Wentylacja mechaniczna w budynkach

Wentylacja mechaniczna w budynkach jednorodzinnych - zmiany w przepisach
Zagadnieniom związanym z odpowiednią jakością powietrza w pomieszczeniach poświęca się
coraz więcej uwagi. Ma to szczególne znaczenie w nowo budowanych oraz termomodernizowanych
budynkach, w których lekceważenie systemu wentylacji powoduje opłakane skutki zarówno dla
budynku, jak i jego mieszkańców.
Decyzja o wyborze rodzaju stosowanej w budynku wentylacji podejmowana jest często przez
inwestora, który szukając argumentów za i przeciw poszukuje wskazówek m.in. w obowiązujących
przepisach budowlanych.
W poniższym tekście podjęto próbę omówienia zastosowania systemu mechanicznej wentylacji
wywiewnej oraz nawiewno-wywiewnej w świetle obowiązujących przepisów na przykładzie
budynku jednorodzinnego.
Podstawowym przepisem wykonawczym do ustawy Prawo budowlane jest „rozporządzenie
ministra spraw wewnętrznych w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie” (tekst rozporządzenia dot. wentylacji).
W momencie powstawania tekstu obowiązującym aktem prawnym był opublikowany w Dz.U. nr
15 poz.140 z 1999 r., znany był również oczekujący na zatwierdzenie projekt zmiany
rozporządzenia, w którym zachowane zostały podstawowe wymogi dotyczące wentylacji, natomiast
wprowadzono zagadnienia dostosowujące podejście do wentylacji obiektów budowlanych do
nowych technologii stosowanych w budownictwie. W sposób jednoznaczny określone zostały
wymogi, których interpretacja wywoływała trudności w powiązaniu ze sformułowaniami
znajdującymi się w innych obowiązujących przepisach.
Wybór rodzaju wentylacji
Tak obowiązujące „rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”, jak i projekt jego zmiany
jasno określają przypadki, w których wentylacja grawitacyjna nie może być stosowana. W
pozostałych budynkach zezwalają na stosowanie ciągłej wentylacji mechanicznej lub grawitacyjnej.
W obowiązującej normie PN-83/B-03430 „Wentylacja w budynkach mieszkalnych zamieszkania
zbiorowego i użyteczności publicznej”, zaktualizowanej w 2000 r., jednoznacznie wyeliminowano
możliwość jednoczesnego stosowania w pomieszczeniach wentylacji mechanicznej i grawitacyjnej.
Wyraźne potwierdzenie tego znajduje się w projekcie zmian do rozporządzenia. Powinno to
wyeliminować spotykane czasami wykorzystywanie w pomieszczeniu kuchni lub łazienki kratek
wywiewnych wentylacji naturalnej jednocześnie z ciągłą, mechaniczną wentylacją wywiewną.
Współistnienie obu systemów zaburza kierunek przepływu powietrza w budynku i zmniejsza
efektywność funkcjonowania wentylacji w budynku.
Organizacja przepływu powietrza w budynku
W realizacjach systemów mechanicznej wentylacji wywiewnej oraz wywiewno – nawiewnej w
budynkach jednorodzinnych powietrze nawiewne dostarczane jest do pokoi: w przypadku
wentylacji wywiewnej przez nawiewniki zewnętrzne, w przypadku wentylacji wywiewno –
nawiewnej przez anemostaty kończące przewody instalacji nawiewnej. Obowiązujące przepisy
przewidują kierunek przepływu powietrza od pomieszczeń mniej do bardziej zanieczyszczonych w
celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się wilgoci, zapachów i innych zanieczyszczeń. W przypadku
budynku jednorodzinnego oznacza to konieczność usuwania powietrza z kuchni, łazienek, ubikacji,
pomocniczych pomieszczeń bezokiennych (np. garderoby) przez przewody wywiewne. Aby
możliwy był napływ powietrza z pokoi do pomieszczeń bardziej zanieczyszczonych, norma PN83/B-03430 przewiduje otwory wyrównawcze np. w postaci szczeliny pomiędzy dolną częścią
drzwi a podłogą, otworu w drzwiach lub innych przegrodach budowlanych o przekroju netto: w
drzwiach do pokoi mieszkalnych 80 cm2, w drzwiach do kuchni, łazienek, ubikacji i innych
pomieszczeń, z których powietrze jest usuwane 200 cm2.
