9) Uchwała Nr IX/81/2011 w sprawie zatwierdzenia Planu Odnowy

Elektronicznie podpisany przez
JOLANTA KIERES
Data: 2011.07.25 10:22:40 +02'00'
UCHWAŁA NR IX/81/2011
RADY GMINY MALECHOWO
z dnia 15 lipca 2011 r.
w sprawie zatwierdzenia Planu Odnowy Miejscowości Laski
Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. Nr
142 poz. 1591: z 2002 r. Nr 23 poz. 220, Nr 62 poz. 558, Nr 113 poz. 984, Nr 153 poz. 1271, Nr 214 poz. 1806;
z 2003 r. Nr 80 poz. 717, Nr 162 poz. 1568; z 2004 r. Nr 102 poz. 1055, Nr 116 poz. 1203; z 2005 r. Nr 172 poz.
1441, Nr 175 poz. 1457; z 2006 r. Nr 17 poz. 128; z 2007 r. Nr 173 poz. 1218, z 2008r. Nr 180, poz.1111, Nr 223,
poz.1458; z 2009r. Nr. 52, poz. 420, Nr 157, poz.1241, z 2010 r. Nr 28, poz. 142, Nr 28, poz. 146) Rada Gminy
w Malechowie uchwala, co następuje:
§ 1. Realizując wymogi programu finansowanego ze środków unijnych p.n. „Program Rozwoju Obszarów
Wiejskich 2007-2013” działanie „Odnowa i rozwój wsi” zatwierdza się Plan Odnowy Miejscowości Laski,
stanowiący załącznik do niniejszej uchwały.
§ 2. Uchyla się Uchwałę Nr XXXVII/344/2010 Rady Gminy Malechowo z dnia 29 lipca 2010 r. w sprawie
zatwierdzenia Planu Odnowy Miejscowości Laski.
§ 3. Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy Malechowo.
§ 4. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Id: GAPKO-XGJZJ-ZTEQT-MQFND-EXEWT. Podpisany
Strona 1
Uzasadnienie
Plan odnowy miejscowości jest załącznikiem wymaganym do złożenia wniosku w ramach „Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich 2007 -2013” działanie „Odnowa i rozwój wsi”. Plan stworzono w celu przyspieszenia
i poprawy jakości życia mieszkańców oraz usystematyzowania kierunków rozwoju miejscowości. Plan może być
także wykorzystywany do występowania o inne dofinansowania z UE.
Id: GAPKO-XGJZJ-ZTEQT-MQFND-EXEWT. Podpisany
Strona 1
Załącznik do Uchwały Nr IX/81/2011
Rady Gminy Malechowo
z dnia 15 lipca 2011 r.
PLAN ODNOWY
MIEJSCOWOŚCI
LASKI
GMINA MALECHOWO
POWIAT SŁAWNO
WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE
1
Spis treści
Opis miejscowości z rysem historycznym…………………………………….3
PołoŜenie, fizjografia terenu, krajobraz, warunki klimatyczne………………..3
Układ wsi, zabudowa…………………………………………………………..4
Zabytki i obiekty sakralne……………………………………………………...4
Zieleń komponowana, parki, cmentarze …………….…………………………4
Aktualna sytuacja społeczna, infrastrukturalna, edukacyjna, gospodarcza…….6
Inwentaryzacja zasobów…………………………………………….………....9
Zestawienie mocnych i słabych stron …………………………………………11
Opis i charakterystyka obszaru o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania
potrzeb kulturalno-społecznych mieszkańców………………………………...11
Wykaz zadań planowanych do realizacji wraz z szacunkowym kosztorysem…12
Harmonogram realizacji planowanych zadań wraz z planowanym źródłem
finansowania……………………………………………………………………13
2
1.Opis miejscowości z rysem historycznym
Laski to wieś o metryce średniowiecznej. W XIV wieku była lennem rodu von
Natzmer. Około 1500 roku lenno zostało podzielone pomiędzy rodzinę Natzmer
i rodzinę Podewilsów. Począwszy od XVI wieku następowały dalsze podziały i
bardzo częste zmiany właścicieli, którymi były rody: von Ramel, Köller,
Münchow, Below i von Kleist. Po Wojnie Północnej (1700-1721), sytuacja
własnościowa ustabilizowała się i właścicielami zostali Podewilsowie z Krągu.
