Contents - Europa.eu

Wprowadzenie Polska
Contents
1 Polska:Uwarunkowania polityczne, społeczne i ekonomiczne oraz kierunki rozwoju
1.1 Polska:Rys historyczny
1.2 Polska:Główne instytucje wykonawcze i ustawodawcze
1.3 Polska:Ludność: sytuacja demograficzna, języki, wyznania
1.4 Polska:Sytuacja polityczna i gospodarcza
2 Polska:Organizacja systemu edukacji. Administracja edukacyjna
2.1 Polska:Zasady i podstawy prawne systemu edukacji
2.2 Polska:Strategia uczenia się przez całe życie
2.3 Polska:Organizacja i struktura systemu edukacji
2.4 Polska:Organizacja prywatnej edukacji
2.5 Polska:Krajowe Ramy Kwalifikacji
2.6 Polska:Zarządzanie i kierowanie edukacją na szczeblu krajowym i/lub regionalnym
(szczebel województwa)
2.7 Polska:Zarządzanie i kierowanie edukacją na szczeblu lokalnym (szczebel gminy i
powiatu) i/lub instytucjonalnym (szkołą/placówką oświatową/uczelnią)
2.8 Polska:Dane statystyczne dotyczące organizacji i administracji systemu edukacji
3 Polska:Finansowanie edukacji
3.1 Polska:Finansowanie wczesnej edukacji i opieki (ECEC) oraz edukacji szkolnej
3.2 Polska:Finansowanie szkolnictwa wyższego
3.3 Polska:Finansowanie kształcenia dorosłych
4 Polska:Wczesna edukacja i opieka (ECEC)
4.1 Polska:Organizacja opieki w żłobkach
4.2 Polska:Kształcenie na poziomie żłobków
4.3 Polska:System oceniania na poziomie żłobków
4.4 Polska:Organizacja edukacji i opieki na poziomie przedszkoli
4.5 Polska:Kształcenie na poziomie przedszkoli
4.6 Polska:System oceniania na poziomie przedszkoli
4.7 Polska:Warianty organizacyjne i struktury alternatywne na poziomie wczesnej
edukacji i opieki
5 Polska:Szkolnictwo podstawowe
5.1 Polska:Organizacja szkolnictwa podstawowego
5.2 Polska:Kształcenie na poziomie szkół podstawowych
5.3 Polska:System oceniania w szkołach podstawowych
5.4 Polska:Warianty organizacyjne oraz struktury alternatywne w szkolnictwie
podstawowym
6 Polska:Szkolnictwo średnie i policealne
6.1 Polska:Organizacja szkolnictwa średniego I stopnia
6.2 Polska:Kształcenie na poziomie szkół średnich I stopnia
6.3 Polska:System oceniania w szkołach średnich I stopnia
6.4 Polska:Organizacja ogólnokształcącego szkolnictwa średniego II stopnia
6.5 Polska:Kształcenie na poziomie ogólnokształcących szkół średnich II stopnia
6.6 Polska:System oceniania w ogólnokształcących szkołach średnich II stopnia
6.7 Polska:Organizacja zawodowego szkolnictwa średniego II stopnia
6.8 Polska:Kształcenie na poziomie zawodowych szkół średnich II stopnia
6.9 Polska:System oceniania w zawodowych szkołach średnich II stopnia
6.10 Polska:Organizacja szkolnictwa policealnego
6.11 Polska:Kształcenie na poziomie szkół policealnych
6.12 Polska:System oceniania w szkołach policealnych
7 Polska:Szkolnictwo wyższe
7.1 Polska:Rodzaje instytucji szkolnictwa wyższego
7.2 Polska:Studia wyższe I stopnia
7.2.1 Polska:Studia licencjackie i inżynierskie
7.2.2 Polska:Kolegia
7.3 Polska:Studia wyższe II stopnia
7.4 Polska:Jednolite studia magisterskie
7.5 Polska:Studia doktoranckie
8 Polska:Kształcenie dorosłych
8.1 Polska:Podział odpowiedzialności
8.2 Polska:Bieżące priorytety polityczne
8.3 Polska:Instytucje kształcenia dorosłych
8.4 Polska:Programy kształcenia dorosłych
8.5 Polska:Zatwierdzanie efektów kształcenia w edukacji pozaformalnej i nieformalnej
9 Polska:Nauczyciele
9.1 Polska:Kształcenie nauczycieli wczesnej edukacji i opieki (ECEC) oraz edukacji
szkolnej
9.2 Polska:Warunki pracy nauczycieli wczesnej edukacji i opieki (ECEC) oraz edukacji
szkolnej
9.3 Polska:Doskonalenie zawodowe nauczycieli wczesnej edukacji i opieki (ECEC) oraz
edukacji szkolnej
9.4 Polska:Kształcenie nauczycieli akademickich
9.5 Polska:Warunki pracy nauczycieli akademickich
9.6 Polska:Doskonalenie zawodowe nauczycieli akademickich
9.7 Polska:Kształcenie nauczycieli edukacji dorosłych
9.8 Polska:Warunki pracy nauczycieli w szkolnictwie dla dorosłych
9.9 Polska:Doskonalenie zawodowe nauczycieli edukacji dorosłych
10 Polska:Kadra kierownicza i inni pracownicy sektora edukacji
10.1 Polska:Kadra kierownicza we wczesnej edukacji i opiece (ECEC) oraz edukacji
szkolnej
10.2 Polska:Pozostały personel w placówkach wczesnej edukacji i opieki (ECEC) oraz
edukacji szkolnej i personel współpracujący z tymi placówkami
10.3 Polska:Kadra odpowiedzialna za poradnictwo we wczesnej edukacji i opiece (ECEC)
oraz edukacji szkolnej
10.4 Polska:Kadra monitorująca jakość kształcenia (nadzór pedagogiczny) we wczesnej
edukacji i opiece (ECEC) oraz edukacji szkolnej
10.5 Polska:Kadra kierownicza w szkolnictwie wyższym
10.6 Polska:Pozostały personel w szkolnictwie wyższym
10.7 Polska:Kadra kierownicza w kształceniu dorosłych
10.8 Polska:Pozostały personel w kształceniu dorosłych
