dlaczego zaprawiamy ziarno zbóż?

DLACZEGO ZAPR AWIAMY
ZIARNO ZBÓŻ?
Poprzez zaprawianie ziarna likwiduje się pierwotne źródła porażenia chorobami, które zwalczamy w czasie wzrostu roślin. Grzyby, przeciwko którym stosuje się zaprawianie rozpoczynają swój rozwój wraz z kiełkowaniem. Niejednokrotnie
opanowują całkowicie młodą roślinę powodując jej zamieranie.
Fot. 1
Fot. 1
Głownia źdźbłowa
Poprzez zaprawianie ziarna likwiduje się pierwotne źródła
porażenia chorobami, które zwalczamy w czasie wzrostu
roślin. Grzyby, przeciwko którym stosuje się zaprawianie
rozpoczynają swój rozwój wraz z kiełkowaniem. Niejednokrotnie opanowują całkowicie młodą roślinę powodując
jej zamieranie. Należy pamiętać, że żaden z fungicydów
stosowanych do opryskiwania roślin w okresie wegetacji
zbóż nie zahamuje rozwoju i nie zniszczy grzybów, które
powodują głownie zbóż, śniecie oraz silną zgorzel siewek.
ŚNIEĆ CUCHNĄC A PSZENIC Y (Tilletia caries)
I ŚNIEĆ G Ł ADK A (Tilletia foetida)
Choroby te są groźne dla pszenicy ozimej i jarej. Podczas wegetacji chore rośliny są sinozielone, niskie, silnie
rozkrzewione. Po wykłoszeniu, podczas tworzenia się
ziarna, w miejscu ziarniaków powstają sorusy wypełnione
początkowo mazistą masą grzybni i zarodników. Przechodząc przez porażony łan, wyczuwa się zapach zepsutych
ryb, ponieważ grzyb wytwarza alkaloid – ryboflawinę
o charakterystycznym mało przyjemnym zapachu. Porażone kłosy są lekkie i wypełnione brunatną, sypką masą
głównie zarodników i grzybni, sprawcy choroby.
G ŁOWNIE PYL ĄCE (Ustilago tritici, U. nuda)
W pszenicy głownia występuje dość rzadko, w jęczmieniu
natomiast jest dość często obserwowaną chorobą. Jej
obecność stwierdza się po wykłoszeniu roślin. Z pochew
liściowych porażonych roślin wydostają się ciemnobrunatne kłosy. Wszystkie kłoski na tych kłosach są całkowicie zniszczone i przekształcone w skupiska ciemnobrunatnego pyłu teliospor, który pod wpływem ocierania
się i wiatru roznosi się po polu. Pozostają tylko osadki
kłosowe z niewielką ilością brunatnych struktur grzybni
i teliospor. Potocznie choroby te nazywa się „murzynką”,
58
plantacja wolna od chorób
ponieważ porażone kłosy brudzą jasne ubrania pozostawiając na nich brunatne zarodniki. Sprawcę choroby
można zwalczać, stosując zaprawy nasienne o działaniu
układowym, ponieważ grzyb przenosi się przez ziarno,
a umiejscowiony jest w jego zarodkowej części. Podobne
objawy obecności daje głownia zwarta jęczmienia (Ustilago hordei), ale skupiska teliospor na kłosie okryte są
delikatną srebrną błonką, która zostaje rozbita dopiero
podczas zbioru kombajnem.
G ŁOWNIA ŹDŹB ŁOWA Ż Y TA (Urocystis occulata)
Choroba obserwowana jest na życie. Objawy pojawiają
się, gdy zboże znajduje się w fazie strzelania w źdźbło –
BBCH 30–31. Początkowo na pochwach liściowych i na
blaszkach liściowych widoczne są szarobrunatne smugi,
które przechodzą na źdźbła i plewy żyta. Pod koniec
wegetacji skórka liścia pęka i ukazują się wtedy czarne,
lśniące skupiska zarodników (teliospor) i grzybni. Wzrost
porażonych roślin zostaje często zahamowany, mogą one
też przedwcześnie zamierać.
ZGOR ZELE SIE WEK (Fusarium spp.)
Sprawcy zgorzeli, zwłaszcza grzyby z rodzaju Fusarium,
mogą powodować we wszystkich uprawach zbóż ozimych
i jarych przedwczesne zamieranie roślin wschodzących
i rosnących po wschodach. Choroba objawia się zamieraniem kiełkujących roślin i ich korzeni. Wczesna infekcja
grzybami z rodzaju Fusarium może przyczyniać się nawet
do braku wschodów. W wypadku porażenia większych
siewek chorobę rozpoznaje się po zbrunatnieniu korzeni,
pochew liściowych i plamach na liściach. Zaprawianie
ziarna jest skuteczną ochroną przed atakiem grzybów
znajdujących się w glebie lub na powierzchni ziarna.
Zainfekowany materiał siewny często niczym się nie
różni od zdrowego, ponieważ porażeniu ulega okrywa
owocowo nasienna lub zarodek ziarniaka. Nawet, jeśli są
to patogeny porażające ziarno zewnętrznie, to często i tak
nie jesteśmy w stanie zobaczyć gołym okiem zarodników
lub strzępek grzybni pokrywających nasiona. Zaprawianie
zbóż w celu ich ochrony przed infekcją grzybów przenoszących się przez materiał siewny i patogenów glebowych
jest konieczne i ekonomicznie opłacalne. W zależności od
stopnia porażenia i warunków pogodowych, które mogą
sprzyjać lub nie rozwojowi chorób, zabieg zaprawiania
powinien stanowić podstawę ochrony łanu.
AUTOR:
DR ZUZANNA SAWINSKA (UNIWERSYTET
PRZYRODNICZY W POZNANIU, KATEDRA ARGONOMII)