Geografia - I LO w Giżycku

Transkrypt

PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA
Z ZAKRESU NAUK PRZYRODNICZYCH
(BIOLOGIA, CHEMIA, FIZYKA, GEOGRAFIA)
W I LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM
IM. WOJCIECHA KĘTRZYŃSKIEGO W GIŻYCKU
ROK SZKOLNY 2015-2016
Opracowany na podstawie:
1. Rozporządzenie MEN z dnia 28 sierpnia 2007r., zmieniającego rozporządzenie w sprawie
standardów wymagań, będących podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów.
2. Programu nauczania nr DKOS-4015-77/02 oraz DKOS-5002-11/07
3. Rozporządzenie MEN z dnia 23 sierpnia 2007 , zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach
szkół( Dz .U. z dnia 31 sierpnia 2007 Nr 157, poz.1100).
4. Statutu I Liceum Ogólnokształcącego w Giżycku
5. Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania
6. Rozporządzenie MEN z dnia 13 lipca 2007, zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i
sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania
sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych( Dz. U .z dnia 20 lipca 2007 Nr 130, poz. 906).
7. Programów nauczania:
biologia: programu nauczania biologii w zakresie podstawowym i rozszerzonym DKOS-4015-5/02
chemia: programu nauczania chemii w zakresie podstawowym Wydawnictwo Nowa Era DKOS-401546/02 i programu nauczania chemii w zakresie rozszerzonym Wydawnictwo Operon DKW-401543/01
fizyka: programów nauczania fizyki w stopniu podstawowym i rozszerzonym wydawnictw: OPERON
– DKOS-4015-114/02 i DKOS-4015-126/02, ZamKor DKOS-5002-23/06 i DKOS-5002-38/07
geografia: programu nauczania geografii w zakresie podstawowym i rozszerzonym Wydawnictwa
Szkolnego PWN DKOS-5002-11/07 oraz programu nauczania na poziomie podstawowym
Wydawnictwa Lektor-Klett nr 464/2012
Opracowanie:
mgr Anna Prażmo
mgr Elżbieta Wojciulewicz
mgr Maria Leszczyńska
mgr Ewa Kulas
mgr Sebastian Krahel
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z ZAKRESU NAUK PRZYRODNICZYCH
Cele Przedmiotowego Zakresu Oceniania z przedmiotów przyrodniczych
1. Poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w dziedzinie
przedmiotów przyrodniczych.
2. Pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu jego rozwoju
3. Motywowanie ucznia do dalszej pracy
4. Dostarczenie rodzicom lub opiekunom prawnym i nauczycielom informacji o postępach
trudnościach i zdolnościach ucznia.
5. Dostarczenie nauczycielowi informacji koniecznych do doskonalenia metod pracy dydaktycznowychowawczej.
I.
1.
A.

B.
Ocenianie
Przedmiotem oceny są:
Wiadomości i umiejętności wg:
Podstaw programowych:
Zaangażowanie w proces nauczania – uczenia się (aktywność)
2. Ocenianiu podlegać będą:
A. Wypowiedzi ustne (przynajmniej raz w semestrze), oceniane pod względem rzeczowości,
stosowania fachowego słownictwa z zakresu przedmiotu oraz formułowania dłuższych
wypowiedzi.
Obowiązuje materiał z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych – z całego
działu.
Wypowiedź ustna może mieć formę pisemną i nie dotyczyć całej klasy.
B. Prace klasowe (przynamniej jedna w semestrze) przeprowadzone po zakończeniu każdego
działu, zapowiedziane z tygodniowym wyprzedzeniem. Prace mogą mieć formę testu. Przyjmuje
się wówczas skalę procentową przeliczaną na skale cyfrową wg następujących kryteriów:
Celujący
Bardzo Dobry
Dobry
Dostateczny
Dopuszczający
Niedostateczny
C.
- powyżej 95 % punktów
- 90-94 % punktów
- 75-89 % punktów
- 50-74 % punktów
- 30-49 % punktów
- 0-29 % punktów
Sprawdziany obejmujące materiał z trzech ostatnich tematów, zapowiedziane na ostatniej
lekcji. Skala ocen będzie opracowana indywidualnie przy każdym sprawdzianie.
D. Kartkówki z ostatniej lekcji , które mogą być niezapowiedziane.
E. Prace domowe mogą podlegać ocenianiu na podstawie sprawdzenia wykonania wskazanych
poleceń .
F. Prace dodatkowe – plansze, schematy, wykresy – oceniane w skali dobry – celujący, a także w
postaci plusów, które przeliczane są analogicznie do ocen za aktywność na lekcji.
G. Za aktywność na lekcji uczeń otrzyma ocenę celującą gdy zgromadzi 5plusów, bardzo dobrą,
gdy zgromadzi 3 plusy; dobrą – gdy zgromadzi 2 plusy.
3. Nauczyciel oddaje sprawdzone prace pisemne w terminie dwóch tygodni.
4. Nauczyciel oddając prace pisemne obowiązany jest omówić najważniejsze błędy popełnione przez
uczniów.
5. Uczeń ma prawo wglądu do sprawdzonej pracy pisemnej.
6. Uczeń jest obowiązany napisać wszystkie prace klasowe kończące poszczególne działy. W przypadku
braku oceny z którejkolwiek z prac klasowych przy wystawianiu ocen nauczyciel brak oceny
traktować będzie równoważnie z oceną zero. Jeżeli uczeń Nie przyjdzie w umówionym terminie
poprawy bądź zaliczenia pracy klasowej jest również równoważne z oceną zero- WZO.
7. Uczeń, który z przyczyn losowych (długotrwała choroba lub inne przyczyny losowe, o których uczeń
informuje nauczyciela indywidualnie) nie może napisać sprawdzianu w wyznaczonym terminie, ma
obowiązek uzgodnić z nauczycielem na najbliższych zajęciach termin zaliczenia sprawdzianu.
8. Po dłuższej, usprawiedliwionej nieobecności (co najmniej tydzień) uczeń bezpośrednio po powrocie
do szkoły nie podlega ocenianiu.
9. Uczeń ma prawo do poprawy oceny otrzymanej na danym przedmiocie. Po poprawie pod uwagę
brane są obie oceny.
10. Uczniowi przysługuje raz w semestrze możliwość zgłoszenia nieprzygotowania, o ile fakt ten
zostanie zgłoszony na początku lekcji.
11. Prowadzenie zeszytu przedmiotowego jest obowiązkowe, natomiast sposób prowadzenia, przy
założeniu, że zachowana jest estetyka, jest indywidualną sprawą ucznia.
12. Wystawienie oceny semestralnej i na koniec roku dokonuje się na podstawie ocen cząstkowych,
przy pomocy średniej ważonej. Największą wagę mają oceny z prac klasowych – 3, sprawdziany-2 ,
pozostałe oceny mają wagę 1.
Kryteria oceniania śrórocznego i rocznego
6,00-5,50– celujący
5,49-4,50 – bardzo dobry
4,49-3,50 – dobry
3,49-2,50 – dostateczny
2,49-1,80 – dopuszczający
1,79-0,00 – niedostateczny
13. Informacje o ocenie końcowej semestralnej lub rocznej będą podawane na jeden tydzień przed
końcem klasyfikacji semestru/roku szkolnego.
14. W przypadku, gdy uczeń chciałby uzyskać ocenę końcoworoczną wyższą od wynikającej z ustalenia
nauczyciela, ma prawo przystąpić do testu końcowego, zawierającego materiał z całego roku.
15. Pracę klasową można przełożyć tylko w przypadku nieobecności nauczyciela lub imprezy
ogólnoszkolnej. Nowy termin pracy klasowej zostanie ustalony zgodnie z zasadami
Wewnątrzszkolnych Zasad Oceniania- Statut szkoły.
16. Roczna ocena końcowa ucznia uzyskującego wybitne osiągnięcia w olimpiadach przedmiotowych
lub pokrewnych konkursach na szczeblu co najmniej okręgowym (wojewódzkim) będzie wystawiana
przy uwzględnieniu rangi tego osiągnięcia.
17. Uczeń jest klasyfikowany, jeżeli opuścił mniej niż 50% zajęć z danego przedmiotu i ma oceny ze
wszystkich prac klasowych w danym semestrze , i nie są to oceny 0 . Jeżeli uczeń ma ponad 50%
nieobecności i oceny ze wszystkich prac klasowych w danym semestrze- jest klasyfikowany.
II.
Zasady współdziałania z uczniem, rodzicami i pedagogiem.
1. Ocena jest jawna zarówno dla ucznia, jak i rodziców oraz musi być uzasadniona, gdy zachodzi taka
konieczność.
2. Prace klasowe i kartkówki są przechowywane w szkole do końca roku szkolnego.
3. Nauczyciel prowadzi indywidualne rozmowy z uczniem o jego osiągnięciach i zagrożeniach (o
przewidzianej ocenie niedostatecznej nauczyciel informuje ucznia i rodziców na dwa tygodnie przed
klasyfikacyjnym posiedzeniem Rady Pedagogicznej)
4. Kontakt z rodzicami odbywa się poprzez:


rozmowy indywidualne na życzenie rodzica, nauczyciela przedmiotu lub wychowawcy
informowanie rodziców o zagrożeniu oceną niedostateczną na koniec semestru lub roku szkolnego
ma miejsce drogą pocztową (na dwa tygodnie przed klasyfikacyjnym posiedzeniem Rady
Pedagogicznej)
 wywiadówki przewidziane w harmonogramie pracy szkoły
 e-dziennik
5. Rozmowy i konsultacje z pedagogiem szkolnym prowadzone są w indywidualnych przypadkach po
uzgodnieniu z uczniem i rodzicami.
III.
Kryteria wymagań na dana ocenę: bieżącą, śródroczna i końcowo roczną zawiera załącznik .
1. Kryteria oceny wiadomości i umiejętności są zamieszczone w załączniku nr 1.
2. Kryteria są dostępne dla uczniów, znajdują się w pracowni przedmiotowej.
3. Kryteria uzupełnione są o standardy wymagań egzaminacyjnych, uczniowie zostali z nimi zapoznani i
według nich są oceniani.
4. Kryteria ocen ze sprawdzianu testowego:
 Udzielenie poprawnej odpowiedzi w pytaniu zamkniętym - 1 punkt
 Nieprawidłowa odpowiedź lub jej brak
- 0 punktów
 Punktacja za udzielenie odpowiedzi w pytaniu otwartym określona zostanie w teście przy
każdym tego typu pytaniu
5. Sprawdziany o innej formie niż test wyboru mają kryteria oceny i skalę punktacji poszczególnych
zadań ustaloną każdorazowo przez nauczyciela przedmiotu.
6. Kryteria ocen wypowiedzi ustnych:
 Celujący – odpowiedź wskazuje na szczególne zainteresowanie przedmiotem, spełnia
kryteria oceny bardzo dobrej, wypowiedź wyczerpuje zagadnienie w zakresie podstawy
programowej, zawiera własne przemyślenia i oceny istotne dla tematu;
 Bardzo dobry – odpowiedź w większości jest wyczerpująca w zakresie programowym,
swobodne operowanie faktami i dostrzeganie związków między nimi, odpowiedź
samodzielna
 Dobry – odpowiedź w większości samodzielna, zawiera treści wykraczające poza
podstawowe, poprawna w większości pod względem języka fachowego, nieliczne błędy, nie
wyczerpuje zagadnienia
 Dostateczny – uczeń zna najważniejsze fakty, umie je zinterpretować i wyjaśnić na typowych
przykładach, odpowiedź odbywa się przy niewielkiej pomocy nauczyciela, występują
nieliczne błędy rzeczowe
 Dopuszczający – uczeń prezentuje wiadomości elementarne, czyli wiedzę niezbędną do
dalszej realizacji celów przedmiotu, podaje proste przykłady, definicje, możliwe są liczne
błędy, zarówno w zakresie wiedzy merytorycznej jak i w sposobie jej prezentowania, uczeń
zna podstawowe fakty i przy pomocy nauczyciela udziela odpowiedzi
 Niedostateczny – odpowiedź nie spełnia wymagań podanych dla kryteriów oceny
dopuszczającej lub rezygnacja z odpowiedzi.
7. Prace domowe.
A. Krótkoterminowe – podlegają kontroli bieżącej, a ich łączna ocena dokonywana jest przed
klasyfikacją śródroczna lub końcową
B. Długoterminowe – każda podlega kontroli i ocenie wg skali obowiązującej dla odpowiedzi
ustnych.
Ocenie podlegają:
 planowanie działań koniecznych do wykonania zadania
 systematyczne gromadzenie materiału
 opis materiału (stopień wyczerpania tematu, zastosowana nomenklatura, poprawność
merytoryczna)
 ciekawa i estetyczna prezentacja pracy
Praca otrzymuje ocenę niedostateczną, gdy jest wykonana niestarannie, zawiera błędy rzeczowe na
poziomie podstawowym, uczeń nie potrafi omówić pracy, wskazać źródła informacji.
C. Uczeń jest zobowiązany uzasadnić nieprawidłowości z wykonaniem pracy domowej lub wykonać
ją w terminie i na zasadach ustalonych przez nauczyciela.
IV. Procedury odwołania od ocen śródrocznych i końcowo- rocznych zawarte SA w WZO- Statut
I LO w Giżycku.
V. Narzędzia i zasady pomiaru osiągnięć uczniów.
1. Obowiązujące formy kontroli:
 wypowiedź ustna w przypadku geografii połączona z lokalizacją zjawisk na mapie
 wypowiedź pisemna (praca klasowa, test, rozprawka, sprawdzian)
 praca domowa
2. Prace nadobowiązkowe
 aktywność na zajęciach
 opracowanie referatu
 przygotowanie zajęć
 napisanie pracy teoretycznej
 wykonanie pracy badawczej
 wykonanie pomocy dydaktycznej
 zapoznanie się z publikacją

