Audyt wewnętrzny wspomagający zarządzanie sektorem

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 97
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2013
dr hab. in . Tadeusz Wa!ci"ski, prof. PW
mgr Joanna S#awi"ska
Politechnika Warszawska
Wydzia u Zarz!dzania
Audyt wewn$trzny wspomagaj%cy zarz%dzanie
sektorem publicznym – g#ówne problemy
i propozycje usprawnie"
Internal audit management suppor public sector
– the main problems and suggestions for improvement
Streszczenie: W opracowaniu zamieszczono informacje przedstawiaj ce zachodz ce zmiany
w roli audytu wewn!trznego oraz problemy zwi zane ze "wiadczonymi us#ugami przez audytorów sektora publicznego. Zgodnie z obowi zuj c w polskiej administracji definicj audyt wewn!trzny jest dzia#alno"ci niezale$n i obiektywn , której celem jest wspieranie ministra kieruj cego dzia#em lub kierownika jednostki w realizacji celów i zada% poprzez systematyczn
ocen! kontroli zarz dczej w dziale lub w jednostce oraz czynno"ci doradcze. W"ród najwa$niejszych kryteriów oceny kontroli zarz dczej nale$y wymieni& adekwatno"&, skuteczno"& oraz
efektywno"&. Powy$sza definicja przybli$a obszar audytu do wymogów Mi!dzynarodowych
standardów praktyki zawodowej audytu wewn!trznego. W my"l przedmiotowych standardów
audyt wewn!trzny wspiera kierownika jednostki w realizacji jego zada% zarz dczych poprzez
systematyczn i dokonywan w uporz dkowany sposób ocen! m.in. kontroli oraz poprzez
czynno"ci doradcze. W opracowaniu przedstawione zosta#y tak$e ró$ne rodzaje audytów,
w tym audyt efektywno"ci, okre"lany tak$e jako audyt dzia#alno"ci, audyt relacji nak#adów do
efektów. Ten rodzaj audytu jest szczególnie istotny z uwagi na wdra$anie w administracji mechanizmów rozliczalno"ci z prowadzonej przez jednostki dzia#alno"ci, pomiaru osi gania zaplanowanych celów, uzyskanych efektów w stosunku do zaanga$owanych zasobów. Celem niniejszego opracowania jest odpowied' na nast!puj ce pytania: Jak rol! pe#ni obecnie audyt
wewn!trzny w polskiej administracji publicznej? Jakie problemy wyst!puj w dzia#alno"ci audytu? Jakie rozwi zania nale$y wdro$y& w sektorze finansów publicznych w celu usprawnienia
funkcji audytu wewn!trznego? Wymienione powy$ej zagadnienia s rozpatrywane w oparciu
o literatur! przedmiotu, a tak$e wyniki bada% i analiz dotycz cych funkcjonowania audytu wewn!trznego w polskiej administracji publicznej.
S#owa kluczowe: audyt wewn"trzny, kontrola zarz!dcza, kontrola wewn"trzna, administracja
publiczna
Abstract: The study provides information of the changes in the role of internal audit and the
problems associated with the services provided by the auditors of the public sector. In accordance with the Polish administration definition internal auditing is an independent and objective
assurance, the aim of which is to support the minister in charge of branch of government administration or the head of the unit in achieving the goals and objectives through a systematic evaluation of the management control in branch of government administration or unit, and consulting activities. Among the most important criteria for the evaluation of management control are
adequacy, effectiveness and efficiency. This definition makes the area of auditing more com-
58
T. Wa!ci"ski, J. S#awi"ska
pliant with the International Standards for the Professional Practice of Internal Auditing. Under
these standards, internal audit supports the head of the unit in the performance of his management tasks through a systematic and disciplined approach to evaluate, inter alia, control, and
through consulting activities. The study also presents the different types of audits, including the
efficiency audit, also known as the performance audit or audit value for money. This type of audit is particularly important in view of the implementation of accountability mechanisms in the
administration of the activities carried out by the units, measurement of the achievement of
planned objectives, results obtained in relation to the resources involved. The aim of this study
is to answer the following questions: What is the role of internal audit in the Polish public administration at present? What problems exist in audit activity? What are the solutions to be implemented in the public finance sector in order to improve the internal audit function? The above
issues are dealt with on the basis of the literature and the results of research and analysis on
the internal audit function in the Polish public administration.
Key words: internal audit, management control, internal control, public administration
Wst$p
W naukach zarz!dzania cz"sto podnoszona jest kwestia zwi"kszenia
skuteczno#ci i efektywno#ci organizacji. Wskazywane s! nowoczesne instrumenty zarz!dzania tj. audyt wewn"trzny maj!ce na celu usprawni$ dziaanie jednostek w ww. zakresie. Audyt wewn"trzny funkcjonuje w organizacjach, w których wyst"puje równie% zapotrzebowanie na nowoczesne
systemy kontroli, w tym nie tylko kontroli ex post, ale tak%e kontroli ex ante.
Jak wynika z wieloletnich do#wiadcze& %aden system kontroli wewn"trznej
(zarz!dczej) sam nie mo%e gwarantowa$ skutecznego i efektywnego funkcjonowania organizacji zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym.
Z uwagi na to kluczowym elementem jest monitorowanie i ci!g e
usprawnianie systemu kontroli wewn"trznej (zarz!dczej). Audyt wewn"trzny
stanowi jedno z g ównych narz"dzi s u%!cych ocenie systemu ww. kontroli.
Celem przedmiotowego opracowania jest odpowied' na nast"puj!ce
pytania: Jak! rol" pe ni obecnie audyt wewn"trzny w polskiej administracji
publicznej? Jakie problemy wyst"puj! w dzia alno#ci audytu? Jakie rozwi!zania nale%y wdro%y$ w sektorze finansów publicznych w celu usprawnienia
funkcji audytu wewn"trznego?