Z ich inicjatywy powstał we wsi zespół dworski z pałacem, który spłonął w
1892 r. W 1828 roku majątek został sprzedany rodzinie Neumann. W 1855 r.
właścicielem był Otto Liman, następnie w latach 1861-1921 rodzina Glagau.
Rodzina ta w latach 1905-1907 wybudowała nowy pałac na miejscu spalonego.
W 1928 r. właścicielką była Elen Ermekeil, a majątek liczył 1017 ha gruntów.
We wsi znajdowały się ponadto dwa małe majątki, liczące 46 i 47 ha, a naleŜące
do Augusta Garbe i Emila Garbe. W 1939 roku główny majątek w randze
rycerskiego, liczący 1009 ha gruntów, naleŜał do Heinricha Rittera von
Xylander, który nabył go na drodze oŜenku z córką Maxa von Glagau. Po 1945
roku na gruntach majątku i w zespole podworskim utworzono Państwowe
Gospodarstwo Rolne. Istniejący dwór rozebrano po 1945 roku. ZałoŜenia
folwarczne i dworskie pochodzą z pierwotnego zespołu dworsko-parkowego z
folwarkiem i kolonią domków mieszkalnych zachował się park wraz zespołem
zabudowy folwarcznej. Najstarszymi zachowanymi budynkami z przełomu
XIX/XX wiek są: czworak nr 17, mur. i pomieszczenie gospodarcze czworaka
nr 19. Pozostałe obiekty powstały w latach 20-tych XX w.: dwie stodoły,
drewniane, ok.1925 r., spichlerz/obora, mur., ok. 1920 r., obora, mur., ok.1920
r., dom nr 1, dawna mleczarnia, mur., ok. 1920 r., czworak nr 3, mur., ok.1920
r., domy nr 11, 12, 14, 21 i 22, mur., ok. 1920 r. (ewidencja konserwatorska).
1.1.Stanowiska archeologiczne.
Z obszaru wioski pochodzą 2 stanowiska archeologiczne, na których
zarejestrowano 2 ślady osadnicze z okresu średniowiecza.
2. PołoŜenie, fizjografia terenu, klimat krajobraz.
Wieś połoŜona jest 5 km na południe od Lejkowa, przy drodze lokalnej łączącej
Borkowo i Jacinki; około 6 kilometrów na południe od Borkowa, najbardziej na
południe gminy Malechowo. Nieznacznie pofałdowane tereny pól i łąk
otaczające Laski od strony wschodniej łączą się poprzez park dworski z
terenami lasów po zachodniej stronie drogi. Wyraźne jest teŜ pierwotne
3
rozdzielenie funkcji i rodzaju zabudowy gdzie północno-wschodnią część
zajmował kompleks dworu z folwarkiem, a połoŜoną na południe względem
niej zabudową mieszkaniową pracowników folwarcznych. Omijająca Laski od
wschodu linia kolejowa łukiem zbliŜającym się do zaplecza południowej części
folwarku, gdzie umiejscowiona była stacja nie ma szczególnego znaczenia w
kompozycji miejscowości. Klimat umiarkowany, wietrzny. W ostatnich latach
zwiększyły się opady deszczu. Brak jest przedwiośnia. Zawirowania
klimatyczne mają niekorzystny wpływ na samopoczucie mieszkańców, a
jesienne i wiosenne wiatry często powodują szkody.
3. Układ wsi, zabudowa mieszkalna i gospodarcza.
Wieś zabudowa jest i zagospodarowana wzdłuŜ obu stron drogi, jednak o
zróŜnicowanych funkcjach i formach wykluczają moŜliwość kwalifikacji całości
jako wsi ulicowej; miejscem ciąŜenia moŜe być rejon sklepu i pomnika,
zlokalizowanych po wschodniej stronie wsi, przy drodze prowadzącej na
podwórze gospodarcze folwarku. Pojedyncze gospodarstwa przy drodze
prowadzącej w stronę cmentarza nie mają walorów jednorodnego zespołu i
forma ich rozplanowania jest luźna Blokowa zabudowa mieszkaniowa
ustawiona wzdłuŜ drogi pozornie zachowała zasadę obudowy drogi.
