ADWOKACKI: Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U.1982.16.124) sądu 49 Art. 8. 1. Adwokat przy wykonywaniu zawodu adwokackiego korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej. IMMUNITET RADCY PRAWNEGO Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych Art. 11. 1. Radca prawny przy wykonywaniu czynności zawodowych korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą. 2. Nadużycie wolności, o której mowa w ust. 1, stanowiące ściąganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony lub jej pełnomocnika, świadka, biegłego albo tłumacza podlega wyłącznie odpowiedzialności dyscyplinarnej. IMMUNITET PROKURATORSKI Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze Art. 54. 1. Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej bez zezwolenia właściwej komisji dyscyplinarnej ani zatrzymany bez zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do wydania zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej wolno przedsięwziąć tylko czynności nie cierpiące zwłoki, zawiadamiając o tym niezwłocznie prokuratora przełożonego. 2. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej komisja dyscyplinarna może polecić niezwłocznie zwolnienie prokuratora zatrzymanego na gorącym uczynku. 3. Od orzeczenia komisji dyscyplinarnej odmawiającego zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej przysługuje organowi lub osobie, która wnosiła 50 o zezwolenie, oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu odwołanie w terminie siedmiu dni do odwoławczej komisji dyscyplinarnej. 4. Za wykroczenie prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie. Art. 55. Postępowanie przygotowawcze przeciwko prokuratorowi wszczyna i prowadzi wyłącznie prokurator. IMMUNITET GENERALNEGO INSPEKTORA OCHRONY DANYCH OSOBOWYCH Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych Art. 11. Generalny Inspektor nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Generalny Inspektor nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. IMMUNITET PREZESA INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Art. 14. Prezes Instytutu Pamięci nie może być, bez uprzedniej zgody Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, pociągnięty do odpowiedzialności karnej albo pozbawiony wolności. Prezes Instytutu Pamięci nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. 51 IMMUNITET ŻOŁNIERZA W CZYNNEJ SŁUŻBIE WOJSKOWEJ Ustawa z dnia 21 maja 1963 r. o dyscyplinie wojskowej oraz o odpowiedzialności żołnierzy za przewinienia dyscyplinarne i za naruszenia honoru i godności żołnierskiej Art. 40. 1. Żołnierze w czynnej służbie wojskowej ponoszą za wykroczenia odpowiedzialność dyscyplinarną lub przed sądami honorowymi, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej. 2. Jeżeli postępowanie dyscyplinarne lub honorowe w sprawie o wykroczenie popełnione w czasie pełnienia czynnej służby wojskowej nie zostało wszczęte lub zakończone do dnia zwolnienia żołnierza z tej służby, sprawę przekazuje się organowi powołanemu do orzekania w sprawach o wykroczenia. Art. 41. 1. Organy powołane do orzekania w sprawach o wykroczenia przesyłają otrzymane wnioski o ukaranie dotyczące żołnierzy w czynnej służbie wojskowej dowódcom jednostek wojskowych, w których żołnierze pełnią służbę lub innym organom wojskowym. 2. Wnioski o ukaranie mogą być kierowane do organów wojskowych także bezpośrednio przez zainteresowane organy, instytucje lub osoby. Art. 42. 1. Za wykroczenia, za które stosownie do przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia lub innych ustaw właściwe organy określone w tych przepisach mogą nakładać grzywny w drodze mandatu karnego, żołnierze w czynnej służbie wojskowej podlegają odpowiedzialności w trybie postępowania mandatowego; kary grzywny w drodze mandatu karnego wymierzają żołnierzom te organy. 2. W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego lub nieuiszczenia grzywny w terminie, organ upoważniony do nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego kieruje wniosek o ukaranie żołnierza do organu wojskowego określonego w art. 41 ust. 1. IMMUNITET FUNKCJONARIUSZA POLICJI Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji 52 Art. 136. 1. Za wykroczenie podlegające rozpoznaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, policjant ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej. 2. Organy powołane do orzekania w sprawach o wykroczenia, a także inne zainteresowane organy lub instytucje kierują wnioski o ukaranie policjanta do właściwego komendanta wojewódzkiego Policji. 