W niniejszym opracowaniu audyt przedstawiany jest jako przed u%enie
funkcji zarz!dzania, skierowane na diagnoz" sytuacji, dzia ania profilaktyczne, oceniaj!ce i usprawniaj!ce. Niewystarczaj!ce jest stwierdzenie przez
audytorów wewn"trznych jedynie ewentualnych nieprawid owo#ci. Konieczne jest dostarczenie kierownictwu informacji zapobiegaj!cych materializacji
istotnych ryzyk, na które nara%ona jest organizacja oraz wydanie usprawnie& systemowych s u%!cych poprawieniu skuteczno#ci i efektywno#ci dziaania. Audyt wewn"trzny stanowi zatem narz"dzie nowoczesnego zarz!dzania, tak%e w sektorze publicznym. Audyt badaj!c i oceniaj!c dzia alno#$
jednostek sektora finansów publicznych ma wspiera$ jednostk" w osi!ganiu
zaplanowanych celów wp ywaj!c na popraw" skuteczno#ci i efektywno#ci
procesów zarz!dzania. Ma wnie#$ tak%e warto#$ dodan! poprzez systematyczn! i w uporz!dkowany sposób prowadzon! ocen" dzia alno#ci jednostki
oraz przez czynno#ci doradcze.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
ZN nr 97
Audyt wewn$trzny wspomagaj cy zarz dzanie sektorem publicznym…
59
Zmiany w definicji i roli audytu wewn$trznego
Z pespektywy audytu zauwa%ono, %e badania sprawozda& finansowych jednostek posiadaj!cych skuteczne systemy kontroli wewn"trznej (zarz!dczej), mog y by$ przeprowadzane bardziej wydajnie przez nakierowanie
uwagi na ww. kontrole. St!d obecnie w audycie podstaw" badania stanowi!
systemy kontroli.
W klasycznym modelu audytu podstaw" badania stanowi y transakcje,
operacje gospodarcze. Audytor bada uprzednio zidentyfikowan! grup" operacji. W tym podej#ciu istotne by o zaudytowanie reprezentatywnej liczby
transakcji bez szczegó owej analizy systemów kontroli wewn"trznej (zarz!dczej). Rekomendacje odnosi y si" do wyst"puj!cych w transakcjach uchybie&, nieprawid owo#ci, trudno by o wskaza$ b "dy systemowe z wykorzystaniem analizy przyczyn i skutków1.
Dzia ania audytu i kontroli nast"pczej nie by y wystarczaj!ce dla kierownictwa organizacji. Coraz istotniejsz! rol" w zarz!dzaniu przywi!zywano
do przewidywania zaistnienia negatywnych zdarze&, przeciwdzia ania materializacji zidentyfikowanych wcze#niej ryzyk, potencjalnych b "dów, nieprawid owo#ci.
Obecnie w coraz wi"kszym stopniu audyt przeprowadzany jest
w oparciu o systemy kontroli zarz!dczej. Rekomendacje maj! charakter
usprawniaj!cy a nie skoncentrowany wy !cznie na eliminacji zidentyfikowanych nieprawid owo#ci. Nakierowanie audytu na ocen" systemów kontroli
zarz!dczej prowadzi do zmniejszenia kosztów badania poprzez ograniczanie ilo#ci przeprowadzanych testów szczegó owych, dotycz!cych transakcji.
Coraz istotniejsze staje si" równie% badanie niematerialnych zasobów organizacji (np. bezpiecze&stwa informacji), co prowadzi do koncentracji na dziaaniach organizacji, systemie zarz!dzania oraz kontroli.
Koncentracja dzia a& audytorów na badaniu kontroli wewn"trznej, zarz!dczej pocz!tkowo mia a miejsce w sektorze prywatnym. W celu zapobiegni"cia wyst"powaniu w przysz o#ci nadu%y$, które mia y miejsce w firmach
w Stanach Zjednoczonych opracowano ustaw" Sarbances Oxley Act wprowadzaj!c! obowi!zek ujawniania stanu kontroli w organizacji. Opracowany
zosta równie% model COSO, definiuj!cy kontrol" jako proces inicjowany
przez rad" nadzorcz!, zarz!d lub pracowników, zaprojektowany w celu dostarczenia obiektywnego zapewnienia, %e mo%liwa jest realizacja celów organizacji w kategoriach: efektywno#ci i wydajno#ci operacji, wiarygodno#ci
sprawozdawczo#ci finansowej oraz zgodno#ci z odpowiednimi przepisami
prawa i regulacjami2. Zgodnie z przedmiotowym modelem kontrola wewn"trzna sk ada si" z nast"puj!cych powi!zanych ze sob! elementów: #rodowisko kontroli, analiza ryzyka, czynno#ci kontrolne, informacja i komunikacja, monitoring. W ramach ostatniego elementu – monitoringu audytorzy
wewn"trzni, ze wzgl"du na pozycj" w organizacji, odgrywaj! kluczow! rol"
1
K. Knedler, M. Stasik, Audyt wewn!trzny w praktyce, Polska Akademia Rachunkowo#ci S.A.,
Warszawa 2007, s. 15-21.
2
COSO, Internal Control – Integrated Framework, AICPA 1992.
ZN nr 97
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
60
T. Wa!ci"ski, J. S#awi"ska
w ocenie skuteczno#ci, efektywno#ci systemu ww. kontroli oraz przyczyniaj!
si" do zwi"kszenia skuteczno#ci i efektywno#ci operacji. Audytorzy mog!
tak%e pe ni$ istotn! rol" w monitorowaniu dzia alno#ci jednostki. W wyniku
przeprowadzonych audytów powinny zosta$ wydane rekomendacje maj!ce
na celu usprawnienie funkcjonowania kontroli wewn"trznej3.
Instytut Audytorów Wewn"trznych4 definiuje audyt wewn"trzny jako
dzia alno#$ niezale%n! i obiektywn!, której celem jest przysporzenie warto#ci oraz usprawnienie dzia alno#ci operacyjnej organizacji. Audyt polega na
systematycznej, dokonywanej w uporz!dkowany sposób ocenie procesów:
zarz!dzania ryzykiem, kontroli i adu organizacyjnego, i przyczynia si" do
poprawy ich dzia ania. Pomaga organizacji osi!gn!$ cele poprzez dostarczenie zapewnienia o skuteczno#ci tych procesów, jak równie% poprzez doradztwo5. Z powy%szej definicji wynika, i% obszar zainteresowania audytu
dotyczy m.in. kontroli. Ocena wydana przez audytorów powinna zatem dotyczy$ po#wiadczenia skuteczno#ci kontroli.
Zgodnie ze Mi"dzynarodowymi standardami praktyki zawodowej audytu wewn"trznego audyt wewn"trzny przysparza warto#ci organizacji (i jej interesariuszom), kiedy dostarcza obiektywnego zapewnienia w istotnych
kwestiach oraz przyczynia si" do skuteczno#ci i wydajno#ci m.in. kontroli.