Zabudowa historyczna skromna zabudowa mieszkalna wraz z niewielkimi
budynkami gospodarczymi na jej zapleczu, znajduje się w południowej części
wsi, w północnej uzupełniona została współczesną zabudową blokową na
terenie obrzeŜy dawnego parku dworskiego i na tej samej wysokości po drugiej
jej stronie. Skala i forma architektoniczna nowego zespołu całkowicie i w
wyjątkowo negatywny sposób zdominowała wnętrze wsi. Zabudowa
gospodarcza dawnego folwarku nadal obudowuje obszerne podwórze, ale
poniewaŜ została odsunięta od drogi głównej nie moŜe stanowić dostatecznie
silnej jakościowej przeciwwagi dla współczesnych realizacji. Dwór został
rozebrany po 1945 roku.
4. Obiekty sakralne:
Do takich naleŜy krzyŜ przydroŜny południowym skraju wsi, po północnowschodniej stronie skrzyŜowania głównej drogi przechodzącej przez wieś i
drogi prowadzącej do Sowna. Brak jest zabytków.
5.Zieleń komponowana, parki, cmentarze.
W Laskach był park dworski zaprojektowany jako angielski na terenie o
urozmaiconym ukształtowaniu powstał w połowie XIX wieku, o powierzchni
11,24 ha, nr rej. 941 z dnia 15.02.1977r. Od strony zachodniej granicę parku
4
wyznacza przebieg drogi Borkowo-Polanów, wzdłuŜ której zachowały się
odcinki muru kamienno-ceglanego. Od południa i południowego wschodu park
graniczy z zabudową folwarczną i sadem a od północnego wschodu sąsiaduje z
terenem upraw rolnych i kompleksem leśnym. Z dawnego rozplanowania parku
przetrwało niewiele elementów: układ alei dojazdowej wiodącej do dworu oraz
odcinek dawnej alei obwodowej. Rezydencja znajdowała się w południowowschodniej części parku na tarasowato ukształtowanym lekkim wyniesieniu
terenu. Obecnie w tym miejscu znajduje się niewielki plac z fragmentem
kamiennej podmurówki (d. podjazd do dworu?) który od południa sąsiaduje z
podwórzem folwarcznym i sadem. W drzewostanie parkowym występują
gatunki rodzime z najstarszymi okazami buka, wiązu, lipy i świerka. Brak
systematycznych prac pielęgnacyjnych, rozbiórka dworu - głównego elementu
układu przestrzennego załoŜenia parkowego, wprowadzenie współczesnej
zabudowy mieszkalnej i towarzyszącej gospodarczej w południowo zachodniej
części parku oraz samowolna wycinka okazów starych drzew spowodowały
zatarcie stylowej kompozycji angielskiego ogrodu-parku.
Cmentarz wiejski, d. ewangelicki o powierzchni 0,45ha, załoŜony w połowie
XIXw. Oddalony na północny zachód od zabudowy wsi na zalesionym wzgórzu
otoczonym polami upraw rolnych. Dojazd śródpolną drogą gruntową z aleją
klonu, jaworów i platanów i łączącą się z nią szeroką drogą gruntową o
zadarnionej nawierzchni z aleją buków. Cmentarz zachował czytelne granice
wyznaczone pozostałościami kamiennej podmurówki dawnego ogrodzenia.
Układ kwater został zatarty, natomiast na całym obszarze cmentarza zachowały
się zarysy mogił, fragmenty nagrobków: kamienne podstawy nagrobków,
Ŝeliwne fragmenty krzyŜy i ogrodzeń. Z dawnego drzewostanu cmentarza
zachowały się okazy dębu i świerka, w runie: barwinek kurdybanek,
niezapominajka i konwalia. Teren cmentarza porastają samosiewy drzew i
krzewów.(Karta cmentarza, H.Grecki 1989r.)
