pierwszy w polsce ogród sprawiedliwych

Informacja prasowa
Warszawa, 6 marca 2014
PIERWSZY W POLSCE OGRÓD SPRAWIEDLIWYCH
5 czerwca nastąpi otwarcie pierwszego w Polsce Ogrodu
Sprawiedliwych. Inauguracja Ogrodu towarzyszyć będzie tegorocznym
obchodom Święta Wolności – 25. rocznicy zwycięstwa nad komunizmem.
Pojęcie Sprawiedliwego użyte po raz pierwszy w Memoriale Yad Vashem
z upływem lat nabrało uniwersalnego wymiaru. Tytuł, święto oraz
upamiętniające Sprawiedliwych ogrody służą honorowaniu nie tylko
Sprawiedliwych uznanych przez Yad Vashem (osób, które w czasie II wojny
światowej niosły pomoc Żydom), ale wszystkich, którzy w obliczu
totalitaryzmu i ludobójstwa mieli odwagę bronić godności człowieka,
pomagać ofiarom, czy występować w obronie prawdy. Definicja ta
obejmuje Sprawiedliwych spod wszystkich szerokości geograficznych,
którzy swoich czynów dokonali w XX i XXI wieku.
Dom Spotkań z Historią był jednym z sygnatariuszy apelu wystosowanego
w 2012 roku przez działający we Włoszech Komitet Światowego Ogrodu
Sprawiedliwych
(GARIWO)
skierowanego
do
Unii
Europejskiej
o ustanowienie Europejskiego Dnia Sprawiedliwych wszystkich reżimów
totalitarnych. Jak pisali twórcy apelu: Dziś za Sprawiedliwych uważamy
również tych, którzy sprzeciwiali się ludobójstwu Ormian, udzielali pomocy
ofiarom wojny w Ruandzie, Kambodży czy w czasie czystek etnicznych
w krajach byłej Jugosławii. Na miano Sprawiedliwych zasługują również ci,
którzy mówili otwarcie o Gułagu.
10 maja 2012 roku Parlament Europejski przychylił się do apelu obywateli
UE, przyjmując rezolucję ustanawiającą 6 marca Dniem Pamięci
o Sprawiedliwych.
6 marca 2013 roku powołano w Domu Spotkań z Historią w Warszawie
Komitet Honorowy Europejskiego Dnia Pamięci o Sprawiedliwych, na czele
którego stanął Premier Tadeusz Mazowiecki.
Komitet za cel swojej dzialności uznał:
– wspieranie przedsięwzięć edukacyjnych upowszechniających postawy
Sprawiedliwych oraz działania mające na celu włączenie tych zagadnień do
programu nauczania w szkołach;
– utworzenie Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie.
17 lutego 2014 roku, podczas drugiego posiedzenia, komitet zmienił nazwę
na Komitet Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie, a na jego nowego
przewodniczącego wybrano Prezesa Ośrodka KARTA – Zbigniewa Gluzę. Na
tym samym posiedzeniu przyjęto propozycję lokalizacji Ogrodu
Sprawiedliwych na terenie dzielnicy Wola oraz w drodze głosowania
wybrano sześciu Sprawiedliwych, którzy zostaną uhonorowani w czerwcu
br. Charakter warszawskiego Ogrodu będzie nawiązywał do istniejącego
w Mediolanie Światowego Ogrodu Sprawiedliwych, w którym honorowani są
również polscy Sprawiedliwi.
Polski Ogród Sprawiedliwych powstanie na skwerze Generała Jana
Jura-Gorzechowskiego. W 2014 roku w warszawskim ogrodzie zostaną
upamiętnieni: Marek Edelman, Magda Grodzka-Gużkowska, Jan
Karski, Antonia Locatelli, Tadeusz Mazowiecki, Anna Politkowska.
Co roku będą honorowane kolejne osoby. Kandydaturę może zgłosić każdy,
natomiast zatwierdzać je – poprzez głosowanie – będzie Komitet Ogrodu
Sprawiedliwych w Warszawie.
