Fokus - celta

1.  Naiwne odniesienie : znaki odnoszą się do
przedmiotów
2.  Idealistyczne odniesienie : znaki odnoszą się do
pojęć
3.  Realistyczne odniesienie : znaki odnoszą się do
przedmiotów poprzez pojęcia
4.  Fenomenologiczne odniesienie (propozycja A.
W.) : znaki odnoszą się do przedmiotów poprzez
infony (pojęcia proste ) oraz noemy (pojęcia
złożone)
Informacją nazywamy treść semantyczną wypowiedzenia
Maria leczy syna.
informacja
podmiot
orzeczenie
dopełnienie
meta-informacja
informacja
Zatem wszystko, co wzbogaca informację o dodatkowe wskaźniki
(pointers) jej dotyczące, winno być traktowane jako meta-informacja.
Maria leczy syna
Meta-informacja
aspiryną
informacja
Topik
Podmiot
meta-informacja
informacja
Komentarz
Fokus
Dopełnienie
Orzeczenie bliższe Dopełnienie
dalsze
Na pierwszym etapie syntezy lub analizy
wypowiedzenia nadawca lub odbiorca wybiera
centrum uwagi globalne oraz lokalne oraz strategię
przedstawienia informacji jako starej (O) lub nowej
(N).
Prawda i Fałsz dotyczą wiedzy (tzw. dzisiaj ontologicznego,
nie zaś semantycznego) wypowiedzenia.
Sąd o prawdziwości wypowiedzenia zachodzi dopiero w fazie
zrozumienia komunikatu, tj. odniesienie noemów do wiedzy o
świecie.
Gramatyka jako sprzęg (interface) między formą a treścią
Pragmatyka
(meta-informacja)
Centra uwagi
Honoryfikatywność
Uczestniki aktu mowy itp.
Semantyka
(informacja)
Byty oraz ich cechy semantyczne
Sytuacje semantyczne, role ich uczestników
Zakotwiczenia w czasie i przestrzeni itp.
Syntaksa i Parataksa
Syntagmatyczne i paradygmatyczne relacje
składniowe
Morfologia
Morfemy leksykalne
i gramatyczne
Fonologia i Intonacja
Fonemy
Intonemy
TREŚĆ
GRAMATYKA
(interface)
FORMA
Wypowiedzenie określamy jako
•  jednostkę komunikacji
oraz
•  część składową tekstu.
Spójność tekstu zależy od wyboru następujących po sobie
centrów uwagi (CU) w wypowiedzeniach występujących
jedne po drugich.
TYPY WYRAŻEŃ
Wypowiedzenie proste
SKŁADNIKI
Podmiot
Wypowiedzenie rozszerzone Topik
Orzeczenie
(Czasownik i Dopełnienie)
Komentarz
(Fokus i Tło)
CENTRUM UWAGI
TYP WYRAŻEŃ
Globalne
Wypowiedzenie proste
Podmiot
Lokalne
Dopełnienie
Wypowiedzenie rozszerzone Topik
Fokus
Tekst/Dialog
Temat szczegółowy
Temat ogólny
Tylko wypowiedzenie rozszerzone jest podzielone na novum i datum.
Topik jest globalnym Centrum Uwagi wypowiedzenia rozszerzonego i jako
datum kontrastuje z komentarzem w statusie novum.
Fokus jest lokalnym Centrum Uwagi wypowiedzenia rozszerzonego i jako
novum kontrastuje z tłem w statusie datum. Fokus jest tylko tą częścią
informacji nowej, która została uwydatniona (zob. ‘uwydatniony remat’
Romuald HUSZCZA, UW).
Topik
Podmiot
Fokus
Dopełnienie
Rola czynna
Rola bierna
Wypow. proste
Wypow. rozszerzone
CU globalne
CU globalne
Podmiot
Czasownik
Orzeczenie
Dopełnienie
bliższe
CU lokalne
Topik
Komentarz
Fokus
Tło
CU lokalne
Mówiący w wypowiedzeniu nadaje informacji status „datum” lub „novum”.