Na rys.1 przedstawiono przykładową instalację wentylacji nawiewno – wywiewnej z odzyskiem
ciepła w budynku jednorodzinnym z uwzględnieniem kierunków przepływu powietrza.
Strumień objętości powietrza wentylacyjnego w budynku
Ilość wymienianego powietrza powinna zapewniać jego dobrą jakość w budynku. Istotną
nowością w nowym projekcie rozporządzenia jest sprecyzowanie wielkości strumienia powietrza
usuwanego. Zapis ten ma brzmienie:
„Strumień powietrza zewnętrznego doprowadzanego do pomieszczeń, nie będących
pomieszczeniami pracy, powinien odpowiadać wymaganiom Polskiej Normy dotyczącej wentylacji,
przy czym w mieszkaniach strumień ten powinien wynikać z wielkości strumienia powietrza
wywiewanego, lecz być nie mniejszy niż 20 m3/h na osobę przewidywaną na pobyt stały w projekcie
budowlanym”
.
Zapis ten umożliwia jednoznacznie wykorzystanie normy PN-83/B-03430/Az3:2000 do
ustalenia ilości wymienianego powietrza z budynków mieszkalnych na podstawie ilości i
rodzaju pomieszczeń w budynku.
W planowaniu ilości i kierunków przepływu powietrza w budynku należy ponadto uwzględnić
paleniska na paliwo stałe, gazowe lub płynne, W nowym projekcie rozporządzenia znalazła się
logiczna zmiana i uzupełnienie § 154 ust. 1 i 2 dotychczas obowiązującego przepisu, wg którego:
„§ 154 ust. 1 W pomieszczeniu z paleniskami na paliwo stałe, płynne lub z urządzeniami gazowymi
pobierającymi powietrze do spalania z pomieszczenia i z grawitacyjnym odprowadzeniem spalin, a
także jeżeli powietrze do spalania dostarczane jest z zewnątrz bezpośrednio do paleniska z
zamkniętą komorą spalania szczelnym kanałem, stosowanie mechanicznej wentylacji wyciągowej
jest zabronione.
Ust.2 Przepisu ust. 1 nie stosuje się do pomieszczeń, w których zastosowano wentylację nawiewnowywiewną zblokowaną”
.
W nowej postaci przypadek ten regulowany jest przez zapisy, które powinny mieć brzmienie:
„§ 150 ust. 9 W pomieszczeniu z paleniskami na paliwo stałe, płynne lub z urządzeniami gazowymi
pobierającymi powietrze do spalania z pomieszczenia i z grawitacyjnym odprowadzeniem spalin
przewodem od urządzenia, stosowanie mechanicznej wentylacji wyciągowej jest zabronione.
Ust. 10. Przepisu ust. 9 nie stosuje się do pomieszczeń, w których zastosowano wentylację
nawiewno-wywiewną zrównoważoną lub nadciśnieniową”
.
Porównując oba zapisy zauważyć można, iż znikło ograniczenie dotyczące stosowania wentylacji
mechanicznej w przypadku korzystania z palenisk z zamkniętą komorą spalania. Ponadto w
kolejnym ustępie zamiast sformułowania, w którym mowa o wentylacji nawiewno – wywiewnej
zblokowanej, posłużono się precyzyjnym określeniem wentylacji nawiewno – wywiewnej
zrównoważonej, dodając również możliwość wykorzystywania wentylacji nadciśnieniowej, co
wychodzi naprzeciw oczekiwaniom wielu praktyków.