3. Za wykroczenia, za które stosownie do przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia lub innych przepisów szczególnych właściwe organy określone w tych przepisach mogą nakładać grzywny w drodze mandatu karnego, policjanci podlegają odpowiedzialności w trybie postępowania mandatowego. Kary grzywny w drodze mandatu karnego wymierzają policjantom te organy. 4. W razie odmowy lub nieuiszczenia w terminie grzywny wymierzonej w drodze mandatu karnego, organ upoważniony do jej nałożenia kieruje wniosek o ukaranie policjanta do właściwego komendanta wojewódzkiego Policji. Art. 138. 1. Za czyny, za które w myśl odrębnych przepisów właściwe organy są uprawnione do nakładania kar porządkowych, policjanci ponoszą wyłącznie odpowiedzialność dyscyplinarną. 2. Odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają również policjanci w przypadkach, gdy właściwe organy są uprawnione do stosowania grzywny w celu przymuszenia. IMMUNITET FUNKCJONARIUSZA URZĘDU OCHRONY PAŃSTWA Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa Art. 121. 53 1. Za wykroczenia podlegające rozpoznaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia funkcjonariusz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej. 2. Organy powołane do orzekania w sprawach o wykroczenia, a także inne zainteresowane organy lub instytucje kierują wnioski o ukaranie funkcjonariusza do Szefa Urzędu Ochrony Państwa. 3. Za wykroczenia, za które stosownie do przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia lub innych przepisów szczególnych właściwe organy określone w tych przepisach mogą nakładać grzywny w drodze mandatu karnego, funkcjonariusze podlegają odpowiedzialności w trybie postępowania mandatowego. Kary grzywny w drodze mandatu karnego wymierzają funkcjonariuszom te organy. 4. W razie odmowy lub nieuiszczenia w terminie grzywny wymierzonej w drodze mandatu karnego, organ upoważniony do jej nałożenia kieruje wniosek o ukaranie funkcjonariusza do Szefa Urzędu Ochrony Państwa. Art. 123. 1. Za czyny, za które w myśl odrębnych przepisów właściwe organy są uprawnione do nakładania kar porządkowych, funkcjonariusze ponoszą wyłącznie odpowiedzialność dyscyplinarną. 2. Odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają również funkcjonariusze w przypadkach, gdy właściwe organy są uprawnione do stosowania grzywny w celu przymuszenia. IMMUNITET FUNKCJONARIUSZA STRAŻY GRANICZNEJ Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej Art. 138. 54 1. Za wykroczenia podlegające rozpoznaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia funkcjonariusz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej. 2. Organy powołane do orzekania w sprawach o wykroczenia, a także inne zainteresowane organy lub instytucje kierują wnioski o ukaranie funkcjonariusza do komendanta właściwego oddziału Straży Granicznej. 3. Za wykroczenia, za które stosownie do przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia lub innych przepisów szczególnych właściwe organy określone w tych przepisach mogą nakładać grzywny w drodze mandatu karnego, funkcjonariusze podlegają odpowiedzialności w trybie postępowania mandatowego. Kary grzywny w drodze mandatu karnego wymierzają funkcjonariuszom te organy. 4. W razie odmowy lub nieuiszczenia w terminie grzywny wymierzonej w drodze mandatu karnego, organ upoważniony do jej nałożenia kieruje wniosek o ukaranie funkcjonariusza do komendanta oddziału Straży Granicznej. Art. 140. 1. Za czyny, za które w myśl odrębnych przepisów właściwe organy są uprawnione do nakładania kar porządkowych, funkcjonariusze ponoszą wyłącznie odpowiedzialność dyscyplinarną. 2. Odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają również funkcjonariusze w przypadkach, gdy właściwe organy są uprawnione do stosowania grzywny w celu przymuszenia. IMMUNITET FUNKCJONARIUSZA SŁUŻBY WIĘZIENNEJ Ustawa z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej Art. 128. 1. Za wykroczenia podlegające rozpoznaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia funkcjonariusz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej. 2. Organy powołane do orzekania w sprawach o wykroczenia, a także inne zainteresowane organy lub instytucje kierują wnioski o ukaranie funkcjonariusza do przełożonego właściwego w sprawach osobowych funkcjonariusza. 