Można zrobić imprezę firmową ze środków socjalnych

Można zrobić imprezę firmową ze środków socjalnych
Zgodnie z brzmieniem art. 1 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst je
dn. DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.) środki z takiego funduszu powinny być przeznaczane na finansowanie
działalności socjalnej, organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania ze świadczeń z funduszu.
Poza precyzyjnym określeniem dopuszczalnego przeznaczenia środków z funduszu ustawa wprowadza obowiązek
uwzględniania, przy przyznawaniu ulgowych usług i świadczeń, sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby
uprawnionej (tzw. kryterium socjalne).
Odpowiedź napytanie, czy ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych pracodawca ma prawo
sfinansować imprezę firmową, wymaga w szczególności ustalenia dwóch kwestii: ?czy organizacja imprezy
firmowej mieści się w ustawowej definicji działalności socjalnej oraz ?czy dopuszczalne jest, w świetle
ustawowego obowiązku stosowania kryterium socjalnego, finansowanie imprezy firmowej, która ze swojej natury
nie pozwala na różnicowanie świadczeń ani ich wysokości zgodnie ze wskazanym kryterium socjalnym.
Ogólnikowy katalog
Działania mieszczące się w zakresie działalności socjalnej pracodawcy wymienione zostały w art. 2 ust. 1 ustawy o
zfśs >patrz ramka. Jest to katalog zamknięty, co oznacza niedopuszczalność przeznaczania środków funduszu na
cele inne niż wymienione w ustawie. Wyliczenie to ma jednak charakter bardzo ogólnikowy.
Bardziej precyzyjną odpowiedź napytanie, jakie konkretnie działania należy zaliczać do tego rodzaju działalności,
znajdujemy dopiero w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
W wyroku z 23 października 2008 (II PK 74/08) SN uznał za rodzaj aktywności socjalnej działalność w postaci
organizowania imprez masowych, jak: pikniki, andrzejki, wycieczki zorganizowane czy imprezy integracyjne.
Zakwalifikował je jako formę działalności rekreacyjnej bądź wypoczynku. Stanowisko takie znajduje
potwierdzenie w innych orzeczeniach SN, które – choć nie dopuszczają możliwości finansowania tego rodzaju
działalności z Funduszu świadczeń socjalnych – to jednak nie odmawiają możliwości zakwalifikowania ich jako
działalności socjalnej (np. wyrok z 20 sierpnia 2001, I PKN 579/00, oraz wyrok z 25 sierpnia 2004, I PK 22/03).
Nie ulega więc wątpliwości, że organizacja imprezy firmowej mieści się w zakresie „działalności socjalnej”.
Znacznie więcej trudności nastręcza kolejne zagadnienie, dotyczące obowiązku stosowania kryterium socjalnego.
Sprawiedliwy przydział środków
Jak wskazuje art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs, „przyznawanie ulgowych usług i świadczeń (…) uzależnia się od sytuacji
życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania zfunduszu”. Przepis ten ustanawia tzw.
kryterium socjalne, zgodnie z którym pracodawca ma obowiązek każdorazowo uzależniać przyznawanie oraz
wysokość ulgowych usług i świadczeń finansowanych z funduszu od indywidualnej sytuacji osobistej i materialnej
uprawnionego.
Biorąc pod uwagę charakter imprezy firmowej, jako wydarzenia o charakterze powszechnym, które zakłada
uczestnictwo narównych zasadach ogółu pracowników, zastosowanie kryterium socjalnego nie jest możliwe.
Powoduje to powstawanie licznych kontrowersji wokół dopuszczalności finansowania tego rodzaju imprez z
funduszu świadczeń socjalnych. Doktryna i orzecznictwo są w tym względzie wyraźnie podzielone. Niektórzy
kwestionują możliwość finansowania z Funduszu tego rodzaju działalności, inni opowiadają się za dopuszczeniem
takiej możliwości, argumentując, że kryterium socjalne nie znajduje W takiej sytuacji zastosowania.
w sprzeczności z literą...