Zieleń komponowana:
od strony płn.- do Borkowa, wjazd do wsi z aleją budowaną drzewami brzozy i
jaworu,
- od strony płd.- do Kręgu, droga obsadzona aleją lipową,
- polna droga łącząca Laski z Sierakowem o nawierzchni gruntowej z aleją
klonu, jaworów i platanów,
- droga dojazdowa do nieczynnego cmentarza z aleją buków, pomnik przyrody orzeczenie nr 128/96 Dziennik Urzędowy Województwa Koszalińskiego Nr 2 z
dnia 12.01.1996r., poz.7
5
6. Aktualne sytuacja
komunikacyjna.
społeczna,
gospodarcza,
demograficzna
,
Laski zamieszkuje obecnie 219 osób. Społeczeństwo naszej miejscowości jest
zróŜnicowane wiekowo.
Wieś jest zlokalizowana bardzo niekorzystnie pod względem komunikacyjnym
„wszędzie jest daleko i trudno dojechać”. Droga główna powiatowa
przebiegająca przez wieś jest w bardzo złym stanie i stanowi zagroŜenie dla
pieszych oraz rowerzystów zmuszonych korzystać z drogi.
Dzieci uczą się w oddalonej o 6 km. Szkole Podstawowej w Lejkowie oraz w
Gimnazjum w Malechowie. Ze względu na utrudnienia komunikacyjne
młodzieŜ ponadgimnazjalna ucząca się w ośrodkach miejskich zmuszona jest
korzystać z internatów lub wynajmować mieszkania.
NajbliŜszy ośrodek zdrowia, w którym przyjmuje lekarz internista i pielęgniarka
środowiskowa przyjmuje w oddalonym o 6 km Lejkowie. Aby skorzystać z
porad specjalistów mieszkańcy muszą dojeŜdŜać do ośrodka zdrowia w
Malechowie.
Miejscowość Laski jest typową wsią dotkniętą przekształceniami
gospodarczymi. Niegdyś była kwitnącym ośrodkiem PGR z wspaniałym
boiskiem wyposaŜonym w trybuny połoŜonym w zacisznym zagłębieniu,
świetlica wiejska, remiza straŜacka i ośrodkiem hodowli bydła mlecznego, który
dawał miejscowym zatrudnienie.
Obecnie działają tu dwa sklepy spoŜywczo-przemysłowe. Mieszkańcy jeŜdŜą do
pracy daleko poza wieś, Ŝyją z zasiłków, pomocy, społecznej, prac sezonowych.
W okresie leśnym zbierane jest runo leśne co daje tymczasowy dochód.
Laski potrzebują odnowy i zmierzają do tego precyzując podstawowe cele, które
chcą osiągnąć. Celem nadrzędnym planu jest planu odnowy poprawa Ŝycia w
Laskach.
W ramach tego celu zamierzamy:
- poprawić i wzbogacić infrastrukturę społeczną poprzez remont świetlicy
wiejskiej i doposaŜenie jej aby zaspakajała potrzeby edukacyjne, kulturalne i
rozrywkowe mieszkańców Lasek, przebudowa i reaktywacja boiska sportowego,
stworzenie serca wsi poprzez zagospodarowanie części centralnej miejscowości
Celem drugim jest poprawa infrastruktury technicznej poprzez:
- remont i uzupełnienie infrastruktury drogowej.
6
I. Ocena zasobów sołectwa
RODZAJ ZASOBU
BRAK
JEST O
JEST O
ZNACZENIU
MAŁYM
ZNACZENIU
DUśYM
Środowisko przyrodnicze
Walory krajobrazowe i
przyrodnicze
1. Liczna flora i fauna
2. Liczne lasy dookoła wsi
3. Liczne bagna, torfowiska
4. Czyste środowisko
Walory świata zwierzęcego
1. Liczna zwierzyna w pobliskich lasach
Wody powierzchniowe
X
Gleby
X
1. Gleby klasy IV, V, VI
Środowisko kulturowe
Walory architektury wiejskiej
i osobliwości kulturowe
1. Świetlica wiejska
2. Plac zabaw
Walory zagospodarowania
przestrzennego
1. Zwarta zabudowa
2. Bardzo dobre tereny pod budownictwo mieszkaniowe
Zespoły artystyczne – szkolne
X
Dziedzictwo religijne i
kulturowe
Miejsca, osoby i przedmioty
X
kultu
Święta, odpusty, pielgrzymki
X
Tradycyjne obrzędy, gwara,
X
imprezy
1. Imprezy rekreacyjno – sportowe
2. Imprezy dla dzieci i młodzieŜy
Fakty historyczne, legendy
X
specyficzne nazwy
1. Bogata i ciekawa historia wsi
2. Liczne legendy o miejscowości
Obiekty i tereny
X
X
X
X
7
Działki pod zabudowę
mieszkaniową
1. Liczne działki pod zabudowę
Działki pod domy letniskowe
Działki pod zakłady
usługowe, przemysł
Gospodarstwo, rolnictwo
Znane firmy producenckie,
zakłady
Instytucje
Instytucja kulturalne
Ludzie, organizacje
społeczne
Stowarzyszenia, instytucje
1. Rada Solecka
X
X
X
X
X
X
II. Diagnoza aktualnej sytuacji – jacy jesteśmy
W poniŜszej tabeli zgromadzono informacje na temat miejscowości Laski.
