Kolekcja Tomasza Niewodniczańskiego z Bitburga. Współpraca z

ARCHIWA I KOLEKCJE PRYWATNE - DZIEDZICTWO ARCHIWALNE, DZIEDZICTWO KULTURY
Janusz Grabowski, Archiwum Główne Akt Dawnych
KOLEKCJA TOMASZA NIEWODNICZAŃSKIEGO
Z
BITBURGA. WSPÓŁPRACA
Z POLSKIMI
INSTYTUCJAMI, STAN OPRACOWANIA I UDOSTĘPNIENIE ZBIORÓW.
Zmarły dwa lata temu w Bitburgu dr Tomasz Niewodniczański (fizyk jądrowy i
przedsiębiorca), był właścicielem jednej z największych i najcenniejszych prywatnych
kolekcji Poloników, która powstała po II wojnie światowej. Po studiach w Polsce i
Szwajcarii, uzyskał tytuł doktora fizyki jądrowej na Politechnice w Zurychu. Po powrocie do
Polski pracował w Instytucie Badań Jądrowych w Świerku pod Warszawą. Na początku lat
siedemdziesiątych wyemigrował z rodziną do Republiki Federalnej Niemiec, gdzie pracował
w Instytutach Jądrowych w Heidelbergu i Darmstadt, a następnie (1973) znalazł zatrudnienie
na stanowisku kierowniczym w Bitburger Brauerei Th. Simon GmbH (jednym z
największych browarów w Niemczech). Od tego czasu zaczął realizować swoją życiową
pasję, jakim było kolekcjonerstwo starych map i atlasów, dokumentów i rękopisów. Z czasem
rozszerzył swoje zainteresowania i zaczął zbierać także starodruki, listy pisarzy i rzadkie
książki z dedykacjami. W jego kolekcji znalazły się też dokumenty związane z historią
współczesną Polski. Na stworzenie tak cennej i różnorodnej kolekcji Niewodniczański
przeznaczył wszystkie swoje środki finansowe i wolny czas. Kartografia i historia stały się
wielką pasją, tego znanego i cenionego w Niemczech przedsiębiorcy. Dla swoich obiektów
zbudował specjalny budynek w Bitburgu, gdzie z pomocą polskich i zagranicznych
naukowców, prowadził systematyczne prace nad katalogowaniem i konserwacją zbiorów.
Wkrótce kolekcja z Nadrenii Palatynu (gdzie leży miasteczko Bitburg) stała się głośna nie
tylko w Polsce i Niemczech, ale również w Europie i na świecie. Ze zbiorami bitburskimi
zapoznali się wybitni naukowcy, a same obiekty (zwłaszcza kartograficzne) gościły na
słynnych zagranicznych wystawach. Niewodniczański przywiązywał dużą wagę do
kontaktów z polskimi uczonymi z dziedziny historii i kartografii. Zbiory bitburskie nie były
chowane pod korcem, gdyż doczekały się za życia twórcy kolekcji kilkudziesięciu wystaw w
kraju i za granicą. Przed śmiercią lwią cześć swojej kolekcji przekazał w wieczysty depozyt
do Zamku Królewskiego w Warszawie. Obecnie zbiory te są przechowywane w dawnej
Bibliotece Królewskiej na Zamku w Warszawie. Są tu historyczne mapy dawnych ziem
polskich (około 2,5 tys. sztuk), atlasy, widoki miast, dokumenty królewskiego (od XIV do
XVIII w.), rękopisy i autografy wybitnych polityków i twórców kultury, starodruki, książki z
dedykacjami pisarzy i poetów. Zbiory te są obecnie udostępniane zwiedzającym (w formie
Strona | 2
ARCHIWA I KOLEKCJE PRYWATNE - DZIEDZICTWO ARCHIWALNE, DZIEDZICTWO KULTURY
stałej wystawy wybranych obiektów) oraz służą polskim i zagranicznym badaczom w celach
naukowych.