Elementy instalacji: czerpnie, wyrzutnie, sieci przewodów wentylacyjnych
W dalszych punktach projektu rozporządzenia rozbudowane zostały wymagania dotyczące
lokalizacji czerpni i wyrzutni powietrza wskazujące jednocześnie nowe możliwe miejsca instalacji.
M.in. określone zostały warunki instalacji wyrzutni powietrza na ścianie budynku.
„§ 152 ust.9. Dopuszcza się sytuowanie wyrzutni powietrza w ścianie budynku pod warunkiem, że:
• powietrze wywiewane nie zawiera uciążliwych zapachów oraz zanieczyszczeń szkodliwych dla
zdrowia,
• przeciwległa ściana sąsiedniego budynku z oknami znajduje się w odległości co najmniej 10 m lub
bez okien w odległości co najmniej 8 m,
• okna znajdujące się w tej samej ścianie oddalone są w poziomie od wyrzutni co najmniej 3 m, a
poniżej lub powyżej wyrzutni, co najmniej 2 m,
• czerpnia powietrza, usytuowana w tej samej ścianie budynku, znajduje się poniżej lub na tym
samym poziomie, co wyrzutnia w odległości co najmniej 1,5 m”.
W projekcie rozporządzenia wprowadzono szczegółowe wymagania dotyczące przewodów
wentylacyjnych.
M.in. w §150 ust. 3. jasno określona została możliwość stosowania w budynkach jednorodzinnych
central wentylacyjnych wywiewnych oraz nawiewno - wywiewnych, w których przewody z
powietrzem usuwanym przyłącza się do wspólnego wentylatora (rys. 1), co zostało sformułowane w
sposób następujący:
„W instalacjach wentylacji i klimatyzacji nie należy łączyć ze sobą przewodów z pomieszczeń o
różnych wymaganiach użytkowych i sanitarno-zdrowotnych. Nie dotyczy to budynków
jednorodzinnych i rekreacji indywidualnej”.
Oprócz ogólnych wytycznych dotyczących projektowania sieci przewodów, ich konstrukcji i
materiałów do niej użytych nowe zapisy uwzględniają wskazania szczegółowe dotyczące np.
konieczności prowadzenia przez pomieszczenia lub przestrzenie nieogrzewane przewodów z
izolacją cieplną, podobnie jak przewody stosowane do recyrkulacji powietrza oraz prowadzące do
urządzeń do odzyskiwania ciepła, a także przewody prowadzące powietrze zewnętrzne przez
ogrzewane pomieszczenia powinny mieć izolację cieplną i przeciwwilgociową.
Podsumowanie
Zbierane w ostatnich latach doświadczenia firm i osób zajmujących się profesjonalnie
omawianymi systemami owocują stosowaniem wypracowanych rozwiązań, co z kolei wpływa na
zadowolenie użytkowników efektywnie działających systemów wentylacyjnych. Należy przy tym
pamiętać, że warunkiem sprawnego działania systemu jest jego fachowy montaż. Instalacja systemu
powinna uwzględniać zarówno zasady „sztuki” instalacyjnej, jak i zgodność z obowiązującymi
przepisami. Ewolucja normatywów polegająca na uwzględnianiu nowych technologii ułatwia pracę
wszystkim uczestnikom procesu budowy od projektanta po ostatecznego wykonawcę, a inwestora
upewnia w poprawności przyjmowanych rozwiązań.
Tomasz Heppner
Literatura:
1. „Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie”, Dz.U. nr 15 4.02.1999
2. Projekt rozporządzenia ministra infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie
3. PN-83/B 03430 „Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej.
Wymagania” ze zmianą Az3 z 08.02.2000
4. PN-73/B-03431 „Wentylacja mechaniczna w budownictwie. Wymagania”
5. Bursa PH Materiały archiwalne
Źródło: www.wentylacja.com.pl