Opisane zostały cechy charakterystyczne wsi, jej funkcje, baza materialna,
sposób zorganizowania mieszkańców oraz inne fakty definiujące miejsce Lasek
w systemie osadniczym Gminy Malechowo.
WYSZCZEGÓLNIENIE
Jakie pełni funkcje?
Co ją wyróŜnia?
Kim są mieszkańcy?
OPIS
1.Rolnicze
2.Usługowe
3.Kulturowe
4.Mieszkaniowe
5.Turystyczne
1.Kreatywni i radośni ludzie
2.Walory przyrodnicze i czyste
środowisko
3.Historia
1.Pracownicy umysłowi
2.Emeryci i renciści
3.Osoby prowadzące działalność
gospodarczą
4.Rolnicy
8
Co daje utrzymanie?
Jak zorganizowani są mieszkańcy?
W jaki sposób rozwiązują problemy?
Jak wygląda nasza wieś?
Jaki jest stan otoczenia i środowiska?
Jakie są powiązania komunikacyjne?
Jak wyglądają mieszkania i
gospodarstwa?
Co proponujemy dzieciom i
młodzieŜy?
5.Robotnicy
6.MłodzieŜ i dzieci
1.Zatrudnienie poza miejsce
zamieszkania
2.Turystyka
3.Rolnictwo
4.Renty i emerytury
1.Rada Sołecka
1.Zebrania wiejskie
2.Mediacje
1.Zadbana
2.Ciągle poprawiająca się estetyka
3.Zabudowa zwarta
1.Liczne lasy bogate w runo leśne
2.Wieś zwodociągowana
3.Wieś skanalizowana
4.Mieszkańcy segregują odpady
1.Słabe powiązania komunikacyjne (w
okresie wakacyjnym – brak)
1.Gustowne, estetyczne i zadbane
1.Zabawy okolicznościowe (m.in.
Dzień Dziecka, imprezy sportowo rekreacyjne)
7. Inwentaryzacja zasobów
Środowisko przyrodnicze
- wody powierzchniowe
- brak wód powierzchniowych
Środowisko kulturowe:
- miejsca kultu religijnego,
krzyŜ przydroŜny południowym skraju wsi, po
północno-wschodniej
stronie
skrzyŜowania
głównej drogi przechodzącej przez wieś i drogi
prowadzącej do Sowna
Obiekty i tereny:
świetlica wiejska
- place spotkań
plac zabaw pełniący funkcje rekreacyjno –
- sport i rekreacja
sportowe oraz integracyjne
9
boisko do siatkówki
Gospodarka:
- dwa sklepy wielobranŜowe (spoŜywczo –
handel
przemysłowe)
brak
- zakłady produkcyjne
brak – drobne rodzinne gospodarstwa rolne.
- uprawy, hodowle
Laski są wsia popegeerowską
Mieszkańcy, kapitał
społeczny
Rada Sołecka, Sołtys, Radny
- autorytet
Infrastruktura techniczna
Przez wieś przebiega bardzo zniszczona droga
powiatowa
Cześ chodników jest zniszczona ale w ostatnich
latach powstały dwa nowe, miejscowość posiada
wodociąg,
Nowa kanalizacja sanitarna i oczyszczalnia
ścieków,
Wszystkie gospodarstwa są zaopatrywane w
energie elektryczna,
Wieś posiada sieć telekomunikacyjną
Infrastruktura społeczna
Świetlica wiejska z funkcjonującym
środowiskowym ogniskiem wychowawczym wymaga wielu remontów i doposaŜenia oraz
zagospodarowania terenu przyległego.