 aktywność poza programowa (udział w kołach zainteresowań, konkursach, olimpiadach)
3. Ilość i zakres tematyczny testów, sprawdzianów i rozprawek zależy od profilu klasy i liczby godzin
dydaktycznych na realizację treści kształcenia w danych roku szkolnym (decyzje podejmuje
nauczyciel i umieszcza w ramowym rozkładzie materiału).
VI. Nadobowiązkowe formy kontroli
1. Aktywność na zajęciach lekcyjnych obejmuje w szczególności:
 Zajmowanie stanowiska, wyrażanie opinii
 Pracę w grupie
 Poszukiwanie materiałów związanych z bieżącymi tematami zajęć
2. Opracowanie referatu polega na jego przygotowaniu i prezentacji oraz zainteresowaniu nim
słuchaczy.
3. Przygotowanie zajęć polega na przygotowaniu scenariusza zajęć lekcyjnych lub pozalekcyjnych
według wskazówek nauczyciela oraz przeprowadzeniu ich w jego obecności.
4. Wykonanie pomocy dydaktycznej obejmuje jej samodzielne opracowanie i sporządzenie (ocenia się
walory dydaktyczne, metodę wykonania i estetykę)
5. Zapoznanie się z publikacją polega na przeczytaniu pracy popularnonaukowej lub akademickiej,
opracowaniu jej streszczenia i dyskusji z nauczycielem na poruszany temat.
6. Przeprowadzenie wywiadu obejmuje działania związane z jego przygotowaniem merytorycznym
oraz rejestracją.
7. Aktywność poza programowa obejmuje:
 Inicjację i udział w organizacji warsztatów, seminariów, konkursów, wycieczek terenowych itp.
Z zakresu nauk przyrodniczych
 Udział w konkursach i olimpiadach
Wymagania na poszczególne oceny - Geografia XXI wieku
I. Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata
Numer i temat lekcji
Ocena Dopuszczająca
1.1. Między ekumeną •a
anekumeną. Przyczyny
zróżnicowania gęstości
zaludnienia
wyjaśnia terminy:
ekumena,
subekumena,
anekumena
1.2.
Dylematy
demografii. Czy można
i należy kontrolować
przyrost naturalny?
• wyjaśnia terminy:
eksplozja
demograficzna,
przyrost naturalny,
wskaźnik urodzeń
i zgonów
Ocena dostateczna
Ocena dobra
Ocena bardzo dobra
Ocena celująca
• wymienia typy
•
obszarów
o optymalnych
warunkach do
•
zamieszkania
• wymienia typy obszarów
o warunkach trudnych
•
do zamieszkania
wymienia obszary o •
optymalnych
warunkach zaludnienia
wymienia obszary o
trudnych warunkach do
zamieszkania
wyjaśnia czynniki
sprzyjające i
utrudniające
osadnictwo
•
wyjaśnia przyczyny •
dużej gęstości
zaludnienia na wybranych obszarach
Ziemi, uzasadniając to
charakterystyką
czynników
sprzyjających
osadnictwu
wyjaśnia przyczyny
małego zaludnienia na
wybranych obszarach,
uzasadniając
to
charakterystyką
czynników
utrudniających
osadnictwo
wyjaśnia gęstość
zaludnienia,
charakteryzując
czynniki sprzyjające lub
utrudniające
osadnictwo na
przykładzie obszarów
nieujętych w podręczniku
•
wymienia regiony
świata o naj- wyższych i
najniższych wskaźnikach
przyrostu naturalnego
• wymienia choroby
charakterystyczne dla
poszczególnych
faz
modelu
przejścia
epidemiologicznego
• odczytuje z mapy
kraje o naj- wyższych
wartościach wskaźnika
przyrostu naturalnego
•
wyjaśnia cechy
charakterystyczne
faz przejścia demograficznego
•
wyjaśnia cechy
charakterystyczne
faz
przejścia
epidemiologicznego
•
wymienia
konsekwencje
zbyt
małego
lub
nadmiernego przyrostu
naturalnego
• wyjaśnia przyczyny
wartości
wskaźników
urodzeń i zgonów w
poszczególnych
fazach
przejścia
demograficznego
występowania
określonych chorób na
poszczególnych
etapach
modelu
przejścia
epidemiologicznego
•
charakteryzuje
konsekwencje
zbyt
małego
lub
nadmiernego przyrostu
naturalnego
•
prognozuje
tendencje
zmian
wskaźnika
przyrostu
naturalnego
dla
wybranych regionów i
państw świata
•
prognozuje
tendencje
zmian
zachorowalności
dla
wybranych regionów i
państw świata
1.3. „Wędrująca planeta”. • wyjaśnia pojęcia:
migracja,
Przyczyny i
imigracja,
kierunki mireemigracja,
gracji
emigracja, saldo
migracji, przyrost
rzeczywisty,
region
imigracyjny,
region
emigracyjny
• wyjaśnia pojęcia:
uchodźca,
repatriacja,
deportacja,
„drenaż mózgów”
• przedstawia
podział migracji
ze względu na
przyczynę, zasięg,
czas trwania i
podmiot
podejmujący
decyzję
kraje o najliczniejszej
Polonii na świecie
• charakteryzuje
podział migracji
ze względu na
przyczynę, zasięg,
czas trwania i na
podmiot
podejmujący
decyzję
• wyjaśnia na
konkretnych przykładach kierunki i
natężenie obecnych
migracji
• charakteryzuje
czynniki wpływające
na atrakcyjność niektórych państw dla
imigrantów
• charakteryzuje
konsekwencje
migracji we
współczesnym
świecie
•
urbanizacja,
wskaźnik
urbanizacji,
aglomeracja
monocentryczna,
aglomeracja
policentryczna
(konurbacja),
megalopolis
urbanizacja
wstępna,
suburbanizacja,
dezurbanizacja,
reurbanizacja
• odczytuje z
mapy państwa o
określonym
wskaźniku
urbanizacji
• charakteryzuje
poszczególne etapy
urbanizacji
• identyfikuje na
wybranych
przykładach
miast formy
urbanizacji
• prezentuje
przestrzenne
zróżnicowanie
wskaźnika
urbanizacji
i konsekwencje
związane z
poszczególnymi
etapami urbanizacji
•
wyjaśnia
przyczyny
przestrzennego
zróżnicowania
wskaźnika
urbanizacji
• prognozuje
tendencje zmian
procesów
urbanizacyjnych
w wybranych
państwach
świata
1.5. Urbanizacja czy
metropolizacja?
Ekspansja przestrzenna
wielkich miast
•
wymienia
modele
rozwoju miast:
zachodni,
azjatycki,
afrykański
• wymienia
problemy wielkich
miast:
komunikacyjne,
zanieczyszczenia
środowiska,
przestępczości,
zaopatrzenia w
wodę
•
identyfikuje
wybrane miasta i
przypisuje je do
określonego
modelu rozwoju
miast
• wyjaśnia pojęcie:
metropolia
• wyjaśnia
przyczyny
problemów w
wielkich miastach
• wyjaśnia
charakterystyczne
cechy metropolii
• wymienia i
wyjaśnia przyczyny zaliczenia
niektórych miast
do metropolii
•
charakteryzuje
warunki życia i
problemy
w
wybranych miastach
świata
• charakteryzuje
rolę metropolii
we
współczesnym
świecie
•
1.6. Planeta wartości.
Wpływ kultury na
funkcjonowanie
społeczeństw i
gospodarek
•
• wymienia kręgi
kulturowe
• identyfikuje na
mapie kręgi
kulturowe
• wymienia i
charakteryzuje
elementy budujące
tożsamość
kulturową:
powinowactwo
rasowe,
pokrewieństwo,
język, religię,
tradycje, obyczaje,
poczucie
przynależności do
regionu
• uzasadnia
kulturowe przyczyny
sukcesów
ekonomicznych Chin
• uzasadnia
kulturowe
determinanty
rozwoju
ekonomicznego
Indii
• charakteryzuje
wpływ religii na
gospodarkę i
sztukę krajów
islamskich
• uzasadnia
kulturowe
determinanty
rozwoju
wybranego
państwa świata
• charakteryzuje
wybrane kręgi
kulturowe
1.4. Cywilizacja miast.
Procesy
urbanizacyjne na
świecie
wyjaśnia
terminy:
cywilizacja,
etnologia,
kultura,
krąg
kulturowy
prognozuje
tendencje zmian
w kierunkach i
natężeniu
migracji, wskazując i
charakteryzując
przyczyny
prognozuje
tendencje zmian
urbanizacji
w
wybranych
regionach
i
krajach świata
• proponuje
konkretne i
racjonalne
rozwiązania
problemów
wielkich miast
II. Zróżnicowanie gospodarcze świata
Ocena dostateczna
Ocena dobra
Ocena bardzo dobra
Ocena celująca
2.1. Bieguny
bogactwa i ubóstwa.
Wskaźniki dobro- bytu
i ich zróżnicowanie
przestrzenne
• wymienia wskaźniki
rozwoju
gospodarczego
• wymienia
wskaźniki rozwoju
demograficznego i
społecznego
• omawia wskaźniki
• charakteryzuje
rozwoju gospodarczego przestrzenne
• omawia wskaźniki
zróżnicowanie wskaźnika
rozwoju
HDI
demograficznego i
• klasyfikuje państwa na
społecznego
podstawie wskaźnika
• omawia wskaźnik HDIHDI
• interpretuje
zróżnicowanie
wskaźników rozwoju
demograficznego
• interpretuje schemat
„zamkniętego kręgu
ubóstwa”
dysproporcji w poziomie
rozwoju państw
•proponuje rozwiązania
dla krajów zacofanych,
zmierzające do poprawy
sytuacji ekonomicznej i
społecznej
•
interpretuje
przyczyny dysproporcji
w poziomie rozwoju
państw
2.2. Solidarność
wspólnoty ludzkiej. Czy
altruizm się opłaca?
• wymienia formy
pomocy krajom
dotkniętym ubóstwem
• wymienia instytucje
zajmujące się pomocą
• omawia formy
pomocy krajom
• charakteryzuje
pomoc rozwojową
• wyjaśnia istotę
„efektu do- mina”
• omawia formy
pomocy krajom
dotkniętym biedą
• charakteryzuje
milenijne cele rozwoju
• interpretuje
dylemat „ryby i
wędki”
•
proponuje
racjonalne
sposoby
pomocy
państwom
2.3. Spichlerze Ziemi.
Najważniejsze obszary
rolnicze świata
rolnictwo, uprawa,
chów, hodowla
rolnictwo intensywne i
ekstensywne
• wymienia czynniki
rozwoju rolnictwa
• klasyfikuje państwa
na
podstawie
kryterium
intensywności
rolnictwa
• charakteryzuje czynniki
rozwoju rolnictwa
• wymienia główne
obszary rolnicze świata
• charakteryzuje
główne obszary rolnicze
świata
• charakteryzuje
rezerwuary żywności
• wyjaśnia korzyści ze
wzrostu intensywności
rolnictwa
•
proponuje
racjonalne rozwiązania
zwiększające
intensywność rolnictwa
•
proponuje
rozwiązania
zwiększające
podaż
żywności
2.4. Spiżarnie i
kuchnie świata. Co
położyć na stole?
• wymienia czynniki,
od których zależy
wielkość
spożycia
żywności na świecie
głód jawny i utajony
•
wymienia
przykłady krajów, w
których
głód
lub
niedożywienie
wynikają z przyczyn
politycznych
•
charakteryzuje
przyrodnicze
uwarunkowania wielkości
spożycia żywności na
świecie
• uzasadnia potrzebę
zdrowego
sposobu
odżywiania
• charakteryzuje wpływ
kultury na tradycje
żywieniowe
• wyjaśnia
mechanizmy
dystrybucji żywności na
świecie
•
proponuje
racjonalne
sposoby
rozwiązywania problemu
niedostatku żywności w
wybranych
regionach
lub państwach świata
2.5. Dzieje ruralizacji.
Zapomniana Arkadia
ruralizacja
i
semiurbanizacja,
agrobiznes,
agroturystyka
•
charakteryzuje
proces industrializacji
wsi
• charakteryzuje rolę
rolnictwa
plantacyjnego
we
współczesnej
gospodarce rolnej
• wymienia funkcje
obszarów wiejskich
•
charakteryzuje
proces
globalizacji
produkcji rolnej
• wyjaśnia znaczenie
procesu utowarowienia
rolnictwa
dla
gospodarki
•
charakteryzuje
rolnictwo ekologiczne
•
charakteryzuje
funkcje
obszarów
wiejskich
• charakteryzuje zalety
rozwoju agrobiznesu
i zagrożenia związane z
roślinami
genetycznie
modyfikowanymi
rozwoju agroturystyki
•
proponuje
racjonalne
sposoby
zwiększania
podaży
żywności na świecie
2.6. Las dziedzictwem
pokoleń... przeszłych i
przyszłych
•
wymienia
najbardziej zalesione
obszary na świecie
•
wymienia kraje
pozyskujące
największe
ilości
drewna na świecie
• wymienia
najważniejsze obszary
leśne na świecie
deforestacja
• omawia
wykorzystanie drewna
• charakteryzuje funkcje
lasów
• uzasadniania wady
i zalety plantacji
leśnych
• charakteryzuje
stopień przekształcenia lasów
• charakteryzuje
formy użytkowania
lasów
•
uzasadnia potrzebę
prowadzenia
racjonalnej gospodarki
leśnej
2.7. Cywilizacje
talasogeniczne.
Morza źródłem
bogactwa
•
wyjaśnia pojęcia:
gospodarka morska,
tanie
bandery,
marikultura
•
wymienia
największe
porty
świata
• wymienia
przykłady
wykorzystania
zasobów oceanów
• wymienia kraje
należące do grupy
„tanich bander”
• wymienia kraje
poławiające
największe ilości ryb
•
charakteryzuje
przemysł
stoczniowy
(typy
statków,
największych
producentów statków)
•
charakteryzuje
czynniki
rozwoju
rybołówstwa
•
wyjaśnia przyczyny
koncentracji
przemysłu
stoczniowego w re- jonie
Azji Wschodniej
•
omawia rolę•
gospodarki morskiej w
światowym systemie
gospodarczym
•
•
charakteryzuje
przyczyny
rozmieszczenia
najważniejszych łowisk
świata
•
charakteryzuje
korzyści i za- grożenia
związane
z
gospodarką morską
prognozuje kierunki
zmian w gospodarce
morskiej
proponuje rozwiązania
dla rozwoju
gospodarki morskiej w
Polsce
Ocena dostateczna
Ocena dobra
Ocena bardzo dobra
III. Świat w epoce zmian
• analizuje strukturę
produkcji energii
elektrycznej na świecie
• analizuje wybrane
problemy energetyki
alternatywnej
Ocena celująca
3.1.
Rozwój
cywilizacji zależny od
energii. A rozwój
energetyki?
•
wymienia
najważniejszych
producentów energii
elektrycznej na świecie
•
wymienia
podstawowe
typy
elektrowni
nazwy państw, które
cechuje naj- większe
zużycie energii
elektrycznej na
jednego mieszkańca
• wymienia państwa
produkujące
najwięcej energii ze
źródeł
nieodnawialnych
•
charakteryzuje typy
elektrowni oraz surowce
wykorzystywane
do
produkcji
energii
elektrycznej
• wyjaśnia termin:
dywersyfikacja
•
prognozuje i
uzasadnia
kierunki
zmian
w
produkcji
energii elektrycznej na
świecie
3.2. Globalny rynek
pracy.
Szanse i zagrożenia
dla pracowników i
pracodawców
globalny rynek pracy,
telepraca
przenoszenia
miejsc
pracy do innych krajów
klasa kreatywna i
sektor kreatywny
• charakteryzuje korzyści •
prognozuje
i
charakteryzuje •
zjawisko outsourcingu uzasadnia
kierunki
z przenoszenia miejsc
rozwoju na globalnym
i offshoringu
pracy do państw o
• charakteryzuje zasadę rynku pracy
niższych kosztach
3T, wskazując obszary
rozwijające się zgodnie
z tą zasadą
3.3. Technologiczny
wymiar
zróżnicowania
świata. Technopolie
– centra świata
• wymienia główne
gałęzie przemysłu
wysokich technologii
• wymienia cechy
przemysłu wysokich
technologii
klaster przemysłowy,
technopolie
•
charakteryzuje
warunki lokalizacji i
rozwoju
przemysłu
•
lokalizuje
i • ocenia szanse rozwoju
uzasadnia
rozwój w Polsce przemysłu
najważniejszych
technopolii
na
świecie
•
charakteryzuje
funkcje
ośrodków
przemysłowych
nowych technologii
3.4. Turystyka jako
dział gospodarki.
Turysta jako
konsument
• wyjaśnia pojecie
turystyki
• wymienia
najważniejsze regiony
turystyczne na świecie.
•
wymienia
turystyczne
walory
przyrodnicze
i
pozaprzyrodnicze
• wymienia skutki
rozwoju turystyki dla
środowiska
przyrodniczego
ekoturystyka,
agroturystyka
•
charakteryzuje
turystyczne
walory
przyrodnicze i pozaprzyrodnicze
•
charakteryzuje
wyjazdy turystyczne
Polaków
• charakteryzuje
najważniejsze regiony
turystyczne na świecie
• charakteryzuje
turystykę
zrównoważoną
• uzasadnia związek
pomiędzy
wzrostem
świadomości
ekologicznej a rozwojem
ekoturystyki
• proponuje działania
wspierające
rozwój
ekoturystyki
3.5. Globalna
wioska czy
globalne miasto?
Sieci i wspólnoty
•
wyjaśnia pojęcia:
transnarodowa
tożsamość społeczna,
telefonia komórkowa,
Internet,
portal
społecznościowy
• wymienia państwa o
największej
liczbie
użytkowników
Internetu
• omawia rolę
Internetu w gospodarce
• prezentuje korzyści
związane z rozwojem
Internetu
• analizuje zagrożenia
społeczne
i
ekonomiczne związane
z rozwojem usług
elektronicznych
• analizuje rozwój
więzi społecznych w
związku z
powszechnością
elektronicznych form
komunikacji
• wymienia rodzaje
dróg samochodowych
• wyjaśnia specyfikę
transportu
rurociągowego
• wymienia zalety i
wady różnych
rodzajów transportu
• analizuje przebieg
morskich szlaków
komunikacyjnych
• analizuje przebieg
szlaków drogowych i
kolejowych
• charakteryzuje wady
i zalety różnych
rodzajów transportu
•
charakteryzuje
tendencje zmian w
zakresie
rozwoju
transportu
drogowego,
kolejowego,
morskiego i lotniczego
•
charakteryzuje
rolę,
jaką
we
współczesnej
gospodarce
odgrywają terminale
• uzasadnia rozwój
tanich linii lotniczych
• prognozuje rozwój
niektórych obszarów w
kontekście
rozwoju
różnych
rodzajów
transportu
globalizacja
• wymienia największe
firmy świata
• wymienia fale
globalizacji
• wymienia
płaszczyzny
globalizacji
• wymienia kraje
należące do centrum
• wymienia kraje
należące do
peryferiów
• charakteryzuje fale
globalizacji
•
charakteryzuje
płaszczyzny globalizacji
• wyjaśnia
skutki
globalizacji
w
kontekście
podziału
świata na centrum i
peryferie
• wymienia scenariusze
globalizacji
• analizuje znaczenie
globalnych koncernów
dla światowej gospodarki
• analizuje wpływ
globalizacji na rozwój
regionalny i globalny
•
charakteryzuje
scenariusze
globalizacji
•
prognozuje
kierunek
zmian w
procesach
globalizacyjnych
na
podstawie konkretnych
przy- kładów
3.8. Między integracją • wyjaśnia pojęcia:
a dezintegracją. Czy
integracja, dezintegracja
współczesna mapa
świata jest ostateczna?
• wymienia państwa,
które
w ostatnich latach
przestały istnieć
• wymienia państwa,
które
w ostatnich latach
powstały
rozpadu wybranych
państw świata
powstania wybranych
państw świata
•
charakteryzuje
procesy,
które
doprowadziły
do
rozpadu wybranych
państw świata
•
charakteryzuje
procesy,
które
doprowadziły
do
powstania wybranych
państw świata
• analizuje mapę Europy
w kontekście
powstania nowych
państw, uzasadniając
aspiracje wybranych
regionów do własnej
państwowości
3.9. Korzyści
integracji. Jak procesy integracja gospodarcza,
integracyjne zmieniają euroregion
społeczeństwa?
• wymienia formy
integracji gospodarczej
• charakteryzuje
zasady powoływania
euroregionów
• wymienia
przykładowe
euroregiony
• wymienia przykłady
• charakteryzuje wybrane
regiony
• charakteryzuje formy
• charakteryzuje formy
integracji politycznej
•
proponuje nowe
obszary
integracji
międzynarodowej
•
charakteryzuje
korzyści i za- grożenia
wynikające z integracji
gospodarczej
i
politycznej
3.6. Arterie gospodarki.• wyjaśnia pojęcia:
triada
gospodarcza,
Zmiany kierunków i
terminale drogo- we,
natężenia ruchu
morskie i lotnicze
3.7. Płaszczyzny
globalizacji.
Spory o
beneficjentów
IV. Relacje człowiek – środowisko przyrodnicze a zrównoważony rozwój
Ocena dostateczna
Ocena dobra
Ocena bardzo dobra
Ocena celująca
4.1. Skarby Ziemi.
Jak gospodarować
zasobami?
•
wyjaśnia pojęcia:
zasoby nieodnawialne i
odnawialne
•
wymienia
przykładowe
zasoby
nieodnawialne
i
odnawialne
• omawia rolę węgla
kamiennego
i
brunatnego
we
współczesnej
gospodarce
• omawia rolę ropy
naftowej
i
gazu
ziemnego
we
współczesnej
gospodarce
•
charakteryzuje
metody wydobycia
węgla kamiennego i
brunatnego
• charakteryzuje rolę
zasobów odnawialnych
we
współczesnej
gospodarce
• charakteryzuje skutki
wydobycia
surowców
naturalnych
•
charakteryzuje•
negatywne skutki dla
środowiska
geograficznego
wydobycia surowców
mineralnych
•
charakteryzuje•
nowe techno- logie
pozyskiwania
zasobów naturalnych
•
charakteryzuje
zmiany w sposobach
pozyskiwania zasobów
naturalnych
przewiduje i uzasadnia
zmiany w roli zasobów
odnawialnych
i
nieodnawialnych
w
gospodarce światowej i
polskiej
ocenia wpływ nowych
technologii na rozwój
przemysłu
wydobywczego
4.2. Walka z wodą i o
wodę.
Obszary
niedoborów i
nadmiaru
wody
•
przedstawia stan
zasobów wody słodkiej
na Ziemi
•
wymienia obszary
Ziemi o naj- większym i
najmniejszym do- stępie
do wody pitnej
• wymienia obszary
niedoborów wody
słodkiej na Ziemi
• wymienia
obszary konfliktów
o wodę
•
charakteryzuje
przyczyny zróżnicowania
na Ziemi
•
charakteryzuje
wybrane
konflikty
międzynarodowe wywołane przez spory o
dostęp do wody
•
charakteryzuje
•
sposoby
zwiększania
dostępu ludności do
proponuje konkretne i
racjonalne rozwiązania
problemu dostępu do
wody
pitnej
dla
wybranych regionów
świata
4.3.
Globalne
ocieplenie.
Ocieplenie, a może...
ochłodzenie?
Czy
możliwa
jest
kontrola klimatu?
efekt cieplarniany i
globalne ocieplenie
• wymienia gazy
cieplarniane
efektu cieplarnianego
• wymienia źródła
gazów cieplarnianych
• wymienia sposoby
zapobiegania
nadmiernej
emisji
gazów cieplarnianych
• wyjaśnia efekt pary
wodnej
• omawia aktualne
tendencje zmian
klimatycznych
• charakteryzuje
konsekwencje
globalnego ocieplenia
• wyjaśnia efekt
sprzężenia
zwrotnego
•
charakteryzuje
sposoby zmniejszania
zawartości dwutlenku
węgla w atmosferze
•
proponuje
konkretne i racjonalne
sposoby zmniejszania
zawartości
gazów
cieplarnianych
w
atmosferze
erozja gleb, erozja
wodna, erozja
wietrzna, degradacja
gleby
• wymienia
przyrodnicze i
pozaprzyrodnicze
uwarunkowania erozji
gleb
• wymienia obszary
zagrożone erozją gleb
• charakteryzuje
sposoby zapobiegania erozji gleb
erozji gleb w wybranych
regionach i państwach
świata
i formy degradacji gleb
• charakteryzuje
sposoby zapobiegania erozji
gleb
• charakteryzuje
sposoby zapobiegania
degradacji gleb
• proponuje
racjonalne
rozwiązania
problemu erozji
i degradacji gleb w
wybranych
regionach lub
państwach świata
4.4. Żyjąca
powierzchnia.
Powłoka
lebowa
4.5. Adaptacja
środowiskowa.
Człowiek wobec
środowiska
• wymienia sfery
należące do systemu
przyrodniczego
Ziemi
system przyrodniczy
Ziemi, geosfery,
ekorozwój
• charakteryzuje
zmiany w podejściu do
środowiska
przyrodniczego w
dziejach człowieka
• przedstawia poglądy
na wpływ człowieka na
środowisko naturalne
• wyjaśnia termin:
adaptacja
środowiskowa
• charakteryzuje
współczesne
kierunki zmian w
relacji
człowiek
środowisko
• charakteryzuje
energetykę
alternatywną
• charakteryzuje
zmianę modelu
konsumpcji i sposobu