Funkcja audytu wewn"trznego wspiera organizacj" w utrzymaniu skutecznych mechanizmów kontrolnych poprzez ocen" i usprawnienie ich skuteczno#ci, wydajno#ci. Audyt wewn"trzny ocenia zatem czy mechanizmy kontrolne odpowiednio i skutecznie reaguj! na ryzyka dotycz!ce adu
organizacyjnego, dzia alno#ci operacyjnej czy systemów informatycznych
w zakresie osi!gni"cia celów strategicznych organizacji; wiarygodno#ci i rzetelno#ci informacji finansowych i operacyjnych; skuteczno#ci i wydajno#ci
dzia alno#ci operacyjnej i programów; ochrony aktywów; zgodno#ci z prawem, przepisami, zasadami, procedurami, umowami6. Ocena kontroli stanowi zatem jeden z najbardziej istotnych dzia a& audytu wewn"trznego.
Istotn! kwesti! jest rozgraniczenie poj"$ dotycz!cych audytu wewn"trznego oraz kontroli wewn"trznej (zarz!dczej). Celem ww. kontroli jest
racjonalne zapewnienie, %e zostan! osi!gni"te kierunki dzia ania organizacji
dotycz!ce: efektywno#ci i wydajno#ci operacji, prawdziwo#ci sprawozda& finansowych, zgodno#ci z obowi!zuj!cym prawem i regulacjami, którym podlega jednostka7.
3
Ibidem.
The Institute of Internal Auditors.
Instytut Audytorów Wewn"trznych, Definicja audytu wewn!trznego, Kodeks etyki
oraz Mi!dzynarodowe standardy praktyki zawodowej audytu wewn!trznego,
http://www.iia.org.pl/images/stories/Definicja_Kodeks_Standardy_pl_en_2013_FINAL.pdf,
data dost"pu: 8 maja 2013 r., s. 3.
6
The Institute of Internal Auditors, International Standards for the Professional practice
of internal auditing (Standards),
http://www.iia.org.pl/images/stories/MD_WWW/Biblioteka_IIA/IPPF_2013_English.pdf,
data dost"pu: 8 maja 2013 r., s. 12.
7
COSO, Internal Control – Integrated Framework, AICPA 1992.
4
5
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
ZN nr 97
Audyt wewn$trzny wspomagaj cy zarz dzanie sektorem publicznym…
61
Natomiast audyt wewn"trzny stanowi jeden z elementów kontroli wewn"trznej (zarz!dczej), powinien wnie#$ warto#$ dodan!, udzieli$ racjonalnego zapewnienia, i% system ww. kontroli dzia a prawid owo. W efekcie audyt mo%e doprowadzi$ do zmian w systemie kontroli8.
Rol! audytu jest dostarczenie niezale%nej oceny funkcjonowania kontroli wewn"trznej (zarz!dczej) kierownictwu jednostki oraz doradztwo. Audytorzy wewn"trzni s! zobowi!zani do wydania obiektywnych zalece& dotycz!cych funkcjonowania poszczególnych elementów kontroli wewn"trznej
(zarz!dczej), nie mog! by$ zatem bezpo#rednio zaanga%owani w zarz!dzanie organizacj!. Za proces ten odpowiedzialne jest kierownictwo jednostki.
Istotne jest tak%e rozró%nienie pomi"dzy zapewnieniem o w a#ciwym funkcjonowaniu kontroli wewn"trznej (zarz!dczej) przez kierownictwo oraz wydanie niezale%nego i obiektywnego zapewnienia przez audytorów wewn"trznych w ww. zakresie.
Rodzaje audytów wewn$trznych - audyty finansowe, operacyjne,
informacyjne, efektywno!ciowe
Audytorzy wewn"trzni dokonuj! oceny funkcjonowania kontroli zarz!dczej m.in. poprzez prowadzenie audytów finansowych, operacyjnych, informacyjnych, efektywno#ci.
W ramach audytu finansowego badane s! sprawozdania finansowe
pod k!tem ich wiarygodno#ci w odniesieniu do standardów rewizji finansowej. W szczególno#ci ocena dotyczy kompletno#ci, poprawno#ci, zgodno#ci
z przepisami prawa, standardami, politykami. Audytor powinien oceni$ czy
informacje zawarte w sprawozdaniach s! dok adne i zgodne. Ponadto badana jest prawid owo#$ przeprowadzonych transakcji oraz skuteczno#$, wydajno#$ i oszcz"dno#$ realizowanych dzia a&. Najwa%niejsz! cz"#$ sprawozdania z audytu stanowi opinia (opis stanu faktycznego). Audyt taki
przeprowadzany jest ex post. Badanie systemów kontroli w ramach przedmiotowego audytu stanowi element dodatkowy, s u%!cy celowi ogólnemu
czyli ocenie wiarygodno#ci sprawozdania finansowego. Audyt finansowy
najcz"#ciej nie weryfikuje racjonalno#ci podejmowania decyzji, ograniczaj!c
si" do sprawdzenia formalnej #cie%ki9. System kontroli zarz!dczej ma na celu zapewnienie: sporz!dzania sprawozda& finansowych w sposób kompletny
i prawid owy; przeprowadzania transakcji prawid owo, zgodnie z obowi!zuj!cymi regulacjami; prowadzenia dzia a& skutecznie, oszcz"dnie i wydajnie.
W trakcie przedmiotowego badania audytor przeprowadza:
testy przegl!dowe w celu identyfikacji oraz oceny istotnych elementów kontroli zarz!dczej, oceny ich wiarygodno#ci;
8
H. Szyma&ska, Ogólne zagadnienia audytu wewn!trznego, w: red. T. Kiziukiewicz, Audyt wewn!trzny w jednostkach sektora finansów publicznych, Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp.
z o.o, Warszawa 2007, s. 29-35.
9
K. Knedler, M. Stasik, Audyt wewn!trzny w praktyce, Polska Akademia Rachunkowo#ci S.A.,
Warszawa 2007, s. 21.
ZN nr 97
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
62
T. Wa!ci"ski, J. S#awi"ska
testy zgodno#ci w celu ustalenia skuteczno#ci poszczególnych
elementów kontroli zarz!dczej;
ocen" funkcjonowania kontroli zarz!dczej w celu ustalenia czy
mo%na przyj!$ zak adany stopie& wiarygodno#ci na podstawie systemu kontroli;
testy rzeczywiste (w przypadku pozytywnej oceny systemu kontroli
zarz!dczej liczba testów rzeczywistych mo%e zosta$ ograniczona)10.