Zdegradowane boisko o doskonałej lokalizacji –
niegdyś było przykładem
Plac zabaw pełniący funkcje rekreacyjno –
sportowe oraz integracyjne
10
8. Zestawienie mocnych i słabych stron
Mocne strony:
- potencjał ludzki
- baza do realizacji projektów z zakresu infrastruktury społecznej
- dobra współpraca z samorządem
- bliska odległość do atrakcyjnej turystyczne miejscowości Krąg
- istniejące obiekty infrastruktury społecznej (boisko i świetlica wiejska)
- kanalizacja sanitarna i oczyszczalnia ścieków
Słabe strony
- bardzo zła komunikacja
- duŜa odległość do ośrodków edukacyjnych i kulturalnych
- zły stan istniejących obiektów infrastruktury społecznej
- kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków
9. Opis i charakterystyka obszaru o szczególnym znaczeniu dla
zaspokajania potrzeb kulturalno-społecznych mieszkańców
W przestrzenno – urbanistycznym układzie wsi moŜna wyodrębnić centralny
obszar wsi Laski. Znajduje się tu większość najwaŜniejszych instytucji
publicznych i społecznych działających na terenie miejscowości. Są to: sklep,
świetlica wiejska, boisko do siatkówki oraz plac zabaw.
Z uwagi na lokalizację na tym obszarze najwaŜniejszych dla Ŝycia społecznokulturalnego instytucji pełni on funkcję centrum wsi. Brak jednak w tym
miejscu wielofunkcyjnej przestrzeni gdzie mieszkańcy mogliby się spotykać i
organizować
imprezy
kulturalne
integrujące
społeczność
lokalną
co
zdecydowanie obniŜa atrakcyjność obszaru dla mieszkańców jak i dla
11
przyjezdnych. Ponadto świetlica wiejska wymaga gruntownego remontu, dzięki
czemu stałaby się „sercem wsi” i miejscem spotkań mieszkańców, pełniłaby teŜ
funkcję świetlicy środowiskowej dla dzieci i młodzieŜy. Dlatego teŜ istnieje
potrzeba zagospodarowania i uporządkowania tego terenu, który dzięki
dogodnemu połoŜeniu moŜe spełniać funkcje społeczno-kulturalne.
10. Wykaz zadań planowanych do realizacji wraz z szacunkowym
kosztorysem
Nazwa
zadania
Cel
Budowa
systemowego
placu zabaw
Poprawa
infrastruktury
społecznej
wsi,
stworzenie
instrumentów do
zagospodarowania
czasu
wolnego
dzieci i młodzieŜy
Budowa
kanalizacji
sanitarnej wraz
z oczyszczalnią
w Laskach
Przebudowa i
rozbudowa
świetlicy
wiejskiej w
Laskach
Koszt PLN Termin
Zadania
realizacji w zrealizowane
latach
13.000
2008
TAK – 2008 r.
840.000
2009 - 2010
TAK – oddane
do uŜytkowania
II kwartał 2010 r.
Poprawa
340.000
infrastruktury
społecznej
wsi,
stworzenie
instrumentów do
zagospodarowania
czasu
wolnego
dzieci i młodzieŜy
2010 - 2012
12
11. Harmonogram realizacji planowanych zadań wraz z planowanym
źródłem finansowania
- Przebudowa i rozbudowa świetlicy wiejskiej w Laskach – na działce nr
36/23 w obrębie ewidencyjnym Laski. Realizacje projektu planuje się od
września 2011, a zakończenie w grudniu 2012 r. Rozbudowa świetlicy polegać
będzie na wykonaniu podjazdu do wejścia do świetlicy, przystosowanego dla
osób niepełnosprawnych z kostki pobruk, a przebudowa polegać będzie na
zmianie parametrów technicznych i uŜytkowych pomieszczeń.
Projekt
sfinansowany zostanie ze środków budŜetu gminy Malechowo oraz z dotacji
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 – 2013” w ramach działania
„Odnowa i rozwój wsi”.
13