Słów kilka o sprawozdawczości bankowej i XBRL

Wacław Majka
Analityk w pionie rozwoju obszaru bankowości
Słów kilka o sprawozdawczości
bankowej i XBRL
Od września 2013 roku, zgodnie z uchwałą NBP, banki obowiązuje nowy
rodzaj sprawozdawczości – pakiet NB300. Jak czytamy na stronach NBP,
„Pakiet NB300 obejmuje dane dotyczące znaczących zaangażowań banku wobec klientów, podlegających zgłoszeniu do KNF, a także informacje
na temat powiązań kapitałowych lub personalnych wymienionych w sprawozdaniu klientów z bankiem. Nowa zawartość informacyjna sprawozdania (…) zastąpi dane przekazywane uprzednio na formularzach B0300,
B0701, B0702, SB300, SB701, SB702”1. O ile zmiany w zawartości raportów sprawozdawczych nie są niczym zaskakującym, to zupełnie nowy jest
format przekazywania danych. Standard XBRL, bo o nim mowa, zaczął
funkcjonować w polskiej bankowości.
w taksonomii zawarty jest opis danych, relacji pomiędzy faktami (danymi
w instancji) oraz złożone reguły wyliczeniowe mogące służyć do weryfikacji poprawności danych. To w końcu taksonomia zawiera opis, w jaki
sposób fakty z instancji mają być prezentowane w raporcie (kolejność występowania, organizację na ‘tabele, wiersze’, powiązania rodzic-dziecko).
Czym jest standard XBRL? Jakie korzyści przynosi jego wykorzystanie i dla
kogo są one największe? Czy zagości w polskiej sprawozdawczości na
dobre?
Spójne, porównywalne i zawierające przejrzyste dane raporty to łatwa
i szybka analiza. Zarówno wewnątrz organizacji, ale przede wszystkim dla
zewnętrznych analityków, audytorów czy inwestorów, którzy korzystają
z danych od wielu podmiotów.
Czym jest standard XBRL
i skąd pomysł na jego stworzenie
Niewątpliwą zaletą XBRL jest również wysoka jakość danych dzięki zastosowaniu mechanizmów automatycznej weryfikacji przed upublicznieniem
raportu. Do tego dodajmy jeszcze szybszy dostęp do informacji i automatyzację procesu raportowania.
Wiele wyjaśni już samo zdekodowanie nazwy:
X – jak eXtensible – czyli elastyczny,
B – jak Business – czyli biznes,
R – jak Reporting – czyli raportowanie,
L – jak Language – czyli język.
Mamy do czynienia z elastycznym, czyli dającym się dostosować, językiem do raportowania biznesowego (finansowego, ale nie tylko). Sam
pomysł na powstanie takiego języka narodził się już w końcowych latach
XX wieku. W 1998 roku Charles Hoffman stworzył pierwszy prototyp.
Po dwóch latach ówczesny Komitet Sterujący XBRL opublikował pierwszą
oficjalną specyfikację, która w 2001 roku została uzupełniona o wykorzystanie schematów XML (eXtensible Markup Language). Pod koniec
2003 roku została opublikowana specyfikacja 2.1, która obowiązuje do
dzisiaj. Ostatnia specyfikacja nie oznaczała jednak zaprzestania prac nad
rozwojem języka. W kolejnych latach doczekał się wprowadzenia wielowymiarowości, dynamicznych odwołań oraz formuł dla złożonych obliczeń i zależności.
Ale zacznijmy od początku. Skąd potrzeba tworzenia nowego standardu?
Sprawozdania biznesowe były tworzone od lat, a każdy podmiot wie, co
zawierają i co oznaczają tworzone przez niego raporty. To prawda, jednak
problemy zaczynały się w momencie analizy i potrzeby porównywania raportów sporządzonych przez różne podmioty. Brak spójności, kilka źródeł
danych (często w innych formatach), ten sam rodzaj danych, ale inaczej
opisany w zależności od podmiotu publikującego. To wszystko wymuszało
konieczność przepisywania danych z poszczególnych raportów do wspólnego wzorca. Jest to proces czasochłonny, kosztowny, a przede wszystkim
sprzyjający licznym pomyłkom. Na kanwie tych problemów narodziła się
potrzeba opracowania języka do raportowania, pozwalającego na generowanie spójnych raportów, w którym wszyscy intepretują sprawozdania
jednakowo, posługują się tymi samymi wartościami słownikowymi oraz
przestrzegają tych samych reguł. W konsekwencji prac powstał XBRL.