55 3. Za wykroczenia, za które stosownie do przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia lub innych przepisów szczególnych właściwe organy mogą nakładać grzywny w drodze mandatu karnego, funkcjonariusze podlegają odpowiedzialności w trybie postępowania mandatowego prowadzonego przez te organy. 4. W razie odmowy lub nieuiszczenia w terminie grzywny wymierzonej w drodze mandatu karnego, organ upoważniony do jej nałożenia kieruje wniosek o ukaranie funkcjonariusza do przełożonego właściwego w sprawach osobowych funkcjonariusza. Art. 129. 1. Za czyny, za które w myśl odrębnych przepisów właściwe organy są uprawnione do nakładania kar porządkowych, funkcjonariusze ponoszą wyłącznie odpowiedzialność dyscyplinarną. 2. Odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają również funkcjonariusze, w przypadkach gdy właściwe organy są uprawnione do stosowania grzywny w celu przymuszenia. PYTANIA KONTROLNE 1. Podaj definicję immunitetu. 56 2. Scharakteryzuj immunitet procesowy i podaj przykłady. 3. Scharakteryzuj immunitet materialny i podaj przykłady. 1. Omów immunitet dyplomatyczny. 4. Wymień założenia immunitetu konsularnego. 5. Określ sytuację, w której osoby objęte immunitetami dyplomatycznym i konsularnym odpowiadają na ogólnych zasadach za popełnione przestępstwa. 6. Scharakteryzuj immunitety parlamentarny i prezydencki. 7. Opisz immunitet Rzecznika Praw Obywatelskich. 8. Omów specyfikę immunitetów służb mundurowych. 57 LITERATURA 1. Mała encyklopedia prawa PWN, Warszawa 1980. 2. K. Marszał, Proces karny, wyd. Volumen, Katowice 1998. 58 3. Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 1983. 4. W. Świda, Prawo karne PWN, Warszawa 1989. 5. Vademecum Interwencji Policyjnych, WSPol. Szczytno 1997. AKTY PRAWNE 1. Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych sporządzona w Wiedniu dnia 18 kwietnia 1961r. (Dz.U. 1965.37.232). 2. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych sporządzona w Wiedniu dnia 24 kwietnia 1963r. (Dz.U. 1982.13.98). 3. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997.78.483). 4. Ustawa z dnia 06.06.1997r. Kodeks Postępowania Karnego (Dz.U. 1997.89.555). 5. Ustawa z dnia 06.06.1997r. Kodeks Karny (Dz.U. 1997.88.553). 6. Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (Dz.U. 1996.73.350). 7. Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. 1991.109.471). 8. Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz.U. 1995.13.59). 9. Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu (Dz.U. 1993.38.172). 10. Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. 1997.102.643). 11. Ustawa z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. 1994.13.48). 12. Ustawa z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U.1995.74.368). 13. Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 1994.7.25). 14. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz.U. 1997.117.753). 15. Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. 1997.75.471). 16. Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U. 1982.19.145). 17. Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz.U. 1994.19.70). 18. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U. 1997.133.883). 19. Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. 1998.155.1016). 20. Ustawa z dnia 21 maja 1963 r. o dyscyplinie wojskowej oraz o odpowiedzialności żołnierzy za przewinienia dyscyplinarne i za naruszenia honoru i godności żołnierskiej (Dz.U. 1992.5.17). 21. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. 1990.30.179). 59 22. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz.U. 1999.51.526). 23. Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz.U. 1990.78.462). 24. Ustawa z dnia 26 kwietnia 1996 r. o Służbie Więziennej (Dz.U. 1996.04.26). 25. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 września 1990 r. w sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania bagaży i sprawdzania ładunku przez policjantów (Dz.U. 90.70.409), ze zmianami (Dz.U. 96.52.228). 26. Rozporządzenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie dokumentów oraz trybu i szczegółowych zasad udzielania wiz szefom i członkom personelu misji dyplomatycznych, kierownikom urzędów konsularnych i członkom personelu konsularnego państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej oraz innym osobom zrównanym z nimi na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych oraz organów właściwych do ich udzielania (Dz.U. 1998.78.512). 27. Pismo (Wytyczne) Pierwszego Zastępcy Komendanta Głównego Policji z dnia 12.08.1999r., nr l.dz. E-III-825/99.