BIOGRAMY SPRAWIEDLIWYCH
Marek Edelman (1919–2009) – w czasie II wojny światowej należał do
Powszechnego Żydowskiego Związku Robotniczego (Bund), był wśród
założycieli Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB). Walczył w Powstaniu w
Getcie Warszawskim, był zastępcą komendanta ŻOB, a po śmierci
Mordechaja Anielewicza został ostatnim dowodcą sił powstańczych. Brał
udział w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie na stałe zamieszkał w Łodzi,
skończył medycynę i pracował jako lekarz kardiolog. Od połowy lat 70.
działacz opozycji demokratycznej, był m.in. współpracownikiem Komitetu
Obrony Robotników, działaczem „Solidarności”, współpracował z
podziemnym „Tygodnikiem Mazowsze”.
Magda Grodzka-Gużkowska (1924–2014) – jako 15-latka zaczęła
działać w konspiracji. Była zaangażowana w działalność Żegoty,
pomagając ukrywającym się Żydom i organizując ratowanie żydowskich
dzieci. Była łączniczką, kolporterką prasy podziemnej, przewodniczką
przez zieloną granicę. Brała udział w Powstaniu Warszawskim. Przeszła
przez 6 obozów jenieckich. Koniec wojny zastał ją we Włoszech, skąd
przedostała się do Anglii i dalej do Kanady. W 1974 roku wróciła do Polski
i zdecydowała się pomagać dzieciom autystycznym. Wspierała Polską
Akcję Humanitarną, m.in. organizując konwoje do oblężonego Sarajewa.
Jan Karski (Jan Romuald Kozielewski, 1914–2000) – działacz podziemia,
kurier i emisariusz władz Polskiego Państwa Podziemnego. W 1941 roku
2
zainteresował się losem eksterminowanych Żydów; dwukrotnie przedostał
do getta warszawskiego, dotarł również – w przebraniu niemieckiego
żołnierza – do obozu przejściowego w Izbicy dla więźniów zsyłanych do
obozu zagłady w Bełżcu. Jesienią 1942 roku przekazał władzom brytyjskim
informacje o ludobójstwie Żydów, w 1943 roku pojechał do Stanów
Zjednoczonych z apelem o ratowanie Żydów. Za swoją działalność został
odznaczony najwyższymi odznaczeniami państwowymi – polskim Orderem
Orła Białego i amerykańskim Medalem Wolności. Rok 2014 w Polsce,
uchwałą Sejmu RP VII kadencji z 6 grudnia 2013, ogłoszony został Rokiem
Jana Karskiego.
Antonia Locatelli (1937–1992) – włoska zakonnica i misjonarka
w Ruandzie. W Nyamata (niedaleko od stolicy – Kigali) założyła szkołę dla
dziewczynek, w której uczono m.in. języka francuskiego oraz podstaw
rolnictwa. W marcu 1992 stała się świadkiem masakr dokonywanych przez
Hutu na Tutsi. Próbując ratować grupę 300-400 Tutsi, wszczęła alarm
telefoniczny dzwoniąc do ambasady belgijskiej, radia RF1 i BBC i
informując o tym co dzieje się na jej oczach. W nocy z 9 na 10 marca
1992 roku, dzień po tym zdarzeniu, została zamordowana przed własnym
domem przez bojówkę Hutu Interhamwe. Dzięki apelowi Antonii Locatelli
media zaczęły wywierać presję na ruandyjski rząd.
Tadeusz Mazowiecki
(1927–2013) – od lat 50. związany ze
środowiskami katolickimi w PRL. W 1981 roku został przewodniczącym
Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, następnie był doradcą Lecha
Wałesy. Był redaktorem naczelnym „Tygodnika Solidarność”. W stanie
wojennym internowany. Ostatni premier PRL i pierwszy premier III
Rzeczypospolitej, uczestnik obrad Okrągłego Stołu. W 1992 roku został
specjalnym wysłannikiem ONZ w Bośni i Hercegowinie. W 1995 roku po
zamordowania w Srebrenicy około ośmiu tysięcy muzułmańskich
mężczyzn i chłopców przez wojska Republiki Serbskiej w Bośni, w
proteście przeciw bezczynności mocarstw w obliczu zbrodni – jako jedyny
wysłannik ONZ w historii – zrezygnował z tej funkcji. Opublikował raport
dotyczący łamania praw człowieka przez wszystkie strony konfliktu.