na poprawę stanu
środowiska
przyrodniczego na
Ziemi
• wykazuje na
konkretnych
przykładach wpływ
człowieka na
środowisko
geograficzne, gdzie
poprzez ingerencję w
jeden element zmiany
obejmują całe
środowisko
Wymagania na poszczególne oceny - Geografia dla maturzysty. Część I
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny
Temat
dopuszczający
dostateczny
Uczeń:
I. Geografia jako nauka o środowisku geograficznym
–
wymienia zada1. Geografia jako nauka
nia geografii jako nauki
–
wymienia nauki
powiązane z naukami
geograficznymi
2. Środowisko geograficzne –
wymienia zało– elementy, współzależności
żenia determinizmu, nihilizmu i posybilizmu,
ilustruje je przykładami
–
wymienia geosfery i krótko je charakteryzuje
II. Źródła i metody badań geograficznych
3. Źródła informacji geogra- –
podaje przykłady
ficznej i SIG
metod stosowanych w
pozyskiwaniu wiedzy z
zakresu geografii
–
wymienia możliwości wykorzystania
różnych źródeł wiedzy
geograficznej
–
podaje przykłady
przyrządów stosowanych w pomiarach geograficznych
dobry
bardzo dobry
–
przedstawia podział nauk geograficznych
–
wskazuje elementy budujące powłokę krajobrazową Ziemi
–
podaje przykładowy przedmiot badań
dla nauk geograficznych
–
określa pionowy
zasięg epigeosfery i wymienia elementy ją budujące
–
podaje przykłady
powiązań nauk geograficznych z innymi naukami
–
udowadnia na
przykładach użyteczność
wiedzy geograficznej
–
przedstawia
wpływ energii słonecznej i energii wnętrza Ziemi na cechy i rozwój środowiska przyrodniczego
–
wymienia i charakteryzuje elementy
środowiska geograficznego
–
wskazuje przykłady następstw działalności człowieka na poszczególne elementy
środowiska naturalnego
–
wskazuje różnice
między środowiskiem
przyrodniczym i geograficznym
–
formułuje zależności między elementami środowiska geograficznego
–
wykazuje rolę
środowiska przyrodniczego na różnych etapach rozwoju społecznoekonomicznego
–
wskazuje różnice –
potrafi skorzymiędzy obserwacją a
stać z różnych źródeł
pomiarem oraz między wiedzy geograficznej
korzysta z techwywiadem terenowym a –
nologii informacyjnoankietą
-komunikacyjnych w pozy–
przedstawia
możliwości wykorzysta- skiwaniu informacji z zakrenia internetu oraz zdjęć su geografii
satelitarnych i lotniczych
jako źródeł wiedzy
geograficznej
–
wymienia zalety
SIG jako bazy informacji
geograficznych
–
sporządza bibliografię do wybranego tematu
–
ocenia przydatność i wiarygodność różnych źródeł wiedzy
4. Badania i obserwacje terenowe
–
wymienia etapy
procesu badawczego
–
wylicza zasady
bezpiecznego przeprowadzania badań terenowych
–
określa cele monitoringu środowiska
–
wymienia przykłady zjawisk, do których stosuje się badania
terenowe
–
planuje i przeprowadza proste obserwacje i pomiary terenowe
–
opracowuje ankiety z geografii społeczno-ekonomicznej i realizuje je w regionie zamieszkania
–
analizuje wyniki
pomiarów lub obserwacji
–
przedstawia wyniki obserwacji w formie graficznej
5. Mapa – elementy, rodzaje
i zastosowania
–
wyjaśnia pojęcia
kartograficzne
–
wymienia główne cechy mapy
–
podaje różnicę
między siatką geograficzną a siatką kartograficzną
–
przedstawia podział map
–
podaje zależność
między stopniem generalizacji a skalą mapy
–
wskazuje elementy budujące mapę
–
wymienia i charakteryzuje rodzaje odwzorowań kartograficznych
–
podaje przykłady
zastosowania map
–
określa długość
i szerokość geograficzną dowolnego miejsca
na Ziemi
–
oblicza odległości i pola powierzchni w
terenie na podstawie
map
–
odczytuje i opisuje cechy środowiska
przyrodniczego i społeczno-gospodarczego
na podstawie map: topograficznej, hipsometrycznej i tematycznej
–
klasyfikuje mapy
ze względu na różne kryteria
–
na podstawie
mapy poziomicowej charakteryzuje ukształtowanie terenu
–
formułuje zależności między wybranymi
elementami środowiska
przyrodniczego i społeczno-gospodarczego
oraz dokonuje ich weryfikacji, wykorzystując
mapy tematyczne
6. Kartograficzne metody – podaje nazwy izolinii
przedstawiania obiektów i przedstawiających różne
zjawiska
zjawisk
– wymienia i omawia me- – rozpoznaje metody stoso- – potrafi dobrać metodę
tody przedstawiania cech wane na mapach w atlasie kartograficzną do przedstajakościowych i ilościowych szkolnym
wienia na mapie różnych
na mapie
treści
Na ocenę celującą uczeń:
- potrafi wykonać prostą mapę wykorzystując wybraną metodę ilościową lub jakościową
- wyciąga właściwe wnioski na podstawie analizy dostępnych w różnych mediach źródeł wiedzy geograficznej
- potrafi krytycznie ocenić zastosowane metody statystyczne i kartograficzne
III. Ziemia we Wszechświecie
opisuje naszą Ga- –
omawia budowę
7. Układ Słoneczny we
–
definiuje pojęcia: –
laktykę
Układu Słonecznego
Wszechświecie
Wszechświat, galaktyka,
określa położe–
porównuje plaplaneta, gwiazda, plane- –
nie różnych ciał niebienety typu ziemskiego
toida, kometa, księżyc
–
wymienia astro- skich we Wszechświecie i planety olbrzymy Ukła–
rozumie i wyjadu Słonecznego
nomiczne miary odleśnia
pojęcie
astrono–
wyjaśnia różnice
głości (np. rok świetlny,
micznych miar odległości między heliocentryczną
jednostka astronomicza geocentryczną teorią
na)
budowy Układu Słonecz–
przedstawia zanego
łożenia teorii geocentrycznej i heliocentrycznej
–
charakteryzuje
budowę Wszechświata i
teorię jego powstania
–
rozpoznaje różne
ciała niebieskie na podstawie opisu i ilustracji
–
charakteryzuje
ciała niebieskie tworzące
Układ Słoneczny, porównuje ich cechy, określa
położenie we Wszechświecie
–
przedstawia na
rysunku i opisuje fazy
Księżyca
8. Planeta Ziemia – współrzędne geograficzne
–
zna kształt i wymiary Ziemi
–
odczytuje współrzędne geograficzne wybranych punktów na
mapie i globusie
9. Ruch obrotowy Ziemi
–
wymienia pod- – wskazuje skutki działania
stawowe cechy ruchu siły Coriolisa dla środowiobrotowego Ziemi
ska przyrodniczego
–
wyjaśnia pojęcia: górowanie, dołowanie gwiazdy, siła Coriolisa, prędkość liniowa, prędkość kątowa
podczas ruchu obrotowego
10. Ruch obiegowy Ziemi
–
przedstawia ce- –
przedstawia za
–
przedstawia na
chy wyróżniające Ziepomocą rysunku związek rysunku zasady pomiamię spośród innych pla- miedzy szerokością geo- ru obwodu Ziemi dokonet Układu Słonecznego graficzną a wysokością
nane przez Eratostenesa
–
wyjaśnia konsegórowania Słońca
–
wyjaśnia zjawikwencje kształtu Ziemi
–
przedstawia na
sko zaćmienia Słońca i
dla środowiska przyrod- rysunku zjawisko zaKsiężyca
niczego i działalności
ćmienia Księżyca i Słońca –
rozumie różnice
człowieka
między kulą, elipsoidą
obrotową i geoidą
–
przedstawia na
rysunku mechanizm
działania siły Coriolisa
–
rozumie i wyjaśnia wpływ ruchu obrotowego Ziemi na środowisko przyrodnicze oraz
życie i działalność człowieka
–
przedstawia za
pomocą rysunków następstwa ruchu obrotowego Ziemi (np. zmianę
dnia i nocy, spłaszczenie
Ziemi, widomą wędrówkę Słońca po sklepieniu
niebieskim)
–
wyjaśnia skutki
występowania siły Coriolisa dla środowiska przyrodniczego i działalności
człowieka (np. wpływ na
kierunek stałych wiatrów, prądów morskich,
torów ruchu pocisków i
rakiet)
– wymienia cechy ruchu – przedstawia na rysunku – przedstawia na rysunku – oblicza szerokość geoobiegowego Ziemi i jego oświetlenie Ziemi w
strefy oświetlenia Ziemi graficzną dowolnego
następstwa
dniach równonocy i
i omawia ich charaktery- miejsca na Ziemi na pod– wyjaśnia pojęcia: peryhe- przesileń
styczne cechy
stawie górowania Słońca
lium, aphelium, układ ho- – wyjaśnia przyczynę wy- – oblicza wysokość góro- w dniach równonocy i
ryzontalny
stępowania dni i nocy
wania Słońca w dowol- przesileń
polarnych na obszarach nym miejscu na Ziemi
– zna i stosuje zależność
podbiegunowych
między szerokością geow dniach równonocy i
– wymienia i rozumie nagraficzną danego miejprzesileń
stępstwa ruchu obiegosca a wysokością Gwiazwego Ziemi oraz ich
dy Polarnej nad horywpływ na środowisko
zontem
przyrodnicze i działalność człowieka
11. Czas, odwieczny problem
–
wyjaśnia pojęcia: doba słoneczna,
czas słoneczny, strefowy, urzędowy, międzynarodowa linia zmiany
daty
–
wskazuje na
mapie przebieg międzynarodowej linii zmiany
daty
–
wyjaśnia różnice między kalendarzem juliańskim a gregoriańskim
–
wyznacza czas
strefowy oraz strefy
czasu
–
podaje nazwy
europejskich stref czasowych
–
określa zasadę
liczenia lat przestępnych w kalendarzu
gregoriańskim
–
oblicza czas
słoneczny dowolnego
punktu na Ziemi
–
wyjaśnia różnicę między czasem letnim a zimowym w Polsce
–
oblicza rozciągłość równoleżnikową
–
oblicza czas
słoneczny dowolnego
miejsca na Ziemi na
podstawie różnicy długości geograficznej
–
oblicza długość
geograficzną na podstawie różnicy czasu
słonecznego
–
wyjaśnia mechanizm zmiany daty
po przekroczeniu międzynarodowej linii
zmiany daty
Na ocenę celującą uczeń potrafi:
- zna nazwy najważniejszych gwiazdozbiorów, potrafi je odnaleźć na niebie, zna nazwy własne najjaśniejszych gwiazd
- potrafi omówić zjawisko zaćmienia Śłońca i Księżyca
- omawia przyczyny reformy kalendarza gregoriańskiego
IV. Budowa i dzieje Ziemi
–
wymienia źródła
12. Badania i budowa
wiedzy o budowie wnęwnętrza Ziemi
trza Ziemi
–
wyjaśnia pojęcia:
fale podłużne, fale poprzeczne, warstwa nieciągłości, stopień geotermiczny, gradient geotermiczny,
magnetosfera
13, 14. Najważniejsze
wydarzenia w dziejach
Ziemi (ewolucja Ziemi
i życia; kenozoik – era
ssaków zdominowana
w holocenie przez
człowieka)
–
wyjaśnia pojęcia:
skamieniałości przewodnie, orogenezy, dryf kontynentów, transgresje i regresje morza
–
charakteryzuje
metody badania dziejów
Ziemi
–
wymienia ery i
okresy w dziejach Ziemi
15. Minerały – właściwości i rozpoznawanie
–
wyjaśnia pojęcie:
minerał, minerał skałotwórczy, mineraloid
–
podaje różnice
między minerałem a związkiem chemicznym
–
wymienia sfery
Ziemi i podaje podstawowe ich cechy
–
przedstawia na
schemacie budowę
wnętrza Ziemi
– porównuje poszczególne warstwy wnętrza Ziemi: skład chemiczny, właściwości fizyczne, głębokość występowania
–
potrafi wyjaśnić przyczyny wzrostu temperatury i ciśnienia we wnętrzu
Ziemi
–
opisuje znaczenie magnetosfery dla
życia na Ziemi
–
omawia przyczyny i przebieg zlodowaceń w plejstocenie
–
lokalizuje na
mapie góry powstałe
w orogenezie kaledońskiej, hercyńskiej i
alpejskiej
–
przedstawia
rozwój świata organicznego oraz główne
etapy ewolucji człowieka
–
wymienia cechy rozpoznawcze minerałów
–
podaje przykłady wykorzystania
minerałów w życiu gospodarczym
–
analizuje tabelę stratygraficzną i
mapę geologiczną
oraz podaje wnioski
–
charakteryzuje
wydarzenia geologiczne oraz przyrodnicze
w poszczególnych
erach
–
przedstawia
dzieje geologiczne
w postaci ciągu zdarzeń i zależności przyczynowo-skutkowych
–
ocenia zmiany
środowiska przyrodniczego w holocenie
spowodowane działalnością człowieka
–
charakteryzuje – dokonuje podziału migłówne cechy minera- nerałów pod względem
łów
chemicznym oraz podaje
–
określa twar- ich przykłady
dość minerałów budujących poszczególne
skały za pomocą skali
Mohsa
16. Skały
–
wyjaśnia pojęcia;
skała, skała magmowa,
skala osadowa, skała metamorficzna, diageneza,
budowa jawno- i skrytokrystaliczna
–
dokonuje podziału
skał
–
przedstawia
warunki, w jakich powstają różne rodzaje
skał magmowych i
osadowych
–
opisuje warunki, w jakich dochodzi
do metamorfizmu skał
–
rozpoznaje
podstawowe okazy
skały
–
wykazuje związek między miejscem
krystalizacji magmy z
budową skał magmowych
–
rozpoznaje
główne minerały skałotwórcze
–
rozpoznaje na
podstawie zdjęć, okazów, opisów rodzaje
skał i podaje ich nazwę, charakterystyczne cechy oraz wyjaśnia
genezę
–
ocenia działania służące racjonalnemu gospodarowaniu
zasobami naturalnymi
17. Złoża surowców
mineralnych
–
wyjaśnia pojęcia:
złoże surowców mineralnych, pokłady, soczewki,
wysady, żyły, gniazda, intruzja
–
wymienia typy złóż
mineralnych
– dokonuje podziału złóż
mineralnych ze względu
na działy gospodarki człowieka, w których są wykorzystywane
–
zna metody
eksploatacji surowców mineralnych
–
ocenia zmiany
środowiska przyrodniczego wywołane eksploatacją surowców
mineralnych
–
potrafi na podstawie przekroju geologicznego rozpoznać typ
złoża mineralnego
–
ocenia znaczenie surowców mineralnych oraz podaje przykłady ich zastosowania
w gospodarce człowieka
- charakteryzuje skutki obrotu jądra Ziemi
- wyjaśnia konsekwencje przemieszczania się kontynentów w przeszłości geologicznej
- potrafi przedstawić na schemacie cykl geologiczny, uwzględniając rodzaj skał oraz procesy geologiczne prowadzące do ich powstania
- krytycznie opisuje związki ochrony środowiska z eksploatacją konkretnych surowców mineralnych
- przedstawia związek między budową geologiczną a typem złoża
V. Litosfera – procesy endogeniczne
18. Tektonika płyt litosfe- – wyjaśnia pojęcia: płyty litosfery, kratony, prądy
ry
konwekcyjne, ryft, subdukcja, uskok transformacyjny, strefa kolizji
– wymienia płyty litosfery
19. Plutonizm i metamorfizm
–
wyjaśnia pojęcia:
plutonizm, metamorfizm,
magmatyzm, intruzje
zgodne i niezgodne
–
wymienia czynniki
wpływające na metamorfizm skał
– formułuje główne za- – opisuje formy i proce- – przedstawia na rysunłożenia teorii tektoniki
sy tektoniczne zachoku: ryft, subdukcję, kopłyt litosfery
dzące na krawędziach
lizję
– wyjaśnia przyczyny
płyt litosfery
– porównuje procesy
ruchów płyt litosfery – wyjaśnia mechanizm
zacho– lokalizuje na mapie
ruchu płyt litosfery, w
dzące w strefie ryftogeologiczno-tektonicztym działanie prądów
wej i subdukcji
nej i fizycznej świata
konwekcyjnych
– wskazuje konsekwenpłyty kontynentalne i
cje ruchu płyt litosfery
oceaniczne
– wskazuje na mapie
geologiczno-tektonicznej i fizycznej świata
miejsca występowania
stref ryftowych i subdukcji
– dokonuje
podziału
metamrofizmu i wyjaśnia rodzaje metamorfizmu
– rozpoznaje na schemacie różne rodzaje intruzji
magmowych
–
porównuje i
charakteryzuje różne
rodzaje intruzji magmowych (batolit, lakolit, dajka, sill, lopolit,
ksenolit)
–
wyjaśnia pojęcia:
lawa, magma
–
wymienia typy
erupcji wulkanicznych
–
opisuje budowę
stożka wulkanicznego
–
przedstawia
czynniki wpływające
na przebieg wybuchu
i kształt stożka wulkanicznego
–
rozpoznaje
typy wulkanów i skały wulkaniczne
–
wyjaśnia przyczyny występowania
wulkanów na granicy
płyt litosfery
–
charakteryzuje
produkty erupcji wulkanicznej
–
wykazuje zależności między kształtem wulkanu a typem
lawy i charakterem
erupcji
–
wyjaśnia znaczenie wulkanów i gejzerów dla życia i gospodarki człowieka
–
wykazuje zależności między występowaniem wulkanów
a rozmieszczeniem
płyt litosfery oraz wiekiem geologicznym obszaru
–
wyjaśnia zasadę funkcjonowania gejzerów
–
wyjaśnia pojęcia:
ruchy izostatyczne,
orogen
–
opisuje pionowe
ruchy litosfery
–
wyjaśnia mechanizm powstawania
górotworu subdukcyjnego i kolizyjnego
–
wymienia i lokalizuje na mapie
przykłady górotworów
subdukcyjnego i kolizyjnego
–
lokalizuje na
mapie góry zrębowe
–
rozpoznaje na
schematach góry fałdowe, zrębowe i wulkaniczne oraz podaje
ich przykłady
–
podaje dowody na istnienie pionowych ruchów litosfery
–
lokalizuje na
mapie obszary objęte
pionowymi ruchami
skorupy ziemskiej
–
na podstawie
różnych źródeł informacji wyjaśnia procesy
izostatyczne
–
wykazuje
wpływ ruchów pionowych litosfery na życie i
działalność człowieka
–
porównuje
góry fałdowe i zrębowe
22. Trzęsienia ziemi
i inne deformacje
litosfery
–
wyjaśnia pojęcia:
epicentrum, hipocentrum,
fala sejsmiczna
–
przedstawia podział trzęsień ziemi
–
omawia skutki trzęsień ziemi
–
opisuje różne
struktury tektoniczne
–
charakteryzuje
trzęsienia ziemi ze
względu na ich przyczynę
–
lokalizuje na
mapie obszary sejsmiczne, pensejsmiczne i asejsmiczne
–
przedstawia na
schemacie epicentrum
i hipocentrum
–
wyjaśnia rozmieszczenie obszarów
sejsmicznych na Ziemi
–
rozpoznaje
różne struktury tektoniczne przedstawione
na rysunkach oraz
omawia występujące
między nimi różnice
–
przedstawia ma
modelu przyczynowo-skutkowym powstawanie tsunami
–
ocenia różne
sposoby zapobiegania
skutkom trzęsień ziemi
23. Opis i interpretacja
odsłonięcia, profilu
i przekroju geologicz
nego
–
wyjaśnia pojęcia:
wiek względny skał, wiek
bezwzględny skał, luka stratygraficzna, miąższość warstw
skalnych
–
rozpoznaje: profil
geologiczny, przekrój geologiczny i mapę geologiczną
–
opisuje warunki i
środowisko powstania
różnych typów skał
–
interpretuje i
opisuje odkrywkę geologiczną
–
na podstawie
analizy przekroju geologicznego odtwarza geologiczne dzieje obszaru
–
identyfikuje wydarzenia geologiczne na
danym obszarze na podstawie genezy skał
–
analizuje wiek
skał na przekroju i profilu geologicznym oraz
ustala wiek względny i
bezwzględny skał
–
zaznacza upad
warstw skalnych na przekroju geologicznym
20. Wulkanizm
21. Procesy górotwórcze i inne
uchy litosfery
- analizuje przyczyny uformowania się pacyficznego - wykazuje znaczenie gospodarcze procesów plutonicznych i metamorficznych
- wyjaśnia genezę wulkanów położonych z dala od krawędzi płyt litosfery
- wykazuje wpływ wulkanizmu i procesów postwulkanicznych na środowisko przyrodnicze i działalność gospodarczą człowieka
- opisuje różne typy ruchów pionowych litosfery: izostazji, epejrogenezy
- formułuje zależność między występowaniem trzęsień ziemi, wiekiem geologicznym obszarów, przebiegiem granic płyt litosfery i zjawiskami
wulkanicznymi
- ocenia skutki wielkich trzęsień ziemi oraz uzasadnia konieczność podejmowania działań zmierzających do zmniejszenia negatywnych konsekwencji trzęsień ziemi
- interpretuje układ warstw skalnych w naturalnej lub sztucznej odkrywce geologicznej (np. w kopalniach, kamieniołomach, wykopach)
VI. Litosfera – procesy egzogeniczne
24. Wietrzenie i jego – wymienia i krótko charakteryzuje rodzaje wietrzeznaczenie dla procenia
sów geologicznych
– przedstawia czynniki
wpływające na przebieg
procesów wietrzenia
–
podaje skutki
wietrzenia dla procesów
rzeźbo- i glebotwórczych
–
rozpoznaje efekty wietrzenia fizycznego
na ilustracjach i w odsłonięciach skał
– wykazuje wpływ klimatu na przebieg i rodzaj wietrzenia
– wymienia skały, które
podlegają procesom krasowym
– przedstawia czynniki
wpływające na intensywność procesów krasowych
–
rozpoznaje na
ilustracjach formy krasu
powierzchniowego i
podziemnego
–
wskazuje na mapie obszary występowania zjawisk krasowych
na świecie
– wyjaśnia genezę różnych form krasu powierzchniowego i podziemnego
26. Rzeźbotwórcza
działalność wód płynących
–
wyjaśnia pojęcia dotyczące rzeźbotwórczej działalności rzek
–
wymienia czynniki
wpływające na rodzaj i intensywność procesów rzeźbotwórczych w dolinie rzecznej
–
omawia działalność rzeźbotwórczą rzeki
w różnych odcinkach jej
biegu
–
wymienia i charakteryzuje przykłady
form rzeźby powstających w wyniku działalności niszczącej i budującej rzek
–
przedstawia
warunki powstawania
delty i estuarium
–
wymienia przyczyny podnoszenia i obniżania bazy erozyjnej
–
rozpoznaje na
rysunku elementy doliny
rzecznej
–
rozpoznaje na
rysunkach i zdjęciach
formy powstałe w wyniku rzeźbotwórczej
działalności wód płynących
–
wyjaśnia proces
meandrowania rzeki
–
opisuje przebieg
kaptażu rzecznego
i wskazuje przykłady jego
występowania
–
proponuje formy
wykorzystania rzeki dla
odcinka górnego, środkowego i dolnego i uzasadnia swój wybór
27. Rzeźbotwórcza
działalność wód
morskich i jeziornych
–
wyjaśnia pojęcia dotyczące rzeźbotwórczej działalności wód morskich i jeziornych
–
wymienia czynniki
wpływające na intensywność
procesów niszczących wywołanych przez wody morskie
–
opisuje działalność morza na wybrzeżu
niskim i wysokim
–
charakteryzuje
główne formy rzeźby
powstające w wyniku
działalności wód morskich
–
rozpoznaje typy
wybrzeży przedstawione
na rysunkach i mapach
oraz wyjaśnia ich genezę
–
wskazuje na mapie miejsca występowania różnych typów wybrzeży morskich
–
wyjaśnia za pomocą rysunku powstawanie atolu koralowego
oraz klifu
–
uzasadnia konieczność poznania procesów zachodzących w
strefach brzegowych
mórz i jezior
–
opisuje działalność erozyjną i budującą lodowców górskich i lądolodów
–
wyjaśnia procesy powstawania form
wodnolodowcowych
–
rozpoznaje na
ilustracjach wybrane
formy polodowcowe
–
wskazuje na
mapie świata obszary,
które podlegały w
przeszłości zlodowaceniom