11 Polska:Zapewnianie jakości kształcenia
11.1 Polska:Zapewnianie jakości kształcenia we wczesnej edukacji i opiece (ECEC) oraz
edukacji szkolnej
11.2 Polska:Zapewnienie jakości kształcenia w szkolnictwie wyższym
11.3 Polska:Zapewnianie jakości kształcenia w kształceniu dorosłych
12 Polska:Wsparcie pedagogiczne i poradnictwo
12.1 Polska:Kształcenie integracyjne na poziomie wczesnej edukacji i opieki (ECEC) oraz
edukacji szkolnej
12.2 Polska:Kształcenie specjalne na poziomie wczesnej edukacji i opieki (ECEC) oraz
edukacji szkolnej
12.3 Polska:Środki wsparcia dla uczniów ze środowisk defaworyzowanych na poziomie
wczesnej edukacji i opieki (ECEC) oraz edukacji szkolnej
12.4 Polska:Orientacja i poradnictwo na poziomie wczesnej edukacji i opieki (ECEC) oraz
edukacji szkolnej
12.5 Polska:Środki wsparcia dla studentów ze środowisk defaworyzowanych
12.6 Polska:Orientacja i poradnictwo na poziomie szkolnictwa wyższego
12.7 Polska:Środki wsparcia dla słuchaczy ze środowisk defaworyzowanych
12.8 Polska:Orientacja i poradnictwo w kształceniu dorosłych
13 Polska:Mobilność i umiędzynarodowienie
13.1 Polska:Mobilność: programy, projekty, inicjatywy we wczesnej edukacji i opiece
(ECEC) oraz edukacji szkolnej
13.2 Polska:Mobilność: programy, projekty, inicjatywy w szkolnictwie wyższym
13.3 Polska:Mobilność: programy, projekty, inicjatywy w kształceniu dorosłych
13.4 Polska:Wymiar międzynarodowy: programy nauczania, partnerstwa, sieci we
wczesnej edukacji i opiece (ECEC) oraz edukacji szkolnej
13.5 Polska:Wymiar międzynarodowy: programy nauczania, partnerstwa, sieci w
szkolnictwie wyższego
13.6 Polska:Wymiar międzynarodowy: programy nauczania, partnerstwa, sieci w
kształceniu dorosłych
13.7 Polska:Umowy dwustronne i współpraca globalna
14 Polska:Bieżące reformy
14.1 Polska:Reformy w dziedzinie wczesnej edukacji i opieki
14.2 Polska:Reformy w dziedzinie edukacji szkolnej
14.3 Polska:Reformy w dziedzinie kształcenia zawodowego i edukacji dorosłych
14.4 Polska:Reformy w dziedzinie studiów wyższych
14.5 Polska:Reformy w dziedzinie kompetencji przekrojowych i zatrudnialności
14.6 Polska:Perspektywa europejska
15 Polska:Legislacja
16 Polska:Instytucje
Polska:Uwarunkowania polityczne, społeczne
i ekonomiczne oraz kierunki rozwoju
Polska:Rys historyczny
Polska:Główne instytucje wykonawcze i ustawodawcze
Polska:Ludność: sytuacja demograficzna, języki, wyznania
Polska:Sytuacja polityczna i gospodarcza
Polska:Organizacja systemu edukacji.
Administracja edukacyjna
Polska:Zasady i podstawy prawne systemu edukacji
Polska:Strategia uczenia się przez całe życie
Polska:Organizacja i struktura systemu edukacji
Polska:Organizacja prywatnej edukacji
Polska:Krajowe Ramy Kwalifikacji
Polska:Zarządzanie i kierowanie edukacją na szczeblu
krajowym i/lub regionalnym (szczebel województwa)
Polska:Zarządzanie i kierowanie edukacją na szczeblu
lokalnym (szczebel gminy i powiatu) i/lub instytucjonalnym
(szkołą/placówką oświatową/uczelnią)
Polska:Dane statystyczne dotyczące organizacji i
administracji systemu edukacji
Polska:Finansowanie edukacji
Polska:Finansowanie wczesnej edukacji i opieki (ECEC) oraz
edukacji szkolnej
Polska:Finansowanie szkolnictwa wyższego
Polska:Finansowanie kształcenia dorosłych
Polska:Wczesna edukacja i opieka (ECEC)
Polska:Organizacja opieki w żłobkach
Polska:Kształcenie na poziomie żłobków
Polska:System oceniania na poziomie żłobków
Polska:Organizacja edukacji i opieki na poziomie przedszkoli
Polska:Kształcenie na poziomie przedszkoli
Polska:System oceniania na poziomie przedszkoli
Polska:Warianty organizacyjne i struktury alternatywne na
poziomie wczesnej edukacji i opieki
Polska:Szkolnictwo podstawowe
Polska:Organizacja szkolnictwa podstawowego
Polska:Kształcenie na poziomie szkół podstawowych
Polska:System oceniania w szkołach podstawowych
Polska:Warianty organizacyjne oraz struktury alternatywne
w szkolnictwie podstawowym
Polska:Szkolnictwo średnie i policealne
Polska:Organizacja szkolnictwa średniego I stopnia
Polska:Kształcenie na poziomie szkół średnich I stopnia
Polska:System oceniania w szkołach średnich I stopnia
Polska:Organizacja ogólnokształcącego szkolnictwa
średniego II stopnia
Polska:Kształcenie na poziomie ogólnokształcących szkół
średnich II stopnia
Polska:System oceniania w ogólnokształcących szkołach
średnich II stopnia
Polska:Organizacja zawodowego szkolnictwa średniego II
stopnia
Polska:Kształcenie na poziomie zawodowych szkół średnich
II stopnia
Polska:System oceniania w zawodowych szkołach średnich II
stopnia
Polska:Organizacja szkolnictwa policealnego
Polska:Kształcenie na poziomie szkół policealnych
Polska:System oceniania w szkołach policealnych
Polska:Szkolnictwo wyższe
