Kierunki rozwoju produkcji roślinnej w ramach Wspólnej Polityki

Kierunki rozwoju produkcji roślinnej w ramach
Wspólnej Polityki Rolnej – uwarunkowania
środowiskowe i ekonomiczne
prof. dr hab. Edward Arseniuk, dr Tadeusz Oleksiak
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin PIB w
Radzikowie
Cele Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku to:
1. wspieranie konkurencyjności rolnictwa,
2. uwzględnianie uwarunkowań środowiskowych,
3. promowanie zrównoważonych form gospodarowania,
4. wprowadzanie innowacji,
5. skuteczne reagowanie na zachodzące zmiany klimatu.
Rolnictwo w coraz większym stopniu staje się
dostarczycielem nie tylko żywności ale także surowców dla
przemysłu i źródłem odnawialnej energii.
Realizacja celów WPR stanowi duże wyzwanie dla nauki i
hodowli. Spójrzmy z perspektywy Polski.
Polska na tle UE w 2014 roku
Powierzchnia
Ludność
7,1
7,5
Użytki rolne
Grunty orne
8,0
92,0
17,5
82,5
92,5
92,9
Liczba gospodarstw
Produkcja zbóż
9,6
90,4
13,0
87
Uwarunkowania klimatyczno-glebowe wg IUNG
Polska
Gleba
Unia
Europejska
100
Klimat
100
75-80
Syntetyczny wskaźnik
jakości rolniczej
przestrzeni produkcyjnej
100
57,3-64,0
75-80
Produkcja zbóż
Pozostałe 21; 66,9;
21,9%
Francja; 67,3; 22,0%
Wegry; 13,6; 4,5%
Niemcy; 47,8; 15,6%
Włochy; 14,9; 4,9%
Wielka Brytania; 20,1;
6,6%
Rumunia; 21,4; 7,0%
Hiszpania; 25,1; 8,2%
Polska(3); 28,4; 9,3%
Średnie plony zbóż
90
80
70
60
50
dt
40
30
20
10
0
2005
2006
2007
2008
Niemcy
2009
2010
Francja
2011
Polska
2012
2013
2014
Średnie plony zbóż – wykorzystanie
potencjału na poziomie 80%
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
2005
2006
Niemcy
2007
Francja
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Polska przy wykorzystaniu potencjału na poziomie 80%
Luxembourg
Cyprus
Slovenia
Netherlands
Portugal
Ireland
Estonia
Belgium
Latvia
Croatia
Slovakia
Austria
Sweden
Greece
Finland
Lithuania
Czech Republic
Denmark
Bulgaria
Hungary
United Kingdom
Italy
Romania
Spain
Germany
8
Poland
France
mln t
Powierzchnia uprawy zbóż w UE w 2013
[mln ha]
10
9
7,5
7
6
5
4
3
2
1
0
30
France
Germany
Poland
Spain
Romania
United Kingdom
Hungary
Italy
Bulgaria
Denmark
Czech Republic
Sweden
Lithuania
Austria
Greece
Finland
Slovakia
Croatia
Belgium
Ireland
Latvia
Netherlands
Portugal
Estonia
Slovenia
Luxembourg
Cyprus
mln t
Zbiory zbóż w UE w 2013 [mln t]
80
70
60
50
40
28,5
20
10
0
Udział Polski w produkcji UE- 2013 rok
40
35,4
35
30
25
20
17,8
13,2
15
10
5
0
9,3
7,0
4,9
12,8
10,3
Udział Polski w rynku nasion UE w
2012 roku
9,00
8,2
8,00
7,00
6,00
%
5,00
4,00
3,6
2,7
3,00
2,00
0,8
1,00
0,00
Udział w powierzchni
użytków rolnych
Udział w wartości
rynku nasion
Udział w imporcie
nasion
Udział w eksporcie
Tempo wzrostu plonowania głównych gatunków roślin
rolniczych w Polsce wg COBORU i GUS w okresie 1995-2014
Doświadczenia
Gatunek
odmianowe Produkcja wg GUS
wg COBORU
kg/ha
kg/ha
Pszenica ozima
73,3
65,2
Pszenica jara
44,5
32,1
Jęczmień ozimy
72,6
49,3
Jęczmień jary
63,5
27,8
Owies
25,6
18,4
Żyto
72,0
27,2
Pszenżyto ozime
45,1
32,1
Pszenżyto jare
43,0
22,7
Kukurydza
148,7
78,8
Rzepak ozimy
55,2
54,5
Ziemniaki
381,2
323,4
Wzrost znaczenia czynnika
odmianowego
Klimat
Odmiana
Agrotechnika
Warunki
siedliskowe
Wzrost znaczenia czynnika odmianowego
Klimat
Odmiana
Agrotechnika
Warunki
siedliskowe
b. istotne ale
nie mamy na
nie dużego
wpływu.
