Herb Gminy Kije

Portal Informacyjny Gminy Kije
Herb Gminy Kije
Projekt Herbu Gminy Kije Opis wraz z uzasadnieniem – załącznik nr 2 do uchwały Nr XIW04 Rady
Gminy w Kijach z dnia 2 maja 2004 r. W świetle obowiązującego ustawodawstwa („Ustawa o
samorządzie terytorialnym” z 1990 r.) samorząd lokalny dysponuje możliwością posługiwania się
herbem gminy jako całości, a w uzasadnionych wypadkach jeszcze herbem miejscowości
stanowiącej siedzibę gminy. Herb w przyjętych wyobrażeniach wchodzi w skład symboliki i
ceremoniału urzędowego, a wójt i rada gminy na podległym sobie terenie jest jego jedynym
dysponentem. Źródłem herbu jest odpowiednia uchwa-ła rady gminy po zaopiniowaniu projektu
przez odpowiednie instancje wskazane w wymienionej ustawie. Kije nie posiadają do tej pory
udokumentowanej historycznej tradycji heraldycznej i sfragistycznej. Oznacza to, że Kije ani żadna inna miejscowość
z obszaru obecnej gminy nie posiadały wcześniej herbu, jak również nie posługiwały się pieczęciami urzędowymi z
jego wyobrażeniem. Jest to całkowicie zrozumiałe – żadna to jest tarczę, godło w polu tarczy, jak niemniej
zastosowane barwy, musimy obecnie stworzyć od podstaw. Wydaje się, że tworzony herb Gminy Kije musi uwzględnić
kilka ważnych okoliczności, a mianowicie w pierwszym rzędzie powinien wynikać z bogatej przeszłości historycznej
naszej osady i otaczających ją terenów. Niemniej istotnym może być współczesny charakter (fizjonomia) obszaru pod
względem geograficznym, gospodarczym, kulturalnym etc., jak niemniej nazwa siedziby i całej gminy, by wymienić
ważniejsze. Zgodnie z zasadami heraldycznymi herb taki musi być w formie maksymalnie prosty, komunikatywny i w
swej symbolice zdecydowanie odróżniać od herbów miejscowości i jednostek samorządowych pobliskich obszarów i
całego kraju. Sięgnąć musimy zatem do najstarszych, wczesnośredniowiecznych dziejów naszej miejscowości, gdy
działa tu kasztelania książęca z grodem i kolegiatą. Od XIII w. z tych miejscowości nie miała charakteru miejskiego, a
w przypadku osad wiejskich na badanym obszarze z reguły nie odnotowujemy żadnych tradycji heraldycznych. W
rezultacie współczesny herb Gminy Kije, 10 nazywana była kasztelanią Czechowską – jej początki i funkcjonowanie w
przedrozbiorowej Rzeczypospolitej wyczerpująco opisał Prof. Władysław Pałucki. Pierwotne stosunki własnościowe i
organizacja kasztelanii oparte były na osadnictwie rycerskim (tzw. Praedium militare), a zdecydowanie wyróżnia się
jeden ród rycerski, który zaznaczył wieloma nazwiskami swą obecność na omawianym obszarze, a mianowicie ród
Jelitczyków, oczywiście herbu Jelita. Wymienić tu warto komesa Tomisława z Mokrska, Staszka Jelitkę, Floriana
Mokrskiego, Stanisława Mokrskiego, Klemensa Jelitkę i wielu innych. Brak jest monografii genealogiczno-historycznej
rodu Jelitów, ale życiorysy wybitniejszych przedstawicieli można znaleźć w Polskim Słowniku Biograficznym. Byli oni
kasztelanami wiślickimi, kasztelanami czechowskimi, biskupami krakowskimi. Herbu Jelita używała też drobniejsza
szlachta – rycerstwo z okolic Kij, jak Czechowscy, Borczyńscy, Dziwiszowie, Sancygniowscy i Kliszowscy. Wszyscy oni
pieczętowali się herbem Jelita, przedstawiający na tarczy w polu czerwonym trzy skrzyżowane złote kopie (w
niektórych wersjach czarne), środkowa ostrzem w dół, boczne ostrzami ukośne do góry. Nad tarczą usytuowany był
klejnot przedstawiający wychylonego do połowy w bocznym profilu kozła. Stąd inne historyczne określenie herbu –
Koźlerogi. Nasz znakomity dziejopisarz XV wieku Jan Długosz jako pierwszy dał nam heraldyczny opis tego herbu w
swoich „Clenodia seu insygnia”. Jan Długosz przytoczył też w innym miejscu („Roczniki”) interesującą opowieść z
morałem o okolicznościach powstania tego herbu, gdy rycerz, niejaki Florian Szary przeszyty w bitwie pod Płowcami
w 133 lr. stoczonej z Krzyżakami trzema włóczniami otrzymuje nowy herb Jelita w miejsce dotychczas posiadanego
Koźlerogi. Jest to do dziś funkcjonująca legenda herbowa, warta przytoczenia za brzmieniem „Roczników”. „Nazajutrz
jak tylko dzień zaświtał, król [Władysław Łokietek] udał się na pobojowisko dla pozbierania ciał rycerzy poległych i
przypatrzenie się tak sromotnej a strasznej nieprzyjaciół klęsce. A gdy oglądał i rozpoznawał zwłoki pobitych, natrafił
na jednego ze szlachty, który w walecznej rozprawie skłuty włóczniami, ległszy żywo między trupy, wyciekające z łona
swego wnętrzności wpychał rękoma obiema do brzucha. Był to Florian nazwiskiem Szary. Król zastanowiwszy się nad
nim, tknięty litością rzekł do towarzyszącej mu drużyny: Jak ciężką mękę ponosi ten nasz rycerz! Na co on, zebrawszy
siły, odpowiedział: Sroższa jest nierównie męka znosić złego w jednej wsi sąsiada, jakiego ja wycierpia-łem. Zaczem
na to król: Bądź dobrej myśli. Jeżeli się z tej rany wyleczysz, uwolnię cię moją łaską od tak złego sąsiedztwa! A gdy go
podjęto i troskliwymi staraniami do zdrowia przywrócono, król dal mu hojne zaopatrzenie, a domowi jego noszącemu
w herbie trzy włócznie przydał dla owego wydarzenia nowa nazwą – Jelita, zarzuciwszy dawną – Koźlerogi”. Tyle
dziejopisarz, ale być może ów rycerz pochodził z okolic Kij i był protoplastą dziedziców na pobliskim Mokrsku,
Korytnicy, Kliszowie. Zasłużony badacz kultury ludowej tych okolic, proboszcz kijski ks. Władysław Siarkowski
stwierdził podobną w treści legendę na terenie Czechowa, a historyk i badacz regionalny z przełomu XIX i XX w.
