PROFIL PSYCHOLOGIA PRACY I ORGA IZACJI Psychologia Pracy i

PROFIL PSYCHOLOGIA PRACY I ORGAIZACJI
Psychologia Pracy i Organizacji (Work and Organizational Psychology – WOP)
to obszar psychologii, który zajmuje się wykorzystaniem metod, wyników badań i praw psychologii do rozwiązywania problemów
pojawiających się w miejscu pracy
Obszary zainteresowań stanowią: Praca / Organizacja / Zarządzanie
Specjalista psychologii pracy i organizacji posiada kompetencje z zakresu m.in. komunikacji interpersonalnej, funkcjonowania zespołów,
diagnostyki, rozwiązywania konfliktów, negocjacji, motywowania do pracy, oceniania, rekrutacji i selekcji kadr, przywództwa, analizy pracy,
szkoleń.
Misją absolwenta naszego profilu jest troska o godzenie interesów ludzi – członków organizacji i organizacji jako całości w oparciu o wiedzę
psychologiczną i praktyczne umiejętności badania i kształtowania pracy oraz jej środowiska.
Możliwości zatrudnienia
Działy kadr firm, przedsiębiorstw, banków - specjalista d/s zarządzania zasobami ludzkimi, szkoleń
Firmy doradztwa personalnego - specjalista ds. selekcji i rekrutacji
Firmy doradztwa organizacyjnego i szkoleń
Powiatowe Urzędy Pracy - doradca zawodowy
Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne - doradca zawodowy
Urzędy Miejskie - specjalista do spraw personelu
Centrum Adaptacji Zawodowej - doradca zawodu, specjalista d/s szkoleń
Działalność we własnej firmie... itd.
NAZWA PROFILU
ROK ST
III
NAZWA OGÓLNA
BLOKU
PRZEDMIOTOW
Obszar zastosowań
psychologii...
(klinicznej człowieka
dorosłego,
wychowawczoklinicznej dzieci i
SEMESTR
STUDIÓW
FORMA ZAJĘĆ/
wymiar dz. i (wiecz.)
NAZWA SZCZEGÓŁOWA PRZEDMIOTU
Treści i efekty kształcenia
Bazowa literatura
NAZWA
5
30 (30w) ĆW.
STAN PSYCHOSPOŁECZNY ORGANIZACJI
TREŚCI KSZTAŁCENIA
młodzieŜy, zdrowia i
jakości Ŝycia,
sądowej, pracy i
organizacji)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Aspekty organizacji diagnozowane przez psychologów: struktury,
sieci komunikacyjne, stan pracy zespołowej, władza. Koncepcja E.
Scheina.
Kultura organizacyjna – omówienie znaczenia pojęcia. Kultury
narodowe a kultury wybranych organizacji. Przypadek Toyoty.
Klimat organizacji. Pytanie o atmosferę pracy.
Porównanie pojęć kultura organizacyjna i klimat organizacji.
Typologia kultur organizacyjnych Cz. Sikorskiego.
Typologia kultur organizacyjnych K. Camerona, R. Quinna.
Typologia kultur organizacyjnych Ch. Hampdena-Turnera, A.
Trompenaarsa.
Koncepcja kultury G. Hofstede.
Kultury biurokratyczne: hierarchia, wieŜa Eiffla, dobrze naoliwiona
maszyna.
Kultury elastyczne: adhokracja, kultura adaptacji.
Przypadek McDonald's. Analiza stanu psychospołecznego na
przykładzie.
Historia Ford Corporation.
Przypadek Toyoty. Analiza stanu psychospołecznego na
przykładzie.
Sposoby badania klimatu i kultury organizacyjnej.
Ewolucja organizacji. Od biurokracji do organizacji otwartej.
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Zdobycie wiedzy na temat kultury i klimatu organizacji.
Poznanie podstawowych teorii kultur. Umiejętność rozpoznawania i
opisywania problemów organizacyjnych w kategoriach klimatu.
Znajomość technik badania stanu psychospołecznego organizacji.