Polska:Rodzaje instytucji szkolnictwa wyższego
Polska:Studia wyższe I stopnia
Polska:Studia licencjackie i inżynierskie
Polska:Kolegia
Polska:Studia wyższe II stopnia
Polska:Jednolite studia magisterskie
Polska:Studia doktoranckie
Polska:Kształcenie dorosłych
Polska:Podział odpowiedzialności
Polska:Bieżące priorytety polityczne
Polska:Instytucje kształcenia dorosłych
Polska:Programy kształcenia dorosłych
Polska:Zatwierdzanie efektów kształcenia w edukacji
pozaformalnej i nieformalnej
Polska:Nauczyciele
Polska:Kształcenie nauczycieli wczesnej edukacji i opieki
(ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Warunki pracy nauczycieli wczesnej edukacji i opieki
(ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Doskonalenie zawodowe nauczycieli wczesnej
edukacji i opieki (ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Kształcenie nauczycieli akademickich
Polska:Warunki pracy nauczycieli akademickich
Polska:Doskonalenie zawodowe nauczycieli akademickich
Polska:Kształcenie nauczycieli edukacji dorosłych
Polska:Warunki pracy nauczycieli w szkolnictwie dla
dorosłych
Polska:Doskonalenie zawodowe nauczycieli edukacji
dorosłych
Polska:Kadra kierownicza i inni pracownicy
sektora edukacji
Polska:Kadra kierownicza we wczesnej edukacji i opiece
(ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Pozostały personel w placówkach wczesnej edukacji i
opieki (ECEC) oraz edukacji szkolnej i personel
współpracujący z tymi placówkami
Polska:Kadra odpowiedzialna za poradnictwo we wczesnej
edukacji i opiece (ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Kadra monitorująca jakość kształcenia (nadzór
pedagogiczny) we wczesnej edukacji i opiece (ECEC) oraz
edukacji szkolnej
Polska:Kadra kierownicza w szkolnictwie wyższym
Polska:Pozostały personel w szkolnictwie wyższym
Polska:Kadra kierownicza w kształceniu dorosłych
Polska:Pozostały personel w kształceniu dorosłych
Polska:Zapewnianie jakości kształcenia
Polska:Zapewnianie jakości kształcenia we wczesnej edukacji
i opiece (ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Zapewnienie jakości kształcenia w szkolnictwie
wyższym
Polska:Zapewnianie jakości kształcenia w kształceniu
dorosłych
Polska:Wsparcie pedagogiczne i poradnictwo
Polska:Kształcenie integracyjne na poziomie wczesnej
edukacji i opieki (ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Kształcenie specjalne na poziomie wczesnej edukacji
i opieki (ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Środki wsparcia dla uczniów ze środowisk
defaworyzowanych na poziomie wczesnej edukacji i opieki
(ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Orientacja i poradnictwo na poziomie wczesnej
edukacji i opieki (ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Środki wsparcia dla studentów ze środowisk
defaworyzowanych
Polska:Orientacja i poradnictwo na poziomie szkolnictwa
wyższego
Polska:Środki wsparcia dla słuchaczy ze środowisk
defaworyzowanych
Polska:Orientacja i poradnictwo w kształceniu dorosłych
Polska:Mobilność i umiędzynarodowienie
Polska:Mobilność: programy, projekty, inicjatywy we
wczesnej edukacji i opiece (ECEC) oraz edukacji szkolnej
Polska:Mobilność: programy, projekty, inicjatywy w
szkolnictwie wyższym
Polska:Mobilność: programy, projekty, inicjatywy w
kształceniu dorosłych
Polska:Wymiar międzynarodowy: programy nauczania,
partnerstwa, sieci we wczesnej edukacji i opiece (ECEC) oraz
edukacji szkolnej
Polska:Wymiar międzynarodowy: programy nauczania,
partnerstwa, sieci w szkolnictwie wyższego
Polska:Wymiar międzynarodowy: programy nauczania,
partnerstwa, sieci w kształceniu dorosłych
Polska:Umowy dwustronne i współpraca globalna
Polska:Bieżące reformy
Polska:Reformy w dziedzinie wczesnej edukacji i opieki
Polska:Reformy w dziedzinie edukacji szkolnej
Polska:Reformy w dziedzinie kształcenia zawodowego i
edukacji dorosłych
Polska:Reformy w dziedzinie studiów wyższych
Polska:Reformy w dziedzinie kompetencji przekrojowych i
zatrudnialności
Polska:Perspektywa europejska
Polska:Legislacja
Polska:Instytucje
<index>
Austria
Belgium (Flemish Community)
Belgium (French Community)
Belgium (German-Speaking Community)
Bosnia and Herzegovina
Bulgaria
Croatia
Cyprus
Czech Republic
Denmark
Estonia
Finland
France
Germany
Greece
Hungary
Iceland
Ireland
Italy
Latvia
Liechtenstein
Lithuania
Luxembourg
former Yugoslav Republic of Macedonia
Malta
Netherlands
Norway
Poland
Portugal
Romania
Serbia
Slovakia
Slovenia
Spain
Sweden
Switzerland
Turkey
United Kingdom (England)
United Kingdom (Northern Ireland)
United Kingdom (Scotland)
United Kingdom (Wales)
Programy kształcenia i szkolenia dorosłych mogą być oferowane w systemie edukacji formalnej i
pozaformalnej.