– klasyfikuje formy rzeźby polodowcowej według
czynnika i procesu rzeźbotwórczego
– opisuje działalność wiatru i podaje przykłady
form rzeźby eolicznej
–
rozpoznaje na
ilustracjach eoliczne
formy rzeźby
–
lokalizuje na
mapie pustynie i obszary występowania pokryw lessowych
–
porównuje barchan i wydmę paraboliczną
–
ocenia wpływ wybranych czynników na intensywność procesów
eolicznych
25. Zjawiska krasowe
28. Rzeźbotwórcza dzia- – wyjaśnia pojęcia dotyczące
działalności rzeźbotwórczej
łalność lodowców
lodowca górskiego i lądolodu
29. Rzeźbotwórcza działalność wiatru
–
wyjaśnia pojęcia
związane z rzeźbotwórczą
działalnością wiatru
–
wymienia czynniki
wpływające na intensywność procesów eolicznych
30. Denudacja
–
wyróżnia podstawowe rodzaje ruchów masowych
–
wymienia czynniki
wpływające na intensywność ruchów masowych
–
opisuje proces spłukiwania
–
wyjaśnia przebieg różnych rodzajów ruchów masowych
–
wskazuje formy rzeźby dla poszczególnych ruchów
masowych
–
rozpoznaje na
ilustracjach rodzaje ruchów masowych
–
wskazuje podobieństwa i różnice między odpadaniem i obrywaniem oraz spełzywaniem i osuwaniem
–
przedstawia
wpływ budowy geologicznej i działalności
człowieka na ruchy
masowe
–
wykazuje wpływ
procesów spłukiwania i
ruchów masowych na
erozję gleb
–
ocenia rolę roślinności i działalności
człowieka w ograniczeniu ruchów masowych
31. Rzeźba Ziemi jako
efekt procesów endoi egzogenicznych
–
przedstawia główne formy rzeźby lądów i
dna oceanów
–
charakteryzuje powierzchnię i ukształtowanie kontynentów i oceanów
–
wskazuje na
mapie świata największe głębokości na obszarach oceanów
–
wskazuje na
mapie świata najwyższe szczyty
–
wskazuje na
mapie świata przykłady głównych form
rzeźby lądów i dna
oceanów
–
przedstawia
cechy ukształtowania
powierzchni Ziemi
jako efekt oddziaływania procesów wewnętrznych i zewnętrznych
–
wyjaśnia rozmieszczenie najwyższych
gór świata, grzbietów
i rowów oceanicznych
– omawia wpływ gospodarki – przedstawia na rysunku
zbieracko-łowieckiej, rolnic- skutki podziemnej eksplotwa, górnictwa, transportu na atacji surowców
litosferę
–
rozpoznaje antropogeniczne formy
rzeźby powstałe przy
odkrywkowej eksploatacji surowców
–
wykazuje zależność erozji gleb od lesistości oraz sposobu
orki na stoku
–
proponuje sposoby ograniczania wpływu
rolnictwa na litosferę
–
przewiduje skutki, które mogą wystąpić
na obszarze, na którym
rozwija się górnictwo
32. Wpływ człowieka
na litosferę
Na Ocenę celującą uczeń potrafi:
- opisuje współczesne procesy związane z powstawaniem lejów krasowych w obszarach zurbanizowanych
- opisuje przebieg kaptażu rzecznego i wskazuje przykłady jego występowania
- zna pojęcie draas
- konstruuje krzywą hipsograficzną dla dowolnego kontynentu
VII. Atmosfera
33. Skład i budowa atmosfery
–
wymienia stałe i
zmienne składniki atmosfery
–
opisuje skład chemiczny atmosfery
–
wymienia gazy
cieplarniane i omawia
ich wpływ na wzrost
temperatury powietrza na Ziemi
–
wyróżnia warstwy atmosfery
i przedstawia ich najważniejsze cechy
–
charakteryzuje
budowę atmosfery na
podstawie pionowego
przekroju
–
porównuje
właściwości fizyczne
i chemiczne poszczególnych warstw atmosfery
–
wysuwa propozycje działań ograniczających wpływ człowieka
na zanieczyszczenie atmosfery
–
wyjaśnia znaczenie atmosfery dla życia
na Ziemi
34. Globalna cyrkulacja
mas powietrza
–
wyjaśnia pojęcia: komórka cyrkulacyjna, prądy
konwekcyjne, zaburzenia
cyrkulacyjne, monsuny, cyklony, fronty atmosferyczne,
masy powietrza
–
wymienia rodzaje
mas powietrza na Ziemi
–
charakteryzuje
masy powietrza równikowego, zwrotnikowego, polarnego i arktycznego
–
wymienia przyczyny krążenia powietrza w troposferze
–
przedstawia na
rysunku schemat globalnej cyrkulacji powietrza
–
opisuje sposób
powstania opadów zenitalnych
–
objaśnia mechanizm powstawania frontów atmosferycznych
(zimnego, ciepłego i zokludowanego)
–
opisuje zjawiska
towarzyszące frontom
atmosferycznym
–
wyjaśnia mechanizm powstawania pasatów, wiatrów zachodnich
i wschodnich oraz wpływ
siły Coriolisa na ich kierunek
35. Temperatura i opady na świecie
–
wyjaśnia pojęcia: bilans promieniowania, bilans
cieplny Ziemi, albedo, turbulencja, konwekcja, adwekcja,
procesy adiabatyczne, inwersja termiczna, amplituda
temperatur, strefowość termiczna, parowanie, kondensacja pary wodnej, transpiracja, sublimacja, wilgotność,
osady, opady atmosferyczne,
temperatura punktu rosy,
jądra kondensacji, powietrze
nasycone
–
wymienia czynniki
wpływające na intensywność parowania
–
wymienia warunki
kondensacji pary wodnej
–
wymienia rodzaje
opadów i osadów atmosferycznych
–
przedstawia bilans promieniowania
Ziemi
–
wymienia i opisuje sposoby wymiany
ciepła w atmosferze
–
wymienia i charakteryzuje czynniki
kształtujące temperaturę na powierzchni Ziemi
–
charakteryzuje
opady i osady atmosferyczne oraz warunki,
w których powstają
–
omawia wielkość
opadów w różnych szerokościach geograficznych
–
wpływające na wielkość i
rozmieszczenie opadów
na kuli ziemskiej
–
wykazuje wpływ
różnych czynników na
zróżnicowanie dopływu
energii słonecznej
–
przedstawia
przyczyny nierównomiernego rozkładu temperatury powietrza na Ziemi
–
przedstawia
wpływ temperatury powietrza na maksymalną
zawartość pary wodnej
w atmosferze
–
rozpoznaje podstawowe rodzaje chmur
–
wskazuje na mapie obszary o najwyższych i najniższych średnich rocznych amplitudach temperatury i wyjaśnia ich przyczyny
–
wskazuje przyczyny nierównomiernego rozkładu temperatury
na kuli ziemskiej
–
charakteryzuje
opady konwekcyjne,
frontalne i orograficzne
–
wyjaśnia przyczyny zróżnicowania
wielkości opadów na
Ziemi
–
wyjaśnia zależność między ilością promieniowania słonecznego a ekspozycją stoków
oraz położeniem Ziemi
względem Słońca
–
na podstawie danych klimatycznych oblicza średnią temperaturę
powietrza, amplitudę
temperatury powietrza
oraz spadek temperatury powietrza wraz z wysokością
–
rozpoznaje i opisuje rodzaje chmur oraz
przyporządkowuje je do
odpowiedniej wysokości
w troposferze
–
zna zjawiska towarzyszące poszczególnym chmurom
–
analizuje mapę
przebiegu rocznej sumy
opadów na Ziemi,
wskazuje przyczyny nierównomiernego rozkładu
opadów atmosferycznych
–
porównuje warunki powstawania opadów konwekcyjnych,
orograficznych i frontalnych
36. Ciśnienie atmosferyczne i wiatry kuli
ziemskiej
–
zna wartość normalnego ciśnienia atmosferycznego
–
wymienia czynniki
wpływające na wielkość ciśnienia atmosferycznego
–
wyjaśnia pojęcia: ciśnienie atmosferyczne, izobara, hektopaskal, układy
baryczne, ośrodki baryczne,
przemiany wilgotno- i suchoadiabatyczne
–
wyjaśnia pojęcie
i genezę wiatrów stałych, okresowych i lokalnych
–
charakteryzuje
czynniki wpływające na
wielkość ciśnienia atmosferycznego
–
wskazuje na mapie obszary występowania różnych rodzajów
wiatrów
–
omawia powstawanie cyklonów
tropikalnych i monsunów
–
wyjaśnia rozkład
ciśnienia atmosferycznego na kuli ziemskiej
–
za pomocą rysunku wyjaśnia schemat
krążenia mas powietrza
w niżu i wyżu na obu
półkulach (z uwzględnieniem działania siły
Coriolisa)
–
identyfikuje
układy baryczne na
podstawie przebiegu
izobar
–
wyjaśnia, dlaczego monsun letni przynosi opady
–
wyjaśnia mechanizm powstawania
bryzy, wiatrów dolinnych i górskich, fenu,
wiatrów spływowych
–
wykazuje znaczenie wiatrów dla przebiegu pogody i działalności
gospodarczej człowieka
–
wyjaśnia sposób
powstania monsunów i
ich wpływ na gospodarkę Azji Południowo-Wschodniej i Południowej
–
oblicza temperaturę powietrza na szczycie, po stronie zawietrznej lub dowietrznej góry
w warunkach fenowych
–
oblicza ciśnienie
atmosferyczne na szczycie góry
37. Czynniki klimatotwórcze
–
wyjaśnia pojęcia: pro-– charakteryzuje czynniki
ces klimatyczny, czynniki kli- wpływające na zróżnicowamatotwórcze, inwersja opa- nie elementów klimatu
dowa, klimat miasta, klimatogram
–
wymienia główne
czynniki klimatotwórcze, w
tym czynniki astrefowe i antropogeniczne
– formułuje prawidłowości klimatyczne na podstawie analizy map i klimatogramów
– na podstawie analizy
danych klimatycznych i klimatogramów wyjaśnia
wpływ różnych czynników
na klimat
–
wnioskuje o cechach klimatu danego
miejsca na podstawie
jego położenia geograficznego
–
charakteryzuje
wpływ czynników klimatotwórczych na klimat
wybranych regionów
świata
38. Klimaty kuli ziemskiej
–
wymienia strefy kli- – charakteryzuje strefy klimatyczne i typy klimatów na matyczne i typy klimatów
Ziemi
na Ziemi oraz uzasadnia ich
–
wymienia obszary zasięgi
położone w danej strefie klimatycznej i danym typie klimatu
– lokalizuje na mapie i
charakteryzuje strefy klimatyczne
– opisuje typy klimatów
w obrębie poszczególnych
stref klimatycznych
– uzasadnia zasięgi poszczególnych stref klimatycznych
–
rozpoznaje strefy
klimatyczne i wybrane
typy klimatów na podstawie rocznego przebiegu temperatury powietrza i sum opadów
–
porównuje różne
typy klimatów
–
na podstawie
map i klimatogramów
rozpoznaje i charakteryzuje strefę klimatyczną
oraz typ klimatu
–
przedstawia glo- – odczytuje i interpretuje
balny system pomiarów zjawiska zaznaczone na
meteorologicznych
mapie synoptycznej
–
podaje informa- – analizuje zmiany tempecje o pogodzie z mapy ratury i wilgotności powiesynoptycznej
trza po przejściu frontów
atmosferycznych
–
ocenia konsekwencje przyrodnicze
i gospodarcze zmian w
atmosferze, wynikających z działalności człowieka
–
wyjaśnia przyczyny i ocenia skutki zmian
klimatu w skali globalnej i lokalnej
39. Pogoda i człowiek – – wyjaśnia pojęcia: mapa synmapy synoptyczne, zmia- optyczna, prognoza pogody,
ny antropogeniczne
efekt cieplarniany, dziura ozonowa, kwaśne deszcze, smog
– wyróżnia składniki mapy synoptycznej
– analizuje wpływ działalności człowieka na warunki klimatyczne w skali
makro i mikro
– ocenia i charakteryzuje
wpływ klimatu na przebieg procesów rzeźbotwórczych, glebę, świat
organiczny
40. Własne obserwacje – wymienia i rozpoznaje przy- – mierzy wielkości i wartości poszczególnych elezjawisk i prognozowanie rządy meteorologiczne
mentów pogody, posługupogody
jąc się termometrem, barometrem, anemometrem,
deszczomierzem oraz skalą
Beauforta
– przygotowuje krótkoter- - na podstawie dokonanych
minową prognozę pogody obserwacji charakteryzuje
na podstawie mapy synop- zjawiska zachodzące aktualtycznej
nie w atmosferze
– określa stan zachmurzenia nieba, rozpoznaje rodzaje chmur oraz inne zjawiska występujące w atmosferze
– dokumentuje obserwacje np. za pomocą aparatu fotograficznego lub zapisując je w dzienniku pogody
Na celującą uczeń:
- korzystając z map klimatycznych, analizuje przebieg średniej rocznej temperatury powietrza, wskazuje przyczyny nierównomiernego rozkładu temperatury na Ziemi
- przedstawia wpływ monsunów i cyklonów na życie i działalność gospodarczą człowieka
- charakteryzuje klimat miasta (MWC)
- prognozuje zmiany parametrów pogodowych na podstawie obserwacji bezpośrednich i pomiarów meteorologicznych (np. amatorskich obserwacji
nieba, odczytów z przyrządów na stacji meteorologicznej, w ogródku meteorologicznym, domowych stacjach meteorologicznych)
VIII. Hydrosfera
41. Występowanie i zasoby – przedstawia genezę i zasoby – omawia cechy cyklu hy- – porównuje zasoby róż- – ocenia znaczenie retendrologicznego w różnych nych rodzajów wód
cji w bilansie wodnym
wód, cykl hydrologiczny hydrosfery
– wymienia elementy cyklu hy- warunkach klimatycz- – wskazuje na mapie świa- wybranego obszaru oraz
drologicznego
nych
ta obszary zagrożone pu- w naturalnej odnowie
– wymienia składniki bilansu – charakteryzuje czynniki
stynnieniem
wód
wodnego
wpływające na bilans – podaje różnice między –
wodny danego obszaru
dużym i małym obiegiem
wody w przyrodzie
42. Wody morskie
10
– podaje te cechy wszechoceanu, – wymienia i charakteryzu- – wyjaśnia przyczyny zróż- – wykazuje związek między
na podstawie których wyróż- je typy mórz
nicowania zasolenia wód szerokością geograficzną
niono oceany i morza
morskich
a temperaturą wody
– przedstawia skład chemiczny
– wskazuje na mapie przy- morskiej
wody morskiej
kłady poszczególnych typów mórz
– przedstawia na rysunku – formułuje prawidłowości
43. Ruchy wód morskich – wymienia ciepłe i zimne – wyjaśnia przyczyny
prądy morskie
zróżnicowania wielkości genezę ruchów wody
dotyczące prądów mor– wymienia czynniki wywołu- pływów morskich
morskiej
skich oraz ich wpływu na
jące ruchy wody morskiej – przedstawia rodzaje ru- – wymienia podobieńklimat oraz środowisko
chów wody morskiej i
stwa i różnice pomięwybrzeży
mechanizm ich powsta- dzy falami wiatrowymi i – wykazuje na przykładach
wania
tsunami
gospodarcze znaczenie
– wskazuje na mapie obruchów wody morskiej
szary występowanie
upwellingu i El Niño
44. Działalność człowieka – wskazuje możliwości gospoa ekosystemy mórz i oce- darczego wykorzystania oceanów i krótko je charakteryzuanów
je
–
przedstawia
działania podejmowane
dla ochrony zasobów
biologicznych mórz
–
wymienia przyczyny zanieczyszczenia
wód morskich
–
wyjaśnia proces
eutrofizacji wód morskich
–
analizuje wpływ
wycieku ropy naftowej
na środowisko naturalne
–
wykazuje wpływ
rybołówstwa na zasoby
biologiczne mórz
–
proponuje sposoby ograniczenia degradacji wód wszechoceanu
45. Wody podziemne,
źródła
– wyjaśnia pojęcia związane z
występowaniem wód podziemnych
– przedstawia różne rodzaje
wód podziemnych i typy źródeł
–
omawia pochodzenie wód podziemnych
–
opisuje działanie
gejzerów
–
dokonuje podziału wód mineralnych ze
względu na ich skład
chemiczny
–
wskazuje czynniki wpływające na wydajność źródeł
–
wyjaśnia na rysunku powstawanie wód
artezyjskich i różnych typów źródeł
–
wskazuje na mapie miejsca występowania wód artezyjskich
i gejzerów
–
wykazuje związek
między rodzajem wód
podziemnych a ich cechami i zasobami
–
ocenia przydatność wód podziemnych
dla gospodarki człowieka
46. Powierzchniowe
wody płynące
–
wymienia i opisuje
elementy sieci rzecznej
–
wymienia rodzaje zasilania rzek
–
opisuje cechy
różnych ustrojów rzecznych
–
charakteryzuje
sieć rzeczną na poszczególnych kontynentach
–
wpływające na przepływ
wody w rzekach
–
wyznacza prze- – rozpoznaje ustrój rzeczny
bieg działu wodnego na wybranych rzek
mapie
–
wyjaśnia cechy
wybranych rzek świata
w nawiązaniu do zasilania, klimatu, rzeźby terenu, znaczenia gospodarczego
47. Jeziora i bagna
–
charakteryzuje typy
genetyczne mis jeziornych
na poszczególnych kontynentach
–
wymienia czynniki
prowadzące do zaniku jezior
–
wskazuje przykłady jezior o różnej genezie
–
wymienia cechy
torfowisk i bagien
–
klasyfikuje jezio- – rozpoznaje typ genetyczra według różnych kryte- ny misy jeziornej na podriów
stawie rysunku batyme–
na podstawie ry- trycznego
sunku opisuje procesy
zaniku jezior
–
na schemacie
wyjaśnia cyrkulację
wody w jeziorach strefy umiarkowanej
–
wskazuje obszary występowania jezior i
bagien na mapie
48. Lodowce i lądolody
–
przedstawia różnice
między lądolodem a lodowcem górskim
–
wyjaśnia proces powstawania lodowców
–
przedstawia mechanizm ruchu lodowca
–
charakteryzuje
typy lodowców górskich
i podaje przykłady ich
występowania
–
wyjaśnia przy11
czyny różnej wysokości
występowania granicy
wieloletniego śniegu w
różnych szerokościach
geograficznych
–
wskazuje na mapach zasięg obszarów
współcześnie zlodowaconych i ocenia wpływ
zmian klimatycznych na
zmiany zasięgu tych obszarów
–
rozpoznaje typy
lodowców górskich
–
przedstawia związek między klimatem a
występowaniem wieloletniej zmarzliny
obszary występowania wieloletniej
zmarzliny i zasięgu
występowania lodu
szelfowego
49. Woda w gospodarce
i środowisku
–
przedstawia rolę
– opisuje na przykładach
wody dla rozwoju różnych następstwa nieracjonalnej
działów gospodarki
gospodarki wodnej w wy–
podaje przykłady
branych regionach świata
wpływu wody na środowisko
–
wymienia działa- – proponuje sposoby
nia wspomagające racjo- ochrony zasobów wodnych
nalnego gospodarowania wodą
–
wskazuje na mapie obszary narażone na
„konflikty o wodę” i
wskazuje przyczyny takiej sytuacji
50. Obserwacje i pomia- – wymienia przyrządy służące – podaje przykłady badań – na podstawie danych obli-– ocenia znaczenie pomiarów hydrologicznych dla
ry hydrologiczne w te- do pomiarów hydrologicznych prowadzonych w ramach cza wielkość przepływu
– wymienia przykłady insty- monitoringu wód
wody w rzekach
gospodarki człowieka i uzarenie
tucji wyspecjalizowane w mosadnia swoją opinię
nitoringu wód
- wykazuje związek między klimatem a cyklem hydrologicznym
- porównuje czynniki wpływające na zasolenie dwóch dowolnych zbiorników morskich
- potrafi powiązać procesy związane z trofizmem jezior z procesami geologicznymi
- ocenia wpływ wieloletniej zmarzliny na zagospodarowanie i gęstość zaludnienia
IX. Pedosfera i biosfera
51. Gleba i procesy ją – wyjaśnia pojęcia: gleba po- – omawia przydatność rol- –
przedstawia
– analizuje profil glebowy,
kształtujące
czątkowego stadium rozwoju niczą głównych typów gleb związek między glebą, identyfikuje poziomy gene(inicjalna), gleba dojrzała
– lokalizuje na mapie obskałą macierzystą, ro- tyczne gleby
– charakteryzuje etapy proce- szary występowania głów- ślinnością a klimatem – analizuje wpływ człosu glebotwórczego
nych typów gleb
–
wyjaśnia wpływ wieka na zahamowanie
– wymienia najważniejsze
czynników biotycznych i procesów glebotwórczych
składniki i funkcje gleby
abiotycznych na inten52. Zróżnicowanie gleb – wymienia gleby występujące – lokalizuje na mapie ob- – wyjaśnia zależność mię- – formułuje związek poświata i ich przydatność w danej strefie klimatycznej
szary występowania najżyź- dzy klimatem, szatą roślin- między rozmieszczeniem
rolnicza
niejszych gleb
ną a występowaniem gleb żyznych gleb a obszarami
– dokonuje oceny przydat- strefowych i śródstrefo- rolniczymi
– analizuje wpływ człowieności rolniczej gleb
wych
– interpretuje profile gle- ka na degradację gleb
12
bowe i wyjaśnia pochodzenie poziomów genetycznych różnych typów gleb
53. Badania terenowe
gleb i ich opis
– omawia profil glebowy
– planuje i przeprowadza – na podstawie profilu – wykorzystując pomiar
obserwację profilu glebo- glebowego rozpoznaje typ kolorymetryczny, określa
wego w miejscu zamieszka- gleby i ocenia jej rolniczą odczyn gleby
– dokumentuje wyniki bania
przydatność
– identyfikuje poziomy ge- dań w karcie opisu odnetyczne w profilu glebo- krywki glebowej
wym i na ich podstawie – interpretuje mapę glecharakteryzuje procesy gle- bowo-rolniczą
botwórcze
54. Szata roślinna i
świat zwierząt
– wyjaśnia przyczyny zróżnico- – charakteryzuje i wskawania formacji roślinnych na zuje na mapie rozmieszZiemi
czenie formacji roślinnych
– wyjaśnia piętrowość roślinną – lokalizuje na mapie zasięg państw zoogeograficznych
– wykazuje związki mię- – wyjaśnia sposób przydzy warunkami klimatycz- stosowania się roślin do
nymi a formacją roślinną przetrwania w klimatach
– przyporządkowuje typo- suchym i zimnym
we gatunki flory i fauny do – charakteryzuje występoposzczególnych stref krajo- wanie gatunków zwierząt
brazowych
w poszczególnych króle– wskazuje dominujące stwach
gatunki litoralu, pelagialu i
abisalu, opisuje cechy stref
morskich
- na podstawie profilu glebowego rozpoznaje główne gleby i ocenia ich przydatność rolniczą
- opisuje cechy morfologiczne gleby (np. miąższość poszczególnych poziomów, ich barwę, układ glebowy, występowanie konkrecji)
- wykazuje związki między występowaniem zwierząt a formacjami roślinnymi
- formułuje zależność między zasięgami poszczególnych pięter roślinnych a warunkami klimatycznymi i glebowymi zmieniającymi się wraz z wysokością nad poziomem morza
X. Ekosystemy świata i ich ochrona
55. Ekosystemy i dzie- – wymienia elementy na pod- – wymienia procesy rzeździny morfoklimatyczne stawie których wydzielono dzie- botwórcze dominujące w
dziny morfoklimatyczne
umiarkowanej dziedzinie
świata
– wymienia dziedziny morfokli- morfoklimatycznej
matyczne świata
– ocenia wpływ wybraświata przykłady krain geo- nych elementów klimatu na
graficznych dla każdej
przebieg procesów rzeźboz dziedzin morfoklimatycz- twórczych w poszczególnych
nych dziedzinach morfokli– dopasowuje rodzaje pro- matycznych
cesów rzeźbotwórczych do
warunków klimatycznych