Z kolei audyt operacyjny koncentruje si" na badaniu skuteczno#ci,
oszcz"dno#ci i wydajno#ci operacji realizowanych w organizacji. W ramach
przedmiotowego audytu ocena kontroli zarz!dczej jest celem samym w sobie. Audyt operacyjny dotyczy badania wiarygodno#ci i skuteczno#ci systemów funkcjonuj!cych w jednostce, w tym systemu kontroli zarz!dczej. Oceniane s! tak%e osi!gni"cia zamierzonych rezultatów do poniesionych
kosztów, a tak%e efektywno#$ zarz!dzania, czyli ocen" w jaki sposób kierownictwo jednostki planuje swoje dzia ania, kontroluje realizacj" planów,
zarz!dza ryzykiem. Najistotniejsz! cz"#$ sprawozdania stanowi! zalecenia,
rekomendacje, propozycje usprawnie&. Audyt ten mo%e by$ ukierunkowany
na przysz o#$ (nie koncentruje si" wy !cznie na dzia aniach ex post).
W trakcie audytu oprócz formalnej #cie%ki podejmowania decyzji oceniana
jest tak%e jej racjonalno#$.
Z uwagi na ci!g y rozwój technologii informacyjnych coraz istotniejsz!
rol" w organizacjach odgrywaj! audyty informacyjne. Przedmiotowe audyty
s! przeprowadzane w zaplanowanych odst"pach czasu, aby okre#li$ czy cele stosowania zabezpiecze&, zabezpieczenia, procesy, procedury systemu
zarz!dzania bezpiecze&stwem informacji s! zgodne z obowi!zuj!cymi regulacjami, zidentyfikowanymi wymaganiami bezpiecze&stwa informacji, oczekiwaniami i czy zosta y skutecznie wdro%one oraz utrzymywane11. Audyt ten
jest coraz cz"#ciej stosowany w jednostkach sektora finansów publicznych.
Zgodnie z Rozporz!dzeniem Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r.
w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjno#ci, minimalnych wymaga& dla
rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymaga& dla systemów teleinformatycznych12 kierownictwo
jednostki jest odpowiedzialne za zapewnienie okresowego audytu wewn"trznego w zakresie bezpiecze&stwa informacji, nie rzadziej ni% raz
na rok.
Z uwagi na ewolucj" podej#cia do oceny dzia a& organizacji funkcja
audytu staje si" w coraz wi"kszym stopniu ukierunkowana na kwestie skuteczno#ci oraz efektywno#ci aktywno#ci realizowanej w ramach jednostki.
St!d rosn!ce zapotrzebowanie zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym na audyty efektywno#ciowe, okre#lane tak%e jako audyty dzia alno#ci (performance audit), audyty relacji nak adów do efektów (audit value for
10
K. Czerwi&ski, Audyt wewn!trzny, InfoAudit Sp. z o.o., Warszawa 2005, s. 281.
PN-ISO/IEC 27001 Technika informatyczna. Techniki bezpiecze%stwa. Systemy zarz dzania
bezpiecze%stwem informacji. Wymagania, PKN Warszawa, 2007, s. 17.
12
Dz.U. poz. 526.
11
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
ZN nr 97
Audyt wewn$trzny wspomagaj cy zarz dzanie sektorem publicznym…
63
money). Rola audytu efektywno#ciowego staje si" coraz bardziej znacz!ca
tak%e w polskich jednostkach sektora finansów publicznych w zwi!zku
z procesem wdra%ania bud%etu zadaniowego i coraz szerszego wprowadzania metod zarz!dzania #rodkami finansowymi powi!zanych z ustanawianiem
celów, zada& i mierników.
Audyt efektywno#ciowy polega na systematycznym, celowym, zorganizowanym i obiektywnym badaniu dzia a& podejmowanych w ramach sektora finansów publicznych z wykorzystaniem kryteriów: efektywno#ci, wydajno#ci oraz gospodarno#ci. Dostarcza on kierownictwu poszczególnych
jednostek oceny podejmowanych dzia a&. Wydane w wyniku audytu rekomendacje maj! na celu promowanie efektywnego sposobu prowadzenia
dzia alno#ci w ramach jednostki. Zakres audytu efektywno#ciowego dotyczy:
badania gospodarno#ci, wydajno#ci, efektywno#ci dzia ania organizacji;
szczegó owych procedur realizowanych w celu dokonania pomiaru i sformuowania efektywno#ci, wydajno#ci, gospodarno#ci dzia a&; dzia a& zwi!zanych z ochron! mienia publicznego; zgodno#ci z kierunkiem dzia a& oczekiwanym przez kierownictwo jednostki13.
Mo%na wyró%ni$ dwa rodzaje audytów efektywno#ciowych. Pierwszy
z nich stanowi audyt wykonania zadania czyli audyt bezpo#rednich rezultatów. Badanie audytowe ma na celu sformu owanie oceny dotycz!cej rezultatów realizowanych zada& w danej jednostce. Drugi rodzaj audytu systemu
kontroli zarz!dczej ma na celu przeprowadzenie badania efektywno#ci funkcjonowania ww. kontroli wdro%onej w danej organizacji. W trakcie realizacji
tego audytu nale%y sprawdzi$ opracowanie i wdro%enie systemu kontroli zarz!dczej w jednostce oraz zbada$ funkcjonuj!cy w jego ramach system zarz!dzania i monitoringu pod wzgl"dem efektywno#ci, wydajno#ci czy gospodarno#ci. W trakcie takiego audytu s! sprawdzane:
poszczególne elementy systemu kontroli zarz!dczej i sposób ich
funkcjonowania;
spójno#$ dzia a& podejmowanych przez jednostk" z przyj"tymi dla
nich celami operacyjnymi, strategicznymi;
czy przeprowadzany jest pomiar stopnia realizacji planowanych celów, wydajno#ci, gospodarno#ci dzia a& podejmowanych w ww.
zakresie;
czy w ramach systemu kontroli zarz!dczej generowane s! aktualne i wiarygodne informacje, sprawozdania odnosz!ce si" do realizowanych dzia a& i ich rezultatów oraz przyj"tych celów operacyjnych i strategicznych;
czy wdro%ono bie%!cy monitoring oceny efektywno#ci funkcjonowania systemu kontroli zarz!dczej; czy w przypadku stwierdzenia
nieprawid owo#ci w funkcjonowaniu systemu kontroli zarz!dczej
podejmowane s! stosowne dzia ania naprawcze ukierunkowane
13
Ministerstwo Finansów, Audyt efektywno"ciowy. Metodyka.
http://www.mf.gov.pl/documents/764034/1091512/audyt_efektywnosciowy._metodyka.pdf ,
data dost"pu: 8 maja 2013 r., s. 6
ZN nr 97
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
64
T. Wa!ci"ski, J. S#awi"ska
na wprowadzenie zmian dotycz!cych zaplanowanych celów, zada&; sposobu ich realizacji; alokacji zasobów14.