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 13 lutego 2007 (III SA/ Wa 4283/06) stwierdził
jednoznacznie: „zorganizowanie imprezy okolicznościowej (integracyjnej) dla wszystkich uprawnionych, bez
uwzględniania ich sytuacji życiowej, stałoby w sprzeczności z warunkami, na jakich może być przyznawana pomoc
z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. (…) Pomoc z funduszu może być dokonywana jedynie wówczas,
gdy uzależnia się jej przyznawanie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika”. Orzeczenie to
stanowi najczęściej przywoływany argument przeciwników finansowania imprez firmowych z zfśs. Opiera się na
założeniu, że obowiązek uwzględnienia sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej dotyczy
wszystkich świadczeń przyznawanych z Funduszu.
Na poparcie tej tezy często powoływane są również dwa wspomniane już wcześniej orzeczenia Sądu Najwyższego.
Zgodnie z pierwszym z nich (I PKN 579/00) „postanowienia (regulaminu zfśs) nie mogą być sprzeczne z zasadą
przyznawania świadczeń według kryterium socjalnego, to jest uzasadniającego przyznawanie ulgowych usług i
świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej (…)”. Analogiczne
stanowisko wyraził SN w drugim z wyroków (I PK 22/03), stwierdzając: „sprzeczne z ustawą jest wydatkowanie
środków funduszu niezgodnie z zasadą ich przyznawania według kryterium socjalnego, to jest kryterium
uzależniającego przyznawanie ulgowych usług i świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej
osoby uprawnionej (…)”.
...ale w zgodzie z celem
W świetle tych orzeczeń argumentuje się, że finansowanie z funduszu świadczeń socjalnych imprezy firmowej,
kierowanej do ogółu pracowników i zakładającej ich uczestnictwo na równych zasadach, jest niedopuszczalne.
Możliwość jej zorganizowania ze środków funduszu występuje tylko wtedy, gdy samo uczestnictwo w imprezie
bądź jego forma (zakres) uzależnione będą od sytuacji osobistej i majątkowej osób uprawnionych. Taki scenariusz,
biorąc pod uwagę charakter tego rodzaju imprez, wydaje się jednak absurdalny i trudny do wyobrażenia w
praktyce.
o ile przytoczone stanowisko WSA w Warszawie przesądza o konieczności stosowania kryterium socjalnego, o tyle
treść cytowanych orzeczeń SN budzi pewne wątpliwości. Otóż wskazują one na obowiązek sprawdzania sytuacji
materialnej uprawnionych wyłącznie w kontekście ustalania zasad przyznawania „ulgowych usług i świadczeń”.
Impreza firmowa jest natomiast adresowana do wszystkich pracowników i zakłada ich udział na zasadzie
równości. Jej charakter sprawia, że chociaż jest formą działalności socjalnej, w żadnym razie nie może zostać
uznana za świadczenie o charakterze „ulgowym”. Opierając się zatem na literalnym brzmieniu zarówno ustawy,
jak i cytowanych orzeczeń SN, kryterium socjalne nie będzie znajdowało zastosowania w przypadku organizacji
imprezy firmowej. Stanowisko takie wyraził bardzo jasno SN we wspomnianym już orzeczeniu II PK 74/08,
stwierdzając, że „przepis art. 8 ust. 1 ustawy (ustanawiający obowiązek stosowania kryterium socjalnego) nie
odnosi się do całości działalności socjalnej w rozumieniu art. 2 pkt 1 tej ustawy, a jedynie do ulgowych świadczeń
i usług”. W dalszej części tego orzeczenia SN dopuścił możliwość ustalenia wregulaminie zfśs odmiennych zasad
korzystania ze świadczeń innych niż „świadczenia ulgowe”. Jako przykład wskazana została organizacja imprez
integracyjnych na zasadzie powszechnej dostępności.