Kształcenie formalne oferowane jest przez szkoły dla dorosłych publiczne i prywatne, których oferta
skierowana jest do osób, które ukończyły 18. rok życia i z różnych przyczyn nie ukończyły szkół dla
dzieci i młodzieży oraz inne podmioty oferujące kształcenie, którego efekty zostaną potwierdzone.
Kształcenie formalne w szkołach dla dorosłych i niektórych formach pozaszkolnych odbywa się w
oparciu o podstawy programowe kształcenia ogólnego i kształcenia w zawodach, za podstawy te
odpowiedzialność ponosi Ministerstwo Edukacji Narodowej. Do tego obszaru kształcenia zaliczane
także są kwalifikacyjne kursy zawodowe, kursy umiejętności zawodowych oraz kursy kompetencji
ogólnych prowadzone w oparciu o podstawy programowe kształcenia w zawodach lub podstawy
programowe kształcenia ogólnego. Programy nauczania ogólnego i zawodowego konstruowane są z
wykorzystaniem wymienionych podstaw programowych, programy te zatwierdza dyrektor szkoły lub
instytucji oferującej kształceniu w oparciu o te podstawy. Finansowanie szkół publicznych i
niektórych form pozaszkolnych powierzone jest samorządom, a szkoły niepubliczne uzyskują
dofinansowanie od państwa według określonych zasad (Eurypedia, system edukacji, szkoły dla
dorosłych).
Znacznie szerszy zakres, biorąc pod uwagę szeroki wachlarz instytucji i dorosłych odbiorców tego
kształcenia, mają programy stosowane w edukacji pozaformalnej. Badania zrealizowane w 2013 r. w
ramach Bilansu Kapitału Ludzkiego pozwoliły na spojrzenie na edukację dorosłych w szerszej
perspektywie, uwzględniającej sytuację na rynku pracy, poziom zapotrzebowania na kompetencje, a
także ogólne warunki życia i rozwoju. Badania potwierdzają niską aktywność szkoleniową Polaków i
wskazują, że najczęściej podnosiły swoje kompetencje osoby dobrze wykształcone, w zawodach
specjalistycznych, kierowniczych i technicznych, pracujące w dużych firmach i mieszkające w dużych
miastach. Także inwestycje w kapitał ludzki pracodawców były skierowane na osoby, które już mają
wysokie kompetencje, mniejsze szanse kształcenia miały osoby o niższych kompetencjach. Wyniki
tych badan wskazują, że różnice między osobami o wysokiej aktywności szkoleniowej i osobami
charakteryzującymi się wysokim poziomem bierności szkoleniowej jest w Polsce większa niż
przeciętnie w krajach UE. Także wsparcie tych działań ze środków publicznych nie przyniosło
zamierzonych efektów. Sytuacji nie zmieniło także wsparcie kapitału ludzkiego ze środków
Europejskiego Funduszu Społecznego. Z badań wynika, że stymulatorami udziału w edukacji
pozaformalnej może być środowisko pracy. Tymczasem pracodawcy nie stymulują pracowników do
podnoszenia kompetencji poprzez działania edukacyjne skierowane do całego personelu, a nie tylko
do wybranych, dobrze wykształconych i posiadających wysokie kompetencje grup pracowników.
Czynnik ten można uznać za jedną z kluczowych przyczyn ograniczonej aktywności edukacyjnej
dorosłych Polaków. Część kursów oferowanych w ramach edukacji pozaformalnej finansowana jest
ze środków własnych słuchaczy.
Na braki kompetencyjne dorosłych wskazują wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Osób
Dorosłych - PIAAC (The Programme for International Assessment of Adult Competencies) (2013).
Badano w nim kompetencje w trzech dziedzinach: rozumienia tekstu, rozumowania matematycznego
oraz wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK). Z badania PIAAC wynika, że
czynnikiem bardzo silnie różnicującym umiejętności jest wykształcenie. Odgrywa ono większą rolę,
niż w innych krajach objętych badaniem. W badaniu bardzo dobrze wypadają pracownicy wysoko
wykwalifikowani i pracujący w sektorze usług – osiągają oni wyniki na poziomie średniej OECD.
Natomiast poziom badanych umiejętności Polaków w wieku 16 – 65 lat jest niższy niż przeciętny
poziom tych umiejętności mieszkańców krajów OECD, którzy wzięli udział w badaniu. Wyniki Polski
w dziedzinie rozumienia tekstu są niższe od średniej OECD o 6 punktów (267 pkt. wobec 273 pkt.), a
w dziedzinie rozumowania matematycznego o 9 punktów (260 pkt. wobec 269 pkt.). Niezadowalające
są także dla Polaków wyniki badania w dziedzinie wykorzystania TIK. Tylko 19% badanych posiada
wysokie umiejętności wykorzystania TIK, podczas gdy w krajach OECD średnia ta wynosi 34%.
Umiejętności wykorzystania TIK są silnie zróżnicowane ze względu na wiek, wykształcenie, miejsce
zamieszkania i status na rynku pracy. Wyższe kompetencje posiadają ludzie młodzi (16-24), z
wyższym wykształceniem, mieszkańcy miast i osoby pracujące, chociaż pracujący Polacy rzadziej i
mniej intensywnie niż w innych krajach korzystają z komputera w pracy (46% nigdy nie korzysta
wobec 30% w krajach OECD). Najlepszymi umiejętnościami badanymi w PIAAC charakteryzują się
osoby pracujące w „usługach nowoczesnych” (wiedzochłonnych), tj.: z zakresu informatyki, finansów,
ubezpieczeń, komunikacji, reklamy, marketingu, obsługi rynku nieruchomości, doradztwem
podatkowym i księgowością. Uzyskane wyniki są porównywalne do osób pracujących w tych
branżach w krajach OECD uczestniczących w badaniu.