Wdra anie audytu wewn$trznego w polskiej administracji publicznej
Audyt wewn"trzny w jednostkach sektora finansów publicznych zosta
wprowadzony w wyniku nowelizacji ustawy z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych15, dokonanej w ustawie z 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o finansach, ustawy o dzia ach administracji rz!dowej oraz ustawy
o s u%bie cywilnej16. Powy%sze by o zwi!zane z:
ujednolicaniem procedur polskich, unijnych oraz mi"dzynarodowych standardów dotycz!cych audytu oraz kontroli zarz!dczej
(wewn"trznej) jako narz"dzi wspomagaj!cych skuteczno#$ i efektywno#$ zarz!dzania;
konieczno#ci! poprawy jako#ci rz!dzenia i zarz!dzania w jednostkach sektora finansów publicznych;
akcesj! Polski do Unii Europejskiej; absorpcj! funduszy unijnych;
potrzeb! zwi"kszenia ochrony zasobów i #rodków publicznych, zarówno krajowych jak i Wspólnotowych, w tym racjonalizacji wydatków publicznych z uwagi na spe nianie kryteriów konwergencji
Traktatu ustanawiaj!cego Wspólnot" Europejsk!, a tak%e wypracowanie efektów, warto#ci dodanej, zwi"kszenia skuteczno#ci
dzia a& jednostek sektora finansów publicznych17.
Obowi!zuj!ca wówczas ustawa o finansach publicznych definiowa a
audyt wewn"trzny jako ogó dzia a&, przez które kierownik jednostki uzyskuje obiektywn! i niezale%n! ocen" funkcjonowania jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod wzgl"dem legalno#ci, gospodarno#ci, celowo#ci,
rzetelno#ci, a tak%e przejrzysto#ci i jawno#ci. Audyt wewn"trzny obejmowa
w szczególno#ci: badanie dowodów ksi"gowych oraz zapisów w ksi"gach
rachunkowych, ocen" systemu gromadzenia #rodków publicznych i dysponowania nimi oraz gospodarowania mieniem, ocen" efektywno#ci i gospodarno#ci zarz!dzania finansowego18.
Podstawowymi celami audytu wewn"trznego stanowi a certyfikacja
systemu zarz!dzania instytucj! daj!ca racjonalne zapewnienie prawid owego funkcjonowania, dzia anie prewencyjne maj!ce na celu unikni"cie b "dów
i nieprawid owo#ci w przysz o#ci, ulepszenie sposobu zarz!dzania poprzez
usprawnienie kontroli wewn"trznej19.
14
Ibidem, s. 10-11.
Dz.U. Nr 155, poz. 1014 z pó'n.zm.
16
Dz.U. z 2008 r. Nr 227, poz. 1505, z pó%n. zm.
17
E. Chojna-Duch, Audyt wewn!trzny w Polsce – rozwój instytucji po akcesji do Unii Europejskiej, w red. Kuc B.R., Smolak L., Kontrola i audyt w perspektywie europejskiej, Warszawa
2004, s. 23.
18
Dz.U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148, z pó'n. zm.
19
Ministerstwo Finansów, Zasady wdra$ania systemu kontroli finansowej i audytu wewn!trznego w polskiej administracji publicznej, Warszawa 2003, s. 12.
15
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
ZN nr 97
Audyt wewn$trzny wspomagaj cy zarz dzanie sektorem publicznym…
65
Zgodnie z przeprowadzonymi w 2003 r. badaniami w poszczególnych
jednostkach utworzono komórki audytu wewn"trznego. Audytorzy wewn"trzni oceniali funkcjonowanie dzia alno#ci badanych jednostek, jednak%e
tylko w jednej jednostce – system kontroli wewn"trznej20 .
Definicja audytu wewn"trznego w polskiej administracji publicznej by a
stopniowo modyfikowana i ujednolicana z delicj! audytu wewn"trznego zamieszczon! w Mi"dzynarodowych Standardach Praktyki Zawodowej Audytu
Wewn"trznego. Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych
definiowa a audyt wewn"trzny jako niezale%ne badanie systemów zarz!dzania i kontroli w jednostce, w tym procedur kontroli finansowej, w wyniku którego kierownik jednostki uzyskuje obiektywn! i niezale%n! ocen" adekwatno#ci, efektywno#ci i skuteczno#ci tych systemów; czynno#ci doradcze,
w tym sk adanie wniosków, maj!ce na celu usprawnienie funkcjonowania
jednostki. Ocena dokonana przez audytora dotyczy a w szczególno#ci:
zgodno#ci prowadzonej dzia alno#ci z przepisami prawa oraz obowi!zuj!cymi w jednostce procedurami wewn"trznymi; efektywno#ci i gospodarno#ci
podejmowanych dzia a& w zakresie systemów zarz!dzania i kontroli; wiarygodno#ci sprawozdania finansowego oraz sprawozdania z wykonania bud%etu21.
Nast"pnie definicja audytu wewn"trznego w polskiej administracji zosta a ponownie zmodyfikowana wraz z wprowadzeniem w %ycie ustawy
z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. 22 Zgodnie z ww. ustaw!
audyt wewn"trzny jest dzia alno#ci! niezale%n! i obiektywn!, której celem
jest wspieranie ministra kieruj!cego dzia em lub kierownika jednostki w realizacji celów i zada& poprzez systematyczn! ocen" kontroli zarz!dczej
w dziale lub w jednostce oraz czynno#ci doradcze. W#ród najwa%niejszych
kryteriów oceny kontroli zarz!dczej wymienione zosta y: adekwatno#$, skuteczno#$ oraz efektywno#$. Powy%sza definicja przybli%a obszar audytu do
Mi"dzynarodowych standardów praktyki zawodowej audytu wewn"trznego.
W my#l ww. standardów audyt wewn"trzny wspiera kierownika jednostki
w realizacji jego zada& zarz!dczych poprzez systematyczn! ocen" i dokonywan! w uporz!dkowany sposób ocen" m.in. kontroli oraz czynno#ci doradcze.