Anna Politkowska (1958-2006) – niezależna rosyjska dziennikarka,
autorka książek Wtoraja Czeczenskaja oraz Putin's Russia (Rosja Putina).
Pracowała między innymi dla gazet „Izvestia” i „Obshchaya Gazeta”. W
czasie wojen czeczeńskich pisała dla tytułu „Novaya Gazeta”, który stał się
głównym źródłem informacji o konflikcie. Bardzo krytycznie wypowiadała
się o łamaniu praw człowieka w Rosji i wojnie w Czeczenii oraz Władimirze
Putinie i Ramzanie Kadyrowie (od 2007 prezydent Czeczenii). Wielokrotnie
grożono jej śmiercią, próbowano ją również otruć. 7 października 2006
została zastrzelona w Moskwie, w windzie budynku, w którym mieszkała.
Sprawcy morderstwa nie zostali wykryci.
3
Program obchodów Europejskiego Dnia Pamięci o Sprawiedliwych:
6 marca w ramach obchodów Europejskiego Dnia Pamięci o Sprawiedliwych
odbędą się w Domu Spotkań z Historią warsztaty edukacyjne dla dzieci
i młodzieży oraz warsztaty metodyczne dla nauczycieli prezentujące
wybrane sylwetki Sprawiedliwych. Uczestnicy warsztatów otrzymają
pakiety edukacyjne przygotowane w ramach współpracy z włoską Fundacją
GARIWO.
O godz. 18:00 zapraszamy do Muzeum Historii Żydów Polskich na wernisaż
wystawy Z narażeniem życia. Polacy ratujący Żydów podczas Zagłady.
O godz. 19:00 w audytorium Muzeum Historii Żydów Polskich odbędzie się
koncert GABY KULKI.
SKŁAD KOMITETU OGRODU SPRAWIEDLIWYCH W WARSZAWIE:
prof. Władysław Bartoszewski;
Bogdan Białek, Prezes Stowarzyszenia im. Jana Karskiego;
Alicja Bartuś, Międzynarodowy Dom Spotkań w Oświęcimiu;
Konstanty Gebert, publicysta, dziennikarz;
Zbigniew Gluza (Przewodniczący Komitetu), Prezes Fundacji Ośrodka
KARTA, Redaktor Naczelny kwartalnika „Karta”;
Annalia Guglielmi (przedstawicielka GARIWO w Polsce);
Tomasz Thun-Janowski, Dyrektor Biura Kultury Urzędu m.st. Warszawy;
Piotr Jakubowski, Dyrektor Domu Spotkań z Historią;
Urszula Kierzkowska, Burmistrz Dzielnicy Wola w Warszawie;
Maja Komorowska, aktorka;
prof. Lena Kolarska-Bobińska, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego;
Jolanta Kurska, Prezeska Fundacji im. Bronisława Geremka;
Zbigniew Nosowski, Redaktor Naczelny miesięcznika „Więź”
Wacław Oszajca, jezuita, publicysta;
prof. Adam Daniel Rotfeld, współprzewodniczący Polsko-Rosyjskiej Grupy
do Spraw Trudnych;
Andrzej Rottermund, Dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie;
Paula Sawicka, Stowarzyszenie Otwarta Rzeczpospolita;
Michael Joseph Schudrich, Naczelny Rabin Polski;
Joanna Sobolewska-Pyz, Stowarzyszenie „Dzieci Holocaustu”;
Anna Stupnicka-Bando, Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych Wśród
Narodów Świata;
Róża Thun, deputowana do Parlamentu Europejskiego;
Józef Wancer, Fundacja Auschwitz-Birkenau;
Ewa Wierzyńska, Fundacja Edukacyjna Jana Karskiego, Muzeum Historii
Polski;
Małgorzata Zakrzewska, Przewodnicząca Komisji Kultury i Promocji Rady
m.st. Warszawy.
Więcej informacji:
www.sprawiedliwi.dsh.waw.pl oraz www.gariwo.net.
4
5