56. Ochrona środowiska i – wskazuje podejmowane na – omawia podstawowe za- – wskazuje na mapie
– ocenia możliwości realizrównoważony rozwój świecie działania na rzecz
sady zrównoważonego
przykłady państw o naj- zacji zrównoważonego rozochrony i restytucji środowiska rozwoju
większym i najmniejszym woju w skali lokalnej, regiogeograficznego
– omawia kategorie ob- udziale rezerwatów biosfe- nalnej i globalnej
– wymienia motywy działań szarów chronionych wy- ry w ogólnej powierzchni
na rzecz ochrony środowiska dzielonych przez Międzyna- – wskazuje na mapie przy– wymienia i charakteryzuje rodową Unię Ochrony Przy- kłady parków narodowych i
główne formy ochrony środowi- rody
rezerwatów w Polsce i na
ska
– wymienia osiągnięcia świecie
wybranych konferencji
– określa zakres działań
międzynarodowych po- międzynarodowych organiświęconych ochronie śro- zacji i programów ochrony
dowiska
środowiska
13
57. Skutki działalności – wymienia antropogeniczne – przedstawia wpływ człoczłowieka w środowisku zmiany w środowisku przyrod- wieka na wzrost efektu cieprzyrodniczym
niczym
plarnianego
– omawia skutki efektu
cieplarnianego
– podaje przykłady zmian
w środowisku geograficznym, będących skutkiem
działalności człowieka
– podaje przykłady
wywołanych działalnością
człowieka zmian wybranych
elementów środowiska
przyrodniczego
- dowodzi na przykładach, że naruszenie stabilności ekosystemu może spowodować nieodwracalne zmiany w środowisku naturalnym
Wymagania na poszczególne oceny - Geografia dla maturzysty. Część II
Temat
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
I. Klasyfikacja państw świata
1. Aktualny podział poli- – charakteryzuje współczesny stan na ma- – opisuje zróżnicowanie polityczne współcze- – wyjaśnia przyczyny utrzymywania się tepie politycznej świata
snego świata
rytoriów zależnych
tyczny świata
– wyjaśnia pojęcia: państwo, suweren– wymienia i wskazuje na mapie terytoria – analizuje przyczyny zmian na politycznej
ność, terytoria zależne, terytoria powier- zależne
mapie świata po 1989 r., opisuje proces
nicze ONZ, wody wewnętrzne, morza te- – wymienia niezbędne warunki utworzenia
rozpadu i łączenia państw Europy i innych
rytorialne, strefa wyłączności ekonomicznowego państwa
części świata
nej
– lokalizuje na mapie politycznej państwa,
które powstały po 1989 r.
– wyjaśnia zasady funkcjonowania terytoriów niesamodzielnych
– podaje kryteria podziałów państw świata – wymienia mierniki rozwoju społeczno– klasyfikuje kraje świata według kryte2. Kryteria podziałów
– wyjaśnia pojęcia PKB i wskaźnik skolaryza- -gospodarczego
riów politycznych, społecznych, kulturopaństw świata
cji
– grupuje państwa na podstawie wielkości
wych, ekonomicznych
– opisuje i podaje składowe wskaźnika
HDI
– porównuje strukturę PKB krajów na różnym poziomie rozwoju gospodarczego
HDI
– analizuje i wyjaśnia przyczyny nierówności w rozwoju społeczno-gospodarczym
świata
3. Charakterystyka
– przedstawia cechy gospodarki krajów o – wskazuje przykłady na mapie państw
– na podstawie danych statystycznych pokrajów o wysokim
wysokim i średnim poziomie rozwoju gośrednio, wysoko i bardzo wysoko rozwirównuje cechy krajów o bardzo wysokim,
i średnim poziomie
spodarczego
niętych
wysokim i średnim poziomie rozwoju gorozwoju gospodar– wskazuje problemy gospodarcze i społeczspodarczego
czego
ne tych krajów
– porównuje państwa bardzo wysoko i wysoko rozwinięte
4. Problemy krajów sła- – wymienia cechy krajów średnio i słabo
bo rozwiniętych
rozwiniętych
– ocenia współczesny stan polityczny w Europie i na świecie
– wykazuje zróżnicowanie państw świata,
posługując się wskaźnikami poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego
– wyjaśnia najważniejsze przyczyny bardzo
wysokiego i wysokiego poziomu rozwoju
gospodarczego wybranych krajów
– analizuje i ocenia problemy społeczno-gospodarcze państw o wysokim poziomie rozwoju
– wskazuje problemy gospodarcze i społecz- – wyjaśnia przyczyny obecnej sytuacji go- – ocenia szanse rozwoju wybranych państw
słabo rozwiniętych
ne krajów słabo rozwiniętych
spodarczej i społecznej krajów słabo roz– proponuje działania hamujące mechani– wskazuje przykłady państw słabo rozwiwiniętych
zmy narastania nierówności w rozwoju
niętych na mapie
– porównuje cechy gospodarki krajów słaspołeczno-gospodarczym współczesnego
bo rozwiniętych z cechami gospodarki
świata
krajów wysoko rozwiniętych
– porównuje państwa wysoko, średnio i słabo rozwinięte
- trafnie ocenia współczesny stan polityczny w Europie i na świecie
- prezentuje polityczny podział mórz i oceanów, dokonuje oceny ich wykorzystania przez państwa
- wyjaśnia przyczyny pogłębiania się różnic między najbogatszymi a najbiedniejszymi państwami świata
- wyjaśnia przyczyny wzrostu dysproporcji pomiędzy poziomem życia w krajach wysoko i słabo rozwiniętych
Temat
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
II. Procesy demograficzne i zróżnicowanie ludności na świecie
5. Przestrzenne i czasowe – opisuje przestrzenne i czasowe zróżnico- – podaje przykłady zróżnicowania wskaźni- – wyjaśnia przyczyny zmian i
– analizuje i interpretuje mapy oraz dane
zróżnicowanie wskaź- wanie wskaźników urodzeń, zgonów,
ków urodzeń, zgonów i przyrostu natuprzestrzennego zróżnicowania wskaźnika
statystyczne prezentujące zmiany i zróżninika przyrostu natuprzyrostu naturalnego oraz liczby ludności ralnego na świecie w wybranych regioprzyrostu naturalnego
cowanie przestrzenne wskaźnika przyrostu
ralnego na świecie
na świecie
nach i krajach
– na podstawie danych statystycznych oblinaturalnego na świecie
cza wskaźnik przyrostu naturalnego
– ocenia dynamikę zmian liczby ludności w
– porównuje wielkość współczynnika przykrajach słabo i wysoko rozwiniętych
rostu naturalnego w państwach o różnym
poziomie rozwoju gospodarczego
6. Etapy rozwoju demo- – opisuje etapy rozwoju demograficznego – podaje przykłady krajów, których społe- – porównuje cechy demograficzne społena przykładzie wybranych państw świata czeństwa znajdują się na określonym etaczeństw znajdujących się na różnych etagraficznego na przypie rozwoju demograficznego i lokalizuje pach rozwoju demograficznego
kładzie wybranych
je na mapie
– przedstawia fazy rozwoju demograficzpaństw świata
nego
– na podstawie wskaźnika urodzeń i zgonów
przyporządkowuje społeczeństwa różnych
krajów do odpowiedniej fazy rozwoju demograficznego
– wyjaśnia model przejścia demograficznego, analizuje wykres faz rozwoju demograficznego
– podaje przyczyny wzrostu i regresu de- – formułuje prawidłowości dotyczące regio- – analizuje, interpretuje i rozpoznaje pirami7, 8. Regiony wzrostu i – wyjaśnia pojęcia: piramida wieku i płci,
współczynnik dzietności, współczynniki
mograficznego we wskazanych regionów wzrostu i regresu demograficznego
dę wieku i płci społeczeństwa starego i
regresu demografeminizacji
nach
– porównuje cechy demograficzne społemłodego
ficznego na świecie
– wyróżnia regiony wzrostu i regresu demo- – lokalizuje na mapie przykłady państw, w
czeństwa starego i młodego
– prognozuje zmiany struktury wieku i temgraficznego
których występują społeczeństwa młode i – podaje przyczyny zróżnicowania liczby kopa przyrostu ludności na podstawie pira– wymienia cechy społeczeństwa starego i
starzejące się
biet i mężczyzn
midy wieku ludności
młodego
– porównuje wielkość współczynnika dziet- – korzystając z danych statystycznych, obności społeczeństw młodych i starych
licza współczynnik feminizacji
– wskazuje na mapie kraje o dużym współczynniku feminizacji
9. Konsekwencje wzro- – podaje konsekwencje społeczne i gospo- – wskazuje problemy społeczne i gospodar- – wyjaśnia konsekwencje eksplozji demo- – ocenia konsekwencje eksplozji i regresu
stu i regresu demodarcze eksplozji demograficznej
cze społeczeństw starzejących się
graficznej lub regresu demograficznego w demograficznego w wybranych pańgraficznego w wybra– wskazuje na mapie państwa o najwiękwybranych państwach
stwach
nych państwach
szym przyroście naturalnym
– podaje przykłady skutecznej, prorodzin- – ocenia konsekwencje eksplozji demogra– charakteryzuje konsekwencje eksplozji de- nej polityki społecznej rządów wybranych ficznej w skali lokalnej, regionalnej i glomograficznej
państw
balnej
Temat
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
– ocenia działania rządu chińskiego zmierzające do ograniczenia przyrostu liczby
ludności
10, 11. Przyczyny
i konsekwencje migracji ludności
– wyjaśnia pojęcia: „drenaż mózgów”,
uchodźstwo, sukcesja migracji, państwo
emigracyjne, państwo imigracyjne
– podaje kryteria klasyfikacji migracji ludności
– wymienia przyczyny migracji
– wymienia skutki migracji ludności
– podaje przykłady migracji według ich
– interpretuje mapy i dane liczbowe preprzyczyn w wybranych krajach
zentujące kierunki i rodzaje migracji na
– wyjaśnia zjawisko sukcesji migracji
świecie i w wybranych krajach
– lokalizuje na mapie przykłady państw, któ – oblicza saldo migracji i przyrost rzeczywirych dotyczy zjawisko sukcesji migracji
sty, korzystając z danych statystycznych
– wskazuje na mapie główne kierunki mi- – wyjaśnia przyczyny dodatniego lub ujemgracji
nego salda migracji wybranych państw
– przedstawia związek pomiędzy potrzebami człowieka, poziomem ich zaspokojenia
a natężeniem migracji
– podaje konsekwencje migracji (ekonomiczne, społeczne i kulturowe) dla wybranych krajów emigracyjnych i imigracyjnych
– prognozuje zmiany w kierunkach migracji
na świecie
– analizuje przyczyny ruchów migracyjnych we
współczesnym świecie, wskazuje na mapie
ich kierunki
– formułuje zależność między tempem
rozwoju gospodarczego państw a wielkością migracji
– ocenia ruchy migracyjne z punktu widzenia
państwa imigracyjnego i emigracyjnego
– ocenia problem współczesnych uchodźców
12. Zróżnicowanie wa- – wyjaśnia pojęcia: ekumena, subekumena, – podaje przykłady warunków pozytywnie – wyjaśnia przyczyny zróżnicowania warun- – ocenia warunki przyrodnicze i społecznorunków osiedlania
anekumena, bariera osadnicza
i negatywnie wpływających na osiedlaków osiedlania się człowieka na Ziemi
-ekonomiczne osiedlania się ludności w
się człowieka na Zie- – wymienia i charakteryzuje warunki przynie się człowieka
– formułuje prawidłowości, które wyjaśniawybranych regionach świata
mi
rodnicze i społeczno-ekonomiczne wpłyją wpływ różnych czynników na osiedlawające na osiedlanie się człowieka
nie się ludności
13. Cechy rozmieszczenia – wyjaśnia pojęcie wskaźnik gęstości zalud- – wskazuje na mapie obszary koncentracji – omawia na przykładach znaczenie głów- – ocenia wartość informacyjną wskaźnika
ludności na świecie
nienia
ludności
nych czynników wpływających na gęstość gęstości zaludnienia oraz map i danych sta– podaje cechy rozmieszczenia ludności na – wskazuje na mapie obszary słabego zazaludnienia
tystycznych prezentujących gęstość zaludZiemi
ludnienia
– przedstawia konsekwencje nadmiernej
nienia na świecie
koncentracji ludności
– identyfikuje i wyjaśnia problemy społecz– oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia wy- ne, gospodarcze i ekologiczne wynikające z
branych obszarów
wysokiej gęstości zaludnienia
– wyjaśnia przyczyny różnej koncentracji
ludności
Temat
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
14. Zróżnicowanie struk- – wyjaśnia pojęcia: wskaźnik aktywności za- – wskazuje tendencje zmian w strukturze – formułuje prawidłowości określające – na wybranych przykładach ocenia wpływ
wodowej, współczynnik bezrobocia
zaludnienia ludności
zróżnicowanie struktury zatrudnienia w
globalizacji na bezrobocie ludności
tury zatrudnienia
wybranych krajach na świecie w zależ- – ocenia skalę i konsekwencje społeczne zjaludności na świecie. – podaje główne cechy struktury zatrudnie- – opisuje nowy międzynarodowy podział
nia ludności na świecie
pracy (kraje o wysokich i niskich kosztach
ności od poziomu rozwoju kraju
wiska bezrobocia
Problem bezrobocia
– charakteryzuje zmiany i wielkość bezropracy)
– wyjaśnia przyczyny zróżnicowania struktubocia na świecie i w wybranych krajach
ry zatrudnienia w wybranych krajach
– podaje skutki bezrobocia
– wyjaśnia pojęcia: rasa, rasizm, Mulat,
– wykazuje zróżnicowanie narodowościowe – na przykładach wybranych krajów wielo15. Etniczna i narodoMetys, Zambo
i etniczne społeczeństw
narodowych omawia wpływ zróżnicowawościowa struktura
– charakteryzuje zróżnicowanie narodowo- – podaje cechy zróżnicowania etnicznego
nia narodowościowego i etnicznego na
ludności świata
ściowe ludności na świecie
na przykładzie wybranych krajów
funkcjonowanie społeczeństw
– wskazuje na mapie rozmieszczenie głów- – na przykładzie wybranych regionów
nych i pośrednich ras ludzkich
świata przedstawia znaczenie narodowościowego i etnicznego zróżnicowania ludności dla konfliktów zbrojnych
– wyjaśnia pojęcia: język, dialekt, gwara, – podaje przykłady zanikania języków
– wyjaśnia przyczyny zanikania i upo16. Przyczyny i konseanalfabetyzacja
– podaje przykłady upowszechniania się wy- wszechniania się niektórych języków na
kwencje upowszechbranych języków na świecie
świecie
niania się wybranych – charakteryzuje zróżnicowanie językowe
społeczeństw
– prezentuje przykłady języków należących – omawia konsekwencje zanikania i upojęzyków na świecie
– wyróżnia i podaje przykłady języków
do indoeuropejskiej rodziny językowej
wszechniania się niektórych języków na
oficjalnych ONZ, języków używanych
świecie
przez największą liczbę ludności, języków
– wskazuje na mapie przykłady państw, w
sztucznych i wehikularnych
których używa się alfabetu łacińskiego,
greckiego, arabskiego, hebrajskiego, chińskiego, cyrylicy
– wyjaśnia przyczyny zróżnicowania religij17. Zróżnicowanie religij- – wymienia i charakteryzuje największe re- – charakteryzuje zróżnicowanie religijne
ligie świata
ludności na świecie, biorąc pod uwagę zanego ludności na świecie
ne ludności na świe– podaje główne zasady wiary najwięksięg występowania, liczbę wyznawców, – wyjaśnia zmiany liczby wyznawców różcie
szych religii na świecie
wiek religii
nych religii w Europie
– wskazuje na mapie rozmieszczenie naj- – prezentuje różnice i podobieństwa między
większych religii świata
największymi religiami
– charakteryzuje cechy religii monoteistycznych i politeistycznych
– prezentuje i ocenia problem rasizmu
– ocenia skutki zmian w strukturze narodowościowej i etnicznej w wybranych
krajach
– formułuje zależność między stopniem
rozwoju gospodarczego a poziomem analfabetyzacji
– analizuje i interpretuje mapę przedstawiającą udział analfabetów wśród ludności
powyżej 14. roku życia
– ocenia wpływ religii na życie i gospodarkę człowieka
– określa wpływ poziomu wiedzy o danej
religii na stosunek do ich wyznawców oraz
poziom tolerancji religijnej
Temat
dopuszczający
dostateczny
dobry
Uczeń:
18. Wpływ cech kulturo- – wyjaśnia pojęcia: kultura, krąg kulturowy, – analizuje rozmieszczenie głównych krę- – wykazuje na przykładach zróżnicowanie
macdonaldyzacja, amerykanizacja, system gów kulturowych na świecie
kulturowe ludności
wych społeczeństwa
kastowy
– charakteryzuje podstawowe cechy kultury – omawia wpływ cech kulturowych na życie
na życie społeczne
– wymienia podstawowe kręgi kulturowe
islamu, anglo-amerykańskiej i europejspołeczne i gospodarcze
i gospodarcze
– uzasadnia równorzędność kultur
współczesnego świata
skiej
– wskazuje główne cechy kulturowe społeczeństw należących do różnych kręgów
kulturowych
- analizuje przyczyny zróżnicowania współczynnika przyrostu naturalnego w państwach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego
- uzasadnia tezę, że średnia długość trwania życia jest wskaźnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego
- wyjaśnia zależność między strukturą ludności według wieku a poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego państwa
- ocenia konsekwencje regresu demograficznego państw znajdujących się w IV i V fazie rozwoju
- projektuje działania zmierzające do zmniejszenia zjawiska uchodźstwa i do pomocy migrantom przymusowym
III. Współczesne procesy urbanizacyjne
19. Zróżnicowanie proce- – wyróżnia rodzaje urbanizacji
– wymienia przyczyny zróżnicowania proce- – porównuje fazy urbanizacji
sów urbanizacyjnych – wymienia fazy urbanizacji
sów urbanizacyjnych na świecie
– wyjaśnia zróżnicowanie przebiegu procena świecie
– podaje cechy różniące procesy urbanizasów urbanizacyjnych w różnych regiocyjne na świecie
nach świata
– wskazuje na mapie państwa o najwyższym
i najniższym poziomie urbanizacji na poszczególnych kontynentach
20. Zmiany w strukturze – wyjaśnia pojęcia: funkcje miast, sieć osad- – określa strukturę funkcjonalną różnych
– wykazuje zmiany funkcji terenów miejmiast
funkcjonalnonicza, funkcje miastotwórcze
skich wraz z ich rozwojem i poziomem
-przestrzennej
– charakteryzuje funkcje wybranych miast,
– podaje przykłady miast o różnych funkrozwoju kraju
rozróżnia funkcje miastotwórcze, endoge- – wskazuje na mapie przykłady miast, które
cjach
miast na świecie
niczne i egzogeniczne
uformowały się dzięki konkretnym funk– podaje przyczyny zmiany struktury funkcjom miastotwórczym
cjonalno-przestrzennej miast
– wyjaśnia przyczyny wielofunkcyjności
współczesnych miast
bardzo dobry
– uzasadnia tezę, iż warunkiem koniecznym
oceny innych kultur jest ich poznanie,
postawa dialogu, akceptacji, tolerancji i
otwartości
– ocenia rolę zróżnicowania kulturowego w
procesie przemian cywilizacyjnych współczesnego świata
– ocenia skutki różnego przebiegu procesów urbanizacyjnych
– analizuje przestrzenne zróżnicowanie
wskaźnika urbanizacji, wyjaśnia zaobserwowane dysproporcje
– ocenia zmiany struktury funkcjonalno-przestrzennej miast
– formułuje zależność między rozwojem cywilizacyjnym a wzrostem znaczenia miast
21. Rozwój największych – wymienia i charakteryzuje różne typy
miast świata
miast i zespołów miejskich
– lokalizuje na mapie największe miasta
– rozróżnia typy miast i zespołów miej– wyjaśnia zagrożenia dla środowiska przyświata
skich na podstawie różnych źródeł
rodniczego, wynikające z rozwoju miast
– opisuje rozwój ludnościowy i przestrzenny – na podstawie materiałów kartograficz– charakteryzuje uwarunkowania historycznajwiększych miast świata
nych przyporządkowuje wybrane miasta
ne i kulturowe rozwoju miast na różdo określonego typu
nych kontynentach
– rozpoznaje na schematach, mapach, rysunkach typy zespołów miejskich, podaje
ich przykłady i lokalizuje na mapie
22. Zróżnicowanie fizjo- – przedstawia cechy fizjonomiczne miast ty- – charakteryzuje na przykładach zmiany w
nomiczne miast
powych dla różnych regionów świata
fizjonomii wybranych miast świata
świata
– charakteryzuje typy fizjonomiczne miast
europejskich, amerykańskich, australijskich, arabskich, wschodnioazjatyckich
– na podstawie ilustracji, opisu, map sateli- – ocenia zmiany struktury przestrzennej
tarnych porównuje miasta pod względem
miast wraz z rozwojem gospodarczym
cech fizjonomicznych
państw
– porównuje układy przestrzenne miast europejskich, amerykańskich, australijskich,
arabskich, wschodnioazjatyckich
– na podstawie fotografii, opisu, planu rozpoznaje typy fizjonomiczne miast
23. Zróżnicowanie pozio- – wymienia podstawowe wskaźniki (kryteria – podaje przykłady zróżnicowania poziomu
mu życia ludności
oceny) poziomu życia ludności miejskiej
życia w wybranych miastach na świecie
miejskiej
– na przykładzie wybranych miast omawia – ocenia skutki zróżnicowania poziomu życia
zróżnicowanie poziomu życia ich mieszw miastach różnych typów i wielkości
kańców (slumsy, dzielnice nędzy) w kra- – ocenia warunki życia w miastach
jach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego
– na przykładzie wybranych miast wyjaśnia
przyczyny zróżnicowania poziomu i kosztów życia
– porównuje rozmieszczenie w miastach
- dokonuje waloryzacji zmian struktury przestrzenno-funkcjonalnej różnych miast wraz z rozwojem gospodarczym państw
- ocenia przemiany fizjonomiczne miast na świecie oraz miast(a) w regionie, w którym mieszka
- podaje przykłady działań zmierzających do poprawy standardu życia w miastach
IV. Działalność gospodarcza człowieka
24. Czynniki przyrodni- – wymienia czynniki przyrodnicze rozwoju – charakteryzuje zróżnicowanie struktury
