Co jest czym

„Co jest czym?” czyli formy rodzinnej opieki zastępczej
Rodzina jest najlepszym dla dziecka środowiskiem wychowawczym, dlatego odchodzi się od modelu
opieki instytucjonalnej na rzecz różnych form opieki rodzinnej. Ich zróżnicowanie wynika z potrzeb
dzieci oraz możliwości opiekunów. W Polsce można wyróżnić dwie podstawowe formy zastępczej
opieki rodzinnej: rodzinne domy dziecka oraz rodziny zastępcze.
I.
Placówki rodzinne – rodzinne domy dziecka
Placówki rodzinne są instytucjami pomocy społecznej, które zapewniają dzieciom częściowo lub
całkowicie pozbawionym opieki rodziców całodobową opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych
do domu rodzinnego.
Rodzinny dom dziecka:
·
·
·
·
·
·
·
·
stanowi jedną, wielodzietną rodzinę dla dzieci, które często nie mogą być umieszczone
w rodzinie przysposabiającej (adopcyjnej),
wychowuje dzieci w różnym wieku, w tym dorastające i stopniowo usamodzielniające się,
umożliwia wspólne wychowanie i opiekę licznemu rodzeństwu,
zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych,
zaspokaja dzieciom niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe, w tym emocjonalne, społeczne,
religijne, a także zapewnia korzystanie z przysługujących na podstawie odrębnych przepisów
świadczeń zdrowotnych i kształcenia,
umożliwia dziecku kontakt z jego biologiczną rodziną,
współpracuje z ośrodkiem pomocy społecznej lub powiatowym centrum pomocy rodzinie oraz
urzędami wojewódzkimi – Wydziałami Polityki Społecznej,
współpracuje z Ośrodkiem Adopcyjno – Opiekuńczym.
Zasady funkcjonowania rodzinnych domów dziecka
W placówce rodzinnej może przebywać od 4 do 8 dzieci, jednakże, w szczególnie uzasadnionych
przypadkach, liczba dzieci może ulec zmniejszeniu lub zwiększeniu. Dzieci przyjmowane są
na podstawie:
·
·
·
orzeczenia sądu,
wniosku rodziców,
wniosku opiekunów prawnych lub małoletniego.
Przy kierowaniu dzieci do placówki rodzinnej naogół uwzględnia się odpowiednią różnicę wieku
między dzieckiem a dyrektorem placówki tak, aby usamodzielnienie dzieci umieszczonych w danej
placówce nastąpiło przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez dyrektora placówki.
Dziecko przestaje przebywać w placówce rodzinnej z chwilą:
·
·
·
·
powrotu do rodziców naturalnych,
zakwalifikowania do innej formy opieki,
usamodzielnienia się,
orzeczenia sądu o zakończeniu pobytu dziecka w placówce.
II.
Rodziny zastępcze
Rodzina zastępcza to forma całkowitej i okresowej opieki nad dzieckiem osieroconym lub z innych
przyczyn pozbawionym właściwej opieki rodziców.
1. Spokrewnione
Rodzinę zastępczą spokrewnioną stanowią osoby spokrewnione lub spowinowacone z dzieckiem,
które przyjmują dziecko ze względu na więzy rodzinne, uczuciowe lub z poczucia obowiązku
moralnego.
2. Niespokrewnione
Rodziną zastępczą niespokrewnioną są opiekunowie obcy dla dziecka, którzy podejmują się
sprawowania opieki nad nim i wychowywania go.
Niektóre spośród rodzin niespokrewnionych to tzw. rodziny zastępcze zawodowe – wyróżnia się wśród
nich rodziny wielodzietne, specjalistyczne i pełniące funkcję pogotowia rodzinnego.
3. Zawodowe niespokrewnione z dzieckiem
Pełnienie funkcji zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodziny zastępczej wymaga:
·
·
uzyskania pozytywnej opinii ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce
zamieszkania kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, wydanej na podstawie
rodzinnego wywiadu środowiskowego;
odbycia szkolenia oraz uzyskania zaświadczenia kwalifikacyjnego.
Szkolenia dla zawodowych niespokrewnionych rodzin zastępczych są poszerzone o zagadnienia
dotyczące specyficznych potrzeb dzieci, które zostaną przyjęte do danej rodziny. Zagadnienia te są
związane z dysfunkcjami dzieci i dotyczą np. koniecznej rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego lub
pracy z dzieckiem z trudnościami szkolnymi, dysleksją, dysgrafią. (więcej: rozp. w spr.rz, § 6).
3.1. Wielodzietne
W zawodowej wielodzietnej rodzinie zastępczej umieszcza się w tym samym czasie 3 – 6 dzieci. W
przypadku konieczności umieszczenia w rodzinie licznego rodzeństwa liczba dzieci w wielodzietnej
rodzinie zastępczej może się zwiększyć.
3.2. Zawodowe specjalistyczne
W zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem specjalistycznej rodzinie zastępczej umieszcza się dzieci
niedostosowane społecznie albo dzieci z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi
wymagającymi szczególnej opieki i pielęgnacji (np. dzieci z niepełnosprawnością lub wymagające
ciągłej opieki z uwagi na chorobę przewlekłą). W rodzinie tej może wychowywać się w tym samym
czasie nie więcej niż troje dzieci. (Uops art.74)
3.3. O charakterze pogotowia rodzinnego
Rodziny zastępcze pełniące rolę pogotowia rodzinnego, są formą pomocy o charakterze
interwencyjnym i stanowią alternatywę dla instytucji pogotowia opiekuńczego.
W zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem rodzinie zastępczej o charakterze pogotowia rodzinnego
umieszcza się nie więcej niż 3 dzieci na pobyt okresowy do czasu unormowania sytuacji życiowej
dziecka nie dłużej niż na 12 miesięcy z możliwością przedłużenia o dalsze trzy miesiące ze względu
na szczególne okoliczności (Uops, art.74)
Rodzina zastępcza pełniąca zadania pogotowia rodzinnego nie może odmówić przyjęcia dziecka
doprowadzonego przez policję, jeżeli nie ukończyło ono 10 roku życia. W sytuacji zagrożenia zdrowa
lub życia dziecka, porzucenia lub gdy ustalenie tożsamości rodziców lub ich miejsca pobytu nie jest
możliwe, przyjęcie dziecka odbywa się bez zgody rodziców. Procedura przewiduje w tej sytuacji
obowiązek powiadomienia sądu opiekuńczego oraz powiatowego centrum pomocy rodzinie w ciągu
24 godzin od chwili zdarzenia. Jest to niezbędne dla podjęcia działań mających na celu wyjaśnienie
sytuacji dziecka.