Możemy
natomiast
dostosować do
nich odmianę
Wzrost znaczenia czynnika odmianowego
Klimat
Brak wpływu
Konieczność
dostosowania
odmian do
zmieniających
się warunków
Odmiana
Agrotechnika
Warunki
siedliskowe
Wzrost znaczenia czynnika odmianowego
Klimat
Agrotechnika
Wyczerpane
możliwości
poprawy
Konieczność
ograniczania
nawożenia i
ochrony
chemicznej
Odmiana
Warunki
siedliskowe
Wzrost znaczenia czynnika odmianowego
Klimat
Agrotechnika
Warunki
siedliskowe
Odmiana
Hodowla musi
dostarczać
odmian
dostosowanych do
zmieniających się
warunków uprawy
umożliwiając
wzrost plonowania
Potencjalne i rzeczywiste plony głównych gatunków roślin
rolniczych w Polsce wg COBORU i GUS w okresie 2012-2014
Plony
Plony
Luka w
Wykorzystanie
potencjalne wg
rzeczywiste wg
plonowaniu
potencjału
COBORU
GUS
dt/ha
dt/ha
dt/ha
%
Pszenica ozima
77,1
46,9
30,2
60,8
Pszenica jara
66,8
37,0
29,8
55,4
Jęczmień ozimy
74,8
42,0
32,8
56,1
Jęczmień jary
69,6
35,9
33,7
51,6
Owies
69,1
28,8
40,3
41,7
Żyto
72,9
29,3
43,6
40,2
Pszenżyto ozime
74,2
37,5
36,7
50,6
Pszenżyto jare
65,3
32,2
33,1
49,3
Kukurydza
114,9
68,4
46,5
59,5
Rzepak ozimy
48,7
29,6
19,1
60,8
Ziemniaki
482,3
244,3
238
50,7
838
615,0
223
73,4
Gatunek
Buraki cukrowe
plonowania
Luka w plonach w doświadczeniach i
produkcji
90
y = 0,906x + 32,992
R² = 0,89
80
70
60
40
30
y = 0,3014x + 20,894
R² = 0,6835
20
10
Yield gap
Average yields in production
Attainable yield - Trend
Average yield in production - Trend
2014
2012
2010
2008
2006
2004
2002
2000
1998
1996
1994
1992
1990
1988
1986
1984
1982
1980
1978
1976
1974
1972
1970
1968
0
1966
dt.ha-1
50
Efekt przyrostu plonów zbóż na polach gdzie
zastosowano kwalifikowany materiał siewny –
średnio w latach 2008-2013
9,0
8,0
7,58
7,68
7,0
5,97
dt.ha-1
6,0
5,0
4,24
4,0
3,95
3,0
2,44
2,0
1,0
0,0
Pszenica ozima
Żyto
Pszenica jara
Pszenżyto
ozime
Jęczmień jary
Owies
Korzyści gospodarcze wynikające z wdrażania
postępu biologicznego
 Efekt postępu w hodowli jest zmienny i zależy głównie od potencjału
plonotwórczego wyhodowanych odmian, ich przydatności do uprawy
w konkretnych warunkach siedliskowych Polski oraz od ich
upowszechnienia. Rola nauki – zwiększyć zakres adaptacji odmian do
warunków siedliska.
 Bezpośredni udowodniony na podstawie badań naukowych efekt
wzrostu plonów, w następstwie stosowania kwalifikowanego materiału
siewnego nowych plenniejszych odmian zbóż, wyniósł 5,85 dt/ha. W
skali kraju oznacza to teoretyczną możliwość wzrostu produkcji o
ponad 2,5 mln ton ziarna czyli ponad 2 mld zł rocznie.
 Efekty postępu w hodowli wynikające z wkładu nauki to nie tylko plon,
to także poprawa odporności na stresy biotyczne i abiotyczne, lepsze
wykorzystanie siedliska, a co za tym idzie oszczędności dla
producentów z tytułu mniejszych nakładów na ochronę i nawożenie, to
także korzyści dla środowiska.
Liczba zarejestrowanych odmian i powierzchnia
kwalifikacji polowej roślin rolniczych
1400
140
1300
101
1100
87
75
104
116
115
120
100
93
80
75
60
1000
40
900
20
800
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Liczba odmian w Krajowym Rejestrze
Powierzchnia kwalifikacji polowej roślin rolniczych
2014
tys.ha
liczba odmian
1200
106
112
Zaopatrzenie w kwalifikowany materiał
siewny zbóż
140
120
tys. ton
100
80
60
40
20
0
Zagraniczne
Krajowe
Wartość rynku nasiennego zbóż [tys. zł]
600 000
500 000
400 000
300 000
200 000
100 000
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Pszenica ozima
Pszenżyto ozime
Żyto
Jęczmień ozimy
Pszenica jara
Jęczmień jary
Owies
Pszenżyto jare
2014
Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego
w produkcji zbóż i ziemniaków
35
30
25
20
% 15
10
5
0
2008/2009
2009/2010
2010/2011
2011/12
2012 2013
Udział kwalifikowanego materiału siewnego w
produkcji zbóż w sezonie 2013/14 [%]– obliczenia
własne wg danych GUS
Jak skutecznie wspierać konkurencyjność i siłę
polskiego rolnictwa w UE przez naukę i hodowlę:
 wspierać krajowe badania na rzecz hodowli wykorzystując efekt synergii
wynikający z powiązania hodowli z nauką oraz nauki i hodowli z praktyką
rolniczą,
 wykorzystywać i upowszechniać osiągnięcia nauki światowej,
 zapewniać efektywną współpracę nauki i hodowli poprzez wzajemną
stymulację i szybkie wdrażanie nowości odmianowych do praktyki,
 wykorzystać istniejący potencjał plonowania celem osiągnięcia potencjału
plonotwórczego na dobrym europejskim poziomie wynoszącym 75-80%,
 prowadzić badania wyprzedzające oczekiwania odbiorców przez:
 dostosowywanie odmian do zmieniającego się klimatu i
warunków uprawy,
 efektywne wykorzystywanie nawożenia,
 hodowlę odpornościową na stresy, np. b. aktualny stres suszy.