cze rozwoju rolnicrolnictwa
użytkowania ziemi na świecie
twa
– charakteryzuje warunki przyrodnicze roz- – opisuje najważniejsze funkcje rolnictwa
woju rolnictwa w wybranych regionach
świata
– wykazuje zróżnicowanie warunków przy- – analizuje i ocenia wpływ elementów śrorodniczych rozwoju rolnictwa na świecie
dowiska przyrodniczego na rozwój rolnic– wykazuje związki pomiędzy warunkami
twa dowolnego regionu
przyrodniczymi a użytkowaniem ziemi,
kosztami i poziomem produkcji rolnej
– wskazuje na mapie obszary o najkorzystniejszych warunkach rozwoju rolnictwa na poszczególnych kontynentach
25. Społeczno– wyjaśnia pojęcia: kultura rolna, ustrój – charakteryzuje czynniki społeczno-ekono- – przedstawia związki pomiędzy warunkami – ocenia działania człowieka zmierzające do
-ekonomiczne uwarolny, interwencjonizm państwowy
miczne rozwoju rolnictwa w wybranych
społeczno-ekonomicznymi a rozwojem rol- modyfikacji warunków przyrodniczych dla
runkowania rozwoju – wymienia czynniki społeczno-ekonomiczregionach świata
nictwa w wybranych regionach świata
potrzeb rolnictwa w kontekście podnoszenia
rolnictwa na świecie ne rozwoju rolnictwa
– charakteryzuje i wskazuje na mapie obsza- – prezentuje wpływ uwarunkowań pozaefektywności rolnictwa
ry o najkorzystniejszych warunkach dla
przyrodniczych na rozwój rolnictwa obrozwoju rolnictwa na świecie
szarów
– omawia zróżnicowanie cech społeczno- – dokonuje analizy mapy przedstawiającej
-ekonomicznych rozwoju rolnictwa na
strukturę agrarną (wielkość i własność
świecie
gospodarstw rolnych) na świecie
– wyjaśnia przestrzenne zróżnicowanie
– na podstawie danych statystycznych i wystruktury użytkowania ziemi na poszczekresów wyjaśnia zróżnicowanie zasobów
gólnych kontynentach
pracy (poziom zatrudnienia w rolnictwie)
na świecie
– identyfikuje formy użytkowania ziemi,
na podstawie danych statystycznych
26. Czynniki warunkujące – wyjaśnia pojęcia: rośliny alimentacyjne, – charakteryzuje strukturę i poziom produk- – wyjaśnia wpływ dużej koncentracji ludności
rodzaj produkcji roślinnej
przemysłowe, pastewne, pseudoalimenta- cji roślinnej w różnych regionach świata
na rozwój chowu trzody chlewnej
cyjne (w tym używki), rośliny genetycznie – wskazuje główne rejony upraw modyfiko- – omawia strukturę i poziom produkcji zwiemodyfikowane (transgeniczne)
wanych genetycznie
rzęcej w różnych regionach świata
– wskazuje czynniki warunkujące rozmiesz- – charakteryzuje przyrodnicze i pozaprzyczenie produkcji roślinnej na świecie
rodnicze warunki rozmieszczenia upraw
zbóż, roślin okopowych, cukrodajnych,
oleistych, włóknodajnych, używek
– wskazuje na mapie główne obszary upraw
zbóż, roślin okopowych, cukrodajnych,
oleistych, włóknodajnych, używek
– wyjaśnia przyczyny i ocenia skutki
upowszechniania się upraw roślin genetycznie
modyfikowanych, wskazuje na mapie obszary
ich upraw, przedstawia argumenty za i
przeciw żywności genetycznie modyfikowanej
(pochodzącej z roślin transgenicznych)
27. Uwarunkowania rozmieszczenia hodowli
– wyjaśnia pojęcia: chów, hodowla
– wymienia główne zwierzęta hodowlane i –
– wymienia czynniki warunkujące rozmieszwskazuje na mapie ich rozmieszczenie
czenie hodowli na świecie
– opisuje czynniki wpływające na rozmieszczenie bydła, trzody chlewnej i owiec
28. Typy rolnictwa na
świecie
– wyjaśnia pojęcia: rolnictwo samozaopa- – charakteryzuje typy rolnictwa na świecie – porównuje cechy rolnictwa intensywnego i – przyporządkowuje rolnictwo w danym regiotrzeniowe, monokultura, rolnictwo planta- – wskazuje na mapie przykłady państw z rol- ekstensywnego
nie świata do odpowiedniego typu
cyjne
nictwem intensywnym i ekstensywnym
– analizuje prawidłowości rozmieszczenia po- – na podstawie wybranych wskaźników staty– podaje cechy rolnictwa w wybranych re- – wykazuje związki pomiędzy cechami proszczególnych typów rolnictwa
stycznych rozpoznaje typ rolnictwa
gionach świata
dukcji rolnej a typem rolnictwa
– wyjaśnia różnice między rolnictwem towaro- – omawia przyczyny pustynnienia wybranych
wym a samozaopatrzeniowym i podaje przy- obszarów świata
kłady
29. Możliwości rozwoju
wykorzystania zasobów
oceanów i mórz
– wskazuje największe łowiska na świecie – wskazuje na mapie obszary intensywnego – wyjaśnia znaczenie dostępu do morza dla go- – wyjaśnia spadek połowów ryb u zachodnich
– wymienia sposoby i podaje przykłady wyrybołówstwa morskiego
spodarki państw
wybrzeży Ameryki Południowej i wzrost w krakorzystania zasobów oceanów i mórz
– wymienia i charakteryzuje czynniki warun- – korzystając z danych statystycznych i wykrejach Azji Południowo-Wschodniej
kujące rozmieszczenie łowisk w morzach i
sów, opisuje strukturę połowów według ga- – formułuje i wyjaśnia zależność między stopoceanach
tunków
niem rozwoju gospodarczego a rozwojem ry– wymienia kraje o największych połowach
bołówstwa dalekomorskiego
morskich oraz słodkowodnych i lokalizuje je – prezentuje główne zalecenia Konwencji Prawa
na mapie
Morza
– ocenia stopień wykorzystania zasobów oceanów i mórz
– charakteryzuje czynniki kształtujące strukturę i
wielkość produkcji zwierzęcej w różnych regionach świata
– wykazuje zależność między rozmieszczeniem
zwierząt hodowlanych a religią (nakazami i zakazami żywieniowymi i zwyczajami religijnymi)
– – analizuje przyczyny spadku pogłowia
bydła w Europie oraz zwiększającej się koncentracji owiec w krajach muzułmańskich i
formułuje wnioski
30. Przyczyny zróżnicowa- – wyjaśnia pojęcia: głód jawny, głód utajony, – opisuje przyczyny zróżnicowania poziomu i – wyjaśnia przyczyny nierównomiernego roznia poziomu i struktury
zielona rewolucja, niedożywienie
struktury wyżywienia ludności na świecie
mieszczenia produkcji żywności na świecie
wyży–
wymienia
przyczyny
zróżnicowania
pozio–
wskazuje
na
mapie
obszary
występowania
–
wyjaśnia różnice między głodem jawnym a
wienia ludności na świecie
mu i struktury wyżywienia ludności na
głodu na świecie
utajonym
świecie
– wyjaśnia przyczyny głodu i niedożywienia – wymienia organizacje o światowym zasięgu,
ludności świata
które zajmują się diagnozowaniem i rozwią– wymienia konsekwencje zróżnicowania
zywaniem problemów wyżywienia ludności
poziomu i struktury wyżywienia ludności
oraz ich konsekwencjami
na świecie
– formułuje zależność między poziomem rozwoju gospodarczego a występowaniem zjawiska
głodu i niedożywienia
– charakteryzuje zróżnicowanie poziomu wyżywienia ludności na świecie na podstawie podziału norm żywieniowych FAO i WHO
– proponuje sposoby walki z głodem oraz ocenia ich skuteczność
– proponuje sposoby zwiększenia produkcji
żywności w regionach głodu oraz jej racjonalnej dystrybucji na świecie
Temat
dopuszczający
31. Konieczność racjonal- – opisuje czynniki rozwoju leśnictwa
nego gospodarowa- – określa tendencje zmian w zalesieniu
nia zasobami leśnymi kontynentów
na świecie
32. Przyczyny i skutki
wzrostu produkcji
energii
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
– wskazuje na mapie i wyjaśnia zróżnico- – prezentuje ekologiczne i przyrodnicze
– porównuje gospodarkę leśną obszaru Euwanie wskaźnika lesistości na świecie
funkcje lasów, ocenia rolę lasów w życiu i
ropy i Ameryki Północnej oraz Azji Połu– charakteryzuje zróżnicowanie sposobów
gospodarce człowieka
dniowo-Wschodniej, Afryki i Ameryki Pogospodarowania zasobami leśnymi na
– charakteryzuje przyczyny zróżnicowania
łudniowej i formułuje wnioski
świecie
wskaźnika lesistości na świecie
– na podstawie analizy danych statystycz– ocenia racjonalność gospodarowania za- – opisuje przyczyny wylesiania (deforestanych identyfikuje głównych producentów
sobami leśnymi na świecie
cji) oraz wskazuje obszary o najwiękdrewna i papieru na świecie, podaje
szej intensywności tego zjawiska
przyczyny zaobserwowanych różnic
– ocenia globalne i regionalne skutki nad- – uzasadnia konieczność racjonalnego
miernego wycinania lasów
(zgodnego z założeniami rozwoju zrównoważonego)
gospodarowania
zasobami leśnymi na świecie
– wyjaśnia pojęcia: sprawność energetycz- – analizuje i charakteryzuje zmiany w wiel- – wyjaśnia przyczyny wzrostu produkowa- – wskazuje i ocenia konsekwencje wzrostu
na, energetyka konwencjonalna, energekości produkcji energii na świecie i w wy- nej energii na świecie
produkcji energii w skali globalnej i w wytyka alternatywna
branych krajach
– na podstawie danych statystycznych za- branych regionach
– określa rolę energii w życiu gospodarpisanych w różnej postaci (np. tabel, wy- – uzasadnia lokalizację produkcji energii
czym
kresów) wymienia głównych producenelektrycznej w miejscach dużego jej zużytów energii elektrycznej na świecie i wska- cia
zuje ich na mapie
33. Zmiany w wielkości i – wyjaśnia pojęcia: energetyka, źródła ener- – klasyfikuje źródła energii pierwotnej,
– przedstawia zmiany w bilansie energetycz- – analizuje mapy lub zestawienia statystrukturze zużycia
gii pierwotnej, źródła odnawialne i nieuwzględniając podział na źródła nieodnym świata na przestrzeni lat
styczne dotyczące wielkości produkcji
źródeł energii
odnawialne, bilans energetyczny
nawialne i odnawialne
– analizuje przyczyny spadku wykorzystaenergii elektrycznej na 1 mieszkańca w
– wymienia rodzaje źródeł energii
– analizuje zmiany w strukturze zużycia
nia węgla i wzrostu znaczenia ropy nafto- kWh i formułuje wnioski
źródeł energii
wej, gazu ziemnego oraz źródeł odna- charakteryzuje tendencje zmian w struk– wyjaśnia przyczyny zmian w strukturze zu- wialnych
turze produkcji energii elektrycznej weżycia źródeł energii w wybranych krajach – charakteryzuje udział poszczególnych źró- dług typów elektrowni
deł energii pierwotnej w ogólnej produkcji energii (mechanicznej, elektrycznej i
cieplnej)
– określa przyczyny zmian globalnej produkcji energii elektrycznej od lat 70. XX w.
Temat
34. Energetyka alternatywna
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
– wymienia rodzaje alternatywnych źródeł – charakteryzuje i podaje zalety i wady al- – wymienia wady i zalety wykorzystania al- – wymienia alternatywne (niepochodzące
energii
ternatywnych źródeł energii
ternatywnych źródeł energii
ze spalania paliw kopalnych lub rozszcze– uzasadnia konieczność pozyskiwania no- – wskazuje na mapie państwa wykorzystupiania jąder atomowych) źródła energii,
wych źródeł energii
jące do produkcji energii elektrycznej
wyjaśnia ich znaczenie dla współczesnej
źródła odnawialne
gospodarki
– wyjaśnia przyczyny rosnącego znaczenia – ocenia perspektywy rozwoju wykorzystaźródeł alternatywnych
nia nowych źródeł energii
35. Czynniki kształtujące – wyjaśnia pojęcia: przemysł, czynniki loka- – prezentuje branżowy podział przemysłu – wyjaśnia przyczyny rozwoju wybranych
– dobiera czynniki lokalizacji przemysłu do
rozmieszczenie
lizacji przemysłu, lokalizacja przymusowa, – charakteryzuje rozmieszczenie wybranych gałęzi przemysłu
wybranych gałęzi przemysłu i uzasadnia
– charakteryzuje funkcje przemysłu
i rozwój wybranych
związana, swobodna
gałęzi przemysłu
swój wybór
gałęzi przemysłu
– wymienia podstawowe gałęzie przemysłu
– wymienia i definiuje podstawowe czynniki – wyjaśnia różnice między lokalizacją przylokalizacji przemysłu
musową, związaną i swobodną
36. Zróżnicowanie produk-– podaje wielkość i strukturę produkcji prze- – porównuje wielkość i strukturę produkcji – ocenia zmiany w strukturze produkcji
– wyjaśnia spadek zapotrzebowania na stal
cji przemysłowej na
mysłowej w wybranych krajach
przemysłowej w regionach o różnym poprzemysłowej na świecie i w miejscu za- w krajach wysoko rozwiniętych gospodarświecie
ziomie rozwoju gospodarczego
mieszkania
czo i wzrost znaczenia hutnictwa metali
– wyjaśnia przyczyny zróżnicowania wielko- – charakteryzuje przeobrażenia strukturalw państwach nowo uprzemysłowionych
ści i struktury produkcji przemysłowej w
ne przemysłu, dokonujące się wraz z roz- – charakteryzuje zmiany w rozmieszczeniu
wybranych krajach
wojem gospodarczym
przemysłu środków transportu
– porównuje i wyjaśnia geograficzne zróżni- – wyjaśnia duże znaczenie Japonii w wytwacowanie zmian w przemyśle krajów o róż- rzaniu statków i samochodów oraz pronym stopniu rozwoju gospodarczego
duktów przemysłu elektronicznego
Temat
dopuszczający
dostateczny
dobry
Uczeń:
37. Nowoczesne gałęzie – charakteryzuje nowoczesne gałęzie prze- – ocenia wpływ nowoczesnych gałęzi prze- – wymienia największe korporacje high-tech na świecie
mysłu
mysłu na rozwój gospodarczy
przemysłu
i ich wpływ na roz- – podaje przykłady wpływu nowoczesnych – wyjaśnia związek pomiędzy rozwojem no- – opisuje czynniki lokalizacji przemysłu
wysokiej techniki
wój gospodarczy i ja- gałęzi przemysłu na rozwój gospodarczy i woczesnych gałęzi przemysłu a jakością
jakość życia człowieka
życia człowieka
kość życia człowieka
38. Zróżnicowanie zaspo- – wymienia rodzaje usług materialnych i
niematerialnych
kojenia potrzeb na
usługi w państwach – wymienia czynniki wpływające na poziom rozwoju usług
o różnym poziomie
rozwoju gospodarczego
– prezentuje podział usług według róż– wyjaśnia przyczyny zróżnicowania pozionych kryteriów
mu usług na przykładzie wybranych
– przedstawia zróżnicowanie zakresu i popaństw
ziomu usług w państwach o różnym po- – wskazuje na mapie regiony, państwa, obziomie rozwoju gospodarczego
szary o najmniejszym i największym udzia– omawia przyczyny dynamicznego rozwoju le usług w gospodarce, wyjaśnia dysprousług w KWR
porcje
– przedstawia związek pomiędzy zatrudnieniem w usługach a poziomem rozwoju
gospodarczego w różnych krajach
– wyjaśnia pojęcia: turystyka, turystyka
39. Rozwój usług turykwalifikowana, saldo gospodarki turystycznych na świecie
stycznej
– wymienia główne rodzaje usług turystycznych na świecie
– przedstawia zróżnicowanie poziomu
usług turystycznych na świecie
– podaje przyczyny rozwoju usług turystycznych na świecie
– omawia znaczenie rozwoju usług turystycznych w gospodarce wybranych krajów
bardzo dobry
– na podstawie informacji statystycznych,
opisów, map i wiedzy z mediów proponuje
nowe miejsce lokalizacji technopolii na
świecie oraz uzasadnia wybór
– formułuje zależność wzrostu znaczenia
przemysłu wysokiej technologii od poziomu rozwoju gospodarczego
– formułuje i uzasadnia zależność między
rozwojem gospodarczym a wzrostem zatrudnienia w usługach
– analizuje dane dotyczące przestrzennego
zróżnicowania udziału usług w tworzeniu
PKB
– przedstawia dominujące rodzaje usług w
poszczególnych etapach ich rozwoju
– wyjaśnia przyczyny wzrostu znaczenia tu- – analizuje dane statystyczne dotyczące salrystyki światowej, analizuje i prezentuje
da gospodarki turystycznej wybranych
czynniki wpływające na rozwój turystyki
krajów, wyjaśnia zaobserwowane różnice
– wymienia i opisuje rodzaje turystyki ze
(np. ujemne saldo w Niemczech i Wielkiej
względu na motywy wyjazdów
Brytanii, dodatnie we Francji i Hiszpanii)
– wymienia i wskazuje na mapie państwa o – ocenia wpływ ruchu turystycznego na
największych wpływach z turystyki świastan środowiska przyrodniczego, propotowej oraz kraje o największych wydatnuje działania niwelujące zagrożenia ekokach na wyjazdy zagraniczne
logiczne
Temat
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
– porównuje rozwój usług transportowych
40, 41. Uwarunkowania – przedstawia rolę transportu w gospodar- – opisuje zróżnicowanie struktury transpor- – korzystając z map wyjaśnia wpływ elece
tu w wybranych regionach świata oraz
mentów środowiska przyrodniczego i
w różnych regionach świata
rozwoju różnych roczynników społeczno-ekonomicznych na – na podstawie danych statystycznych ocedzajów transportu – wymienia czynniki wpływające na rozwój wskazuje zachodzące w niej zmiany
różnych rodzajów transportu w wybra– prezentuje wady i zalety różnych środków
kształt sieci transportowej poszczególnych nia zróżnicowanie rozwoju transportu w
w wybranych regionych regionach świata
transportu
kontynentów
wybranych państwach świata, analizuje
nach świata
– opisuje wpływ środowiska przyrodniczego mapę zróżnicowania rozwoju transportu
na rozwój wybranych rodzajów transporna świecie
tu
– korzystając z różnych źródeł informacji po– charakteryzuje wpływ czynników sporównuje gęstość sieci transportowej w wyłeczno-ekonomicznych na rozwój środków branych wysoko i słabo rozwiniętych pańtransportu
stwach świata oraz wyjaśnia zaobserwowane różnice
– przedstawia i ocenia wpływ transportu na
środowisko przyrodnicze
42. Nowoczesne systemy – opisuje nowe systemy i środki łączności – analizuje i porównuje rozwój łączności – analizuje mapę zróżnicowania dostępu – ocenia wpływ zmian społeczno-gospodar– podaje zalety i wady korzystania z interw wybranych krajach
do internetu na świecie i wyjaśnia przyczych współczesnego świata na tempo rozi środki łączności
netu
– omawia znaczenie nowoczesnych systeczyny zaobserwowanych dysproporcji
woju nowoczesnych środków łączności
mów oraz środków łączności w życiu spo- – charakteryzuje wady i zalety korzystania z – na podstawie zestawień statystycznych
łecznym i gospodarce
internetu
porównuje liczbę abonentów telefonii
– wyjaśnia znaczenie poczty, radia, telewizji (stacjonarnej i komórkowej) w państwach
i prasy w procesach globalizacji
wysoko i słabo rozwiniętych, wyjaśnia za– ocenia poziom rozwoju systemu łącznoobserwowane różnice
ści w miejscu zamieszkania
43. Wpływ rozwoju
– wymienia i charakteryzuje główne rousług materialnych i
dzaje usług w miejscu zamieszkania
niematerialnych na – podaje przyczyny rozwoju głównych rojakość życia człowie- dzajów usług
ka. Usługi w miejscu
zamieszkania ucznia
– przedstawia wpływ rozwoju usług mate- – charakteryzuje wpływ usług na aktywi- – ocenia perspektywy rozwoju usług na
rialnych i niematerialnych na jakość życia zację i integrację gospodarczą regionów
świecie i w miejscu zamieszkania
człowieka
– wyjaśnia wpływ rozwoju usług na rozwój – wyjaśnia wzrost znaczenia usług dla pro– ocenia stopień rozwoju usług w miejscu
społeczno-gospodarczy i jakość życia
ducenta oraz w ogólnym zatrudnieniu w
zamieszkania
– opracowuje ankietę w swojej miejscowo- danym kraju
ści na temat usług
– przeprowadza badania terenowe w swojej
miejscowości na temat usług i dokonuje
analizy jakościowej i ilościowej ich wyników
– w badaniach korzysta z narzędzi TIK
– analizuje i przedstawia główne kierunki – wyjaśnia przyczyny zmian kierunków
– wyjaśnia wpływ społecznych, gospodarwymiany międzynarodowej
handlu międzynarodowego
czych i politycznych czynników na rozwój,
– ukazuje zmiany kierunków handlu między- – przedstawia wpływ międzynarodowej wy- wielkość i kierunki handlu międzynaronarodowego
miany handlowej na rozwój społecznodowego państw o różnym poziomie roz-gospodarczy państw
woju gospodarczego
– wymienia grupy towarów, które obecnie
stanowią przedmiot wymiany towarowej
– wskazuje kierunki przemieszczania różnych grup towarów na świecie
45. Zróżnicowanie struk- – wyjaśnia pojęcie bilansu handlowego
– analizuje i charakteryzuje strukturę towa- – na podstawie danych statystycznych (tatury eksportu i im- – wymienia składniki obrotu międzynarodo- rową handlu wybranych państw
bel, wykresów) wymienia największych
portu w wybranych
wego
– wyjaśnia zmiany struktury towarowej
importerów i eksporterów na świecie
państwach świata
handlu międzynarodowego
– wskazuje na mapie przykłady państw o
– przedstawia konsekwencje odmiennej
ujemnym i dodatnim bilansie handlostruktury eksportu i importu w KWR i KSR
wym
– ocenia znaczenie wartości bilansu handlowego dla rozwoju gospodarczego regionu
44. Geograficzne kierunki handlu międzynarodowego
– wyjaśnia zmiany geograficznych kierunków
handlu międzynarodowego na początku
XXI w.
– ocenia prawdziwość stwierdzenia, że
geograficzne kierunki handlu międzynarodowego są odzwierciedleniem zróżnicowania rozwoju gospodarczego świata
– formułuje prawidłowości ukazujące związki
między poziomem rozwoju gospodarczego
a strukturą towarową eksportu i importu
– ukazuje rolę globalizacji gospodarczej we
wzroście znaczenia handlu międzynarodowego
wyjaśnia wzrost znaczenia transferu kapitału w obrocie międzynarodowym
- wyjaśnia spadek udziału rolnictwa w tworzeniu PKB wraz z rozwojem gospodarczym państw