BAZOWA LITERATURA (MAX. 5 POZYCJI)
Bjerke B. (2004). Kultura a style przywództwa. Kraków: Oficyna
ekonomiczna.
Cameron K., Quinn R. (2003). Kultura organizacyjna: diagnoza i
zmiana. Kraków: Oficyna ekonomiczna.
Hampden-Turner, Ch., Trompenaars, A. (2002). Siedem wymiarów
kultury. Znaczenie róŜnic kulturowych w działalności gospodarczej.
Kraków: Oficyna ekonomiczna.
Hofstede, G. (2000). Kultury i organizacje. Warszawa: PWN.
Katz, D., Kahn, R. (1981). Społeczna psychologia pracy. Warszawa:
PWN.
NAZWA
6
30 (15w) WYKŁAD
PODSTAWY PSYCHOLOGII PRACY
TREŚCI KSZTAŁCENIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Psychologia pracy - przedmiot zainteresowania.
Psychologia pracy wczoraj i dziś. Wprowadzenie do historii
psychologii pracy.
Metody i narzędzia psychologii pracy.
Projektowanie i analiza pracy. Analiza pracy a funkcjonowanie
organizacji i procesy zarządzania.
Metody i narzędzia analizy pracy.
Projektowanie pracy a motywacja i satysfakcja z pracy.
Selekcja pracowników.
Ocena pracy. Dostosowywania pracy do moŜliwości pracownika.
ObciąŜenie pracą.
Fizyczne warunki pracy. Organizacja czasu pracy.
Społeczne warunki pracy. Praca w środowisku międzykulturowym.
Wyzwania współczesnego rynku pracy. Nowe technologie a praca.
Wyzwania współczesnego rynku pracy. Zmiany koncepcji pracy i
kariery.
Negatywne konsekwencje pracy.
Stres zawodowy i zdrowie pracowników.
Równowaga praca-Ŝycie
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy z zakresu zastosowań
psychologii pracy a w szczególności:
zapoznanie studentów z klasycznymi teoriami pracy, analiza ich
wpływu na współczesne zarządzanie organizacjami;
pogłębienie wiedzy o roli pracy w Ŝyciu człowieka oraz zapoznanie
studentów z zagadnieniami projektowania pracy w zmieniających
się warunkach funkcjonowania współczesnych przedsiębiorstw;
nabycie wiedzy o doświadczanych w trakcie pracy zawodowej
problemach i moŜliwych patologiach;
przygotowanie studentów do późniejszego diagnozowania
psychologicznych problemów człowieka pracującego oraz doboru
środków i strategii profilaktyczno-korekcyjnych.
BAZOWA LITERATURA (MAX. 5 POZYCJI)
Chmiel, N. (2000). Psychologia pracy i organizacji. Gdańsk: GWP.
Schultz, D., Schultz, S. (2003). Psychologia a wyzwania dzisiejszej
pracy. Warszawa: PWN.
KoŜusznik, B., Górnik-Durose, M. (red.). Perspektywy psychologii
pracy. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Ratajczak, Z. (2007). Psychologia pracy i organizacji. Warszawa :
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Karney, J.E. (2004). Podstawy psychologii i pedagogiki pracy. Pułtusk:
WyŜsza Szkoła Humanistyczna.
NAZWA
30 (15w) ĆW.
KARIERA I ROZWÓJ ZAWODOWY
TREŚCI KSZTAŁCENIA
1.
Wprowadzenie do problematyki.
Orientacja i poradnictwo zawodowe w ujęciu tradycyjnym. Rola
doradcy zawodu. Modele doradztwa i doradców.
2. Klasyczne teorie wyboru zawodu. Rozwojowa teoria D.Supera,
osobowościowe teorie L.Hollanda oraz A.Roe.
3. Zmiany w strukturze i charakterze pracy zawodowej jako efekt
procesów globalizacyjnych. Nowy model oczekiwań wobec
pracownika – członka organizacji. Nowy model kariery.