Programy kształtujące umiejętności
podstawowe
Programy kształtujące umiejętności podstawowe mogą być programami oferowanymi w edukacji
formalnej i pozaformalnej (por. rys. 1, 8.3.1-8.3.3). Według Badania Aktywności Ekonomicznej
Ludności EU (EU LFS 2013) 9,9% osób dorosłych (w wieku 24-64 lata) ma wykształcenie co najwyżej
gimnazjalne, a 0,7% wykształcenie niższe. Programy szkolne odpowiadające poziomowi kształcenia
w danym typie szkoły (podstawowej, gimnazjum, ponadgimnazjalnej – ISCED 1-3) odpowiadają celom
i wymaganiom kształcenia ogólnego odnoszącym się do danego typu szkoły i zostały przyjęte do
realizacji w 2012 r. Kursy kompetencji ogólnych są prowadzone przez placówki lub ośrodki według
programów nauczania uwzględniających dowolnie wybraną część programową kształcenia ogólnego.
Za podstawy programowe kształcenia ogólnego odpowiedzialność ponosi Minister Edukacji
Narodowej. W oparciu o te podstawy budowane są programy kształcenia ogólnego poszczególnych
przedmiotów nauczania oraz programy kursów kompetencji ogólnych.
Kurs kompetencji ogólnych kończy się zaliczeniem w formie ustalonej przez podmiot prowadzący
kurs. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna, osoby uczęszczające do szkół niepublicznych
partycypują w kosztach kształcenia. Finansowanie szkół niepublicznych może być wspierane ze
środków publicznych w postaci dotacji.
W szkołach podstawowych dla dorosłych w roku 2013/2014 kształciło się 77 uczniów, w gimnazjum –
14, 5 tys., w liceach ogólnokształcących – 197,6 tys. uczniów. W roku szkolnym 2012/2013 z kursów
kompetencji ogólnych skorzystało 11 306 osób, w tym 4526 bezrobotnych. Pozostałe formy kursowe i
szkolenia prowadzące do uzyskania kompetencji ogólnych, mogą być organizowane przez różne
podmioty, nie tylko funkcjonujące w oparciu o prawo oświatowe. Podmioty te same ustalają
programy tych zajęć, warunki zaliczenia i opłaty. Do kursów prowadzących do uzyskania
umiejętności podstawowych możemy zaliczyć m.in. kursy językowe, kursy w zakresie TIK,
przedsiębiorczości i inne, ogólnorozwoje kursy i szkolenia. Do programów kształtujących
umiejętności podstawowe możemy zaliczyć kursy oferowane w ramach aktywnych polityk rynku
pracy (ALMP), np. kursy edukacji cyfrowej dla osób 50+. Od początku 2013 r. wzięło w nich udział
około 206 000 uczestników (Stowarzyszenie Miasta w Internecie, 2014).
Programy prowadzące do uzyskania
potwierdzonych efektów uczenia się w życiu
dorosłym
Programy prowadzące do uzyskania potwierdzonych efektów uczenia się w życiu dorosłym są
tożsame z programami oferowanymi przez w ramach edukacji formalnej oraz pozaformalnej, ale w
ograniczonym zakresie. Do tych form zaliczamy, oprócz wymienionych w 8.4.1. kursów kompetencji
ogólnych, kwalifikacyjne kursy zawodowe, kursy umiejętności zawodowych, turnusy dokształcania
teoretycznego młodocianych pracowników oraz inne kursy umożliwiające uzyskiwanie i uzupełnianie
wiedzy, umiejętności, kwalifikacji zawodowych prowadzące do ich potwierdzenia. Kwalifikacyjne
kursy zawodowe (KKZ) prowadzone są według programów opartych na podstawach programowych
kształcenia w zawodach i dotyczą jednej kwalifikacji. Nazwa kwalifikacyjnego kursu zawodowego
jest jednocześnie nazwą kwalifikacji. Kurs umiejętności zawodowych jest prowadzony także w
oparciu o podstawy programowe kształcenia w zawodach, ale ich zakres dotyczy jednej z części
efektów kształcenia, efektów kształcenia wspólnych dla wszystkich zawodów w ramach danego
obszaru kształcenia oraz efektów kształcenia wspólnych dla wszystkich zawodów w zakresie
organizacji pracy małych zespołów. Kształcenie w formach pozaszkolnych może być prowadzone jako
stacjonarne lub zaoczne. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w ramach
projektu „Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość” stworzyć
repozytorium 169 kursów. Kursy są przeznaczone dla słuchaczy KKZ i zainteresowane szkoły,
placówki i podmioty mogą bezpłatnie pobrać kurs i zainstalować go na własnej platformie elearningowej. Programy szkolne odpowiadające poziomowi kształcenia w danym typie szkoły
(zasadniczej zawodowej, technikum, szkoły policealnej) odpowiadają celom i wymaganiom
kształcenia zawodowego odnoszącym się do danego typu szkoły i zostały przyjęte do realizacji w
2012 r. Za podstawy programowe kształcenia w zawodach odpowiedzialność ponosi Minister
Edukacji Narodowej. W oparciu o te podstawy budowane są programy kształcenia w poszczególnych
zawodach oraz programy kursów kwalifikacji zawodowych i kursy umiejętności zawodowych. Nauka
w szkole prowadzącej kształcenie zawodowe kończy uzyskaniem świadectwa ukończenia szkoły, a w
zakresie kwalifikacji zawodowych (lub efektów kształcenia wyodrębnionych w ramach danej
kwalifikacji), po zdaniu egzaminu potwierdzającego te kwalifikacje lub efekty kształcenia.