Może jest to pewne nadużycie, ale w dużym uogólnieniu można powiedzieć, że instancja zawiera suche, niezhierarchizowane dane raportu, natomiast taksonomia opis, położenie i wzajemną relację tych danych.
Korzyści z zastosowania
Standard XBRL jest już wykorzystywany w około 30 krajach2, w kolejnych
15 trwają prace wdrożeniowe. W Japonii, USA i Hiszpanii jest standardem w raportowaniu do nadzoru rynku kapitałowego, w Wielkiej Brytanii,
Holandii i Belgii wykorzystuje się go podczas składania deklaracji podatkowych, a w całej UE w sprawozdawczości sektora bankowego. W Polsce
zalety XBRL dostrzegły m.in. instytucje nadzorujące sektor bankowy. We
wrześniu 2013 roku zastąpił on dotychczasowe sprawozdania jednostkowe B0300 i skonsolidowane SB300. W dotychczasowych sprawozdaniach
często dochodziło do pomyłek. Weryfikacja wzajemnie powiązanych danych w połączeniu z dużą ich ilością była trudna do przeprowadzenia. To
wszystko wpływało na częste odrzucania wygenerowanych sprawozdań.
Dzięki zastosowaniu automatycznej walidacji danych w XBRL, nowe raporty NB300 i NBS300 mogą być sprawdzane jeszcze przed upublicznieniem. Weryfikacja danych ma charakter bardziej złożony niż w poprzedniej technologii. Sprawdzana jest nie tylko poprawność jednostkowych
danych, ale również powiązania między tymi danymi. Dzięki złożonym
regułom wyliczeniowym można weryfikować raport w kontekście całości,
a nie tylko w kontekście poszczególnych elementów. Ogół tych działań
prowadzi do zdecydowanej poprawy jakości danych. Analitycy biznesowi
posługujący się tylko częścią danych mają pewność co do ich poprawności bez analizowania właściwości tych danych w ujęciu całościowym.
Z drugiej strony należy zwrócić uwagę na znaczenie sprawozdań sektora bankowego generowanych dla potrzeb instytucji nadzorczych. Kryzys,
którego skutki odczuwamy do dziś, jest w dużej mierze pokłosiem nadużyć i nieprawidłowości, jakich dopuścili się nieuczciwi bankierzy. W celu
uniknięcia powtórki z historii, instytucje nadzorcze zarówno w Polsce, jak
i w innych krajach opracowują mechanizmy zapobiegające takim sytuacjom w przyszłości. Jednym z służącyhc do tego narzędzi jest wymóg
generowania sprawozdań XBRL, w których pole do własnej interpretacji
i kreatywnej modyfikacji danych zostało ograniczone do minimum.
Jak to działa
Każdy raport XBRL składa się z dwóch podstawowych części: taksonomii
i z instancji. Taksonomię można rozumieć jako zbiór uporządkowanych
zasad i reguł obowiązujących w raporcie. Jest tworzona w oparciu o przepisy prawa obowiązujące w danym kraju. Instancja natomiast zawiera
fakty raportu, czyli wartości prezentowane w raporcie. Struktura danych
w instancji jest płaska i sama w sobie nie stanowi czytelnego raportu – to
1)
2)
http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/sprawozdawczosc/form/formularze.html
Witryna oficjalnej polskiej jurysdykcji XBRL http://www.xbrl-pl.org
Bibliografia:
1. XBRL International: www.xbrl.org
2. Witryna oficjalnej polskiej jurysdykcji XBRL: www.xbrl-pl.org
3. Barbara Reimschussel-Wąs XBRL: „Wprowadzenie do standardu
raportowania w biznesie IFRS Foundation and the IASB” www.ifrs.org
4. Charles Hoffman, CPA: xbrl.squarespace.com
strona 1 vsoft business improvement
Wacław Majka