4. Teorie karier. Rola doradcy w orientacji i poradnictwie karierowym.
Poradnictwo zawodowe a poradnictwo kariery zawodowej.
Konteksty zmian w planowaniu i realizacji karier.
5. Poradnictwo transnacjonalne. Rola doradcy w planowaniu i
realizacji karier międzynarodowych. Koszty kariery
międzynarodowej.
6. Koncepcja kapitału kariery. Modele doradztwa w róŜnych etapach
rozwoju kariery.
7. Autodiagnoza funkcjonowania zawodowego. Wiedza i umiejętności
umoŜliwiające kierowanie własną karierą zawodową. Analiza
osobistych preferencji zawodowych . Zmienne motywacyjne,
osobowościowe i kompetencyjne a rozwój kariery. Analiza zasobów
osobistych.
8. Warsztat pracy doradcy kariery zawodowej. Podstawowe
kompetencje doradcy kariery.
9. Zarządzanie karierą w organizacji. Metody diagnozy potencjału
rozwojowego pracowników.
10. Przygotowanie i przeprowadzenie warsztatu: Zaplanuj swoja
karierę.
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Zdobycie wiedzy na temat rozwoju zawodowego człowieka
Poznanie podstawowych teorii wyboru zawodu
Uczenie się rozpoznawania własnych kompetencji.
Zbudowanie podstaw warsztatu doradcy zawodu
Zwrócenie uwagi na koszty kariery i sukcesu zawodowego.
BAZOWA LITERATURA
Bańka A., Psychologiczne doradztwo karier, Poznań 2006.
Kargulowa A., O teorii i praktyce poradnictwa. Podręcznik akademicki.
PWN, 2004,
Paszkowska – Rogacz A., Tarnowska M., Metody pracy z grupą w
poradnictwie zawodowym. KOWEZi U, Warszawa 2004
Podoska – Filipowicz E., Podstawy zawodoznawstwa, orientacji i
poradnictwa zawodowego, Bydgoszcz 1996.
Suchar M., Kariera i rozwój zawodowy, Ośrodek Doradztwa i
Doskonalenia Kadr, Gdańsk 2003
NAZWA
30 (15w) LAB.
METODY BADANIA PRACY I PRACOWNIKÓW
TREŚCI KSZTAŁCENIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Zmiany współczesnego rynku pracy związane ze sposobami
realizacji zadań- konsekwencje psychologiczne pracy indywidualnej
( organizacje wirtualne), zespołowej (zespoły wielokulturowe),
promowanie przedsiębiorczości, rosnąca złoŜoności pracy. (studium
literatury, przegląd badań, analiza zmian zakresu pracy na
przykładzie hutnictwa i górnictwa)
Demograficzne zmiany na rynku pracy- problemy aktywizacji
zawodowej ludzi starszych, konsekwencje późnego rozpoczynania
pracy zawodowej, aktywność zawodowa kobiet ;( studium
literatury, przegląd badań) .
Obszary badań pracy i pracowników (rekrutacja, tworzenie kadry
rezerwowej, tworzenie efektywnych zespołów, orzecznictwo w
psychologii pracy, badania nastrojów pracowniczych); (dyskusja
modelowana, studium przypadku).
Prawne podstawy realizacji badań psychologicznych i orzecznictwa
psychologicznego (przegląd aktów prawnych oraz prezentacja
instytucji wydających certyfikaty uprawniające psychologów do
orzecznictwa).
Tworzenie opisów pracy stosowane w przemyśle (rodzaje pracy,
stosowane arkusze obserwacyjne, tworzenie opisów zawodów
wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej);(praca
własna studentów).
Metodologia badań w przemyśle – prezentacja metod testowych
i aparaturowych;(zajęcia wyjazdowe realizowane w Centrum Badań
i Usług Psychologicznych S.C. Dąbrowa Górnicza).