W porównaniu do pierwotnie obowi!zuj!cej definicji audytu wewn"trznego, aktualnie uwypuklone jest znaczenie warto#ci dodanej oraz usprawnienia funkcjonowania jednostki. Dodatkowo obecnie obowi!zuj!ca ustawa
o finansach publicznych przyczyni a si" do powo ania komitetów audytów
(cia doradczych dla ministrów w zakresie funkcjonowania audytu wewn"trznego oraz kontroli zarz!dczej w kierowanych przez nich dzia ach administracji rz!dowej), a tak%e do wprowadzenia odpowiedzialno#ci z tytu u naru-
20
Najwy%sza Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli funkcjonowania kontroli wewn!trznej
w ministerstwach i innych jednostkach administracji centralnej,
http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/, data dost"pu: 25 kwietnia 2013 r., s. 10-11.
21
Dz.U. Nr 249, poz. 2104, z pó'n. zm.
22
Dz.U. Nr 157, poz. 1240, z pó'n. zm.
ZN nr 97
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
66
T. Wa!ci"ski, J. S#awi"ska
szenia dyscypliny finansów publicznych za brak audytu wewn"trznego okre#lonego ustaw!.
Audyt wewn"trzny w administracji ma zatem pomaga$ w osi!ganiu
celów jednostki przez systematyczne podej#cie do oceny i doskonalenie
skuteczno#ci procesów zarz!dzania ryzykiem, mechanizmów kontroli i innych dzia a& zwi!zanych z systemem kontroli zarz!dczej. Ocena audytu
wewn"trznego dotyczy kontroli zarz!dczej maj!cej na celu zapewnienie
w szczególno#ci zgodno#ci dzia alno#ci z przepisami prawa, procedurami
wewn"trznymi; skuteczno#ci i efektywno#ci dzia ania; wiarygodno#ci sprawozda&; ochrony zasobów; przestrzegania i promowania zasad etycznego
post"powania; efektywno#ci i skuteczno#ci przep ywu informacji; zarz!dzania ryzykiem. Audyt powinien obejmowa$ poszczególne elementy kontroli
zarz!dczej zamieszczone w Standardach kontroli zarz!dczej dla sektora finansów publicznych tj. #rodowisko wewn"trzne, cele i zarz!dzanie ryzykiem,
mechanizmy kontroli, informacja i komunikacja, monitorowanie i ocena23.
Dzia ania audytu wewn"trznego w ramach oceny kontroli zarz!dczej powinny dotyczy$ skuteczno#ci osi!gania celów organizacji. Rol! audytorów jest
udzia w monitorowaniu funkcjonowania systemu kontroli zarz!dczej wdro%onego w oparciu o ww. Standardy.
G#ówne problemy dotycz%ce funkcjonowania audytu w polskiej administracji publicznej i proponowane usprawnienia w ww. zakresie
Wyniki bada& w zakresie prowadzenia audytu wewn"trznego w wybranych jednostkach sektora finansów publicznych wykaza y, i% organizacja
i dzia alno#$ audytu by a prowadzona zgodnie z przepisami prawa, przyj"te
rozwi!zania gwarantowa y niezale%no#$ dzia a& audytorom. W wi"kszo#ci
przypadków plany audytu wewn"trznego i sprawozdania z ich realizacji by y
sporz!dzane terminowo i zgodnie z przepisami. Pozytywnie nale%y tak%e
oceni$ procedury przygotowania, przeprowadzania i dokumentowania zada&
audytowych zawarte w wewn"trznych regulacjach. Efektem zrealziwoanych
zada& audytowych by o wydanie rekomendacji maj!cych na celu usprawnienie badanych obszarów, np. wdro%enie nowych procedur lub zmian o charakterze organizacyjnym b!d' technicznym. Pozytywnie nale%y tak%e oceni$
brak zaanga%owania audytorów wewn"trznych w dzia ania operacyjne zwi!zane z planowaniem, organizacj!, samoocen! i koordynacj! kontroli zarz!dczej. W wi"kszo#ci badanych jednostek w trakcie przeprowadzania zada&
audytorzy wewn"trzni dokonywali oceny stanu kontroli zarz!dczej, jednak%e
nie we wszystkich przypadkach dokonywano jednoznacznej oceny ww. kontroli w audytowanym obszarze. Ponadto przeprowadzone zadania audytowe
nie zapewnia y wystarczaj!cego 'ród a informacji o funkcjonowaniu kontroli
zarz!dczej.
Jednak%e, na skuteczno#$ i efektywno#$ audytu niekorzystnie wp yn!
zbyt d ugi cykl audytu (iloraz wszystkich obszarów ryzyka oraz liczby obsza23
Komunikat nr 23 Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli
zarz!dczej dla sektora finansów publicznych (Dz.Urz. MF Nr 15, poz. 84).
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
ZN nr 97
Audyt wewn$trzny wspomagaj cy zarz dzanie sektorem publicznym…
67
rów ryzyka wyznaczonych do przeprowadzania zada& zapewniaj!cych w roku nast"pnym)24 oraz niewystarczaj!ca obsada kadrowa komórek audytu
wewn"trznego25.
Ponadto, badania wykaza y, i% dzia alno#$ Komitetów Audytu nie
przyczyni a si" do wzrostu znaczenia audytu wewn"trznego w poszczególnych dzia ach administracji rz!dowej. W zwi!zku z powy%szym zalecane byoby podejmowanie przez Komitety Audytu dzia a& w zakresie monitorowania efektywno#ci i skuteczno#ci pracy audytu wewn"trznego, odpowiednio
wczesne sygnalizowanie o ryzykach i s abo#ciach kontroli zarz!dczej zidentyfikowanych w jednostkach podleg ych i nadzorowanych, zorganizowanie
prac ww. komitetu w sposób umo%liwiaj!cy wykorzystanie wyników pracy
przy opracowywaniu rocznego o#wiadczenia o stanie kontroli zarz!dczej26.
Niektóre z ww. problemów zosta y wymienione tak%e w rocznym
sprawozdaniu Ministra Finansów prezentuj!cym m.in. funkcjonowanie audytu wewn"trznego w jednostkach sektora finansów publicznych. Analiza ww.
sprawozdania wykaza a, i% audyt wewn"trzny by prowadzony w ponad tysi!c siedmiuset jednostek, jednak%e a% 76 % komórek audytu dysponowa o
jedynie zasobem od cz"#ci do jednego etatu.27 Zaobserwowano tendencj"
do zmniejszania si" liczby realizowanych zada& audytowych. Dodatkowo coraz bardziej powszechne jest zatrudnianie us ugodawcy zewn"trznego
(30% jednostek wprowadzi o takie rozwi!zanie) zamiast utrzymywania
w strukturach jednostki audytu wewn"trznego. Wyniki analizy wskazuj!, i%
w przypadku zlecania us ug audytowych zewn"trznym podmiotom #rednia
liczba wykonywanych przez nich zada& by a ni%sza w stosunku do ilo#ci zada& przeprowadzanych przez audytorów zatrudnionych w jednostce.