Ukończenie liceum ogólnokształcącego wiąże się z uzyskaniem świadectwa ukończenia szkoły i jest
ono równoznaczne z uzyskaniem wykształcenia średniego. Absolwent liceum może przystąpić do
matury, a po jej zdaniu starać się o przyjęcie do szkoły wyższej.
Kwalifikacyjny kurs zawodowy, kurs umiejętności zawodowych kończy się zaliczeniem w formie
ustalonej przez podmiot prowadzący kurs. Można jednak zaznaczyć, że podmiot prowadzący
kwalifikacyjny kurs zawodowy powinien powiadomić okręgową komisję egzaminacyjną. Stwarza to
możliwość przygotowania egzaminu potwierdzającego kwalifikację, która jest przedmiotem kursu.
Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna, osoby uczęszczające do szkół niepublicznych
partycypują w kosztach kształcenia. Finansowanie szkół niepublicznych może być wspierane ze
środków publicznych w postaci dotacji.
W zasadniczych szkołach zawodowych dla dorosłych w roku 2013/2014 kształciło się 1169 słuchaczy,
w technikach – 2539, w uzupełniających technikach – 16934 słuchaczy. Wszystkie szkoły prowadzące
kształcenie zawodowe dla dorosłych z dniem 1 września 2015 r. będą przekształcone w licea dla
dorosłych (por. 8.3).
W roku szkolnym 2013/2014 w szkołach dla dorosłych prowadzono 561 kursów, w których wzięło
udział 16,7 tys. osób.
w przypadku kursów prowadzonych przez szkoły dla dorosłych: spośród 16 720 uczestników
tych kursów 70,4% słuchaczy uczęszczało do szkół policealnych, 14,7% do techników, a 10,7%
do techników uzupełniających; pozostałe kursy prowadzone były w zasadniczych szkołach
zawodowych, gdzie kwalifikacje zdobywało 4,1% dorosłych słuchaczy;
najczęściej wybieranym kwalifikacyjnym kursem zawodowym w szkołach dla młodzieży i dla
dorosłych była eksploatacja złóż podziemnych; na kurs ten uczęszczało 21,2% wszystkich
kursantów. Znacznym powodzeniem cieszył się również kurs prowadzenie produkcji rolniczej,
gdzie kształciło się 12,0% wszystkich słuchaczy (Źródło: Oświata i wychowanie w roku
szkolnym 2013/2014).
KKZ mogą także prowadzić inne podmioty niż szkoły i placówki pozaszkolne.
Programy prowadzące do wejścia na rynek
pracy
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przewiduje szereg instrumentów
mających na celu wsparcie osób bezrobotnych i poszukujących pracy. Koordynacją i realizacją
działań w tym zakresie zajmują sie, wskazane w Ustawie instytucje rynku pracy.
Urzędy pracy, które zajmują się bezpośrednim wsparciem osób bezrobotnych i poszukujących pracy,
wspierają swoich klientów w rozwoju i pozyskiwaniu kompetencji, które pozwolą im lepiej spełnić
oczekiwania potencjalnych pracodawców. W tym celu mogą zaoferować tzw. podstawowe usługi
szkoleniowe lub inne instrumenty wsparcia kształcenia ustawicznego osób bezrobotnych lub
poszukujących pracy.
Tabela 5. Instrumenty wsparcia kształcenia i szkolenia osób bezrobotnych i poszukujących pracy w
Polsce
Typ usługi
Skierowanie na
szkolenie w
formie
kursowej
Studia
podyplomowe
Osoby uprawnione
Charakterystyka programu
1. osoby bezrobotne
2. poszukujący pracy
tj. osoby, które
wkrótce stracą pracę
lub już straciły
zatrudnienie, ale nie
mają statusu osoby
bezrobotnej
3. osoby pracujące w
wieku powyżej 45 lat
Kurs obejmuje zajęcia w
wymiarze min. 25
tygodniowo, najczęściej w
okresie 6 miesięcy a w
uzasadnionych
przypadkach w okresie od
12 do 24 miesięcy.
Szkolenia grupowe
organizowane przez urząd
pracy lub szkolenia
indywidualne wskazane
przez zainteresowanego.
Realizatorem szkolenia
powinna być instytucja
zarejestrowana w Rejestrze
Instytucji Szkoleniowych.
Dowolne studia
podyplomowe oferowane
na rynku
Charakterystyka
wsparcia wparcia
udzielanego na
realizację programu
Udział w szkoleniach
grupowych jest
finansowany przez
urząd pracy. Szkolenia
indywidualne mogą być
sfinansowane ze
środków publicznych do
wysokości 3 krotnego
przeciętnego
wynagrodzenia.
Uczestnikowi szkolenia
przysługuje stypendium
w wysokości od 120%
do 20% zasiłki dla
bezrobotnych
(wysokość zależna od
wymiaru godzin
szkolenia). Urząd pracy
refunduje również
ewentualne koszty
niezbędnych badań
lekarskich i
psychologicznych
związanych z udziałem
w szkoleniu. Szkolącym
się przysługuje również
zwrot kosztów
wyżywienia,
zakwaterowania i
wsparcie finansowe w
wypadku samodzielnej
opieki nad
dzieckiem/osobą
niepełnosprawną.
Dofinansowanie kosztu
studiów do wysokości
3-krotności
przeciętnego
wynagrodzenia.
Dodatkowo
bezrobotnym
uczestniczącym w tak
finansowanych studiach
podyplomowych
przysługuje stypendium
w wysokości 20%
zasiłku dla
bezrobotnych.
Dowolne szkolenie
podejmowane w celu
umożliwienia podjęcia lub
utrzymania zatrudnienia,
innej pracy zarobkowej lub
działalności gospodarczej.
