One są wśród nas - Pedagogiczna Nr 1 oraz Nr 2

aktualności
medycyna
Depresja u dziecka. Czy jest coś
co zrobiliśmy źle?
One są wśród
nas
O depresji dziecięcej z mgr Marzeną
Smyk, psychologiem dziecięcym
z Niepublicznej Poradni PsychologicznoPedagogicznej Nr 2 w Białymstoku,
rozmawia Marzena Bęcłowicz.
Marzena Bęcłowicz: Czy depresja występuje też u dzieci?
Marzena Smyk: Dzieci, podobnie jak dorośli,
mogą doświadczać nastroju, który potocznie
określa się jako depresję. Dzieje się tak gdy doznają
frustracji, rozczarowania, przeżywają smutek związany z jakąś stratą w ich życiu. Te trudne uczucia
wywołane różnymi sytuacjami, najczęściej dość
szybko mijają. Są jednak dzieci, które przez długi
czas przeżywają smutek, z którym nie potrafią
sobie poradzić. Depresję do niedawna rozpoznawano jedynie u dorosłych. U dzieci nie była
zauważana, ponieważ nie pytano ich o nastroje
i uczucia. Również dzisiaj nie uda się rozpoznać
depresji, jeżeli nie porozmawiamy z dzieckiem o jego samopoczuciu, nastroju, problemach. Dzieciom
jest trudniej niż dorosłym nazywać swoje uczucia.
Znacznie częściej wyrażają je w zachowaniu, które
bardziej przyciągają uwagę otoczenia niż ciche,
wewnętrzne cierpienie.
MB: Jakie zachowania dzieci mogą świadczyć o depresji?
MS: Należy pamiętać, że u wielu dzieci cierpiących na depresję, głównym nastrojem nie jest
smutek lecz drażliwość. Dzieci, szczególnie te
młodsze, nie dysponują odpowiednim słownictwem, żeby szczegółowo opisać swoje uczucia.
Nie potrafią też określić swoich nastrojów. Mogą
natomiast sygnalizować swoje problemy poprzez
zachowanie. Podobnie jak u dorosłych, objawami
depresji u dzieci są: smutek, ograniczenie lub
rezygnacja z zainteresowań i aktywności, zmiany
w zakresie aktywności psychoruchowej – spowolnienie lub pobudzenie, poczucie braku nadziei,
braku sensu życia, bezradności, niskie poczucie
własnej wartości, poczucie winy, nawracające myśli
o śmierci lub samobójstwie, nadmierna męczliwość, zaburzenia koncentracji uwagi, wzrost lub
spadek apetytu, zmiana wzorca snu (utrzymujące
się trudności z zasypianiem lub wczesne wybudzanie). Typowe zachowania, mogące świadczyć
o wystąpieniu depresji, to (obok zmiany wzorca
odżywiania i snu):
RRtrudności w usiedzeniu bez ruchu, niepokój
manipulacyjny, np. pociąganie lub skręcanie
włosów, skubanie skóry, fragmentów garderoby czy innych przedmiotów;
RRnagłe wybuchy złości, trudna do wyjaśnienia
drażliwość;
RRwzmożona płaczliwość;
RRwidoczne przejawy napięcia, niepokoju i lęku;
RRodmowa współpracy, zachowania aspołeczne;
RRsięganie po alkohol i narkotyki;
66
▲▲ Niepubliczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna Nr 2 w Białymstoku,
- Zanim przystąpimy do rozmowy z dzieckiem, przemyślmy w jaki sposób chcemy ją przeprowadzić - mówi Marzena
Smyk, psycholog dziecięcy z Niepublicznej Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej Nr 2 w Białymstoku.
RRskargi na bóle różnych części ciała, np. głowy,
ramion, nóg, brzucha, pomimo braku przyczyny somatycznej;
RRtrudności w funkcjonowaniu szkolnym,
np. spóźnienia, zwiększona absencja, unikanie lekcji, na których przewidziane są sprawdziany, wycofanie z aktywnego udziału w lekcjach, brak przygotowania do lekcji.