W zwi!zku z powy%szym kluczowe jest zapewnienie skutecznego i efektywnego przebiegu procesów audytowych, w tym wykorzystania zasobów,
a tak%e koordynowanie dzia a& audytu wewn"trznego z przeprowadzanymi
w jednostce kontrolami, audytami zewn"trznymi w celu nie powielania zakresu prowadzonych zada&28.
24
zgodnie z par. 7 ust. 5 rozporz!dzenia Ministra Finansów z dnia 1 lutego 2010 r. w sprawie
przeprowadzania i dokumentowania audytu wewn"trznego (Dz.U. Nr 21, poz. 108).
Najwy%sza Izba Kontroli, Audyt wewn!trzny w systemie kontroli zarz dczej,
http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/, data dost"pu: 25 kwietnia 2013 r., s. 9, 18-21.
26
Ministerstwo Finansów, Analiza wyst pie% pokontrolnych Najwy$szej Izby Kontroli dotycz cych funkcjonowania audytu wewn!trznego w systemie kontroli zarz dczej, Warszawa 2012 r.,
http://www.mf.gov.pl/documents/764034/3350650/20130307_06_analiza_wystapien_nik.pdf,
data dost"pu 19 maj 2013 r., s. 7.
27
Dane dotycz! 2011 roku.
28
Ministerstwo Finansów, Audyt wewn!trzny i kontrola zarz dcza w sektorze publicznym,
Warszawa 2012, http://www.mf.gov.pl/sprawozdania-ministerstwa-finansow//asset_publisher/51Az/content/%E2%80%9Eaudyt-wewnetrzny-i-kontrola-zarzadcza-wsektorze-publicznym%E2%80%9D-sprawozdanie-za-2011rok?redirect=http%3A%2F%2Fwww.mf.gov.pl%2Fsprawozdania-ministerstwafinansow%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_51Az%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn2%26p_p_col_count%3D1#p_p_id_101_INSTANCE_51Az, data dost"pu 18 maj 2013 r., s. 4.
25
ZN nr 97
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
68
T. Wa!ci"ski, J. S#awi"ska
Kolejnym problemem jest realizacja wi"kszo#ci zada& audytowych
w obszarze dzia alno#ci wspomagaj!cej jednostki29. Maj!c na uwadze ograniczone zasoby komórek audytu wewn"trznego, niewielk! ilo#$ zada& audytowych przeprowadzanych przez us ugodawc" zewn"trznego wskazane byoby ukierunkowanie dzia a& audytorów na dzia alno#$ podstawow!
jednostki. W tym celu niezb"dne jest usprawnienie dzia a& audytu w zakresie planowania zada& audytowych, w tym w szczególno#ci przeprowadzania
analizy ryzyka, identyfikacji i wyboru obszarów obj"tych audytem w danym
roku. W planach audytu powinny by$ zamieszczane takie zadania, których
realizacja b"dzie skutkowa$ efektywnym wykorzystaniem czasu pracy audytora.
Konieczny jest tak%e przegl!d kompetencji audytorów w zakresie
prowadzenia audytów w obszarach dzia alno#ci podstawowej jednostki oraz
w przypadku zidentyfikowania istotnych obszarów wymagaj!cych doskonalenia – podnoszenie wymaganych kwalifikacji zawodowych. Wskazane byoby tak%e doskonalenie zawodowe audytorów w obszarze zdobywania mi"dzynarodowych certyfikatów uprawniaj!cych do prowadzenia audytu.
Obecnie jedynie ok. 15% posiada przedmiotowe certyfikaty30.
Ponadto zgodnie z Mi"dzynarodowymi Standardami Praktyki Zawodowej Audytu komórki audytu powinny tak%e wdro%y$ kompletny program
zapewnienia i poprawy jako#ci31. Celem ww. programu jest umo%liwienie dokonywania oceny, czy dzia alno#$ audytu wewn"trznego jest zgodna z definicj! audytu wewn"trznego i ze standardami oraz czy audytorzy stosuj! kodeks etyki. Program s u%y równie% do oceny wydajno#ci i skuteczno#ci
audytu wewn"trznego oraz do identyfikacji mo%liwo#ci poprawy. Jak wynika
z bada& cz"#$ komórek audytu wewn"trznego nie przeprowadza o oceny
zewn"trznej audytu, co jest niezgodne z ww. Standardami32.
Maj!c na uwadze ocen" potrzeb jednostki oraz wspieranie kierownictwa jednostki w procesie zarz!dzania coraz istotniejsze staje si" szacowanie
warto#ci dodanej wnoszonej przez audyt. W 2011 r. po raz pierwszy audytorzy wewn"trzni podj"li prób" oszacowania skutków finansowych przeprowadzanych przez nich zada&. W ocenie audytorów w wyniku zrealizowanych
w ww. okresie zada& audytowych otrzymano prawie 50 mln oszcz"dno#ci33.
Jednak%e w wielu przypadkach trudno by o oszacowa$ w wymiarze finansowym wyniki optymalizacji procesów.
29
Ibidem, s. 5.
Ibidem, s. 4.
Zgodnie z Komunikatem Nr 4 Ministra Finansów z dnia 20 maja 2011 r. w sprawie standardów audytu wewn"trznego dla jednostek sektora finansów publicznych (Dz.Urz. Min. Fin. Nr 5,
poz. 23) Mi!dzynarodowe standardy praktyki zawodowej audytu wewn!trznego opracowane
przez the Institute of Internal Auditors zosta y okre#lone jako standardy audytu wewn"trznego
dla jednostek sektora finansów publicznych.
32
Ministerstwo Finansów, Audyt wewn!trzny i kontrola zarz dcza w sektorze publicznym, Warszawa 2012, s. 5.
33
Ibidem, s. 5.
30
31
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
ZN nr 97
Audyt wewn$trzny wspomagaj cy zarz dzanie sektorem publicznym…
69
Podsumowanie
W ci!gu dziesi"ciu lat funkcjonowania audytu wewn"trznego w polskiej administracji rola audytu wewn"trznego ulega a modyfikacjom, stawa a
si" coraz bardziej zbli%ona do wymogów zamieszczonych w Mi"dzynarodowych Standardach Praktyki Zawodowej Audytu. Obecnie audyt wewn"trzny
nakierowany jest na wspieranie kierownictwa w realizacji zaplanowanych celów poprzez systematyczn! i bie%!c! ocen" kontroli zarz!dczej, a tak%e
czynno#ci doradcze. Coraz istotniejsze jest tak%e wykazywanie warto#ci dodanej funkcji audytu wewn"trznego.