Metodyka badań kierowców- omówienie stosowanych procedur
badawczych ( dyskusja na temat zagroŜeń w ruchu drogowych,
czynników wpływających na obniŜenie sprawności psychoruchowej
człowieka)
Metody badań pracy i pracowników - koncepcie zastosowań metod
i narzędzi diagnostycznych (praca twórcza zorientowana na
9.
tworzenie nowych metod diagnostycznych oraz praktycznych
implikacji dla juŜ znanych testów i metod badań
psychologicznych).
Wypadkowość w miejscu pracy( przyczyny, zakres i
przeciwdziałanie wypadkowości w miejscu pracy); (studium
przypadków, projektowanie warsztatu psychologicznego
dotyczącego profilaktyki BHP).
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Ukazanie współczesnych problemów dotyczących środowiska pracy ze
szczególnym uwzględnieniem metod i narzędzi badań stosowanych
w psychologii pracy. Zapoznanie słuchaczy z obowiązującymi
regulacjami prawnymi dotyczącymi orzecznictwa psychologicznego,
instytucjami certyfikującymi, oraz stosowanymi metodami badań.
BAZOWA LITERATURA (MAX. 5 POZYCJI)
Chmiel N. (red), Psychologia pracy i organizacji, Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002.
Jachnis A., Psychologia organizacji, Dafin Sp z o.o., Warszawa 2008
Lubrańska A., Psychologia pracy. Podsawowe pojęcia i zagadnienia,
Dafin, Warszawa 2008.
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 28
maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej
sprawności psychofizycznej.
Dz. U. z 1996 r. Nr 62, poz. 287
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 1 kwietnia 2005 r. w
sprawie badań psychologicznych kierowców i osób ubiegających się o
uprawnienia do kierowania pojazdami oraz wykonujących pracę na
stanowisku kierowcy
Dz. U. z 2005 r. Nr 69, poz. 622
IV
Diagnostyka i
interwencja w
psychologii...
(klinicznej człowieka
dorosłego,
wychowawczoklinicznej dzieci i
młodzieŜy, zdrowia i
jakości Ŝycia,
sądowej, pracy i
organizacji)
NAZWA
7
30 (30w) ĆW.
PSYCHOLOGIA ORGANIZACJI
TREŚCI KSZTAŁCENIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Podstawy struktury organizacyjnej
Wprowadzenie do zachowań organizacyjnych.
Zachowania człowieka w organizacji
Grupy i problemy międzygrupowe w organizacji.
Komunikacja w organizacji.
Konflikty, negocjacje i mediacje w organizacji.
Władza w organizacji.
Podstawy planowania i podejmowania decyzji
w organizacji.
9.
10.
11.
12.
Efektywność organizacji.
Zmiana, innowacja i rozwój organizacji.
Problemy etyczne w organizacji.
Przyszłość organizacji. Wyzwania cywilizacyjne.
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Zajęcia te mają na celu zorientowanie studentów w problematyce
psychologii organizacji i wyjaśnienie głównych załoŜeń teoretycznych
oraz implikacji praktycznych w ramach tej dziedziny.
BAZOWA LITERATURA (MAX. 5 POZYCJI)
Jachnis, A. (2008). Psychologia organizacji. Difin: Warszawa.
KoŜusznik, B. (2007). Zachowania człowieka w organizacji. PWE:
Warszawa.
Robbins, S.P. (2001). Zasady zachowania w organizacji. Wydawnictwo
Zysk i S-ka: Poznań.
Robbins, S.P., DeCenzo, D.A. (2002). Podstawy zarządzania. PWE:
Warszawa.
Terelak, J. (2005). Psychologia organizacji i zarządzania. Difin:
Warszawa.