Pożyczki na
szkolenia
Finansowanie
egzaminów i
licencji
Staże zawodowe
Przeznaczone dla
osób bezrobotnych:
do 25 lat,
absolwentów uczelni
wyższych do 27 lat,
powyżej 50 roku
życia, osób
niepełnosprawnych
oraz innych
bezrobotnych o
szczególnie trudnej
sytuacji na rynku
pracy
Egzaminy umożliwiające
uzyskanie świadectw,
dyplomów, zaświadczeń,
określonych uprawnień
zawodowych lub tytułów
zawodowych oraz licencje
niezbędne do wykonywania
danego zawodu.
Staż ma pomóc osobie
bezrobotnej w nabyciu
umiejętności praktycznych
niezbędnych do
wykonywania pracy.
Odbywa się u pracodawcy,
jednak bez nawiązania
stosunku pracy między
stażystą a pracodawcą;
podstawą stażu jest umowa
między pracodawcą a
władzami samorządowymi,
którym podlega dany urząd
pracy. Staże trwają od 6 do
12 miesięcy, czas pracy
osoby bezrobotnej nie może
przekraczać 8 godzin
dziennie i 40 godzin
tygodniowo.
Nieoprocentowana
pożyczka udzielana jest
do wysokości 4krotności przeciętnego
wynagrodzenia a okres
spłaty nie może
przekroczyć 18
miesięcy.
Stażyście przysługuje
stypendium w
wysokości 120% zasiłku
dla bezrobotnych.
Przygotowanie
zawodowe
dorosłych
Skierowane do osób
bezrobotnych lub
poszukujących pracy.
Celem przygotowania
zawodowego jest zdobycie
kwalifikacji i umiejętności
zawodowych u pracodawcy
bądź w instytucji
szkoleniowej ( na
podstawie umowy między
władzami samorządowymi
a pracodawcą/instytucją
szkoleniową).
Przygotowanie zawodowe
dorosłych przyjmuje dwie
formy:
1. praktycznej nauki
zawodu dorosłych, która
trwa od 12 do 18 miesięcy i
kończy się egzaminem
potwierdzającym
kwalifikacje
zawodowe/egzaminem
czeladniczym
2. przyuczenia do pracy
dorosłych trwającego od 3
do 6 miesięcy i kończącego
się egzaminem w instytucji
szkoleniowej lub
egzaminem
potwierdzającym
kwalifikację w zawodzie
Przygotowanie zawodowe
odbywa się wedle
programu, w którym 80%
czasu nauki zajmuje
zdobywania umiejętności
praktycznych. Część
teoretyczną (20% zajęć)
uczestnik programu może
uzupełnić w trakcie zajęć w
instytucji szkoleniowej lub
placówce oświatowej.
Nad procesem kształcenia
po stronie pracodawcy
czuwa specjalnie
wyznaczony opiekun
uczestnika przygotowania
zawodowego dorosłych.
Uczestnikowi programy
przygotowania
zawodowego
przysługuje stypendium
w wysokości 120%
zasiłku dla
bezrobotnych.
Dodatkowo, organ
samorządowy refunduje
pracodawcy
prowadzącemu
przygotowanie
zawodowe dorosłych
wydatki poniesione na
szkolenie uczestnika
programu w wymiarze
do 2% przeciętnego
wynagrodzenia za
każdy miesiąc realizacji
programu.
Pracodawca otrzymuje
również premię w
wysokości 400zł za
każdy ukończony
miesiąc realizacji
programu, o ile jego
uczestnik ukończył
szkolenie i zdał
właściwy egzamin.
Stypendium na
kontynuowanie
nauki
Przeznaczone dla
bezrobotnych, którzy
pozostają bez
kwalifikacji i po 12
miesiącach
poszukiwania pracy
zdecydowali się na
kontynuację nauki w
szkole
ponadgimnazjalnej
lub na uczelni
wyższej. Dodatkowo
osoby te muszą
spełnić warunek
dochodowy
uprawniający je do
otrzymywania
świadczeń z pomocy
społecznej.
Dowolne kierunki w
szkołach
ponadgimnazjalnych i na
uczelniach wyższych.
Stypendium
przysługuje w okresie
12 miesięcy od dnia
rozpoczęcia nauki, w
wysokości 100% zasiłku
dla bezrobotnych
miesięcznie.
Źródła: Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz Szkolenia, staże i inne formy
wspierania podnoszenia kwalifikacji bezrobotnych: dane statystyczne 2009-2013
Poza wymienionymi formami wsparcia dla osób bezrobotnych i poszukujących pracy, Ustawa
przewiduje system refundacji dla pracodawców inwestujących w kształcenia ustawiczne swoich
pracowników. W ramach tego systemu, władze samorządowe, na wniosek pracodawcy mogą
refundować koszty szkolenia pracowników w wysokości od 50 do 100% wysokości przeciętnego
wynagrodzenia. W przypadku osób w wieku powyżej 45 lat refundacja może wynosić od 80% do
300% wysokości przeciętnego wynagrodzenia. W 2013 roku z Funduszy Pracy wydano 35,8 tys.
złotych na refundację kosztów szkoleń dla pracodawców.
Wedle danych udostępnianych przez publiczne służby zatrudnienia, W 2013 r. na sfinansowanie z
Funduszu Pracy kosztów należnych instytucjom szkoleniowym, egzaminów i uzyskania licencji,
pożyczek szkoleniowych, studiów podyplomowych oraz szkoleń pracowników refundowanych
pracodawcom urzędy pracy przeznaczyły 128,0 mln zł. Ponad to 2 miliony złotych przeznaczono na
sfinansowanie przygotowania zawodowego osób dorosłych. Podsumowanie działań w tym zakresie
przedstawiono w poniższej tabeli:
Tabela 6. Podsumowanie działań z zakresu wsparcia kształcenia i szkolenia osób bezrobotnych i
poszukujących pracy
Typ usługi
Wydatki w
2013 roku
Charakterystyka osób
objętych wsparciem w 2013
roku
Charakterystyka wsparcia
wparcia udzielanego na
realizację programu
Skierowanie na
szkolenie w
formie kursowej
120 980 300
PLN oraz
85 600 000 na
stypendia
Studia
podyplomowe
5 187 700 PLN
oraz
2 600 000 PLN
na stypendia
Pożyczki na
szkolenia
Finansowanie
egzaminów i
licencji
65 100 PLN
528 900 PLN
84 240 ukończyło szkolenia,
w tym: 79 558 uczestników
pobierało stypendia. 66,8%
klientów urzędów pracy
otrzymywała skierowanie na
szkolenie grupowe, tj. o
tematyce zaplanowanej
przez urząd pracy i
kontraktowane w instytucji
szkoleniowej wybranej w
procedurze przetargowej.