Decyduje pracodawca
Oczywiście dopuszczalne jest przeznaczenie, zgodnie z regulaminem zfśs, całości środków funduszu na usługi i
świadczenia o charakterze ulgowym. Wówczas w każdym wypadku trzeba stosować kryterium socjalne. Jeżeli
jednak regulamin, oprócz usług i świadczeń ulgowych, przewiduje finansowanie z funduszu innych jeszcze form
działalności socjalnej (np. imprez firmowych), może ustalać inne zasady korzystania z tego rodzaju świadczeń, bez
zastosowania kryterium socjalnego. >ZAMKNIĘTA LISTA ZADAŃ SOCJALNYCH Działalnością socjalną w
rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy o zfśs są: 1. usługi świadczone przez pracodawców na rzecz: ? różnych form
wypoczynku, ? działalności kulturalno-oświatowej, ? działalności sportowo-rekreacyjnej, ? opieki nad dziećmi w
żłobkach, przedszkolach i innych formach wychowania przedszkolnego; 2. udzielanie finansowej lub rzeczowej
pomocy materialnej oraz udzielanie zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy materialnej na cele mieszkaniowe. ?
ZDANIEM AUTORA Sławomir Paruch radca prawny, partner w Kancelarii Sołtysiński, Kawecki & Szlęzak, kieruje
departamentem prawa pracy
Po dokonaniu wnikliwej analizy regulacji ustawowych i orzecznictwa należy uznać, że twierdzenia o
bezwzględnym obowiązku stosowania kryterium socjalnego, w każdym przypadku przyznawania świadczeń z zfśs,
nie znajdują uzasadnienia. Jedyne oparcie dla takiego stanowiska może stanowić przytoczone orzeczenie WSA w
Warszawie. Takie pojedyncze orzeczenie nie ma jednak wielkiego wpływu na linię wykładni. Zarówno literalna
wykładnia przepisów ustawy, jak również orzecznictwo SN (a w szczególności orzeczenie II PK 74/08) prowadzą
bowiem do wniosku, że obowiązek stosowania kryterium socjalnego powinien odnosić się wyłącznie do świadczeń
o charakterze ulgowym, a nie do całości działalności socjalnej.
W konsekwencji uczestnictwo w takich przedsięwzięciach, jak festyny, wyjazdy integracyjne czy wreszcie imprezy
firmowe, kierowane z założenia do ogółu pracowników na zasadzie równości, nie może być uzależnione od
sytuacji osobistej czy majątkowej tych pracowników. ?
ARGUMENTY „ZA” Z WOKANDY Jako uzasadnienie poglądu o dopuszczalności finansowania z zfśs form
działalności socjalnej organizowanych na zasadach powszechnej dostępności dla ogółu uprawnionych Sąd
Najwyższy wskazał, że: ? literalne brzmienie art. 8 ust. 1 ustawy o zfśs wskazuje wyraźnie na obowiązek
zastosowania kryterium socjalnego wyłącznie do świadczeń o charakterze ulgowym, ? wykładnia językowologiczna art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs prowadzi do wniosku, że ustęp drugi tego artykułu ma szerszy zakres
znaczeniowy aniżeli ustęp pierwszy, ponieważ odnosi się do „korzystania z (wszystkich) usług i świadczeń
finansowanych z funduszu”, a nie wyłącznie do usług i świadczeń o charakterze ulgowym; oznacza to możliwość
pominięcia kryterium socjalnego w przypadku świadczeń nie będących „świadczeniami ulgowymi” i określenia w
regulaminie funduszu odmiennych zasad ich przyznawania, ? uzależnienie udziału w takich formach działalności
socjalnej, jak spotkania integracyjne czy imprezy firmowe, od kryterium socjalnego zaprzeczałoby istocie tego
rodzaju przedsięwzięć. ?
mec. Sławomir Paruch, Rzeczpospolita
ZAKŁADOWE FUNDUSZE
Sytuację rodzinną, życiową i materialną trzeba badać, podejmując decyzję o przyznawaniu ulgowych usług i
świadczeń. Stosowanie tych kryteriów przy zapraszaniu załogi na spotkanie nie ma uzasadnienia