KONCERTY MUZYKI ŻYDOWSKIEJ W FILHARMONII POMORSKIEJ

KONCERTY MUZYKI ŻYDOWSKIEJ W FILHARMONII POMORSKIEJ
pod patronatem Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Środa, 17 kwietnia 2013, godz.19
PIEŚNI SYNAGOGALNE ZE ŚWIATA
Chór Synagogi Pod Białym Bocianem(Wrocław)
Stanisław Michał Rybarczykdyrygent
Magdalena Dynowskasopran
Piotr Bunzlertenor
Piotr Rojekorgany
śpiewy synagog Jerozolimy, Nowego Jorku, Wiednia, Berlina i Wrocławia Chór Synagogi pod Białym Bocianem powstał w 1996 z inicjatywy dyrygenta Stanisława Rybarczyka oraz studentów i absolwentów Akademii Muzycznej we Wrocławiu, a także dzięki przychylności
tamtejszej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej. Chór jest jedynym profesjonalnym chórem synagogalnym w Polsce, występuje regularnie
w Polsce i za granicą. Koncertował z najsłynniejszymi kantorami świata, jak np. Joseph Malovany z Nowego Jorku, Moshe Schulhof z Miami
czy Moshe Stern z Jerozolimy (kantor Wielkiej Synagogi). Zespół towarzyszy nabożeństwom podczas świąt żydowskich i innym uroczystościom wrocławskiej Gminy. Krytyka muzyczna wyraża się o Chórze
niezwykle entuzjastycznie, podkreślając jego wspaniałe umiejętności, a także niepowtarzalną atmosferę koncertów.
Piątek, 19 kwietnia 2013, godz. 19
KONCERT W 70. ROCZNICĘ WYBUCHU POWSTANIA
W GETCIE WARSZAWSKIM
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Pomorskiej
Chór Męski Singakademie Frankfurt(Oder)
Rudolf Tierschdyrygent
Zbigniew Raubo fortepian
Tomasz Strahlwiolonczela
Baruh Finkelshteinbaryton, główny kantor Synagogi w Moskwie
i Sankt Petersburgu
Hans-Joachim Franknarrator, aktor Berliner Ensemble Bertolt Brecht
Sławomira Łozińskasłowo
Kaddish – Żydowska modlitwa za zmarłych
Bloch – „Schelomo” na wiolonczelę i orkiestrę
Addinsell – Koncert warszawski
Schönberg – Kantata „Ocalały z Warszawy”
W koncercie weźmie udział wielu znakomitych wykonawców, m.in.
z Niemiec: zaprzyjaźniony od lat z Filharmonią Pomorską Chór Singakademie z Frankfurtu nad Odrą pod kier. Rudolfa Tierscha
oraz Hans-Joachim Frank, aktor z legendarnego już berlińskiego
teatru założonego w 1949 przez Bertolta Brechta po osiedleniu się
w NRD; popularna polska aktorka teatralna i filmowa Sławomira
Łozińska; cenieni polscy wirtuozi, laureaci prestiżowych nagród
konkursów polskich i zagranicznych, pianista Zbigniew Raubo
i wiolonczelista Tomasz Strahl; znany już dobrze bydgoskim melomanom Baruh Finkelshtein, od 1989 główny kantor Wielkiej
Synagogi w Sankt Petersburgu i jednocześnie od 2003 główny kantor Synagogi w Moskwie, obdarzony głosem o pięknym brzmieniu
(bas-baryton). Koncert rozpocznie Kadisz, w judaizmie jedna z najważniejszych modlitw, będąca składnikiem wszelkich żydowskich
modłów zbiorowych, następnie – rapsodia hebrajska „Schelomo”
na wiolonczelę i orkiestrę z 1916 amerykańskiego kompozytora –
Ernesta Blocha, „Koncert warszawski”, bardzo popularny utwór na
fortepian z orkiestrą, pochodzący z muzyki do filmu „Dangerous
Moonlight,” uważany za największe dzieło Richarda Addinsella,
brytyjskiego twórcy muzyki; koncert zwieńczy przejmujące dzieło Austriaka Arnolda Schönberga pt. „Ocalały z Warszawy” na głos
mówiony, chór męski i orkiestrę (1947), które jest skrzyżowaniem
kantaty i dramatycznego monodramu.