Michał Rawita Witanowski, który kilkakrotnie zwiedzał Kije i opisał je 11 około 1903 r., zaobserwował żywą jeszcze
(chociaż nie wiadomo od jakiego czasu i na jakim tle powstałą) tradycję czczenia zwycięstwa pod Grunwaldem w
1
Portal Informacyjny Gminy Kije
praktykach kościelnych parafii Kije. Dziś te tradycje musimy uznać za zaginione. Z tych tradycji można z
powodzeniem wywieść i skomponować herb naszej gminy. Warto tu zaznaczyć wstępnie, że godło Jelita występuje w
pełni lub częściowo w herbach innych miejscowości, jak Tomaszów Lubelski, Kraśnik, Zamość, Józefów k. Biłgoraja i
Zwierzyniec. Jest to rezultat funkcjonowania tam Ordynacji Zamoyskiej. Aby tworzony herb zdecydowanie odróżniał
Gminę Kije od innych należy zatem wprowadzić niezbędne elementy odróżniające. Proponujemy w pierwszym rzędzie
zielone tło pola tarczy jako najbardziej odpowiednie, a nie występujące w innych odmianach herbu. Zieleń symbolizuje
bogactwo, dostatek, spokój, harmonię, płodność przyrody i wreszcie, co istotne, poszanowanie władzy, lojalność etc.
Zdecydowanie Kije wyróżniać będą inicjały G i K – Gmina Kije, rozmieszczone symetrycznie z obu stron godła w tarczy.
Byłby to zatem herb częściowo mówiący. Wysoce właściwym wydaje się wreszcie symbol trzech skrzyżowanych
włóczni. Włócznia, zanim zastąpił ją miecz, stanowiła najstarszy znak władzy i oznaczała służbę rycerską z pełnym
poświęceniem dla władcy. Skrzyżowanie elementów zapewniało ochronę właściciela znaku przed różnymi
przeciwnościami losu. Należy podkreślić, że w całym obecnym województwie świętokrzyskim, a nawet na obszarze
między Wisłą a Pilicą nie występuje taka odmiana omawianego herbu, a wprowadzona symbolika barw oraz ścisły
związek z miejscową tradycją i inicjały zapewniają pełną identyfikację herbu gminy Kije. Ponadto do tradycji całego
regionu należą herby mówione – Szydłowca, Koń-skich, Radomia, Białaczowa czy Kielc. Na podstawie herbu zgodnie z
ustawą można używać także sztandar – flagę gminy, Proponuje się flagę barwy zielonej z umieszczonym centralnie
godłem Jelita z inicjałami. Projekt wraz z graficznym wyobrażeniem herbu oraz flagi przedstawiamy w za-łączeniu.
Najogólniej herb taki pod względem pochodzenia i charakteru możemy określić jako rycerski. Taki też charakter mają
herby sąsiedzkich miast i gmin, by wymienić Ję-drzejów, Pińczów, Sobków. Jego symbolika i charakter wypływa zatem
z istotnych tradycji historycznych, a zarazem odpowiada charakterowi heraldyki samorządowej ca-łego regionu
Ponidzia, w którym usytuowane są Kije. Heraldycznie opis przedstawionego i uzasadnionego herbu Gminy Kije brzmi
następująco: Na tarczy w polu zielonym trzy kopie ze złotymi grotami w rozstrój, środkowa w słup na opak, grotem w
dół, boczne kopie na ukos grotami do góry, pomiędzy złotymi inicjałami z boków: G oraz K. Opis flagi Gminy językiem
heraldycznym da się sformułować następująco: W polu zielonym trzy kopie ze złotymi grotami w rozstrój, środkowa w
słup na opak, grotem w dół, boczne kopie na ukos grotami do góry, pomiędzy złotymi inicjałami z boków: G oraz K.
Dr Lech Stępkowski
2