MB: Jak przebiega proces leczenia depresji?
MS: Depresja jest chorobą uleczalną. Jej leczeniem zajmują się psychiatrzy dziecięcy, psychoterapeuci, psychologowie. Jeśli rodzic zauważy niepokojące objawy, wskazana jest ocena
stanu psychicznego dziecka przez psychologa,
np. w poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Leczenie dzieci i młodzieży z rozpoznaniem zaburzeń depresyjnych powinno być kompleksowe,
z uwzględnieniem zarówno objawów choroby, jak
i związanych z wiekiem potrzeb rozwojowych.
Podczas terapii może być konieczne leczenie
współistniejących zaburzeń somatycznych i psychicznych oraz wprowadzenie, w zależności od potrzeb, takich oddziaływań jak psychoedukacja,
warsztaty umiejętności rodzicielskich oraz dla
dzieci treningi umiejętności społecznych. W pewnych sytuacjach konieczne jest włączenie leczenia
farmakologicznego. Jednak jak wskazują badania,
u dzieci i młodzieży nie jest ono tak skuteczne jak
u dorosłych.
MB: W jaki sposób rozmawiać z dzieckiem, u którego podejrzewamy depresję?
MS: Zanim przystąpimy do rozmowy z dzieckiem, należy przemyśleć w jaki sposób chcemy
ją przeprowadzić. Powinniśmy zastanowić się
też nad swoją reakcją. Ważne jest, aby unikać
wypytywania, aby dziecko nie poczuło się jak
na „przesłuchaniu”. Istotne jest natomiast wyra-
żenie swojej gotowości do wysłuchania go ( „Jeśli
będziesz chciał o czymś ze mną porozmawiać,
to zawsze znajdę czas, aby cię wysłuchać”, „Czy
potrzebujesz czegoś z mojej strony, czy mogę
coś dla ciebie zrobić?” ). Jeśli nie rozumiemy czegoś w wypowiedzi dziecka, powinniśmy zadać
dodatkowe pytania ( „Co się dokładnie stało?”
„Czy możesz podać jakiś przykład zachowań,
o których wspomniałeś?” ), przez co unikniemy
zgadywania, o co dziecku mogło chodzić. Ważne
jest, by nie należy krytykować i nie podważać
prawdziwości tego, co dziecko mówi o swoim
przeżywaniu rzeczywistości (nie stosujemy sformułowań typu „Nie wygłupiaj się, przecież nic
takiego się nie stało” ). Jeśli zachowanie dziecka
budzi niepokój, możemy zapytać je o samopoczucie i powiedzieć jakie objawy nas niepokoją: „Wydajesz mi się od jakiegoś czasu smutny/
rozdrażniony. Nie bawisz się z kolegami tak, jak
to było kiedyś. Co się wydarzyło?”
MB: Czy możemy zapobiegać zaburzeniom emocjonalnym i stanom depresyjnym u dzieci?
MS: Ważnym czynnikiem zapobiegającym późniejszym zaburzeniom emocjonalnym i stanom
depresyjnym jest bezpieczne, stabilne otoczenie,
w którym dziecko spędza pierwsze lata życia. Dla
prawidłowego rozwoju dziecka oraz jego poczucia
bezpieczeństwa i pewności siebie konieczna jest
spokojna atmosfera w domu. Oprócz przyjaznej
i akceptującej postawy najbliższych, istotne znaczenie w podtrzymaniu zdrowia psychicznego,
ma stabilna atmosfera w środowisku szkolnym.
Istotne jest zapobieganie takim negatywnym
czynnikom jak przemoc w szkole, nasilona rywalizacja i presja ze strony rówieśników, nadmierny
nacisk na osiągnięcia szkolne.
MB: Dziękuję za rozmowę.
ZDROWY BIAŁYSTOK