NAZWA
30 (15w) WYKŁAD
8
PSYCHOLOGIA ZARZĄDZANIA
ZARZĄDZANIE: LUDZIE I OTOCZENIE
TREŚCI KSZTAŁCENIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Współczesne warunki organizacyjne i gospodarcze a rola zasobów
ludzkich; główne koncepcje zarządzania ludźmi w organizacjach,
ich uwarunkowania historyczno-ekonomiczne
Pojęcie i istota zarządzania zasobami ludzkimi. Podstawowe
elementy, definicje, składniki procesu
Proces kadrowy i jego składniki: od strategii organizacji do
narzędzi HR
Problemy psychospołeczne w organizacji; diagnoza i zarządzanie
problemami, potencjałem społecznym w organizacji
Badanie organizacji. Monitorowanie stanu kadr, postaw, opinii;
narzędzia i procedury badawcze; narzędzia internetowe i
wirtualne, systemy informatyczne a wiedza o stanie organizacji.
Zarządzanie strategiczne, elementy i typy strategii, główne
koncepcje strategii organizacyjnej, podstawowe metody analizy
strategicznej
Zarządzanie projektami
Zarządzanie zmianami w organizacji
9.
Organizacje i zarządzanie: kierunki, koncepcje, punkty widzenia
10. Współczesne problemy zarządzania
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Nabycie wiedzy teoretycznej z zakresu zarządzania
BAZOWA LITERATURA (MAX. 5 POZYCJI)
Armstrong M.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Oficyna Ekonomiczna,
Kraków 2002
Kostera M.: Zarządzanie personelem, Warszawa 1994
Parsloe E., Wray M: Trener i mentor. Udział coachingu i mentoringu w
doskonaleniu procesu uczenia się. PrzełoŜył Witold Biliński. Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2002
Stoner, J.A., Freeman, R.E., Gilbert, D.R., Jr: Kierowanie. Tłum.
A.Ehrlich. PWE, Warszawa 2002, wydanie II
Koźmiński A. K., Piotrowski W., Zarządzanie. Teoria i praktyka, PWN,
Warszawa, 2007
NAZWA
30 (15w) LAB.
BUDOWANIE INTERWENCYJNYCH PROJEKTÓW
ORGANIZACYJNYCH
TREŚCI KSZTAŁCENIA
1.
Aspekty organizacji diagnozowane przez psychologów: sieci
komunikacyjne, stan pracy zespołowej, struktura władzy, ocena
roli związków zawodowych.
2. Kwestionariusze do diagnozy stanu psychospołecznego organizacji.
Składniki pojęcia stan psychospołeczny.
3. Diagnoza klimatu organizacji.
4. Diagnoza kultury organizacyjnej. Kwestionariusze.
5. Profil klimatu i kultury organizacji. Omówienie wyników badania
konkretnych organizacji.
6. Diagnoza stylów przywództwa i stylów kierowania.
7. Diagnoza zaangaŜowania organizacyjnego.
8. Budowa programu zmiany kultury organizacyjnej.
9. Kształtowanie zmiany w kierunku kultury hierarchii i rynku.
10. Kształtowanie zmiany w kierunku kultury adhokracji i klanu.
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Umiejętność diagnozy klimatu i kultury organizacji. Umiejętność
planowania zmian organizacyjnych i przekonywania do nich
zarządzanych i zarządzających. Orientacja w zasadach budowy
określonych kultur organizacyjnych
BAZOWA LITERATURA (MAX. 5 POZYCJI)
Cameron K., Quinn R. (2003). Kultura organizacyjna: diagnoza i
zmiana. Kraków: Oficyna ekonomiczna.
Jachnis, A. (2008). Psychologia organizacji. Difin: Warszawa.
Katz, D., Kahn, R. (1981). Społeczna psychologia pracy. Warszawa:
PWN.
KoŜusznik, B. (2007). Zachowania człowieka w organizacji. PWE:
Warszawa.
Robbins, S.P. (2001). Zasady zachowania w organizacji. Wydawnictwo
Zysk i S-ka: Poznań.
Sikorski Cz. (2006). Kultura organizacyjna. Warszawa: C.H.Beck.
NAZWA
V
Promocja –
profilaktyka –
korekcja
9
30 (30w) ĆW.
ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI I JEGO NARZĘDZIA
TREŚCI KSZTAŁCENIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Geneza ZZL. Podstawowe pojęcia i załoŜenia polityki kadrowej w
organizacji.