Inaczej mówiąc:
Osoba mówiącą może przedstawic informacje, tak jak ją pojmuje nawet
wbrew opinii słuchającego. Tworzenie meta-informacji polega na
przedstawianiu pewnego punktu widzenia, nie zaś na wyrażaniu prawdy lub
fałszu. Osoba mowiąca może również sprzeciwić się ogólnie przyjętej
prawdzie.
Na przykład wypowiedzenie Kopernika:
« Ziemia obraca się dookoła słońca. »
Generyczność
Ogólność
Habitualność
Potencjalność
Specyficzność
Partykularność
Okazjonalność
Aktualność
Anaforyczność
Kataforyczność
W j. polskim podmiot wypowiedzenia prostego (nie bedąc ani
topikiem ani fokusem) może prwybierać formę zerową
(1)  Forma zerowa zaimków osobowych
(2) Podmiot anonimowy (tzw. zdania bezosobowe)
Pierwsza osoba liczby pojedyńczej
Formy ortotoniczne
enklytyczne
M
ja
(forma zerowa)
D
mnie
mię (arch.)
C
mnie
mi
Druga osoba liczby pojedyńczej
Formy ortotoniczne
enklytyczne
M
ty
(forma zerowa)
D
ciebie
cię
C
tobie
ci
Formy zerowe zaimków: Słucham, co mówisz ?
Formy ortotonicze (w tym przykładzie jako topik): Ja cię kocham, a ty śpisz.
(Mrożek, Tango)
Nowe
#1 Odwiedził mnie wczoraj niespodziewanie dawny kolega mojego brata.
Dane
#2 Francuzi jadają żaby.
Aspekt jest związany z meta-informacyjnym statusem
wypowiedzenia (dane/nowe), lecz nie jest to jego
znaczenie kategorialne, n.p. anaforyczne znaczenie
czasowników dokonanych.
L’Aspect verbal dans le contexte en polonais et russe, Hélène Wlodarczyk, 1997
Włodarczyk Hélène
— (1996) « Les Traits sémantiques du sujet ‘anonyme’ en polonais, russe et français », Semantyka a konfrontacja językowa, Akademia Nauk, Instytut
Slawistyki, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, p. 179-198, Warszawa.
— (1999) « Les marqueurs de la validation des énoncés en français et polonais », Etudes cognitives / Studia kognitywne III, SOW, PAN, Warszawa. p.
135-162
— (2003) « L’Interprétation dynamique des centres d’intérêt dans les dialogues français et polonais » Études linguistiques romano-slaves offertes à
Stanisław Karolak, Oficyna Wydawnicza Edukacja, Cracovie p.511-528
— (2004) « Les Centres d’intérêt de l’énoncé en polonais et en français », Énoncer – l’ordre informatif dans les langues sous la rédaction de Pierre Cotte,
Martine Dalmas et Hélène Wlodarczyk, Collection Sémantiques, L’Harmattan, Paris, p.33-48.
Włodarczyk André
— 2003a, “Les Homotopies du topique et du focus”, Ordre et distinction dans la langue et le discours, Actes du colloque international de Metz (18-20
mars 1999, publiés par Bernard Combettes, Catherine Schnedecker, Anne Theissen, Paris, Honoré Champion éditeur, p.513-526.
— 2003b, “Linguistique dynamique: évolution du discours dans le temps”, Etudes linguistiques romano-slaves offertes à Stanisław Karolak, Oficyna
Wydawnicza Edukacja, Cracovie 2003, p. 497-510.
— 2004, “Centres d'intérêt et ordres communicatifs” in Enoncer, l’ordre informatif dans les langues, sous la rédaction de Cotte P., Dalmas M. et
Wlodarczyk H., L’Harmattan, Paris.
— 2005, “From Japanese to General Linguistics : Starting with the wa and ga Particles”, in Paris Lectures on Japanese Linguistics, edited by Wlodarczyk
A., Kurosio Pub. Co., Tokyo.
Włodarczyk André & Włodarczyk Hélène
— (2006a), “Focus in the Meta-informative Centering Theory”, in La Focalisation dans les langues, sous la rédaction de André Wlodarczyk et Hélène
Wlodarczyk, Collection Sémantiques, L’Harmattan, Paris.
— (2006b), “Subject in the Meta-informative Centering Theory”, in Etudes cognitives / Studia kognitywne VII, SOW, Warszawa.