38% przeszkolonych
stanowiły kobiety. 25%
stanowili bezrobotni w
wieku 18-24 lat, 26% osoby
w wieku powyżej 45 rż. W
strukturze uczestników
szkoleń dominowały (28%)
osoby z wykształceniem
policealnym i średnim
zawodowym. Długotrwale
bezrobotni stanowili niemal
40% przeszkolonych osób.
W 2013 r. zwiększyła się
efektywność szkoleń, ok.
47% uczestników szkoleń
podjęło pracę w okresie do
3 miesięcy po ukończonym
szkoleniu.
W 2013 r. z dofinansowania
kosztów studiów
podyplomowych skorzystały
1 622 osoby, choć wnioski
złożyły 2 453 osoby. W
większości z tej formy
wsparcia korzystały kobiety
(prawie 80%).
Z tej formy wsparcia
skorzystało 17 osób
Z tej formy wsparcia
skorzystały 2 332 osoby
W 2013 roku zrealizowano
32 722 szkoleń, w tym
dominowały szkolenia
trwające od 31 do 80h
(11 485 szkoleń).
Zrealizowano zaledwie 901
szkoleń trwających powyżej
300h.
W 2013 r. najwięcej
uczestników ukończyło
kursy organizowane przez
urzędy pracy w zakresie:
usługi transportowe (w tym
kursy prawa jazdy) – ok.16
tys. osób;  zarządzanie i
administrowanie – ponad 6
tys. osób;  architektura i
budownictwo – ponad 5 tys.
osób;  sprzedaż, marketing,
public relations, handel
nieruchomościami – ponad
4,7 tys. osób; 
rachunkowość, księgowość,
bankowość, ubezpieczenia,
analiza inwestycyjna – ok.
4,5 tys. osób.
bd
bd
bd
Staże zawodowe
Przygotowanie
zawodowe
dorosłych
Stypendium na
kontynuowanie
nauki
1 249 200 000
PLN
W 2013 r. staż ukończyło
ponad 197 tys. osób, w tym
ok. 100 tys. bezrobotnych
do 25 r. ż.
2 000 000 PLN
(z wyłączeniem
wydatków na
stypendia) oraz
4 600 000 PLN
na stypendia
Na program pn.
przygotowanie zawodowe
dorosłych skierowano 427
osób (w roku 2012 – 347);
program zakończyło 308
osób (w 2012 r. – 270), w
tym 161 osób ukończyło
praktyczną naukę zawodu, a
145 przyuczenie do pracy.
5 800 000 PLN
684 osoby, z czego
większość stanowiły osoby
podejmujące naukę w szkole
ponadgimnazjalnej. Prawie
73% liczby osób, które
korzystały z tej formy
wsparcia stanowiły kobiety.
W 2013 r. najwięcej
uczestników ukończyło staż
w zakresie:  prace
sekretarskie i biurowe – 43,5
tys. osób;  sprzedaż i
marketing, public relations,
handel nieruchomościami –
18,9 tys. osób;  usługi
gastronomiczne – 6,9 tys.
osób;  opieka społeczna (w
tym: opieka nad osobami
niepełnosprawnymi,
starszymi, dziećmi,
wolontariat) – 6 tys. osób; 
rachunkowość, księgowość,
bankowość, ubezpieczenia,
analiza inwestycyjna – 5,3
tys. osób.
W 2013 r. najwięcej
uczestników ukończyło
przygotowanie zawodowe
dorosłych w zakresie: 
usługi fryzjerskie,
kosmetyczne – 29 osób; 
usługi krawieckie,
obuwnicze – 22 osoby; 
technika i handel artykułami
technicznymi (w tym:
mechanika, metalurgia,
energetyka, elektryka,
elektronika,
telekomunikacja,
miernictwo, naprawa i
konserwacja pojazdów) – 21
osób;  usługi
gastronomiczne – 18 osób; 
architektura i budownictwo
– 17 osób.
bd
Źródło: Szkolenia, staże i inne formy wspierania podnoszenia kwalifikacji bezrobotnych: dane
statystyczne 2009-2013
Programy ogólnorozwojowe dla dorosłych
Programy ogólnorozwojowe, z wyjątkiem programów kształtujących umiejętności podstawowe
oferowane przez publiczne i niepubliczne szkoły i placówki pozaszkolne, nie mają wsparcia z budżetu
centralnego. Do programów ogólnorozwojowych można zaliczyć niektóre programy oferowane przez
studia podyplomowe, Uniwersytety Trzeciego Wieku, Uniwersytety Otwarte a także domy kultury,
NGOs. Oferta obejmuje zarówno programy zapewniające rozwój społeczny, kulturowy, jak i zajęcia
sportowe. Brak statystyk publicznych ujmujących oferowane programy w proponowanym ujęciu, nie
pozwala zamieścić szczegółowych danych z tego zakresu (8.4.3.).
Polska:Instytucje kształcenia dorosłych | Polska:Zatwierdzanie efektów kształcenia w edukacji
pozaformalnej i nieformalnej