Zasoby pracownika z perspektywy psychologicznej i biznesowej.
Kontrowersje i zagroŜenia.
Myślenie strategiczne i systemowe a ZZL.
Budowanie strategii kadrowej w organizacji – modele, warunki,
załoŜenia.
Struktura i zadania Działu Personalnego.
Problematyka planowania personelu
Zasady przeprowadzania profesjonalnej rekrutacji i selekcji
pracowników
Procedura konstruowania profilu kandydata
Przegląd podstawowych narzędzi selekcyjnych z obszaru
psychologii pracy i organizacji
Schematy organizacyjne i analiza stanowisk pracy
Systemy ocen pracowniczych
Systemy motywacyjne
Badanie opinii pracowniczych i konstruowanie ścieŜek karier
Badanie potrzeb szkoleniowych, prowadzenia szkoleń, treningów i
warsztatów podnoszących kompetencje psychospołeczne i
zawodowe
Derekrutacja
Outplacement
Prakseologiczne aspekty zasobów ludzkich
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Praktyczna orientacja w narzędziach zarządzania ludźmi,
umiejętność doboru, konstruowania i wykorzystania w praktyce
procedur z obszaru HR
BAZOWA LITERATURA (MAX. 5 POZYCJI)
Adamiec M., KoŜusznik B.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Aktor –
kreator – inspirator, Wyd. »AKADE« Kraków 2000
Armstrong M.: Zarządzanie zasobami ludzkimi. Oficyna Ekonomiczna,
Kraków 2002
Dale M.: Skuteczna rekrutacja i selekcja pracowników. PrzełoŜył Leszek
Wójcik. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2002
Makin P., Cooper C., Cox Ch.: Organizacje a kontrakt psychologiczny.
Zarządzanie ludźmi w pracy, PWN, Warszawa 2000
Padzik K.: Leksykon HRM. Podstawowe pojęcia z dziedziny zarządzania
zasobami ludzkimi. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2002
NAZWA
30 (30w) LAB.
PROBLEMY W ZARZĄDZANIU. DIAGNOZA I KREOWANIE
ROZWIĄZAŃ
TREŚCI KSZTAŁCENIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Geneza problemów w zarządzaniu. Metody diagnozy w zaleŜności
od typu problemów w zarządzaniu.
Sposoby rozwiązywania problemów w organizacji i formy ich
zakończenia (raport, ekspertyza).
Konsekwencje tradycyjnych i elastycznych form zatrudnienia dla
organizacji, menedŜera i pracownika.
Problemy związane ze zmianą strategii zarządzania
Zarządzanie sytuacjami kryzysowymi
Problemy związane z efektywnym zarządzaniem wiedzą,
innowacyjnością, przepływem informacji i komunikacją
interpersonalną.
7. Analiza przypadku, projektowanie działań zaradczych
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Zdobycie wiedzy z zakresu róŜnorodnych problemów w zarządzaniu
ludźmi.
Orientacja w rzeczywistych problemach w organizacjach przy
zastosowaniu opisów autentycznych przypadków
Nabycie umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów w
organizacji poprzez diagnozowanie i kreowanie skutecznych rozwiązań.
Umiejętność radzenia sobie z sytuacjami trudnymi w organizacji,
podejmowania decyzji zarządczych
BAZOWA LITERATURA (MAX. 5 POZYCJI)
Drucker, P.F. (1992). Innowacja i przedsiębiorstwo. Praktyka i zasady.
Warszawa: PWE.
Evans, Ch. (2005). Zarządzanie wiedzą. Warszawa: PWE.
Mikuła, B. (2005). Geneza, przesłanki i istota zarządzania wiedzą. W:
K. Perechuda (red.), Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie (s. 1136). Warszawa: PWN.
Perechuda, K. (red.), (2005). Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie.
Warszawa: PWN.
Stoner, J.A.F., Freeman, R.E., Gilbert, JR. D.R. (2001). Kierowanie.
Warszawa: PWE.