- ocenia typy własności gospodarstw rolnych pod kątem ich znaczenia dla rolnictwa
- ocenia wpływ interwencjonizmu państwowego na rozwój rolnictwa (m.in. utrzymanie stabilności cen płodów rolnych i ograniczenie nadwyżek żywności oraz ochrona interesów rodzimych rolników)
- udowadnia twierdzenie, że wraz z rozwojem gospodarczym następuje coraz większe uniezależnienie rolnictwa kraju od środowiska przyrodniczego, a wyższy poziom kultury rolnej powoduje podnoszenie efektywności produkcji rolniczej
- ocenia wpływ rolnictwa intensywnego i ekstensywnego na środowisko geograficzne wybranych regionów
- ocenia skutki wzrostu wykorzystania zasobów morskich
- charakteryzuje założenia „zielonej rewolucji” i ocenia jej skutki
- wyjaśnia zależność zużycia energii elektrycznej na jednego mieszkańca od rozwoju społeczno-gospodarczego regionu
- ocenia sprawność energetyczną poszczególnych typów elektrowni, wymienia oraz charakteryzuje ich zalety i wady
- proponuje i uzasadnia lokalizację zakładów przemysłu wysokich technologii
- porównuje strukturę gałęziową państw wysoko rozwiniętych i rozwijających się
- wyjaśnia rolę usług w tworzeniu PKB jako miernika poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego państwa
- charakteryzuje wpływ turystyki na organizację przestrzeni oraz zmianę w zagospodarowaniu przestrzennym obszarów atrakcyjnych dla turystów
- uzasadnia twierdzenie, że informacja stanowi najcenniejszy towar współczesnego świata
- analizuje zestawienia statystyczne dotyczące struktury importu i eksportu wybranych państw świata według grup towarów
- wyjaśnia przyczyny wzrostu znaczenia urządzeń i maszyn opartych na wysokich technologiach w międzynarodowym obrocie handlowym
- wyjaśnia zmiany w wielkości eksportu i importu światowego w ciągu ostatnich 25 lat
V. Problemy polityczne współczesnego świata
46. Procesy integracyjne – wskazuje przejawy integracji w wymiarze – charakteryzuje różne aspekty procesów – wyjaśnia płaszczyzny integracji państw oraz
na świecie
krajowym, regionalnym i lokalnym
integracji i dezintegracji w Europie i na
charakteryzuje działania integracyjne
– podaje przykłady międzynarodowych orświecie
– wskazuje na mapie i krótko opisuje wyganizacji gospodarczych i polityczno-woj- – lokalizuje członków poszczególnych orgabrane organizacje o charakterze zrzeskowych
nizacji międzynarodowych na mapie
szeń regionalnych oraz podaje cele ich
– – wskazuje na mapie państwa należące
działania
do Unii Europejskiej „starej” i „nowej” – charakteryzuje cele, zadania, etapy
i płaszczyzny integracji Unii Europejskiej
– identyfikuje i wyjaśnia problemy rozwoju
procesów integracji w Europie i na świecie
47. Skutki procesów
– wskazuje na przykładach skutki procesów – podaje przykłady izolacji oraz integracji i – charakteryzuje przyczyny i ocenia skutki zjawiintegracyjnych
integracyjnych na świecie
dezintegracji państw na świecie, a następ- ska izolacji państw
– przedstawia przyczyny i przykłady izolacji
nie wskazuje je na mapie
– opisuje korzyści z integracji europejskiej
państw na świecie
– dokonuje oceny aktualnych procesów in- – ocenia znaczenie Unii Europejskiej w rozwiązytegracyjnych
waniu problemów społecznych, gospodarczych, ekologicznych i bezpieczeństwa kontynentu europejskiego
– wyjaśnia polityczne i gospodarcze aspekty
procesu integracji Europy
– porównuje przebieg procesów integracyjnych i dezintegracyjnych w różnych regionach świata
– -wykazuje wpływ procesu globalizacji (stale powiększających się zależności gospodarczych, politycznych i kulturowych) na
działania integracyjne
– ocenia szanse i zagrożenia wynikające z
rozszerzania zasięgu Unii Europejskiej
– identyfikuje i ocenia korzyści wynikające z
integracji gospodarczej i polityczno-wojskowej na świecie
– ocenia wpływ organizacji integracyjnych na
rozwiązanie problemów globalnych, regionalnych i lokalnych
48, 49. Przejawy proce– wyjaśnia pojęcia: globalizacja, organizacje – charakteryzuje przejawy procesów
– ocenia skutki globalizacji dla krajów o różnym – ocenia znaczenie procesów globalizacji w
sów globalizacji. Pozytyw- ponadnarodowe
poziomie rozwoju
przemianach społecznych i gospodarczych
globalizacji
ne i negatywne skutki
–
podaje
przykłady
przejawów
globalizacji
–
uzasadnia
wpływ
procesów
globalizacji
na
żywybranych regionów na świecie
– wymienia oraz charakteryzuje pozytywne i
procesów globalizacji na
– wyjaśnia rolę globalizacji w tworzeniu wielświecie
negatywne skutki procesów globalizacji na cie i gospodarkę poszczególnych krajów
– wyjaśnia rolę środków masowego przekazu w
kich międzynarodowych organizacji, przedświecie
procesach
globalizacyjnych
współczesnego
siębiorstw i korporacji oraz ich wpływ na
– podaje przykłady skutków globalizacji dla
świata
sytuację społeczno-gospodarczą regionów
krajów o różnym poziomie rozwoju
– ocenia wpływ globalizacji kulturowej (np.
– opisuje wpływ globalizacji na rozwiązanie
wzrost znaczenia języka angielskiego, swobod- problemów społecznych w skali globalnej i
ny przepływ informacji, nowy kształt rynku
lokalnej (np. zagrożenia równowagi ekolopracy, zmianę zachowań konsumpcyjnych,
gicznej, głodu, ubóstwa, braku poszanowaujednolicenie wzorców kultury i rozrywki itp.)
nia swobód obywatelskich) dokonuje walona środowisko społeczne państw świata
ryzacji procesów globalizacyjnych, ocenia
– identyfikuje pozytywne i negatywne skutki
skutki globalizacji dla życia ludzi
procesów globalizacji w miejscu swojego zamieszkania
Temat
50. Czynniki stabilizujące i destabilizujące
sytuację polityczną
na świecie
51. Główne obszary
współczesnych konfliktów zbrojnych
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
– wymienia czynniki stabilizujące i destabili- – charakteryzuje czynniki stabilizujące i de- – wykazuje i wyjaśnia zmiany czynników sta- – ocenia skutki działania czynników destazujące sytuację polityczną na świecie
stabilizujące sytuację polityczną na świecie bilizujących i destabilizujących sytuację
bilizujących i stabilizujących na funkcjonopolityczną w różnych regionach świata
wanie państw
– charakteryzuje i ocenia działania organizacji międzynarodowych na rzecz stabilizacji
sytuacji politycznej w różnych regionach
świata
– wyjaśnia pojęcie: terroryzm
– wyjaśnia przyczyny i przebieg oraz skutki – charakteryzuje przyczyny oraz skutki kon- – wyjaśnia powody częstych wojen domo– wskazuje obszary współczesnych konflikkonfliktów zbrojnych w wybranych refliktów zbrojnych i napięć w Europie,
wych w Afryce
tów i napięć na świecie
gionach współczesnego świata
Azji, Afryce
– ocenia skuteczność i zasadność interwen– wyjaśnia przyczyny i opisuje formy
cji międzynarodowej w Iraku i Afganistawspółczesnego terroryzmu
nie
– wymienia strony konfliktów, lokalizuje – ocenia skutki działań terrorystycznych na
na mapie politycznej obszary objęte konświecie
fliktami
– uzasadnia konieczność współpracy międzynarodowej w zwalczaniu terroryzmu
światowego
- na podstawie danych statystycznych, wykresów, informacji z mediów dokonuje analizy sytuacji społeczno-gospodarczej Unii Europejskiej na tle całej Europy i państw świata
- wyjaśnia wpływ globalizacji na proces tworzenia się nowego podziału społecznego
- uzasadnia tezę, że globalizacja sprzyja koncentracji produkcji, bogactwa i władzy
Wymagania na poszczególne oceny - Geografia dla maturzysty. Część III
Temat
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
I. Położenie i środowisko geograficzne Polski
1. Położenie Polski w
– określa współrzędne geograficzne skrajnie
Europie
położonych punktów
– zna i rozumie pojęcia: terytorium, obszar
lądowy, morskie wody wewnętrzne
2, 3. Budowa
geologiczna Polski
– wymienia i opisuje najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Polski w
nawiązaniu do budowy geologicznej Europy
– wymienia cechy budowy geologicznej
Polski
4. Jednostki tektoniczne Pol- – wymienia jednostki tektoniczne Polski
ski
– opisuje położenie Polski na tle głównych jednostek tektonicznych Europy
5. Surowce mineralne
– wskazuje na mapie surowce mineralne
występujące na platformie wschodnioeuropejskiej, zachodnioeuropejskiej i w
obrębie alpejskich struktur fałdowych
– podaje cechy położenia fizycznogeograficznego i geopolitycznego Polski
– wyjaśnia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze konsekwencje położenia Polski
– opisuje zmiany terytorialne Polski w uję- – ocenia pozytywny i negatywny wpływ pociu historycznym
łożenia geopolitycznego na środowisko i
– oblicza rozciągłość
południkową i gospodarkę Polski
równoleżnikową Polski
– omawia etapy rozwoju geologicznego
– wyjaśnia wpływ ruchów górotwórczych
Polski
na ukształtowanie powierzchni kraju
– charakteryzuje proces powstawania gór
zrębowych i fałdowych
– wyjaśnia sposób powstawania płaszczowin
– wskazuje na mapie rozmieszczenie głów- – charakteryzuje poszczególne jednostki
nych struktur geologicznych Europy
tektoniczne Polski
– wskazuje na mapie rozmieszczenie głównych jednostek tektonicznych Polski
– określa zasoby głównych surowców mineralnych w nawiązaniu do wydarzeń
geologicznych w poszczególnych erach
– wyjaśnia proces powstawania surowców
mineralnych na obszarze Polski
– analizuje i interpretuje mapy geologiczne
– porównuje cechy budowy platformy
wschodnioeuropejskiej i zachodnioeuropejskiej
– rozpoznaje jednostki tektoniczne Polski
na podstawie opisu ich charakterystycznych cech
– ocenia znaczenie surowców mineralnych – wykazuje związki między budową geolodla gospodarki i rozwoju kraju
giczną Polski a występowaniem poszczególnych surowców mineralnych
6, 7. Wpływ zlodowaceń na – opisuje przebieg zlodowaceń czwarto- – wskazuje na mapie zasięgi poszczegól- – lokalizuje na mapie obszary o krajobra- – opisuje układ form rzeźby polodowcorzeźbę powierzchni
rzędowych w Polsce na tle zlodowaceń nych zlodowaceń plejstoceńskich
zie staro- i młodo glacjalnym
wej w stosunku do czoła lądolodu
Polski
Europy
– przedstawia wpływ lodowców na rzeźbę – wymienia oraz charakteryzuje formy po- – porównuje cechy rzeźby staro- i młodo– wymienia formy powstałe w wyniku
gór
wstałe w wyniku działalności erozyjnej i glacjalnej
działalności lądolodów i lodowców
– opisuje cechy rzeźby staro- i młodoglaakumulacyjnej lodowców górskich i lądo- – wskazuje wpływ przebiegu pradolin na
górskich
cjalnej
lodów
układ współczesnej sieci rzecznej
– wyjaśnia wpływ zlodowaceń na jeziorność Polski
– wyjaśnia genezę pokryw lessowych
w Polsce
Temat
8. Ukształtowanie powierzchni Polski
9. Czynniki kształtujące
klimat Polski
10. Cechy klimatu Polski
dopuszczający
dostateczny
dobry
Uczeń:
– wymienia cechy ukształtowania po– charakteryzuje procesy rzeźbotwórcze, – wyjaśnia przyczyny zróżnicowania
wierzchni Polski
które wpłynęły na zróżnicowanie ukształ- ukształtowania powierzchni Polski
– wskazuje na mapie najwyżej i najniżej po- towania powierzchni kraju
– omawia wpływ zlodowaceń czwartorzęłożone punkty w Polsce
– wskazuje na mapie pasy rzeźby i wyjadowych na ukształtowanie powierzchni
śnia, na czym polega jej pasowy układ
kraju
– wykazuje związki między budową geologiczną a ukształtowaniem powierzchni
Polski
– wyjaśnia pojęcia: czynniki meteorolo– wyjaśnia wpływ czynników kształtujących – omawia wpływ położenia Polski w Eurogiczne i czynniki niemeteorologiczne
klimat Polski na jego poszczególne elepie na klimat naszego kraju
– wymienia czynniki kształtujące klimat
menty
– charakteryzuje masy powietrza kształtuPolski
– podaje nazwy mas powietrza kształtująjące klimat Polski
cych klimat w Polsce oraz wskazuje ich
obszary źródłowe
– wyjaśnia pojęcie: termiczna pora roku
– charakteryzuje przestrzenne zróżnicowa- – porównuje cechy klimatu występujące w
– wymienia i charakteryzuje klimatyczne
nie wybranych elementów klimatu Polposzczególnych regionach klimatycznych
pory roku
ski
Polski i wyjaśnia przyczyny
– podaje cechy klimatu występujące w wy- – wymienia cechy klimatu Polski świadczą- – omawia wpływ czynników kształtująbranych regionach klimatycznych Polski
ce o jego przejściowości między klimacych klimat Polski na rozkład temperatury
tem morskim i kontynentalnym strefy
i opadów
umiarkowanej
– uzasadnia przejściowość jako dominującą
cechę klimatu Polski
bardzo dobry
– ocenia wpływ działalności człowieka na
zmiany rzeźby Polski
– rozpoznaje na fotografii typ krajobrazu i
charakteryzuje cechy rzeźby występujące
w danym krajobrazie
– interpretuje krzywą hipsograficzną Polski
– na podstawie opisu stanu pogody rozpoznaje masy powietrza napływające
nad Polskę
– wyjaśnia przyczyny częstych zmian stanów pogody w Polsce
– analizuje i interpretuje mapy klimatyczne
– dokonuje analizy i interpretuje dane zapisane w postaci tabel i wykresów
11. Zasoby wodne Polski
– wymienia elementy zasobów wodnych
Polski
– podaje składniki bilansu wodnego Polski
– określa przyczyny niskich zasobów wodnych Polski
– ocenia zasoby wodne Polski na tle państw – wykazuje zależności między bilansem
Unii Europejskiej
wodnym a warunkami klimatycznymi i
– wskazuje na mapie obszary zagrożone
hydrologicznymi Polski
deficytem wody
– przedstawia propozycje działań zmierzających do oszczędnego wykorzystania zasobów wodnych naszego kraju
12. Sieć rzeczna Polski
– wymienia główne cechy układów sieci
rzecznej
– wskazuje na mapie obszary dorzeczy
głównych rzek Polski
– opisuje dorzecza głównych rzek Polski
– porównuje gęstość sieci rzecznej po– na podstawie mapy, schematów i rycin
– charakteryzuje ustroje polskich rzek
szczególnych obszarów Polski
rozpoznaje układy sieci rzecznych
– wyznacza działy wodne między Wisłą,
– wyjaśnia różnice między gęstością sieci – wykazuje zależności między rodzajem zasiOdrą a rzekami pobrzeży
rzecznej obszarów gór, wyżyn i nizin w
lania a wahaniami stanów wody w rzekach w ciągu roku
– lokalizuje na mapie rzeki należące do zle- Polsce
–
podaje
przyczyny
powodzi
w
Polsce
i
wiska Morza Północnego i Czarnego
ocenia ich skutki
– wyjaśnia asymetrię dorzeczy Wisły i Odry
13. Rozmieszczenie jezior
w Polsce
– wyjaśnia pojęcia: jeziorność, typ gene- – omawia rozmieszczenie jezior w Polsce i – omawia funkcje sztucznych zbiorników – wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżnityczny jezior
podaje przyczyny
wodnych
cowania jeziorności w Polsce
– wymienia typy genetyczne jezior
– wymienia i lokalizuje na mapie sztuczne – wykazuje przyrodnicze i gospodarcze zna- – na podstawie opisu lub rysunku poziozbiorniki wodne i kanały
czenie jezior
micowego i batymetrycznego rozpoznaje typy genetyczne mis jeziornych
14. Morze Bałtyckie
– lokalizuje na mapie Morze Bałtyckie
– omawia kolejne etapy rozwoju Morza – na podstawie mapy, zdjęcia, rysunku lub
– wymienia i wskazuje na mapie pańBałtyckiego
opisu rozpoznaje rodzaje wybrzeży
stwa nadbałtyckie
– podaje przykłady działań międzynarodo- – omawia gospodarcze znaczenie Morza
– podaje cechy fizyczne i chemiczne wód
wych na rzecz ochrony wód Bałtyku
Bałtyckiego
Bałtyku
– wymienia i opisuje genezę poszczegól- – wskazuje na mapie Morza Bałtyckiego:
– wymienia przyczyny zanieczyszczenia Bał- nych rodzajów wybrzeży morskich
głębie, ławice oraz różne typy wybrzeży –
tyku
szkierowe, fiordowe, klifowe, wyrównane
i mierzejewo----zalewowe
– proponuje działania zmierzające do
zmniejszenia poziomu zanieczyszczenia
wód Bałtyku
– na podstawie schematów, animacji, rysunków, map opisuje fazy formowania się
Morza Bałtyckiego
– charakteryzuje cechy dna morskiego i linię brzegową Bałtyku
– formułuje i wyjaśnia zależności między
położeniem Morza Bałtyckiego oraz jego
typem a wielkością zasolenia wód powierzchniowych
– analizuje mapę izohalin i podaje wnioski
15, 16. Zróżnicowanie glebo- – wymienia typy gleb strefowych, śród- – charakteryzuje rozmieszczenie gleb stre- – opisuje czynniki glebotwórcze decydujące
we w Polsce
strefowych i astrefowych w Polsce
fowych, śródstrefowych i astrefowych
o typie gleb w poszczególnych obszarach
– podaje przykłady obszarów gleb zdegraw kraju
Polski
dowanych
– przedstawia zróżnicowanie żyzności gleb – ocenia przydatność rolniczą polskich
– wymienia sposoby zapobiegania degra- – omawia klasyfikację bonitacyjną gleb w
gleb
dacji gleb
Polsce
– charakteryzuje przyrodnicze i antropogeniczne przyczyny degradacji gleb
– przedstawia działania prowadzące do
zwiększania przydatności gleb dla rolnictwa
– na podstawie danych statystycznych
ocenia wartość użytkową gleb w Polsce
– na podstawie opisu lub profilu glebowego rozpoznaje typy genetyczne gleb w
Polsce
– wykazuje i uzasadnia związki między
różnymi typami gleb a rodzajem upraw
poszczególnych zbóż, roślin okopowych i
pastewnych
– ocenia wpływ zróżnicowania glebowego
Polski na strukturę użytkowania gruntów
ornych
17. Naturalne
zbiorowiska roślinne
– wymienia i scharakteryzuje naturalne
zbiorowiska roślinne w Polsce
– wymienia piętra roślinne w górach
– wyjaśnia pojęcia: endemit, relikt, grąd,
łęg, bór
– podaje przykłady gatunków charaktery- – na podstawie diagramów podaje skład ga- – wymienia i wyjaśnia zależności między postycznych dla poszczególnych zbiorowisk
tunkowy lasów
łożeniem geograficznym Polski a granicą
– wymienia i lokalizuje na mapie zasięgi
– wyjaśnia przyczyny zmniejszania się powystępowania drzew iglastych i liściastych
największych kompleksów leśnych w Polwierzchni lasów w Polsce
– uzasadnia konieczność ochrony gatunkosce
wej roślin
18, 19. Ochrona środowiska – opisuje stan środowiska przyrodniczego w
Polsce
przyrodniczego
– lokalizuje na mapie obszary zagrożenia
ekologicznego w kraju
– wymienia i opisuje formy ochrony przyrody w Polsce
– wymienia główne źródła zanieczyszczenia środowiska
– charakteryzuje rozmieszczenie obszarów – charakteryzuje i ocenia skutki degrada- – omawia konieczność działań na rzecz rechronionych w Polsce
cji i dewastacji środowiska
stytucji i zachowania naturalnych ele– lokalizuje na mapie różne formy ochro- – wymienia główne problemy ekologiczne
mentów środowiska przyrodniczego w
ny przyrody w Polsce
Polski i wyjaśnia ich przyczyny
Polsce
– przedstawia główne założenia i idee
– proponuje działania mogące wpłynąć na – uzasadnia stwierdzenie, że ochrona przyrozwoju zrównoważonego
poprawę stanu środowiska przyrodniczerody stanowi element zrównoważonego
– podaje i charakteryzuje formy współpra- go w Polsce
rozwoju przyrody, społeczeństw i gospocy międzynarodowej na rzecz środowiska
darki
– ocenia znaczenie parków narodowych,
rezerwatów przyrody i innych form
ochrony przyrody dla zachowania naturalnych elementów środowiska Polski
- odtwarza na podstawie przekrojów geologicznych przeszłość geologiczną wybranych regionów Polski
- ocenia wpływ eksploatacji surowców mineralnych na stan środowiska przyrodniczego
- wyjaśnia przyczyny zróżnicowania grubości osadów plejstoceńskich na obszarze Polski
- rozpoznaje stacje meteorologiczne na podstawie klimatogramów i danych statystycznych
- wyjaśnia gospodarcze skutki zróżnicowania okresu wegetacyjnego w Polsce
- proponuje działania zapobiegające skutkom powodzi lub zmniejszające skutki powodzi
- analizuje mapy rozkładu średniej rocznej temperatury wód powierzchniowych Bałtyku i podaje wnioski
- uzasadnia konieczność współpracy państw w celu ochrony i poprawy jakości środowiska przyrodniczego
II. Procesy demograficzne i osadnicze w Polsce
20. Rozwój
– omawia zmiany liczby ludności po II
wojnie światowej
demograficzny Polski
– podaje aktualną liczbę ludności Polski
– wymienia okresy występowania wyżów – na podstawie wykresów, tabel i map
– formułuje prawidłowości dotyczące
i niżów demograficznych w Polsce
charakteryzuje zmiany liczby ludności w
kształtowania się przyrostu naturalnego
Polsce od zakończenia II wojny światoPolski w okresie powojennym
wej
– wyjaśnia różnice w przyroście naturalnym
– korzystając z rocznika statystycznego i
między wsią a miastem
internetu, porównuje liczbę ludności Polski z innymi państwami europejskimi
– odczytuje z powyższych źródeł miejsce
Polski w Europie i na świecie pod względem liczby ludności i przyrostu naturalnego
21. Struktura demograficzna – podaje główne cechy struktury wieku i
płci ludności Polski
ludności Polski