Wyst"puj!ce obecnie problemy dotycz!ce funkcjonowania audytu
wewn"trznego w jednostkach sektora finansów publicznych mo%na odnie#$
do kryterium legalno#ci, skuteczno#ci czy efektywno#ci np. brak ocen zewn"trznych funkcjonowania audytu w niektórych jednostkach zgodnie z Programem zapewnienia i poprawy jako#ci, realizacja znacznej liczby zada&
audytowych w obszarach dzia alno#ci wspomagaj!cej jednostki, niedysponowanie wystarczaj!cymi zasobami dla potrzeb audytu.
Maj!c na uwadze ukierunkowanie dzia a& administracji publicznej na
realizacj" zaplanowanych celów, wprowadzenie mechanizmów rozliczalno#ci z podejmowanych decyzji oraz dzia a& za priorytetowe nale%y uzna$
wdra%anie usprawnie& przyczyniaj!cych si" do zwi"kszenia skuteczno#ci
oraz efektywno#ci funkcji audytu. Warto równie% zwróci$ uwag" na przedstawianie w wymiarze finansowym wyników dzia alno#ci audytu wewn"trznego.
Bibliografia
Chojna-Duch E., Audyt wewn!trzny w Polsce – rozwój instytucji po akcesji
do Unii Europejskiej, w red. Kuc B.R., Smolak L., Kontrola i audyt
w perspektywie europejskiej, Warszawa 2004.
COSO, Internal Control – Integrated Framework, AICPA 1992.
Czerwi&ski K., Audyt wewn!trzny, InfoAudit Sp. z o.o., Warszawa 2005.
Instytut Audytorów Wewn"trznych, Definicja audytu wewn!trznego, Kodeks
etyki oraz Mi!dzynarodowe standardy praktyki zawodowej audytu
wewn!trznego,
http://www.iia.org.pl/images/stories/Definicja_Kodeks_Standardy_pl_
en_2013_FINAL.pdf, data dost"pu: 8 maja 2013 r.
Knedler K., Stasik M., Audyt wewn!trzny w praktyce, Polska Akademia Rachunkowo#ci S.A., Warszawa 2007.
Ministerstwo Finansów, Analiza wyst pie% pokontrolnych Najwy$szej Izby
Kontroli dotycz cych funkcjonowania audytu wewn!trznego w systemie kontroli zarz dczej, Warszawa 2012 r.,
http://www.mf.gov.pl/documents/764034/3350650/20130307_06_anali
za_wystapien_nik.pdf, data dost"pu 19 maj 2013 r.
ZN nr 97
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
70
T. Wa!ci"ski, J. S#awi"ska
Ministerstwo Finansów, Audyt efektywno"ciowy. Metodyka.
http://www.mf.gov.pl/documents/764034/1091512/audyt_efektywnosci
owy._metodyka.pdf, data dost"pu: 8 maja 2013 r.
Ministerstwo Finansów, Audyt wewn!trzny i kontrola zarz dcza w sektorze
publicznym, Warszawa 2012, http://www.mf.gov.pl/sprawozdaniaministerstwa-finansow//asset_publisher/51Az/content/%E2%80%9Eaudyt-wewnetrzny-ikontrola-zarzadcza-w-sektorze-publicznym%E2%80%9Dsprawozdanie-za-2011 rok?redirect=http%3A%2F%2Fwww.mf.gov.pl%2Fsprawozdania-ministerstwa-finansow%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_51Az%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnor
mal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn2%26p_p_col_count%3D1#p_p_id_101_INSTANCE_51Az_,
data dost"pu 18 maj 2013 r.
Ministerstwo Finansów, Zasady wdra$ania systemu kontroli finansowej i audytu wewn!trznego w polskiej administracji publicznej, Warszawa
2003.
Najwy%sza Izba Kontroli, Audyt wewn!trzny w systemie kontroli zarz dczej,
http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/, data dost"pu:
25 kwietnia 2013 r.
Najwy%sza Izba Kontroli, Informacja o wynikach kontroli funkcjonowania kontroli wewn!trznej w ministerstwach i innych jednostkach administracji
centralnej, http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/, data dost"pu: 25 kwietnia 2013 r.
Szyma&ska H., Ogólne zagadnienia audytu wewn!trznego, w: red. Kiziukiewicz T., Audyt wewn!trzny w jednostkach sektora finansów publicznych, Centrum Doradztwa i Informacji Difin sp. z o.o, Warszawa 2007.
The Institute of Internal Auditors, International Standards for the Professional
practice of internal auditing (Standards),
http://www.iia.org.pl/images/stories/MD_WWW/Biblioteka_IIA/IPPF_2
013_English.pdf, data dost"pu: 8 maja 2013 r.
Akty prawa, komunikaty, normy
Komunikat nr 23 Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie
standardów kontroli zarz!dczej dla sektora finansów publicznych
(Dz.Urz. MF Nr 15, poz. 84).
Komunikat Nr 4 Ministra Finansów z dnia 20 maja 2011 r. w sprawie standardów audytu wewn"trznego dla jednostek sektora finansów publicznych (Dz.Urz. Min. Fin. Nr 5, poz. 23).
PN-ISO/IEC 27001 Technika informatyczna. Techniki bezpiecze%stwa. Systemy zarz dzania bezpiecze%stwem informacji. Wymagania, PKN
Warszawa, 2007.
Rozporz!dzenie Ministra Finansów z dnia 1 lutego 2010 r. w sprawie przeprowadzania i dokumentowania audytu wewn"trznego (Dz.U. Nr 21,
poz. 108).
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
ZN nr 97
Audyt wewn$trzny wspomagaj cy zarz dzanie sektorem publicznym…
71
Rozporz!dzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjno#ci, minimalnych wymaga& dla rejestrów
publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymaga& dla systemów teleinformatycznych (Dz.U. poz.
526).
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o s u%bie cywilnej (Dz.U. Nr 227,
poz. 1505, z pó'n. zm.).
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2003 r.
Nr 15, poz. 148, z pó'n. zm.).
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157,
poz. 1240, z pó'n. zm.).
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249,
poz. 2104, z pó'n. zm.).
ZN nr 97
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
72
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
T. Wa!ci"ski, J. S#awi"ska
ZN nr 97