Środa, 24 kwietnia 2013, godz. 19
PIEŚNI ŻYDÓW SEFARDYJSKICH
Orkiestra Kameralna Capella Bydgostiensis
José Maria Florênciodyrygent
Małgorzata Pańkosopran
Gerard Ederygitara, śpiew (USA)
Terminem „sefardyjczycy” określa się Żydów mieszkających na Półwyspie Iberyjskim oraz ich potomków. Pochodzi on od słowa sefard
– po hebrajsku sefardi, sefardim – oznaczającego Hiszpanię. Gminy
żydowskie istniały w Hiszpanii już w starożytności. Po wygnaniu
z Hiszpanii, edyktem Królów Katolickich w 1492, los rzucił sefardyjczyków do Maroka i do Włoch, do Grecji i do Bułgarii, do Bośni
i Macedonii, do Turcji, a z czasem do obu Ameryk, zamieszkali także
w Polsce, m.in. w Krakowie i Zamościu. Piękno i egzotykę tych pieśni
z towarzyszeniem kameralistów zaprezentują: Małgorzata Pańko
(mezzosopran), laureatka licznych konkursów wokalnych, wiele koncertuje na estradach filharmonicznych w kraju i za granicą z repertuarem oratoryjno-kantatowym, kameralnym i pieśniarskim. Gerard
Edery – wokalista, gitarzysta, kompozytor i producent. Znakomity
amerykański artysta, jeden z największych na świecie ekspertów
w muzyce sefardyjskiej diaspory. Jego twórczość to fuzja stylów,
kultur i inspiracji, która odkrywa przed słuchaczami nowe brzmienia
i tradycje muzyczne z całego świata. Jest autorem 14 albumów spod
szyldu „Sefarad Records”, a także twórcą cenionego Śpiewnika Sefardyjskiego. Artysta śpiewa w kilkunastu językach i dialektach.
70. ROCZNICA POWSTANIA W GETCIE WARSZAWSKIM
Musimy być gotowi umrzeć jak ludzie
Icchak Cukierman
Tuż przed wybuchem wojny Warszawa pozostawała po Nowym Jorku
największym miejskim skupiskiem Żydów. Stanowili oni w stolicy Polski
populację liczącą 375 tys. osób (około 30% ogółu mieszkańców). Tworzyli jedno z najważniejszych centrów żydowskiej nauki, tak świeckiej,
jak i religijnej, polityki, kultury i sztuki, które oddziaływało na całą Diasporę.
W czasie niemieckiej okupacji w stolicy działało największe w Europie
getto. Obejmowało część dzielnic: Wola, Śródmieście, Stare Miasto o powierzchni 307 ha.
Rankiem 19 kwietnia o godz. 4.00, do getta wkroczyły oddziały niemieckiej policji i SS z zamiarem ostatecznej jego likwidacji w ciągu trzech dni.
Na wezwanie Żydowskiego Komitetu Narodowego, nieoczekiwanie dla
Niemców wybuchły walki, zbrojnie wystąpiły Żydowska Organizacja Bojowa i Żydowski Związek Wojskowy. Symbolicznym zakończeniem trwającego niemal miesiąc powstania było wysadzenie 16 maja Wielkiej Synagogi. Nie oznaczało to jednak zaprzestania oporu. Ostatni ukrywający
i sporadycznie broniący się w ruinach getta Żydzi wytrwali do jesieni
1943. Bilans powstania był tragiczny: zabito 13.929 Żydów, deportowano do obozów zagłady 56.065.
60
l at Filharmonii
1953 Pomorskiej
2013 w Bydgoszczy
FILHARMONIA POMORSKA im. Ignacego Jana Paderewskiego
85-080 Bydgoszcz, ul. Andrzeja Szwalbego 6
Dyrektor ELEONORA HARENDARSKA
Centrala tel. 52 321 09 20
Kasa biletowa czynna w dni powszednie w godz. 14-18, tel. 52 3210234
e-mail: [email protected]
bilety też do nabycia: www.ebilet.pl
www.filharmonia.bydgoszcz.pl
Obecność Żydów w Bydgoszczy można podzielić na cztery okresy: I. od
schyłku średniowiecza do 1555; II. od lat 70. XVIII wieku do 1920; III. od
1920 do końca 1939; IV. od 1945 do lat 70. XX wieku. Pierwsze informacje o zorganizowanym osadnictwie są z 1507. Przywilej królewski z 1555
zakazał Żydom osiedlania się w mieście i na przedmieściach, przenieśli
się do ościennego Fordonu koło Bydgoszczy. W 1772 zaborcy – Prusacy
zezwolili na zamieszkiwanie w mieście 11 Żydom, a w 1910 ich liczba
wynosiła 1345. W 1816, obecnie na Wzgórzu Dąbrowskiego, założono
pierwszy żydowski cmentarz, następny powstał w Górzyskowie. W 1834
uruchomiono synagogę, w 1884 wybudowano nową, a obok budynek
żydowskiej szkoły. W 1892 w Bydgoszczy ulokowano siedzibę Związku
Gmin Żydowskich Obwodu Nadnoteckiego. Po I wojnie światowej wielu Żydów opuściło Bydgoszcz, nowi zaczęli przybywać głównie z byłej
Kongresówki i Galicji. W VIII 1939 ich liczba wynosiła 2057. Kres istnienia
bydgoskiej gminy przyniosła II wojna światowa. Synagogę rozebrano,
cmentarze uległy zniszczeniu. Po bydgoskich Żydach pozostało niewiele śladów kultury materialnej, dzisiaj przede wszystkim wymienia się
XIX-w. fordońską synagogę.
Filharmonia Pomorska współprowadzona jest przez
Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego
oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
WOJEWÓDZTWO
KUJAWSKO-POMORSKIE
Tadeusz Małachowski, BYDGOSTIA HEROICA z cyklu „Dramaty”
70.
ROCZNICA POWSTANIA
W GETCIE WARSZAWSKIM
kwiecień 2013