– wymienia przyczyny i skutki starzenia się – na podstawie analizy piramidy wieku i – na podstawie piramidy płci i wieku z różspołeczeństwa polskiego
płci ludności Polski wyjaśnia przyczyny
nych lat formułuje wnioski o zmianach
zmiany jej kształtu
cech demograficznych i określa etap cy– porównuje strukturę wieku i płci ludnoklu demograficznego
ści Polski ze strukturą innych państw eu- – prognozuje zmiany struktury wiekowej
ropejskich i pozaeuropejskich
ludności Polski do 2030 r.
22. Struktura zatrud– podaje zmiany w wykształceniu ludno- – wymienia problemy wynikające z bezro- – ocenia zmiany w wykształceniu ludno- – wyjaśnia przyczyny przestrzennego zróżninienia
ści w ciągu ostatnich dziesięcioleci
bocia i podaje przykłady ich rozwiązania
ści i wyjaśnia wpływ wykształcenia na
cowania struktury zawodowej ludności
i wykształcenie ludności – opisuje strukturę zawodową ludności
– potrafi wskazać na mapie województwa
rozwój gospodarczy kraju
Polski
Polski
Polski i zachodzące w niej zmiany
o wysokim zatrudnieniu w poszczegól- – wyjaśnia przyczyny zmian w strukturze – korzystając z danych statystycznych i innych sektorach
zatrudnienia ludności Polski
ternetu, analizuje zmiany stopy bezrobo– omawia przyczyny regionalnego zróżnico- cia od 1989 r. i podaje wnioski
wania bezrobocia w Polsce
23. Rozmieszczenie
ludności w Polsce
24. Migracje wewnętrzne i
zewnętrzne
25. Sieć osadnicza w
Polsce
– podaje średnią gęstość zaludnienia
– wskazuje na mapie obszary o najmniejszej i największej gęstości zaludnienia
– opisuje przyczyny nierównomiernego roz- – dokonuje analizy mapy gęstości zaludnie- – wymienia oraz charakteryzuje związki
mieszczenia ludności w Polsce
nia i wyjaśnia przyczyny i skutki zaobsermiędzy gęstością zaludnienia a warunkami
wowanych dysproporcji
przyrodniczymi i zagospodarowaniem
kraju
– wymienia przyczyny migracji wewnętrz- – na wybranych przykładach wyjaśnia przy- – ocenia wpływ migracji wewnętrznych na – dokonuje analizy okresowych zmian salda
nych i podaje ich główne kierunki
czyny wewnętrznych migracji ludności
gęstość zaludnienia w różnych częściach
migracji wewnętrznych i podaje wnioski
– podaje główne przyczyny, kierunki i wiel- – omawia społeczne i gospodarcze skutki
Polski
– ocenia pozytywne i negatywne skutki
kość współczesnych migracji zewnętrzmigracji Polaków
– wyjaśnia wpływ salda migracji zewspółczesnej migracji Polaków do innych
nych
wnętrznych na liczbę ludności Polski
krajów
– opisuje rozwój sieci osadniczej w Polsce – charakteryzuje układy urbanistyczne,
– omawia czynniki wpływające na zróżnico– wymienia główne cechy systemu osadnitypy fizjonomiczne miast w Polsce
wanie cech osadnictwa w poszczególczego w Polsce
– opisuje układy przestrzenne i funkcje wsi nych regionach Polski
– podaje przykłady miast pełniących okrew Polsce
– analizuje diagramy przedstawiające
ślone funkcje
– charakteryzuje największe zespoły miejstrukturę wielkościową wsi w Polsce
skie w Polsce
– wykazuje związki między czynnikami
– podaje przykłady zmienności funkcji miej- miastotwórczymi a rozmieszczeniem
skich w czasie
miast
– omawia związki między okresem powstania miasta a pełnioną przez nie
funkcją
– wyjaśnia genezę miast w Polsce i zróżnicowanie układów urbanistycznych
– podaje i lokalizuje na mapie przykłady
miast średniowiecznych, renesansowych,
barokowych, przemysłowych
– na podstawie diagramów, wykresów,
danych statystycznych opisuje współczesną miejską sieć osadniczą, wskazuje przykłady aglomeracji i porównuje ich cechy
– przedstawia zmiany zachodzące w przestrzeni miast, wsi i stref podmiejskich
związane z rozwojem społeczno-gospodarczym kraju
26. Procesy
urbanizacyjne
– podaje główne cechy urbanizacji Polski – wskazuje na mapie obszary o najwyższym – przyporządkowuje zachodzące w Polsce – analizuje regionalne zróżnicowanie pozio– wymienia zmiany zachodzące współczei najniższym poziomie urbanizacji
procesy urbanizacyjne do odpowiednie- mu urbanizacji w Polsce i wyjaśnia przyśnie w procesach urbanizacji kraju
– charakteryzuje zmiany zachodzące
go etapu urbanizacji
czyny dysproporcji
współcześnie w procesach urbanizacji
– na podstawie danych statystycznych
– na podstawie danych statystycznych wykraju
analizuje zmiany wielkości wskaźnika
jaśnia zmiany wielkości wskaźnika urbaurbanizacji w Polsce po II wojnie świanizacji w Polsce po II wojnie światowej
towej
– wskazuje przykłady wpływu zmian w gospodarce na tempo procesów urbanizacyjnych
- prognozuje tendencje zmian procesów demograficznych w Polsce wraz ze wzrostem społeczno-gospodarczym
- wskazuje zależności między spadkiem przyrostu naturalnego a starzeniem się społeczeństwa
- ocenia poziom wykształcenia ludności kraju na tle innych państw Unii Europejskiej
III. Gospodarka Polski
27. Warunki rozwoju rolnictwa
28., 29. Rozmieszczenie
produkcji roślinnej i
zwierzęcej
– wyjaśnia pojęcie struktura agrarna
– opisuje strukturę użytkowania ziem
w Polsce
– charakteryzuje przyrodnicze i pozaprzy- – wskazuje na mapie obszary o najko– wyjaśnia dysproporcje w rozmieszczeniu
rodnicze warunki rozwoju rolnictwa Pol- rzystniejszych i najmniej korzystnych
głównych obszarów o najlepszych i najski
warunkach dla rozwoju rolnictwa
słabszych warunkach dla rozwoju w Pol– wyjaśnia wpływ struktury agrarnej na
– analizuje środowisko przyrodnicze pod
sce
rozwój rolnictwa
kątem jego przydatności dla rozwoju rol- – korzystając z map, ocenia przydatność
nictwa
środowiska przyrodniczego wybranej
– formułuje zależność między stopniem
krainy geograficznej dla rozwoju rolnicrozwoju gospodarczego a zmianami
twa
w strukturze agrarnej i poziomie zatrudnienia ludności w I sektorze gospodarki
– wymienia główne rośliny uprawne
– wymienia i wskazuje na mapie główne – wyjaśnia wpływ czynników przyrodni– analizuje dane przedstawiające produkcję
i zwierzęta hodowlane w Polsce
obszary upraw zbóż, roślin przemysłoczych i pozaprzyrodniczych na przestrzen- zwierzęcą w Polsce na tle państw Unii
ziemniaków, warzyw i
ne zróżnicowanie upraw pszenicy, żyta,
Europejskiej
- – wymienia czynniki przyrodnicze i poza- wych,
owoców
buraków cukrowych, ziemniaków, rzepaprzyrodnicze, które wpływają na przeku oraz hodowli bydła, trzody chlewnej i
strzenne zróżnicowanie upraw pszenicy, - wymienia i wskazuje na mapie najważowiec w Polsce
żyta, buraków cukrowych, ziemniaków,
niejsze obszary hodowli bydła i trzody
rzepaku oraz hodowli bydła, trzody
chlewnej
– porównuje wielkość plonów i zbiorów
chlewnej i owiec w Polsce
najważniejszych upraw oraz wielkość
produkcji zwierzęcej w Polsce z innymi
krajami europejskimi
Temat
30. Rolnictwo Polski
w Unii Europejskiej
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
– podaje podobieństwa i różnice między – opisuje wpływ zasad polityki rolnej w – charakteryzuje zasady i cele Wspólnej Po- – proponuje zmiany w polskim rolnictwie,
rolnictwem w Polsce i w krajach UE UE na zmiany w polskim rolnictwie
lityki Rolnej w krajach Unii Europejskiej
prowadzące do wzrostu jego efektywno– wymienia zasady polityki rolnej w UE
– na podstawie danych statystycznych po- ści, konkurencyjności I intensywnorównuje cechy społeczno-ekonomiczne
ści
rolnictwa Polski na tle wybranych
państw UE
31. Baza surowcowa dla
przemysłu
– wymienia surowce energetyczne, meta- – prezentuje przestrzenne rozmieszczenie – na podstawie dostępnych źródeł informa- – ocenia wpływ eksploatacji surowców miliczne, chemiczne i skalne występujące w surowców dla przemysłu przetwórczego cji geograficznej wyjaśnia zmiany w wyneralnych różnymi metodami (głębinoPolsce
i paliwowo-energetycznego
dobyciu niektórych surowców mineralwą, odkrywkową, otworową) na stan śro– lokalizuje na mapie obszary wydobycia – podaje zmiany wielkości eksploatacji
nych w Polsce od lat 60. XX w.
dowiska przyrodniczego Polski
surowców mineralnych w Polsce
podstawowych surowców
– wymienia i charakteryzuje stosowane w
– podaje przykłady zmian w środowisku na- Polsce sposoby eksploatacji surowców
turalnym, wywołanych eksploatacją surowców mineralnych
32. Produkcja energii
– opisuje bilans energetyczny Polski
– opisuje wielkość i strukturę produkcji
energii elektrycznej w Polsce I wybranych krajach świata
– lokalizuje na mapie Polski elektrownie
cieplne, wodne i wiatrowe
– charakteryzuje strukturę produkcji ener- – na podstawie dostępnych źródeł informa- – uzasadnia potrzebę dywersyfikacji źródeł
gii elektrycznej w Polsce I wybranych kra- cji ocenia strukturę produkcji energii elek- energii, wyjaśnia konieczność poszukiwajach świata
trycznej Polski
nia nowych źródeł energii w kontekście
– wymienia czynniki wpływające na
– na podstawie dostępnych źródeł informa- bezpieczeństwa energetycznego kraju
zmniejszenie zużycia energii elektrycznej
cji porównuje wielkość I strukturę proocenia wpływ wykorzystania paliw kopalw Polsce
dukcji energii elektrycznej Polski z innymi nych na środowisko przyrodnicze Polski
krajami europejskimi
– ocenia zasoby złóż surowców energetycz– charakteryzuje czynniki decydujące
nych Polski
o spadku zużycia energii elektrycznej w
Polsce
– korzystając z mapy i danych statystycznych,
wyjaśnia przestrzenne
zróżnicowanie produkcji energii elektrycznej na 1 mieszkańca w Polsce
Temat
33. Zmiany w strukturze
produkcji przemysłowej
34. Nowoczesne gałęzie
przemysłu
dopuszczający
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
– charakteryzuje główne czynniki lokalizacji – opisuje zmiany zachodzące w polskim
– wyjaśnia przyczyny nierównomiernego – ocenia przemiany okresu transformacji
w rejonach koncentracji przemysłu
przemyśle po 1990 r.
rozmieszczenia przemysłu w Polsce
polskiej gospodarki
– podaje przykłady zmian w strukturze
– podaje przyczyny zmian w strukturze
– porównuje stan polskiego przemysłu z – prezentuje zmiany w gospodarce I śroprodukcji i lokalizacji zakładów przemy- produkcji i lokalizacji zakładów przemy- przemysłem wybranych krajów europej- dowisku wynikające z restrukturyzacji i
słowych
słowych
skich
modernizacji przemysłu po 1990 r.
– porównuje obecną strukturę gałęziową
produkcji globalnej w przemyśle ze strukturą sprzed lat 90. XX w.
– wymienia gałęzie przemysłu rozwijające – przedstawia przykłady świadczące o no- – przedstawia wpływ nowoczesnych gałęzi – ocenia poziom rozwoju nowoczesnych gasię najszybciej
woczesności polskiego przemysłu
przemysłu na inne działy gospodarki
łęzi przemysłu w Polsce
– podaje główne cechy rozmieszczenia
– podaje przykłady nowoczesnych zakłakraju
– wskazuje możliwość powstania technoprzemysłu wysokich technologii
dów przemysłowych
– opisuje wpływ przemysłu zaawansowapolii (wskazuje na mapie przykłady parnej technologii na jakość życia
ków technologicznych I przemysłowych)
– wyjaśnia lokalizację wybranych zakładów
przemysłu wysokich technologii w Polsce
35. Rozwój sektora usług w – wymienia rodzaje usług rozwijających się – podaje przyczyny szybkiego rozwoju
w Polsce
usług w Polsce po 1990 r.
Polsce
36., 37. Badania
– opisuje znaczenie usług dla ludności i
gospodarki Polski i innych krajów UE
terenowe
– formułuje zależność poziomu zatrudnie- – wyjaśnia i ocenia poziom zróżnicowania
nia w usługach od stopnia rozwoju gousług w miejscu zamieszkania (prowadzi
spodarczego
badania terenowe)
– porównuje cechy usług w kraju przed
– uzasadnia stwierdzenie, że wzrost znacze1990 r. i w czasach współczesnych
nia usług zaspokajających potrzeby wyż– wyjaśnia przyczyny wzrostu znaczenia
szego rzędu uzależniony jest od tempa
usług w Polsce
rozwoju społeczno-gospodarczego pań– na podstawie map i danych statystyczstwa
nych opisuje zróżnicowanie sektora
usług w Polsce na tle państw Unii Europejskiej
– na podstawie własnych obserwacji charakteryzuje rodzaje usług rozwijających
się w miejscu jego zamieszkania
– wskazuje na mapie regiony o różnym
– opisuje stopień zaspokojenia potrzeb
poziomie zaspokojenia potrzeb ludności
ludności w zakresie podstawowych
w zakresie podstawowych usług w Polusług na różnych obszarach Polski
sce
– wyjaśnia zróżnicowanie stopnia zaspoko- – ocenia stopień rozwoju podstawowych
jenia potrzeb ludności na różnorodne
usług w różnych regionach kraju, wyjausługi w poszczególnych regionach kraju
śnia szybszy rozwój usług w Polsce Zachodniej I województwie mazowieckim
38. Zaspokojenie potrzeb
ludności w zakresie
usług
Temat
39., 40. Komunikacja
w Polsce
dopuszczający
dostateczny
dobry
Uczeń:
– wymienia podstawowe rodzaje komuni- – podaje czynniki wpływające na rozwój
– wyjaśnia różnice w przestrzennym zakacji
środków transportu w Polsce
gospodarowaniu
transportowym
– wyjaśnia pojęcia: sieć transportowa, wę- – opisuje rodzaje łączności
Polski
zeł transportowy
– wymienia i wskazuje na mapie główne – charakteryzuje czynniki wpływające na
szlaki i węzły transportowe
współczesne zróżnicowanie infrastruktury transportowej
– analizuje przyczyny wzrostu znaczenia
transportu lotniczego
– wyjaśnia przyczyny wzrostu znaczenia
dróg kołowych w sieci transportowej
kraju i spadku długości linii kolejowych
– charakteryzuje zmianę gęstości sieci
transportu kolejowego w Polsce
– analizuje wzrost znaczenia łączności we
współczesnych powiązaniach komunikacyjnych
– porównuje dostępność sieci internetowej
w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej
bardzo dobry
– porównuje gęstość sieci transportowej
Polski z innymi krajami Unii Europejskiej
(korzysta z map, danych statystycznych, internetu)
– ocenia stan sieci transportowej Polski
– ocenia wpływ środków transportu na
środowisko Polski
– ocenia wpływ zmian społeczno-gospodarczych na tempo rozwoju nowoczesnych środków łączności
41. Zagospodarowanie
turystyczne Polski
– podaje przykłady walorów turystycznych
42. Inwestycje zagraniczne w
polskiej gospodarce
– wymienia gałęzie przemysłu, w które in- – charakteryzuje wpływ inwestycji zagra- – charakteryzuje wpływ bezpośrednich i – korzystając z internetowych źródeł inforwestuje kapitał zagraniczny
nicznych na rozwój społeczno-gospodarportfelowych (kapitałowych) inwestycji
macji, ocenia szanse rozwoju regionów
czy Polski
zagranicznych na zrównoważony rozwój
Polski Wschodniej
(m.in. transfer innowacji i poprawa kon- – wymienia i ocenia pozytywne i negatywkurencyjności gospodarczej)
ne skutki zagranicznych inwestycji w Pol– korzystając z informacji zaczerpniętych z
sce
internetu i innych źródeł, wskazuje na
mapie regiony atrakcyjne dla inwestorów zagranicznych
– charakteryzuje infrastrukturę turystyczną – przedstawia wpływ turystyki na rozwój – ocenia walory Polski z punktu widzenia
różnych regionów Polski
gospodarczy regionu i kraju
rozwoju różnych rodzajów turystyki
– proponuje przykłady regionów do roz- – ocenia zagospodarowanie turystyczne
woju różnych rodzajów turystyki, uzasad- różnych obszarów kraju (w tym regionu,
nia swój wybór
w którym mieszka)
dopuszczający
Temat
43. Struktura handlu
zagranicznego
dostateczny
dobry
bardzo dobry
Uczeń:
– wyjaśnia pojęcia: bilans handlowy, bilans – opisuje zmiany geograficznych kierunków – analizuje zmianę struktury towarowej – ocenia pozycję Polski w światowej
płatniczy, saldo bilansu handlowego i
handlu zagranicznego Polski od lat 90.
importu i eksportu od końca lat 90.
wymianie towarów
płatniczego
XX w.
XX w.
– wymienia główne towary importowane – podaje udział Polski w światowym
– wyjaśnia przyczyny ujemnego bilansu
i eksportowane, wskazuje najważniejobrocie towarowym
handlu zagranicznego Polski
szych partnerów Polski w handlu zagra– wyjaśnia przyczyny zróżnicowania struknicznym
tury towarowej handlu z poszczególnymi
krajami
- proponuje działania, które mogą wpłynąć na zwiększenie produkcji roślinnej i zwierzęcej w Polsce
- ocenia stopień wykorzystania alternatywnych źródeł energii do produkcji energii elektrycznej I cieplnej
- proponuje rodzaje usług, które można wprowadzić na obszarze zamieszkania i uzasadnia swój wybór
- ocenia znaczenie ujemnego bilansu handlu zagranicznego dla rozwoju gospodarczego kraju
IV. Zróżnicowanie regionalne Polski
wskazuje na mapie regiony geograficzne – charakteryzuje elementy środowiska
– opisuje dominujące cechy wybranych
– korzystając z różnych źródeł informacji,
w poszczególnych pasach ukształtowania
świadczące o indywidualności poszczekrain geograficznych (w pasie pobrzeży,
wyjaśnia związki pomiędzy warunkami
powierzchni
gólnych krain geograficznych
pojezierzy, nizin, wyżyn i gór), charaktery- przyrodniczymi a gospodarką poszczególcharakteryzuje elementy środowiska
zuje czynniki decydujące o ich powstaniu nych regionów Polski
świadczące o indywidualności poszczególnych krain geograficznych
– opisuje walory turystyczne regionu
– wskazuje na mapie położenie pasa po– wyjaśnia wpływ morza na modelowa- – ocenia walory przyrodnicze i zabytki z
brzeży
– podaje przykłady zabytków kultury mate- nie typów wybrzeży i cech klimatu
punktu widzenia rozwoju turystyki wypo– wymienia cechy środowiska naturalnego
rialnej
– wyjaśnia związek między gospodarką obczynkowej i krajoznawczej
decydujące o odrębności krainy
szaru a jego nadmorskim położeniem
44. Dominanty
–
w środowisku przyrodniczym krain geograficz–
nych Polski
46. Pobrzeże Bałtyku
47. Pojezierze Mazurskie
48. Nizina Mazowiecka
– wskazuje na mapie położenie Pojezierza
Mazurskiego
– opisuje cechy krajobrazu młodoglacjalnego
– wymienia walory turystyczne Pojezierza
Mazurskiego
– wymienia główne cechy środowiska, ze – podaje przykłady dominacji gospodarczej
szczególnym uwzględnieniem Kotliny
i społecznej Warszawy nad pozostałą częWarszawskiej
ścią krainy
– wskazuje na mapie położenie Niziny
Mazowieckiej
– wyjaśnia problemy ochrony środowiska – ocenia środowisko przyrodnicze Pojeziena terenie Pojezierza Mazurskiego
rza Mazurskiego z punktu widzenia rozwo– analizuje zależność gospodarki od środoju turystyki
wiska
– korzystając z map, charakteryzuje środo- – wykazuje różnice w poziomie zagospodarowania aglomeracji warszawskiej i pozowisko przyrodnicze krainy
stałych obszarów regionu
– omawia wpływ ukształtowania powierzchni na sieć rzeczną
49. Wyżyna Lubelska
– wskazuje na mapie położenie Wyżyny Lu- – opisuje główne cechy środowiska przy- – wyjaśnia wpływ zlodowaceń na powsta- – ocenia wpływ środowiska przyrodniczego
belskiej
rodniczego Wyżyny Lubelskiej
nie pokryw lessowych
Wyżyny Lubelskiej na gospodarkę regio– wymienia przyrodnicze i antropogeniczne – uzasadnia twierdzenie, że Wyżyna Lunu
walory turystyczne regionu
belska jest najbardziej rozwiniętym rolniczo regionem Polski
50. Wyżyna Śląska
– ocenia stan środowiska przyrodniczego
– wymienia gałęzie przemysłu rozwinięte – opisuje przekształcenia środowiska w wy- – charakteryzuje problemy górnictwa
na podstawie danych statystycznych
na Górnym Śląsku
niku działalności gospodarczej
i przemysłu ciężkiego wynikające ze
– podaje przykłady degradacji środowiska
zmian w gospodarce po 1990 r.
– wyjaśnia przyczyny koncentracji przemysłu i dużej gęstości zaludnienia
– wskazuje na mapie Karpaty oraz krainy – podaje główne cechy budowy geologicz- – porównuje rzeźbę Tatr Zachodnich i Tatr – omawia wpływ budowy geologicznej na
geograficzne wchodzące w skład łańcunej Karpat
Wysokich
zróżnicowanie rzeźby Tatr, Pienin i Becha karpackiego: Beskidy, Pieniny, Podha- – opisuje cechy rzeźby wysokogórskiej i
– wyjaśnia wpływ wysokości bezwzględnej skidów
le i Tatry
przedstawia jej genezę
na zróżnicowanie klimatu i roślinności
– ocenia wpływ turystyki na środowisko
przyrodnicze Tatr
51. Karpaty
– ocenia walory turystyczne i zabytki regionu pod kątem rozwoju turystyki wypoczynkowej, krajoznawczej i uzdrowiskowej
– uzasadnia dominującą rolę Warszawy w gospodarce Niziny Mazowieckiej
– omawia wpływ budowy geologicznej na rozwój gospodarki

Geografia - I LO w Giżycku

Transkrypt

Podobne dokumenty

15. Wody podziemne wymienia rodzaje wód podziemnych i

wyjaśnia przyczyny kryzysu elit politycznych w dobie

PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO

Ziemia we Wszechswiecie

Wymagania semestralne w klasie V — Semestr I

Zajęcia kulinarne – wymagania edukacyjne klasa III gimnazjum

– Zna modlitwy: Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo , Aniele Boży , Wieczny

Karta pracy nr 4

Zajęcia komputerowe klasa 4 Przedmiotowy system oceniania